•ouwen!!
;tal
I
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
Niet door menschenhanden gebouwd
Uit het Ëngelsch van DAVID LYALL
door J. P. WESSELINK—VAN ROSSUM
(Nadruk verboden.)
No. 15243
62"Jaargang
Zaterdag 26 Mei 1923
WERKERK
Feestdagen
EERSTE BLAD.
IEEL
HUISVROUW"
inden
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE, NIEU
WERKERK OUDERKERK,, OUDEWATER, REEUWT JK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDI NX VEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
meel
PAKTE
Dit blad verschijnt dagelijks behalve op Zon- en
r
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
1441 104
Aomen bjj de admi-
Geluk te ontrooven is zoo gemakkelijk;
het weder te geven zoo moeilijk.
IUH
GOUDA.
luishouding, doordat
'uding van practised
rordt enorm
svat de me-
xeizakelijke
uun en het
681 70
raagt slechts 4.-
mscht te voldoen in
at het origt-
i,oi inii i: conti vt.
iLIER
N-
R-
S.
i£N
HEKEN.
K5ERT
XTCHE
:RKEN.
FEUILLETON,
BRIEVEN UIT DE HOFSTAD.
DCLXI1.
De Pinksterdagen i(jn verregend en dui
zenden schoone plannen x(jn in het water
verdronken. Dat ia zeer januner geweeat,
niet alleen voor de plannen en voor degenen
die deze hadden ontworpen en koesterden,
maar in niet mindere mate voor den Haag
en Schrveningen, voor wie deze slechte da
gen een zoo geduchte tegenvaller zijn, dat
zü al een goed deel van het seizoen beder
ven. Het is gevaarlijk zich aan ramingen te
wagen, maar we zouden wel durven zeg-
der leiding van Cort van der Linden ge
vormd; dit heeft gedurende de moeiltyke
oorlogsjaren het bewind gevoerd en zulks
<rp een w^jze, die nog altijd aller lof heeft.
Naast Cort van der Linden was ongetwijfeld
Treub, die als MÏnister van Landbouw spoe
dig vervangen werd door Minister Poathu-
ma, de groote en krachtige figuur. Dit mi
nisterie bleef tot de verkiezingen van 1918,
toen hetdoor een ministerie onder leiding
van Ruys de Beerenbrouck werd vervan
gen dat, schoon het formeel ontslag nam in
1922, vrijwel in gelijke formatie tot nu toe
aan het bewind is gebleven.
Men ziet uit deze opeenvolging van minis
teries, dat het vooral een kerkelijk bewind is
geweest, dat in deze kwarteeuw over Neder
land heeft geheerscht. De tijden van libe
rale meerderheid schenen tot het einde te
behooren. Daartoe werkte ongetwijfeld me
de het verschil in stroomingen, dat zich
links kenbaar maakte; de vraag van sa
menwerking al dan niet met de uitersite
partijen. In 1901 kwam de splitsing der ra
dicale en meer behoudende liberale elemen
ten; met de oprichting van den Vrijz. Dem.
Bond; later werd de partij der Vrije Libe
ralen opgericht; weer later kwam onder
Treub’s persoonlijke leiding de Economische
Bond tot stand, terwijl in 1921 de oplossing
in den Vrijheidsbond eene nieuwe centrale
liberale partij bracht naast de Vrijzinnig-
Democraten, die sedert 1901 hun onafhan
kelijk bestaan hebebn beleefd. Aan de rech
terzijde deed zich eene zelfde splitsing en
hereeniging voor bü de Vrije Anti-Revolu-
tionnairen, die later met de Friesche Chris
tel ijk-Historischen in de tegenwoordige
Christelijk-Historische partij samenkwamen;
vooral deze partij heeft bü de laatste ver
kiezingen aanmerkelüke versterking onder
vonden. Waren het aan de linkerzijde ach
tereenvolgens Tydeman, Bos, Drucker, Mar
chant, Treub, Fock, Rink, Dresselhuys, die
tot de leidende figuren behoorden; ontwik
kelde zich de sociaal-democratische partü
krachtig onder leiding van een Troelstra,
een Schaper rechts bleef jaren achtereen
Dr. Kuyper de groote man, terwijl naast
hem aller oogen steeds gevestigd waren op
De Savornin Ix>hman. In de Anti Revolutio
naire partij l8> reeds in de jaren voor Dr.
Kuyper’s dood in 1920, duidelük merkbaar
geworden eene vermindaring van diens in
vloed, schoon eerbied voor zün persoon bü
züne volgelirtgen bleef bestaan. De bekende
aangelegenheid, als „lintjesquaestie” zelfs
berucht, is een der weinige voorbeelden van
het brengen van een persoonlük element in
Nederlands staatkundige geschiedenis.
De wetgeving in deze kwarteeuw is de
als
i is een sta-
in-den-weg en het betaamt hem
wordt daarbü te veel het standpunt inge
nomen als zou het beleid der buitenland-
tche zaken, dat inderdaad bü den Koning
en de Regeering behoort, aan de belang
stelling van het Parlement geheel moeten
worden onttrokken. zün sedert den
oorlog Oranjeboeken regelmatige verschij
ningen; wel heeft, op den grondslag van
het Amerikaansche voorbeeld, de Tweede
hamer eene Commissie voor de buitenlan.l-
sche politiek ingesteld, ma*r van een wer
kelijk medeleven in de bidtenlandsche po
litiek door volk en volksvertegenwoordiging
is tot nu toe nog geen sprake. Misschien
brengt een tweede pqriode in Koningin Wil-
helmina’s regeering ook daarin een veran
dering!
Van meer wisseling dan 4e buitenlandsche
politiek getuigde de binnentandsche politiek
Bü het optreden van de Koningin was aan
het bewind het ministerie PiersonBorge-
sius, dat zjch door eene vfü krachtige so
ciale wetgeving kenmerkte. In 1901 echter
werd de geringe liberale meerderheid ver
vangen door eene krachtige rechtsche
meerderheid. De rechtsche partüen, destijds
de Katholieken, de Anti-'Revolutionnairen
en de Vrüe Anti-Revolutio»nairen, stonden
aaneengesloten onder leiding van Dr. A.
Kuyper, den hoofdredacteur van „De Stan
daard”, den oud-prediknnt, die, het werk
van Groen van Prinsteren voortzettend, de
a. r. partij tet groote JqfjchUontplooiing
bracht. Zün ministerie kenmerkte zich door
eene sterke persoonlüke leiding, sterker
dan tevoren in Nederland gebruikelük was.
In 1905 werd zün ministerie door het Kabi-
net-De Meester steunend slechts op eene
zwakke linksche meerderheid, vervangen;
einde 1908 werd dit ministerie, dat in den
Minister van Oorlog Staal eene kwetsbare
plek bezat, ten val gebracht door het ver
werpen der Oorlogsbegrooting. Toen werd
door de rechtsche minderheid onder leiding
van Heemskerk een nieuw ministerie ge
vormd, dat aan het bewind bleef, toen de
verkiezingen van 1909 het steunden en
krachtig versterkten. Tot 1913 bleef dit mi
nisterie aap het roer; het kenmerkte zich
vooral door Talma's verzekeringswetten.
De verkiezingscampagne van 1913 was on
gemeen fel en heftig; de linksche partüen
vereenigden zich in de Vrüzinnige Concen
tratie, die eene overwinning behaalde. Maar
vorming van een linksch ministerie werd al
leen mogelük geoordeeld, indien de sociaal
democraten, die krachtig versterkt uit den
strüd waren te voorschün gekomen, aan die
regeering deelnamen; dit nu werd door het
congres van de S. D. A. P. geweigerd. Toen
werd het extra-parlementhlre ministerie on-
de
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.26, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal ƒ2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt.
Franco per post per kwartaal ƒ3.15, met Zondagsblad f8.80.
Abonnementen worden dagelüks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31. GOUDA,
bÜ onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zün dagelüks geopend van 96 uur.; Administratie Tel. Int. 82;
Red actie Tel. 545
’VROUW”, Veertien-
ledewerkaters allerlei
:r interesseeren
zich verheugen in
alle kringen in het
J gebruik maken van
wordt vermeld.
tijd met het moeilijk
like vrouw des huizes
jden van alle onder-
Nederland in 25 jaren.
1898-1923
IV.
Van meer belang voor de internationale
positie, die Nederland thans in de wereld
inneemt, is de wüze, waarop aan Nederland
werd vergund, zich als internationaal cen
trum te ontwikkelen. Toen ten gevolge van
het manifest van den Russischen Czaar,
enkele dagen vóór de troonsbestüging van
Koningin Wilhelmina verschenen, eene
plaats van büeenkomst voor de eerste vre
desconferentie werd gezocht, viel het oog
op ’s-Gravenhage. Het Permanente Hof, uit
deze vredesconferentie voort gek om en, werd
te ’s-Gravenhage gevestigd; men sprak
toen van het „werk van Den Haag”. De
tweede vredesconferentie werd in 1907 even
eens hier gehouden; ter zelfder tijd werd
de eerste steen gelegd voor het Vredespa
leis, dat de gedachte van den vrede onder
de volkeren zou symbol! seeren. In 1913
werd dit Vredespaleis geopend; in hetzelf
de jaar, dat wij het honderdjarig herstel
van onze onafhankelijkheid herdachten,
werd Nederlands internationale positie ste
viger dan tevoren gegrondvest. Tot die in
ternationale positie had tevoren het werk
van onzen kundigen Asser, een waardig
navolger van Hugo Grotius, reeds byge-
dragen ;op vier conferenties voor interna
tionaal privaatrecht in 1892, 1893, 1900 en
1904, deed zyn scherpzinnige geest het te
voren niet bestaande internationale privaat
recht uit den grond verrijzen. Bij dpze con
ferenties sloten zich die over het interna
tionaal wisselrecht in 1910 en 1913 aan,
ietwat ter zyde daarvan stond de inter
nationale Opiumconferentie. Nederland
werd meer en meer internationaal centrum;
Brussel en Bern werden jaloersch op ons;
de vraag mag nog worden gesteld of, in
dien de toenmalige Nederlandsche Regee
ring daarbü krachtiger initiatief had ont
plooid, niet dit centrum van nog intensie
ver aard zou zijn geworden.
Bq het eindigen van den oorlog, toen de
Volkenbond stond te worden opgericht,
scheen het als had het werk van Den Haag
afgedaan, als wenschte men eene geheel
nieuwe periode te beginnen. Er heerschte
een zekere ontstemming in geallieerde krin
gen tegen Nederland, dat niet aan den -oor
log had meegedaan. Ter zelfder ty’d ont
wikkelde zich het moeilü’ke conflict tusschen
Nederland en België, later verzwaard door
weerspiegeling van de wisseling van minis
teries. Allereerst is het kiesrecht aanmerke
lijk veranderd. Het is op den grondslag van
de wet van 1896 uitgebreid en verbeterd;
het werd bü de Grondwetsherziening van
1917 niet alleen tot algemeen kiesrecht ge
maakt, maar ook geregeld naar evenredige
toepassing, met invoering van stemplicht,
terwül kort daarop de invoering van hot
Vrouwenkiesrecht volgde. Reeds in 1918
deed de eerste vrouw in het Nederlandsche
Parlement haar intrede ,in 1922 door geheel
eene reeks andere, tot verschillende partüen
Iwhoorende, gevolgd. Twee Grondwetsher
zieningen hebben betrekkelük korten tü<l na
elkander plaats gehad, nadat de eerste door
verschillende Staatscommissies was voorbo-
teid en tot kleiner plan werd teruggo-
bcacht. De Grondwetsherziening van 1917
moet daarom belangrük heeten^>mdat zü
naast het kiesrecht ook het onderwüsvraag-
stuk regelde, zulks in den geest van de paci
ficatie, door de commissie onder leiding van
Dr .Bos voorgestaan. Op byna elk gebied
kwam voor wetgeving van actueelen en van
neer prindpieelen aard; wetgeving van
technischen aard, die herziening van onze
verschillende wetboeken betrof, kreeg ech
ter zelden eene kans, evenmin als de meer
dan eens zorgvuldig voorbereide administra
tieve rechtspraak. In 1903 leidde de groote
spoorwegstaking tot uitzonderingswetge
ving; in 1918 deden zich, in navolging van
Duitschland, zekere revolutionaire stroomin
gen gevoelen. Wü hebben gehad de moeilüke
„week van Troelstra”, gevolgd door de be
longing in het Malieveld; wü hebben gekre
gen het optreden van de S. D. P. naast de
zuiver revolutionairen; wü hebben bü de
laatste verkiezingen gezien, hoe de invloed
van deze partü, althans wat stemmenaantal
aangaat, aanmerkelük is teruggeloopen.
Heeft men in 1918 en volgende jaren inder
daad ernstige vree» gekoesterd voor revo
lutionaire stroomingen, de gebeurtenissen
in latere jaren wüzen niet op eene verster
king van deze stroomingen.
van iemand, die eenige oogenblikken
rust wil nemen en daarvan genieten.
Fdmund, zei Alison plotseling, ,,’K
heb vanmorgen een gesprek gehad met
rlepnen.”
„Zoo?’ antwoordde hij en z«jn ge-
laaistrekken schenen plotseling te ver
harden. zijn geheele persoonlijkheid on
genaakbaar en ruw te worden.
„Mag ik je over hem spreken?”
„O zeker. Wat heeft hij gezegd,
gewoonlijk gemord? Stephen is oen
in-den-weg en het betaamt hem zich
rustig te houden.”
„Maar Edmund, dat behoeft hij niet
te zijn. Hij bezit gaven zij zijn ver
waarloosd. ffeloof je niet, dat het de
moeite loonen zou Stephen wat nuttigs
te leeen?”
„Hij is er niet geschikt voor, en bo
vendien behoef je niet bang te zijn,
dat hij als een bedelaar achterblijft, als
ik uitstap. Daar heb ik voor gezorgd.
Alison. Hij zal genoeg hebben om van
te leven en ik heb het goed vastgezet,
zoo6at hij niet aan het kapitaal kan ko
men. Webt je, men is nooit zeker van
zulke menschen. Zij zijn met heelemaal
normaal. Waarschijnlijk zou hij, aan
zichzelf overlaten, alles wat hij bezat
naar de vier windstreken verstrooien.”
„Daar gaat het niet om, Edmund,”
zei Alison met k|em. „Hij voelt zich
ongelukkig, werkelijk ongelukkig. En
weldra zal hij een man zijn en dan zal
alles nog zwaarder drukken.”
„Hij heeft dua tegen je geklaagd,”
zei de heer Crewe en zijn stem nad
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken (beboerende tot den bezorgkring):
1—5 regels ƒ1.30, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den beeorgkring:
1—5 regels 1.55, elke regel meer 0.80. Advertentiën in het Zaterdagnummer 20
büslag op deu prü». Liefdadigheids-advertentien de helft van den prü«-
INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN: 1—4 regel» ƒ2.05, elke regel meer J0M. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bü contract tot zeer gereduceer-
den prüs- Groote letters en randen worden berekend near plaatsruimte.
Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomst van soliede boekhan
delaren, Advertentiebureaux en onze Agenten en moeten daags vóór de plaatsing
aan het Bureau zün ingekomen, teneinde van opname verzekerd te >ün>
langde zij er naar hen allen zoo snel
en zoo fatsoenlijk mogelijk kwijt te
zijn, om het geheele huis voor zich te
hebben? Het denkbeeld amuseerde hem
wei.
„Waarom deze verandering, Alison?
Heb je nu al genoeg van hen?’
Een blos van ontstemming kwam on-
middellijk op haar gelaat.
„O, neen, antwoordde zij kalm. ..1K
verlangde alleen maar te hetpen, dit is
dies. Misschien is het oeter, dat ik nu
ia. Hij lachte haar toe met den broe
ien lach van meerderheid van 'ten lain,
lie den geheelen toestand met «ón blik
verziet
Pas op voor het gevoel dat het je
oeping is de geheele were.l recht te
•etten, lieve. Bepaal je aandicht tot mij
n je zult beter uitkomen.”
Alison zou hebben kunnen reggou,
at zij naar aandacht uitsiuu ;nd aar
hem schonk, daar hij du eenige s/heids-
r ‘chter was van het lot, da» /ii wensch
te te verbeteren. Maar aldus terugge-
stooten, had zij niets meer te zeggen
,.lk heb je broer vanmorgen in de
stad ontmoet Zij zijn naar Barbridge
gegaan met den ouden Houghton om
alle bijzonderheden te regelen. Hij en
zijn zuster zijn besloten te Matlock te
gaan wonen; zij hebben daar al een
huis gekocht en dadelijk na Kerstmis
zullen zij verhuizen.”
Alison keek verrast op, maar voelde
dat zij het niet prettig vond deze bij
zonderheden. die haar eigen familie
betroffen, van haar echtgenoot te hoo-
ren.
„De doktor vraagt, of ik er eenig be
zwaar tegen heb, dat het huwelijk in
Januari plaats heeft. Wat zeg jij er
van?”
„Ik heb natuurlijk geen bezwaar. Jij
bent het, die Celia geeft,” en ondanks
haarzelf gleed een glimlach langs haar
mond. Zij hield van Ceiia. Haar een
voudige, meisjesachtige manieren, en
het feil, dat zij volkomen vrij was van
vooroordeel of valschheid, waren de
lichtpunten te Old Hall. Bijna benijd
de zij haar aan Ouy, ofschoon zij wist,
hoe gelukkig zij samen zouden zijn.
,.En je andere broer zal voor Kerst
mi» trouwen; zoo hebben de Flemings
’i>- alten tegelijk opgebroken”, zei hij
met een broeden grijnslach. „Waarom
volgt je zuster het voorbeeld niet? Zij
is nogal dikke maatjes met dien jon
gen dominee van de afgescheiden kerk
en iedereen weet, dat hij verliefd op
haar is. Zij moest hem nemen en
een flinke opruiming houden, dan zou
den wij weten, waar wij aan toe wa
ren.”
Alison antwoordde niet op zijn wat
zwtiren humor. Zij was er niet voor in
de goede stemming.
.Ik denk niet, dat Tibbie ooit trou
wen zal. Nu het is beter, dat ik nu ga.
Geef je geen moeite met de machine,
ik loop liever.”
„Welke machine?” vroeg Crewe,
niet begrijpende, wat zij met haar
Scl.olsehe uitdrukking bedoelde.
(Wordt vervolgd.)
de ingewikkelde quaestie der Wielingen,
die nog niet geheel tot oplossing is ge
bracht. Maar alvorens over den Volken
bond te beslissen, werden de vertegenwoor
digers der neutrale Staten, ook van Neder
land, te Parüs geraadpleegd. Vestigde men
den Volkenbond al te Genève, het Hof van
den Volkenbond, het eerste werkelük in
ternationale rechts lichaam, zou in Den
Haag komen. De internationale Juristen
commissie, voor het ontwerpen van dit Hof
aangewezen, kwam in 1920 in het Vredes
paleis samen; de Algemeene Vergadering
van den Volkenbond vestigde in datzelfde
jaar definitief hare keuze op Den Haag;
in Februari 1922 werd, in tegenwoordig
heid van de Koninklüke familie, de eerste
zitting van dit Hof geopend. Een Neder
lander, onze groote jurist Loder, is tot pre
sident van dit Hof voor de eerste drie ja
ren gekozen; Nederlanders nemen in tal
van belangrüke functies aan den arbeid
van den Volkenbond deel; Neerlands eerste
gedelegeerde, Minister van Karnebeek,
werd op de tweede algemeene vergadering
tot voorzitter gekozen en volbracht deze
taak op een wyze, die door allen onverbe-
terlük wordt geprezen; Rotterdam’s bur-
gemeeser. Mr. Zimmerman, zonder twijfel
onze kundigste magistraat, verricht als
ccmmissaris-generaal in Oostenrijk uitne
mend werk! Aan de conferentie te Genua
nam Nederland deel; te Washington op de
ontwapeningsconferentie, werden wü met
het oqg op onze koloniale belangen geraad
pleegd. De vrees, die men een oogenblik
inderdaad kon koesteren, dat Nederland al
leen zou staan tengevolge van zy'ne neu
traliteit in den grooten oorlog, is niet be
waarheid; integendeel, de jaren 1921-1922
toonen wel aan, dat opnieuw Den Haag
zich als interantionaal centrum is gaan ont
wikkelen. Heeft men in de tweede Kamer
in 1900 bü de goedkeuring van het verdrag
betreffende het Permanente Hof vrees ge
koesterd voor moeilükheden, die uit deze
vestiging konden voortvloeien sedert is
wel gebleken, dat de aanwezigheid van dit
Permanente Hof integendeel een voorrecht
en een voordeel voor Nederland is, ook
voor züne internationale positie.
In deze kwarteeuw kwam in ons diplo
matiek en consulair stelsel menige veran
dering. In het diplomatiek stelsel wel de
grootste, zulks tengevolge van eene geheel
nieuwe financieele regeling, die het ook
onbemiddelden mogelyk maakte om de di
plomatieke loopbaan te volgen. Minder
verandering kwam er in het contact tus-
.‘■•chen Kamer en Regeering over buiten
landsche aangelegenheden; nog steeds
nooit zoo hard geklonken, noch was de
hardheid van zijn trekken ooit zoo
schrikwekkend. Vooral zijn, mond scheen
hard te worden, als een onderste mo
lensteen.
„O, neen, in het geheel niet, klem je
toch niet aan die gedachte vast. Ik deed
hem eenige vragen, dat is alles, en het
is heel gemakkelijk te zien, hoe onge
lukkig hij zich voelt. Het staat op zijn
gansene gezicht te lezen Laat ons be
proeven iets te doen dm hem gelukki
ger te maken. Het zou voor ons allen
beter zijn.”
„Nu, wat wil je voorstellen?” vroeg
hij, maar zijn toon was zeer ontmoedi
gend.
Alison aarzelde een oogenblik, want
het plan dat zij bij zich omdroeg, was
meer dan stoutmoedig.
„Ik denk, dat een volkomen veran
dering hem goed zal doen; Anna heeft
besloten Birtley te verlaten. Waarom
zouden we hen beiden niet naar het
buitenland laten gaan, naar Italië voor
den winter en dan kan Stephen op de
hoogte komen van zijn kunst. Dat
schijnt het eenige te zijn, waarom hij
wat geeft. Het is immer# mogelijk, dat
hij er wat in zou voortbrengen en be
denk eens hoeveel gelukkiger hem dat
zou kunnen maken.”
Crew^ keek met scherpen blik van
ndrr zijn gefronste wenkbrauwen zijn
vrouw aan. Van nature was hijl een
achterdochtig man en nu vroeg hij zich
af, hoe veel of hoe weinig deze stap
van haar kant te beteekenen had. Ver-
62 -
Hij deed onder het spreken de kast
deur open en Alison zag toen, dat de
planken dicht bezet waren met bussen
biscuit-: en verscheiden glazen en rles-
schen en wijnkaraffen. Toen zij zei,
dat zij niets‘verlangde, vulde hij een
glas voor de helft met whisky, schonk
er sodawater bij en dronk het uit.
„Ik heb een inspannende» morgen
gehad, nu voel ik mij heel wat beter.
Wat kan ik voor je doen? Ik zal Wil
liams sturen om je dadelijk naar huis
te rijden. Zou je* de gieterij soms wil
len zien?”
„Neen, vandaag liever niet,” en haar
s^em klonk gedempt.
„Waarom zijn Anna of Celia niel met
m®,e8e'iomen’ Heh je haar thuis ge-
•Ja, ik zei je immers, dat ik uitging
m Tibbie te bezoeken, en dat zij niet
’huig was.”
„Dat is waar.”
Hij leunde tegen den schoorsteen-
en nam zijn sigarenkoker uil
z*jn zak; zijn geheele gedrag was dat