ËN.
HEILIHE IIIIIEOIIE
Geb- SPAAS
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
Dit blad verschijnt dagelijks behalve op Zon-en Feestdagen
ZOON
ELEN
N»t door menscbenhindan gebouwd
Nieuwe. (Jiwangwetgeving.
Mo. 15249 Zaterdag 2 Juni 1923 62* Jaargang
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERA», HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE, NIEU
WERKERK OUDERKERK., OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN
braad 1.90
•s*
i4
HOOFDSTUK Am.
Het goede zaad.
1278 136
(Wordt vervolgd.)
leren,
sk jes-
nplex
b kan
n i<o
>1
>1
zat
van
GOUDA.
mmers
>0 240
WANT 270
lekanart.
lAG-
1.66
1.40
oplosbaar waren.
Alison keek naar Celia, toen hij ein
digde, en zij voelde zich wel eenigs-
zins verlicht, ofschoon ook verbaasd,
toen zij zag, dat de uitdrukking op het
gelaat van het meisje van een volko
men kalmte getuigde.
,,Ik ga een oogenblik naar Tibbie,
zei zij fluisterend, toen zij ópstonden
om de kapel te verlaten. „Ga je mee?
Celia bloosde, nu zij een kans had
onverwacht haar verloofde te ontmoeten
en stemUe met vreugde toe.
en het heeft ons dan oo£ volstrekt niet ver
wonderd ondanks of misschien juist o m
de ernstige ontstemming van mr. Ruys de
Beerenbrouck over zijn 1 Maart-échee
dat de premier zich met ijver aan het werk
heeft gezet om zijn verworpen wetsontwerp
zoodanig te wijzigen, dat Schokking-Colijn
er doorbevredigd zouden worden.
Welnu, een maand later, dan 3en April,
kwam de nieuwe Bioscoopwet in, waarbij
Ruys volkomen op de knieën lag voor Schok-
king-Colijn. De heeren van het dwangsy
steem zullen tevreden zijn! Ruys de Beeren
brouck is volkomen overstag gegaan.
In een Memorie van Toelichting van nau
welijks een kolom maakt de premier er zich
van af. Uiterst eenvoudig. Waarom ook vele
woorden te gebruiken, welke toch niet zou
den kunnen verbergen het nuchtere feit, dat
de Minister zijn wet eenvoudig verknoeit
om de stemmen van ontevreden coalitie
vrienden te werven! Zoo iets kan men toch
niet in een Memorie van Toelichting neer
schrijven!
Met drie concessies hoopt de premier zijn
nieuwe ontwerp te redden en wjj twijfelen
er niet aan, of dit zalgelukken. Nolens zal
nu eens voor Colijn-Schokking moeten buk
ken en wie gezien heeft, hoe hij zulks met
de Dienstplichtwet gedaan heeft, twijfelt er
geen oogenblik aan, of de soepele roomsche
leider zal den premier niet aan een wellicht
doodelijk échec wagen om een z.i. te ver
gaande Bioscoopwet.
De eerste concessie is typisch onvrijzin
nig. De mogelijkheid wordt namelijk geo
pend, dat de gemeenteraad „in bijzondere
gevallen” de oprichting van bioscooponder-
nemingen verbiedt. „In bijzondere gevallen”
aldus mr. Ruys in zijn Memorie van Toe
lichting. Wat zyn dat? Wie alleen de toe
lichting leest, moet gelooven, dat het alleen
slaat op gemeenten, waar „de overgroote
meerderheid principieel gekant is tegen de
bioscoop als middel van vermaak.” Zoo on
schuldig is de zaak echter niet. Dat „bij
zondere geval” bestaat uitsluitend daarin,
dat een gemeente minder dan 20.000 zielen
telt. Dat wil dus zeggen, dat in de over
groote meerderheid der Nederlandsche ge
meente de gemeenteraad de bioscoop kan
verbieden. Dat de overgroote meerderheid
in den gemeenteraad vóór het verbod moet
zijn, komt in het ontwerp met geen woord
voor. Iedere gewone meerderheid van iede
re gemeenteraad van een stad beneden de
20.000 zielen kan dus aan de minderheid
het recht ontzeggen om naar een bioscoop
te gaan. Wel moet het desbetreffende be
sluit door de Kroon goedgekeurd worden
waar blijft hier de gemeentelijke autono-
Nederland in 25 jaren.
1898-1923.
IX.
Hoe heeft de oorlog niet geheel het beeld
van onzen handel en nijverheid veranderd!
Onze handel werd, tengevolge van de maat
regelen, door de oorlogvoerenden voorge-
FEUILLETON.
Uit het Engelsch van DAVID LYALL
door J. P. WESSELINK—VAN ROSSUM.
(Nadruk verboden.)
boden kan worden, terwijl in een gemeente
van bijv. 25.000, waarvan stel of er
tegen is, de bioscoop moet worden toegela-
tenr Dit is geen re c h t meer, doch wille
keur.
zoo is het ook met de nieuw-voorge-
dragen gemeentelijke keuring, die dan voor
een bepaalde gemeente de Rijkskeuring ver
vangt. Een vanwege de Rijksregeering goed
gekeurde film mag dan nota bene
plaatselijk worden afgekeurd, doch niet om
gekeerd. Wat blijft er op die manier van
het gezag «Ier Rijksregeering overt
Ten slotte wordt den gemeenteraad
ook al weer onder de bedenkelijke goedkeu
ring der Kroon de bevoegdheid gegeven
aan jongelieden beneden 18 jaar den toe
gang tot gewone bioscopen te ontzeggen,
waarmee op volkomen willekeurige wijze in
het ouderrecht wordt ingegrepen en toeval
lig door dezelfde menschen, die b(j de Leer
plichtwet daarvoor zoo scherp in het krijt
traden.
Wat ons betreft, wij achten dit alles ver
werpelijk. Niet omdat w(j alles wat in de
bioscoop vertoond wordt, zoo fraai vinden.
Verre van dien. Maar wij zien ook het nut
tige en het gepast-aangename van de bios
coop, precies als minister Ruys deed, vóór
hij voor Schokking op de knieën moest En
ten slotte is voor ons, liberalen, de vrijheid
de hoofdzaak. W(j willen, dat volwassenen
vr|j zijn om gepast vermaak te genieten.
Wij wenschen ons niet door een bekrompen
gemeenteraadsmeerderheid te laten zeggen,
dat wat w(j volkomen gepast en geoorloofd
achten, onbehoorlijk, ontoelaatbaar is, om
dat anderen er geen gebruik van wenschen
te maken.
Wü dwingen de tegenstanden van de
bioacoop niet er heen te gaan; zij willen ons
dwingen er niet heen te gaan.
Het is de oude antithese van dwang te
genover vrijheid, die al meer en meer ons
leven gaat beheerschen.
Wij zoeken dezen strijd niet. Wjj laten
iedereen vrij. Maar als Ruys een soort Kuy-
per^bewind wil gaan voeren met een scherpe
Bioscoopwet, een dwang ^Zondagswet en der-
gelijke, dan zal hij ons in de scherpste op
positie vinden. En het graf der coalitie gra
ven.
EERSTE BLAD.
Zal ons land binnenkort gelukkig ge
maakt worden met Ruys de Beerenbrouck’s
nieuwste Bioscoopwet?
We hopen het niet, maar vreezen het wel!
De geschiedenis van deze staatsrechte
lijke „monstruositeit”, gelijk dr. W. W. van
der Meulen, de voorzitter van de „Vereeni-
gtag van leden van gemeentelijke en parti
culiere bioscoopcommissies", onlangs het
nieuwe wetsontwerp terecht noemde, is wel
zeer eigenaardig. Indien ooit de geschiede
nis van de coalitie van rechtsche protestan
ten en Rome geschreven wordt, zal deze
Bioscoopwet veel materiaal opleveren voor
een juiste belichting van de eigenaardige
onderlinge verhoudingen in de partijen van
Nolens, Colyn en Schokking en nog meer
voor een goede beoordeeling van de hoogst
zonderlinge wetgeving, waarmee het Kahi-
aet-Ruys de Beerenbrouck, geleid door ge
noemd driespan, ons Staatsblad verrijkt
heeft.
Den len Maart werd het eerste ontwerp-
Ruys verworpen. Het ging de linkerzijde t e
v e r in de beperking der persoonlijke vrij
heid en het ging de christelijk-historischen
en anti-revolutionairen daarin niet ver
f g e n o e g. Bleven de volgelingen Colijn’s
daarom bij de stemming gedeeltelijk weg
(de aanwezige anti-revolutionnairen stem
den maar vóór) de volgelingen van Schok
king waren allen opgekomen om tegen te
stemmen en zoo werd (iet veelbesproken
wetteke verworpen. Dat was op 1 Maart.
De premier was hoogelijk ontstemd en
stak dit niet onder stoelen of banken. Zóó
wenschte hij niet door een der regeerings-
partijen (eigenlijk door twee van de drie)
behandeld te worden’ Maar het ongeluk van
mr. Ruys de Beerenbrouck is nu eenmaal,
dat hij nooit geweest is de leider van een
der regeeringsgroepen en als zoodanig tot
premier uitverkoren, bij wien de werkelijke
leiding berust. Ruys de Beerenbrouck is van
den beginnen af geweest wat mr. Marchant
meer juist dan sierlijk de „zet”-minister
genoemd heeft. De partijleiders, noch de
eigenlijke formateur, hebben in het Kabinet
zitting genomen. Ruys vond het Kabinet-
Nolens klaar, toen hij door Nolens er als
„premier” in geschoven werd. Die positie
heeft zich gewroken en zal zich blijven wre
ken. Ruys kan niet leiden, zoolang Nolens-
Colijn-Schokking de regeeringsverantwoor-
deljjkheid niet deelen. Ruys moet op deze
manier zijn „de man die de klappen krijgt”
Wat men ook van u moge denken, doe
wat gij denkt, dat recht is en dan kunt
gij onverschillig zijn voor lof en blaam.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal 2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt
Franco per post per kwartaal 3.15, met Zondagsblad 8.80.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31. GOUDA,
b(j onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zijn dagelijks geopend van 9—6 uur.; Administratie Tel. Int. 82;
Redactie Tel. 545
Zeil» een staking van vier en twin
tig uur brengt reeds een heeie veran
dering in een industrieele gemeente.
Er lag op dien winter-Zondag een scha
duw over Birtley en de enkele perso
nen, die de heer Crewe tegen kwam
op zijn weg naar de gieterij, keken ter
sluiks met een kwaad gezicht naar nem
dien zij als de oorzaak van hun onge
luk beschouwden. Velen ontmoette hij
er echter niet, daar nij om de stad te
vermijden het veldpad had genomen.
Een bepaalde reden om er heen te
gaan, was er niet, want het gemis aan
aibeiders had het grootste deel van
net werk stilgelegd en verscheidene
van de ovens waren gedoofd; dat was
de reden, waarom de schoorsteenen
rook noch reuk uitstieten. Dientenge
volge was de lucht buitengewoon hel
der Een groote onrust bezielde den
heer Crewe, en zijn wraakgierige toorn
tegen zijn werklieden doorliep onder
de wandeling van en naar de gieterij
vele graden. Hij bleef naar niet lang
dralen, want er was hoegenaamd niets
v oo** hem te doen, en het zien van de
stille plaats was evenmin opbeurend als
bezielend. Zijn factotum Waghorne, een
man, dien hij yeel hooger gesteld had,
dan zijn werkelijke verdiensten recht
vaardigden, was niet te zien; hij
ru.-fig thuis na de laaide dagen
groote inspanning.
De heer Crewe deed een korte ronde
o\ei de plaats, zei enkele Woorden te
gen de mannen, die er nog werkzaam
waren en keerde naar Huis terug met
hel gevoel, dat zijn uur verspild was.
Hij wenschte zelfs, toen hij een blik
achter zich wierp op het netwerk van
straten, dat hij zijn vrouw naar de Kerk
vergezeld had. Het zon een nieuwe ge
waarwording voor Birtley zijn geweest,
en ongetwijfeld was het zijn plicht.
Maar ofschoon zij teleurgesteld gekeken
had, had zij hom niet geplaag! met veh
wijten of langer aangedrongen. Zij nad
zijn verklaring als waarheid aangeno
men. Dat was iets, dal zeer m haar
voordeel was; zij geloofde in hem, nam
zijn woord aan als beslissend en rede
lijk, waardoor zij hem dwong met zich
zelf te raadplegen, lol nu toe had de
vijandigheid van een koude wereld
hem gedwongen tot een houding, die
hem maar al te gemakkeltjk tot een
tweede natuur was geworden. Haar lief
tallig vertrouwen beschaamde hem, ter-
Wij geven U voor Uwe
kinderen een (raaien
Ballon Cadeau.
Zuiver wol Crftpon
ii
ii
ii
Zwart
Marino
rexonden mededeel ingen bij contract tot zeer gereduceer-
■anden worden berekend naar plaateruimte.
ingebonden door tusechenkomat van aoliede boekhan-
ep moeten daags vóór de plaataiag
opname verzekerd te xjjn.
schreven, onderworpen aan tal van dwang-
bepalingen en kun, wat den aanvoer van
producten van overzep en grondstoffen be
treft, slechts worden' gevoerd dank xij de
instelling der N. O. T., die als crisie-lichaam
zeker hare buitengewoon groote verdiensten
heeft en buitengewoon nuttig, niet genoeg
te waarde eren werk heeft verricht. Voor de
industrie leidde de oorlog tot de oprichting
van tal van nieuwe bedrijven; sommige, die
practisch gebleken ztfn ook na den oorlog
levensvatbaarheid te bezitten, andere daar
entegen, die spoedig verdwenen. In 1917
werd de Jaarbeurs te Utrecht opgericht.
Men gevoelde de behoefte om in eigen land
te koopen wat men tevoren in het buiten-
land kocht, Maar men was van wat het
eigen land opleverde te weinig op de hoogte
De eerste Jaarbeurs gaf van den eigenaai-
digen toestand, waarin handel en njjvej-
heid hier te lande waren komen te verkoe
len een duidelijk beeld. Naast groote en
bekende ondernemingen zag men er Uil van
minderwaardige a ,h. w. tevoren bestemd
oin te verdwenen. De Regeeringsmuatrege -
len beheerachten geheel den handel; moes
ten dezen beheerschen; de distributie van
steeds meer artikelen werd ingevoerd. Na
den oorlog koesterde men aanvankelijk
groote verwachtingen, die ook uit de cijfers
spreken. Immers, de invoer in ons land, die
in 1917 eene waarde van 1082 en in 1918
eene van 637 millioen had, nam in 1919
toe tot 3296 millioen; de uitvoer bedroeg
achtereenvolgens in die drie jaren 887,
417 en 1731 millioen. Uit deze cijfers
blijkt wel, dat de invoer aanmerkelijk groo-
ter is geweest dan de uitvoer; Nederland
heeft dit vertrouwen, dat in de toekomst
werd gesteld, duur moeten betalen. Tal van
factoren, te veel om hier op te noemen en
zeker om te demonstreeren, leidden tot een
ontreddering der economische toestanden
als tevoren niet was te verwachten. Sedert
in 1920 de malaise vrij hevig en vrij plot
seling is ingetreden, zijn een ieder d« oogen
opengegaan, maar helaas bij velen te laat;
de debacles, vooral bij de lichamen tijdens
den oorlog opgericht of tijdens den oorlog
op kunstmatige wijze uitgezet, zijn vele ge
weest; de groote beproefde instellingen heb
ben echter stand weten te honden. In de
cijfers van de emissies spiegelt zich deze
pang van zaken mede af; werd toch in In
dustrieele ondernemingen in 1920 aan aan-
deelen en obligaties uitgegeven 125 mil
joen, in 1921 was dit 63.50, in 192?. zelfs
27.50 millioen. De cijfers voor bank- en
credietinstellingen wijlen op 170 voor
1919, op 87.50 voor 1920, op 3 voor 1921
en op 9 millioen voor 1922. Het aantal
68 -
Een boeiender logischer preek had
zij zelden gehoord. Ambrose zag haar,
toen hij ongeveer in het midden van
zijn preek was en even kleurde zich
zijn gelaat en zijn oogen glansden.
Maar hij liet niets weg van hetgeen hij
wilde zeggen, en toen hij eindigde, kon
Alison er zich een volkomen voorstel
ling van vormen, hoe een industrieele
Igcmeenschap behoorde te zijn. Ambrose
hield de balans eerlijk, zoodat zij noch
rwhts, noch naar links afweek; in alle
eerlijkheid beproefde hij de mannen,
die naar hem luisterden, een gevoel
van groote verantwoordelijkheid bij te
brengen en eindigde met een beroep op
hen om redelijk en matig te zijn in hun
eirchen, terwille van hen, die van hen
afhingen. Tegelijkertijd berispte hij
het, wanneer onrechtvaardigheid en
hardheid van den kant der werkgevers
4>etoond zou worden en beproefde hij
aan te toonen, hoe een krachtig ont
wikkeld plichtsgevoel vraagstukken zou
Weten op te lossen, die schijnbaar on-
w ijl haar moed zijn oprechte bewonde
ring en eerbied opwekte.
Ondanks zichzelf werd zijn stemming,
terwijl hij alleen naar Old Hall terug
liep, zoo week, dat het verleden voor
zijn geest verrees. Als hij terugzag op
de laatste dertig jaren van zijn leven
en dat was het groote tijdperk zijns
levens moest hij erkennen in menig
opzicht gefaald te hebben maar in
ééns niet. Hij had zichzelf een positie
veroverd, eenvoudig door bekwaamheid
en volharding, Aoor zoo hard te werken
dat hij hel vermogen om van vrijen
lijn te genietenjer bij ingeboet had; hij
had rijkdom verworven, maar van de
dingen, die het leven eigenlijk de moei
te waard maken, die een waardevol
bezit vormen, <Me den mensch aanspo
ren tot edele daden en heldhaftige zelf
opoffering, daarvan was wij deze dertig
jaren volkomen gespeend. Zij waren
geheel ontblookgeweest van, helde, de
eentge kracht, waarmee men in deze
wereld rekening moest houden. Want
zij is de hefboom, die alles in beweging
zet
Zelfs nu was hij niet zeker van haan
bezit. De vrouw, die hij getrouwd nad,\
wa> volmaakt eerlijk tegenover hem ge-I
weest, van het begin tot het einde. Zij
was nu sedert drie weken zijn vrouw
en in dien tijd had zij nooit een woord
van liefde tot hem gesproken. Vriénde
lijk was zij geweest, onuitsprekelijk
vriendelijk, zachtmoedig, geduldig,
uiterst redelijk, maar dat was alles.
Kou zulk een natuur er toe gebracht
GOIDSCIIE COURANT
95 cM. braad 1.30
Cripalina 100 cM.
Cripalina 100 cM.
Crlpon 110 cM.
i Zuiver wol Kamgaran
i 130 cM.
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda an omstreken (behoo rende tot den bexorgkring)
15 regels ƒ1.30, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den iiexorgkring:
1—5 regels 1.55, elke regel meer 0.30. Ad verten tien in het Zatei dagnummer 20
bijslag op den prys. Liefdadigheids-advertentiën de helft van den pr(ja.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regels ƒ2.05, elke regel meer ƒ0.50. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en Inge-
don pr(js. Groote letters en ran
Advertentiën kunnen worden
delaren, Advertentiebureaux en onze Agenten
aan het Bureau z^n ingekomen, teneinde van
mie? maar wü ontkennen pertinent, dat
deze goedkeuring, gelijk de minister be
weert, tegen machtsmisbruik zal waken. In
dien een speciale wet als deze uitdrukkelijk
en opzettelijk bepaalt (art. 4) dat een ge
meenteraad het recht heeft de bioscoop te
weren, heeft die gemeenteraad het recht
daarvan gebruik te maken; dat is dan ge
oorloofd en door den .Wetgever gewild
m ach t geb r u i k, geen machtsmis
bruik. Zou de Kroon aan een verbodsbe-
sluit, genomen met bijv. 7 tegen 5 stemmen,
oe goedkeuring mogen onthouden, wijl de
meerderheid niyt groot genoeg is, terwijl
een 84 besluit goedgekeurd zou worden?
Wjj weigeren aan zulk een bespottelijk no
vum te gelooven en de Regeering kan het
ook zelven niet meenen.
De Regeering neemt zelve het hek van
der dam. In het Voorloopig Verslag willen
de ergste drijvers reeds de grens van 20.000
zielen en de goedkeuring der Kroon schrap
pen. Van hun standpunt volkomen terecht.
Met welk recht' wordt de Kroon gemengd
in een volkomen correct door een gemeen
teraad genomen besluit? Ons Staatsrecht
kent deze bevoegdheid slechts t. a. v. be-
lastingverordeningen en deze goedkeuring
is bovendien practisch een dwaasheid. En
met welk recht aan den éénen gemeente
raad toegekend wat aan den anderen ont
houden wordt. Het is al weer een
dwaasheid, dat in een gemeente met bijv.
15000 inwoners, waarvan bijv, de helft plus
1 tegen de bioscoop is, deze instelling ver
worden zich te uiten, zich ten volle te
geven, dan moest zij den man een
vieugde bereiden, groot genoeg om er
alles voor te verzaken. Zou hij ooit
in staat zijn deze diepten te beroeren,
vroeg hij zich af, toen hij een oogen-
blik stil stond op zijn wandeling. Zou
zij ooit haar heldorgnjze oogen, spie
gels van waarheid en reinheid, naar de
zijne opheffen en hem zeggen, dat zij
hem liefhad. Het verlangen om djze
woorden van zulke lippen te hoor en,
kon de ziel van een man in gevaar
brengen. Van zulk een vreemd webbe
waren de gedachten van den heer Ure-
we, terwijl hij over de bevroren velden
in de zonnige Sabbalstilte liep.
De ironie der dingen trof hem, loen
hij zijn eigeu<doiirt;in betrad en hij zich
bekennen.wat hij boven alles
vtriangrfeftjiiijrnnn geld te koop was.
Er verhief zich in hem een groot be
rouw, medelijden mei de vrouw, die de
gade van zijn jeugd was geweest, die
naast hem had gestaan, toen hij nog
dag in dag uit te worstelen had om er
te komen., die hem nooit bezielend had
toegesproken/ maar eenvoudig haar
plicht had gedaan m haar leven, dat
grijs en vreugdeloos was geweest. Zij
had haar best gedaan om een tehuis
voor hem te maken; zij had hem kin
deren geschonken, maar zij had hem
nooit gekend; hij had haar buiten alles
gelaten.
Ruime Keuze
!K
V.
r-
