w
i
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
No. 15257
Dinsdag 12 Juni 1923
62* Jaargang
Dit blad verschijnt dagelijks behalve op Zon- en Feestdagen
sa
leren,
ek je*.
I ZOON
Kilt inr iioschuluiihB pbiuwd
De nieuwe Duitsche voorstellen.
:rk
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE, NIEU
WERKERK OUDERKERK., OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
IDE BLAD
IA
I'
her oriffi-
JN
(Wordt vervolgd.)
9
f II
GOUDA.
dt enorm
it de me-
Izakelijke
Van parlementaire zijde wordt aan de
Welt am Montag geschreven, dat de rijks-
regeering zeer tevreden is «ver het onthaal
dat de jongste Duitsche nota ten deel ia
gevallen. De bladen der entente-landen, als
ook de mededeelingen van Duitsche verte
genwoordigers in de verschillende hoofd-
steden, hebben deze tevredenheid versterkt.
Desondanks is men noch in regoeringskrin-
doodgeschuten, omdat z(j ,toen ze asugr-
roepen werden, niet waren biyven iuwn
Honderden werden gearresteerd.
De besetting is versterkt door de aan
komst van het 5o (zwarte) Afrikaausune
infanterie-regiment.
n en het
681 70
Uit het Engelsch van DAVID LYALL
door J. P. WESSELINK—VAN ROSSUM.
(Nadruk verboden.)
Engeland ala bemiddelaar. Critiek op de rede van Cuno. Twee Fran-
EN,
1T-
EN,
De ziel kan het lichaam schoonheid
schenken; niet het lichaam 4e ziel.
FEUILLETON.
gen, noch by de politieke partijen geheel
zonder zorgen,
In de eerste plaats vreest men, dat Frank
rijk en België en wellicht ook Engeland, het
einde van het lydelijk verzet zullen eischen
alvorens bereid te zijn tot het voeren van
onderhandelingen. in sommige kringen
staat men op het standpunt, dat aan dit ver
zoek in geen geval kan worden voldaan.
Andere kringen z(jn van meaning, dat
misschien een soort van wapenstilstand in
het Roergebied zou kunnen worden geslo
ten. Het lid van den Rylmdag von Rhein-
haben, van de Duitsche volkspartij, wil de
beslissing aan de bevolking van het Roer
gebied overlaten. In parlementaire kringen
wordt zjjn voorstel druk besproken. De
vraag is voorts of zjj, die steeds in naam
van de bevolking van het Roergebied spre
ken, de ware meening van deae bevolking
vertolken .Men ziet hier zeer wel in, dat
het lijdelijk verzet in de laatste tijden door
een aantal officieels verordeningen min of
meer is georganiseerd en vermoedt, dat de
entente in de eerste plaats de opheffing
van deze verordeningen zal eischen, en zich
met een eenvoudige uitspraak van de be
volking niet zal tevreden stellen.
Voorts zal de entente natuurlijk het ein
de van de sabotage eischen. Van Duitsche
zijde wijst men er In dit verband op, dat de
bevolking van het Roergebied en van het
Rijnland de sabotage nooit heeft goedge
keurd. Zal nu de regeering in staat z(jn, de
elementen ,die waarde hechten aan de sa
botage, tot bedaren te brengen?
Een tweede niet minder groote zorg geldt
de politieke toekomst van het Rijnland. Men
vreest, dat Engeland eventueele concessies
op financieel gebied wil verkrijgen door zijn
toestemming te verleenen tot de internatio
nalisatie van een deel van dit gebied. Van
Engelsche zijde zouden reeds bepaalde plan
nen in dezen zin zijn ontworpen.
In Dortmund zijn Fransche patrouilles,
die Zondagnacht in de straten surveilleer
den, herhaaldelijk door Duitsche burgers
lastig gevallen. Volgens een bericht van de
Fransche bezettingsoverheid zouden daar
bij twee Fransche officieren zijn gedood. De
daders, drie Duitschers naar men beweert,
konden ontkomen. De staat van beleg is
uitgevaardigd. Tusschen 9 uur ’s avonds en
uur *s morgens mag er niemand op straat
komen en dient alle verkeer stil te liggen.
De plaatsvervangende burgemeester en
twee wethouders evenals de plaatsvervan
gende president der politie, werden als gij
zelaars gevangen genomen. Tot wanneer de
schuldigen gevongen zyn. De rechter van
instructie te Dortmund heeft een belooning
xan 5 milHoen uitgevaardigd voor ieder die
inlichtingen over den aanslag kan geven,
welke tot het vinden van de daders leiden.
De pascontrole is zeer verscherpt.
Latere berichten meiden dat door de
Franschen v(jf Duitsche burgers werden
De rede .welke de Duitsche R(jkskanselier
Cuno te Münster heeft gehouuen, woiut
door Havas in een officieuss uiuerueuiag
bestreden. Wat betreft’Cuno s bewering out
het lydelyk verzet in het Ruhrgebieu een
spontane daad ia geweest, zegt net agem
schap, dat het voldoende ia de uit henyn af
komstige orders en circulaires te lezen
aan te toonen, dat het hier om een door de
regeering stelselmatig georganiseerde actio
guat. Zoo verklaarde een circulaire van 24
Januari 1923 van den l'ruisischen minister
van binnenlandsche zaken Severing letter
lijk„Het doel der beambten in het Kuur-
gebie I moet zyn de politieke en economim.ih’
plannen van den vijand zooveel mogelyk te-
gen te werken door een lydelyk verzet, Jat
georganiseerd overeenkomstig do podU«k
der regeering en eventueel tot openlijk vel
zet zou kunnen worden doorgeyoord." Op
20 Januari 1923 verordende do minister van
posterijen aan zijn ondergeschikten geen g*
volg te geven aan de voorschriften der be
zettingsmogendheden.
Tal van voorbeelden worden gegeven hoe
vanuit Berlijn order werd gegeven aan de
bevolking in het Ruhrgebied de bevelen der
bezetting niet op te volgen on haar actie te
dwarsboomen, vervolgt Havaa Anderzg«b
schat Cuno de prestaties van Duitschland
in natura en baar geld tot einde 1922 op
M milliard mark. Krachtens artikel 233 van
het verdrag van Versailles zou Duitschland
vóór 1 Mei 1921 524(?) mHlioen goudnuuk
betalen, terwijl het in werkelijkheid slechte
3010 miilioen heeft betaald .Van 1 Mei 1921
tot 31 December 1922 had Duitschland 4873
milioen goudmark U betalen; het betaalde
slechts 2830 miilioen. Aldus had Duitech
land op 31 December 1922 totaal M9H mil
Hoen goudmark in plaats van 20.397 mii
lioen betaald. Van hun kant hadden de ge
allieerden voor de onkosten der bezetting en
de te Spa overeengekomen voorschotten to
taal 3.312.514.U0O goudmark te betalen. Na
dit bedrag van de Duitsche betalingen te
hebben afgetrokken, rost voor de schade
vergoeding 2.577.486.000 free., waarvan
het aandeel van Frankrijk, dat voor de be-
zetting&onkoaten en de voorschotten van
Spa 1.843.196.000 uitgaf, 1.779.745.000 be
draagt ,zoodat het aldus een crediet-saldo
van 83.451.000 bezit en niets voor schade
vergoeding heeft ontvangen.
Bosboom, Willem Roelofs, de Marissen,
van wie Matthys in zyne vrijwillige bal
lingschap te Londen stierf. Israël s, Me»-
<lag, de Bock, Bionuners, Neuhuys, Gabriel,
Kever zy vormden een reeks van namen,
die ook in het buitenland in het algemeen
goed bekend zyn. De geweldige schilderin
gen van een Breitner, die het impressionis
me, geljjk men beweerd heeft, oversteeg,
de tragedie van een Vincent van Gogh, de
mooie peinture van een Isaac Israëls, zij
liggen eigenljjk in een vroeger tijdperk.
Gaat men deze 25 jaren na, dan ziet men
de schilderkunst door het impressionisme
heen tot een zeker cubisme komen, en ziot
men vooral in den laatsten tijd verschillende
richtingen zich openbaren, waarbij de sen-
siviteit en het neo-impressionisme een rol
spelen. Op schildergebied zijn er vele na
men, (lie zich bekendheid hebben verworven,
te noemen. Wy denken aan een Suze Bis-
?chop Robertson, die uitnemende stillevens
heeft geschilderd en hef Nederlandsche bin
nenhuis ons weer heeft teruggebiacht; wij
denken aan de mooie schilderkunst van een
Foggenbeek, een Arntzenius; wij denken
aan het gevoelige innige realisme van een
Tholen, en wy denken aan een zekeren zelf
zucht, die zich by Verster openbaarde, toen
hij plotseling tot zijne stillevens overging.
Als portretschilders noemen wij naast The-
rèse Schwarz ,en Van Welie ,een Jan Veth
en een Haverman ,de eerste vooral psycho
loog, van den lateren tyd een Roland Holst
en Lizzy Ansingk. Wy denken verder aan
een Witsen, die Breitner opvolgde in Am-
oterdamsche stadsgezichten; aan den fan
tast Bauer, aan Voerman met zijne wolken-
tafereelen ;aan de mysticiteit van een Man-
kes ;aan het sprookjesachtige van van Daal-
hof Weer op een geheel ander standpunt
staat eene categorie, van wie te noemen zyn
een Thom Prikker, een Derkinderen, een
Van Konijnenburg en bovenal een Tocrop;
die de meest interessante figuur schijnt uit
Ceze 25 jaren, aanvankelijk inpressionist,
later sterk in zyn katholieke uitingen, weer
later terugkeerend blijkbaar tot de Vlaam-
sche primitieven. Uit den tyd van het cu
bisme vullen te noemen een Leo Gestel, een
Mondriaan, een Schelfhout, vooral roman
ticus, en Sluyters .terwijl een groep, die
buiten de abstracties van het cubisme
wenschte te blijven, onder zich telt een Van
Wijngaardt en een Charley Toorop. Onder
de jongeren valt ook nog Dirk Nylandt,
analytisch in zijne schilderijen, ook een
beeld gevend van het zoeken en streven in
vele richtingen, dat deze kwarteeuw heeft
gekenmerkt, te noemen. Het was niet, als
de voorafgaande 25 jaren, eene periode van
zoeken in bepaalde richting, neen, het wds
een gaan op zijwegen, een zich verdiepen,
dat strijd innerlijk en uiterlijk te kennen
geeft .Vergeten wij niet, dat ook de gra
fische kunst in sterke mate toenam en dat
van eene ontwikkeling der kunstnijverheid
op menig gebied valt te getuigen.
De Berlynsche correspondent van het
Hbld. had gisteren een onderhoud met (ton
voormal igen Bulgaarechen minister-presi
dent Radoslowof, dié sedert de vorige om
wenteling te Berlijn woont. Bij beschikte
reeds over vele en uitvoerige inlichtingen
omtrent de revolutie.
De regeering-Stamboelinaki, telde hij,
steunde uitsluitend op de boerenpartij en
onderdrukte alle ander kringen der bevol
king. Daarbij kwam een willekeurige wet-
uuKcmiiu <ub veiiiiuucwKuvjiucs op ue reue van i uiw. i wee rran-
sche officieren in Dortmund gedood. De gebeurtenissen in Bulgarije.
Groot succes der Oostei^rüksche leening.
De Engelsche ministerraad zou gister
avond bijeenkomen ter bespreking van het
Duitsche memorandum. Natuurlijk is om
trent deze conferentie nog niets bekend.
Wel weet men dat de Fransche gezant de
fransche inzichten aan de regeering heeft
uiteengezet. Naar verluidt zou Poincaré
voorstellen, dat de geallieerde regeeringen,
waaronder ook de Britsche, terstond een
nota aan Duitschland zenden, waarin de be
ëindiging van het lijdelijk verzet in het
Ruhrgebied wordt geeischt. Poincaré acht
dit een noodzakelije inleiding tot een geal
lieerde bespreking der schadevergoedings-
quaestie. De Britsche 'opvatting daarente
gen zou zijn, dat zulk een bespreking moet
worden gehouden vóór dat er stappen, als
door Poincaré voorgesteld, worden geno
men.
Het kabinet ontving nog buiten de mede
delingen omtrent de houding van Frank
rijk van graaf de St. Alaire den Franschen
gezant te Londen, aanwijzingen van Lord
Robert Cecil, die terugkeerend uit Parijs
zijn daar ontvangen indrukken aan den ka
binetsraad mededeelde, y
Natuurlijk .zijn beide 'mededeelingen ge
heim gebleven en moet men uit aanduidin
gen afleiden wat inhoud en strekking er
van zijn .In politieke kringeh gelooft men
op grond van deze aanwijzingen, dat een
compromis de eenige oplossing zal bljjjpn
te zijn, daar Engeland natuurlijk niet zon
der meer kan voldoen aanr den Franschen
eisch van actieve medewerking aan de
Ruhrbezetting en evenmin kan eischen, dat
Duitschland zijn lijdelijk verzet staakt, het
welk, naar de opvatting van vele Engel-
schen, niet van Berlijn uit wordt geleid.
Ook schyht de eisch van Poincaré: vasthou
den aan het Fransche programma van scha
deloosstelling, zooals dit in Januari te Pa
rijs werd vastgesteld, niet voor inwilliging
van Engelsche zyde vatbaar, aangezien En
geland de Fransche eischen, toen reeds te
hoog vond en de gebeurtenissen sedert dien
tyd er zeer zeker niet toe hebben medege
werkt om Duitechlands betaalkracht te ver-
hoogen.
In Frankrijk verwacht men dat de Brit
sche regeering erin zal toestemmen Duitsch
land te vragen den tegenstand in het Ruhr
gebied te staken. Dit zou het mogelijk ma
ken aan Duitschland een gemeenschappe
lijke antwoord te richten. Nochtans spreekt
men twijfel uit over den zin der concessie,
waartoe Engeland op dit punt geneigd zou
zijn.
zelfs hij niet, eenig, vermoeden van had
Het onderhoud met Janet had hom
zoo opgewoij^len gemaakt, dat hij niet
aan zijn schrijftafel kon blijven zitten,
oBchoon hij den volgenden dag twee
maal moest preek en on zelfs voor één
pieek den tufest nog niet had gevonden
Hij bleef langzaam in zijn studeenca
me. op en neer loopen en zonderling
was het, dat zijn gedachten telkens te
rugkeerden naar den dag, toen het
presbyterium bijeen was geweest te
Seadoon, en hij het onderwerp .huwe
lijksgeluk** met zijn beide collega's had
borprohen. Hij herinnerde zich precies
de woorden, die de gezette Stacladym
gebruikt had en die, welke do kleine
Naismith er aan toe had gevoegd.
„Een man trouwt voor zijn eigen
ploizier en moet de gevolgen er van
dragen,*' had Naismith gezegd. „Maar
indi n hij gelukkig ia, wat doet het er
dan toe? Dat ia, wat wij ten Hotte alle
maal verlangen.”
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal 2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal ƒ2.90, per week 22 êent, overal waar de bezorging per looper geschiedt
Franco per port per kwartaal ƒ8.15, met Zondagsblad 8.80.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 81, GOUDA,
bij onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zyn dagelijks geopend van 9—6 uur.; Administratie Tel. Int 82;
Redactie Tel. 545
als hij niet wist, dat in de wereld mo-
kelijk was, maar daarmede was het
ook uit. Van huiselijke geriefelijkheid
had hij niets meer bemerkt, sinds zijn
zuster êe pastorie verlaten had en ook
in andere opzichten schoot Edith te
kort. Het was niet het geschiktste
oogenblik om daarover te tobben, maar
hij was gedwongen zichzelf te beken
nen, dat met Janet de voornaamste
steun van het huis zou verdwijnen en
dat zij tot eiken prijs behouden moest
blijven.
„Indien het een kwestie van loon is
begon hij, maar Janet hield hem
tegen met een onnavolgbare beweging,
waarin verontwaardiging en verachting
duidelijk waren vermengd.
„Het is g e e n kwestie van loon, do
minee Fleming, en het verbaasd mij,
dst u dat zegt. Maar ik kan mijn werk
niet doen, zooals ik het graag doe. ik
ben gewoon vaste dagen voor alles te
hebben en dan eenigen regel en orde
in het huis te zien. Mevrouw denkt, dat
elke dag goed is voor het doen van een
kamer en dat met de wasch evengoed
op een Zaterdagmorgen begonnen kan
worden als op een anderen. En de helft
van den tijd weet ik niet, wat zij zegt
en dan doe ik dingen, die zij mij niet
heeft opgedragen, of ik laat ze onge
daan. Ik heb gewerkt tot ik nuivel over
been ben en ik kan in mijn bed niet
slapen van het tobben, dat ik doe.
Neen, zei zij vastbesloten, „de Schotten
kunnen bij de Engelschen niet deinen
en een Engelsche mevrouw moest En
gelsche dienstboden hebben, dat is de
volle waarheid; ik zeg het u, ofschoon
ik, als u er mij niet toe gedwongen
hadl, niet zoo openhartig zou hebben
gesproken.”
„Ik ben blij, dat je het gedaan hebt,
Janet, nu weet ik precies, hoe ik er
voor sta,” zei de predikant lachend.
„Je bezworen lijken mij natuurlijk :n
het geheel niet onoverkomelijk. Beloof
mij in elk geval, dat je ons nog een
kans geeft.”
„Ik heb u al de vier maanden kan
sen gegeven en ik ben er geen greintje
mee opgeschoten. En waarlijk, ik ben
moei op weg mijn goeie humeur heele-
maal kwijt te raken. Ik schudde het
meisje laatst door mekaar, omdat zij
he'. vuil onder de matten van de trap
stopte en toen had ik er zoo’n spijt van
dat ik er om gehuild heb. Dat is geen
manier van leven en als dat nog lang
duurt, zal ik er veel erger aan toe zijn,
dan die arme, wilde heidenen, waar de
pendeling ons laatst van vertelde in den
bidstond.”
„Nu, wacht nog een week. Ik hoop,
dat mevrouw Crewe de volgend^ week
Zaterdag en Zondag hier komt. Ais je
een» met haar praatte; dat zou je goed
doen, is het niet?”
„Dat zou het,” antwoordde zij met
vuur „Maar het zal droevig v(or haar
zijn de pastorie te' zien. Ik waarschuw
u, dpminee Fleming, het zal droevig
voor haar zijn."
„O ik denk, dpt zij het zal overle
ven! Nu, ga nu heen, en laat mij aan
mijn preek beginnen. Het is in elk ge
val wapenstilstand tot den volgenden
Vrijdag, als mevrouw Crewe komt. In-
dien tussehentijd zal ik probeeren, of
er wat aan te doen te.”
Hij sprak deze woorden dapper en
met een goed hart en een goede bedoe
ling uit, maar zij maakten geen indruk
op Janet, die zich eerbiedig terugtrok.
Haar weening omtrent de huishoudelij
ke eigenschappen van den dominee was
niet hoog gespannen, in haar schatting
was hij mets dan „een groot kind”.
Da: wak hij werkelijk geweest, maar
nieuwe verantwoordelijkheden hadden
nieuwe eigenschappen in Patrick Fle
ming gewekt, waar te voren, niemand,
76 -
„Ik heb haar beloofd tenminste zes
maanden te blijven, en ik zal dien tijd
ook uitdienen. Maar ik dacht toch, dat
het beter was, dat u het wist, on ik
e ben naar u in plaats van naar mevrouw
gegaan, omdat, nu,, omdat ik u beter
Over het harde gelaat van Janet gleed
een schaduw, terwijl zij deze woorden
«prak en haar werkhanden waren druk
bezig met de punten van haar schort.
De dominee zweeg een oogenblik en
liep de kamer eens op en neer. Hij be-
aefte volkomen <fe noodlottige beteeke-
ais VMh Janet’s mededeeling en was op-
Feeï* v«r«lagen bij het vooruitzicht, dat
er dodr geopend werd. Zijn vrouw had
persoonlijk zoo gelukkig gemaakt,
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda «n omrtrckea (bohoorcmto tot den bMorgkring):
1—5 regels 1.80, elke regel meer 0.25. Van buiten Gouda on den beiorgkring:
15 regela 1.55, elke regel moer 0.80. Advertentiën in het Zaterdagnummer 20
bijslag op den prijs. Liefdadighoids-advertentiëa de helft van den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEEL1NGEN: 1—4 regels ƒ2.06, elke regel moer ƒ0.50. Op
do voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingesonden mododoolingen bty contract tot soer goroducoer-
den prijs. Groote letters en randen worden berekend naar plaataruimte.
Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusachenkomat van «oliede boekhan
delaren, Advertentiobureaux en onze Agenten on moeten daage vóór do plaatsing
aan-het Bureau z(jn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te ri(jn.
GOlDSfflE COURANT
Nederland in 25 jaren.
1898-1923.
XVI.
Op muziekgebied handhaafde Nederland
zijne oude reputatie van uitvoerende kun
stenaars .Het Concertgebouworkest te Am
sterdam, in 1896 onder leiding van Wil
lem Mengelberg gebracht, is door dezen
tot een ongekende hoogte opgevoerd; staat
aan de spits der orkesten. Mengelberg zelf
staat aan de spits der dirigenten. Niet zon
der moeite is men er in geslaagd hem voor
Nederland te behouden, ondanks schitte
rende aanbiedingen uit andere landen, ge
lijk z(jn tydeljjk dirigeeren te Frankfort,
zijn periodiek terugkeeren naar New-York
bewijzen. Een merkwaardigheid van groote
beteekenis vormden zeker de Wagner-uit-
voeringen te Amsterdam, tot stand geko
men dank zjj de energie van Henri Viotta,
model-voorstellingen die volgens het oor
deel der kenners met Bayreuth wedijver
den. Den Haag wenschte zjjn eigen orkest
te bezitten en verkreeg het in het Resi-
dentle-Orkest, dat onder Viotta’s leiding
kwam; van Zuylen van Nijevelt was de
•dirigent der populaire concerten. Utrecht,
Arnhem en Groningen behielden hunne
eigen, goed verzorgde orkesten; Van An-
rooy van de laatste plaats naar voren ge
komen, is een uitnemend orkestleider ge
bleken. Op het gebied van uitvoerende
kunstenaars zoowel wat zang als wat
piano, viool of cel aangalt zjjn wij rjjk in
beroemde namen; van de zangers staan
zeker Messchaert, Van Rosy en Urius
bovenaan, van de zangeressen denken w(j
onmiddelljjk aan Julia Culp, aan mevr.
Noordewier en aan pievr. de Haan; van
de pianisten is het een Dirk SchKfer die
onze aandacht trekt; van de cellisten een
Hekking. Deze kwarteeuw is voorts ryk
aan pogingen om ons een eigen Neder
landsche opera te verschaffen; die, welke
in 1894 en volgende jaren werden aange
wend, mislukten, schoon Orelio en Pau-
wels tot de stetren daarvan behoorden.
Later zijn zij hernieuwd; Henri Koopman
heeft zich op dit gebied zekere verdien
sten verworven. Nog bestaat de Neder
landsche Opera, al is haar grondslag
financieel niet zoo stevig als men dit wel
zou wenschen. Aan belangstelling voor
muziek ontbreekt het hier te lande niet;
de concerten te Amsterdam en te ’s-Gra-
venhage bewijzen het; de gastvoorrtellin-
gen van vreemdelingen, die hier immer in
groot aantal plaats hebben, eveneens.
Eene Italiaansche opera heeft hier altijd
succes gevonden, eene Fransche opera te
’s-Gravenhage scheen jaren achtereen de
eenig bestaanbare.
Eindelijk het gebied der schilderkunst.
In 1898 scheen de rol van de dusgenaamde
Haagsche school min of meer uitgespeeld.
De grooten van die Haagsche school waren
er niet meer of verdwenen spoedig. Mauve,