d
•UDA
DE
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE, NIEU
-0UDERKERK j OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, em.
No. 15485
WERKERK
Dit blad verschijnt dagelijks behalve op Zon- en Feestdagen
1
82* Jaargang
Zaterdag 8 Maart 1824
met
7
FEUILLETOa.
DOOR SMART GELOUTERD
EERSTE BLAD.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN.
K
BRIEVMN UIT DE HOFSTAD.
.ku andere
HAGENAAR.
itname drogisten.
Den Haag-
Niemand is verplicht om groot of ge- De predikant onderdrukte dat gevoel
....I X..». ...(.Ion n -’Hl tilt WOr' hlA» Zim 1 A U’<1'1 T C h 11
leerd,
stel
en
re mate het bloed
ïzond en krachtig
het bloed gezond
«loosheid, die het
f der Sanguinose
geen baat vindt
Goudrche Handel en
tnd; De bedrijven der
ling te Gouda; Kun-
Gouda; De lichame-
voomaamste monu-
maar wel om rechtsschapen te zijn.
door HALLIWELL SUTCLIFFE
voor Nederland bewerkt door
J. P. Wesselink—Van Rossum
Nadruk verboden
discipline. De arbeiders-aandeelhouders voel
den zich te weinig arbeider en te veel baas.
Het gevolg daarvan was eene veelhoofdige
en ondeskundige leiding, die in den regel,
zoowel uit vroegerea
m buiten den tekst
H uit de beroemde
(iOIlfflIE COIMNT.
Berlijnsche Brieven.
(Van onzen specialen medewerker).
Berlijn, 5 Maart 1924.
Als een zwerm van meteoren ia «en aan
tal processen over ons hoofd ioagebroken,
waarover ,£out Berlin’* spreekt. Ongeluk
ken komen iederen dag voor, zelfmoorden
ityn niets bijzonders, moorden en inbraken
grenzen ons tegemoet van elke aanplakzuil
en uit elk courantenbericht Als vreemde
ling in Jerusalem denkt men, dat de vei
ligheid en orde hier ontzettend veel te
wenschen overlaten en als men dan buiten
dien nog over het Hitler-Ludendorff-pruces
in München leest, dan weet men werkelijk
soms niet, waaraan het ligt, dat het hier
zoo eene „verdrekte Welt” ia, zooals de Ber
liner zegt Geeft men echter zijn oogen den
kost en denkt men eens na over wat men zoo
hier en daar hoort, dan-krijgt men een in
druk, die ons terugvoert tot voor den oorlog.
weest. Vroeger, zoo zei men, deelden de ka
pitalisten de lakens uit in zake de bedrijfs
leiding en hadden de arbeiders zich te hou
den aan wat de heeren geliefden vast te
stellen. Het ingetreden democratisch régime
zou dit veranderen. De arbeiders zouden in
het vervolg deel hebben aan de leiding van
het bedrijf. Wat nu zegt Prof. Bonger hier
van Ziender oogen, zoo betoogt hij, groeien
de moeilijkheden van de bedrijfsleiding.
Voortdurend worden1 grooter aanleg en be
tere opleiding vereischt, wil men aan die
moeilijkheden het hoofd kunnen bieden. De
mogelijkheid voor den mensch van gewonen
aanleg om, zooals in lang vervlogen tijd,
aan het hoofd van het (groot)bedrijf te
staan, is voorbij. Het is een historische
curiositeit geworden.
Nu kan men een ding gereedelijk toege
ven. Het is ongetwijfeld hoogst wenschelijk,
dat de arbeiders door de bedrijfsleiding
worden geraadpleegd over die aangelegen
heden, waarmede zij in hun werk iederen
dag te maken hebben.
Dit is echter heel iets anders dan de ar
beiders eene stem te geven inzake de ge-
heele bedrijfsleiding. Hij heeft daartoe in
de eerste plaats, naar Prof. Bonger op
merkt, niet het noodige inzicht Dit be
grijpt de arbeider ook zelf wel, als hem niet
eiken dag het tegendeel wordt voorgehou
den ten minste.
Het is echter niet alleen eene quaestie
van inzicht, maar ook van verantwoordelijk
heid*, Niet de arbeider draagt de verant
woordelijkheid voor den goeden gang van
zaken in een bedrijf, maar zij, die het kapi
taal verstrekken. Als de onderneming fout
gaat, kan de arbeider elders werk zoeken,
de eigenaar of eigenaren der onderneming
zijn echter hun geld kwjjt
Dit nu is wel het grootste bezwaar tegen
het medezeggenschap der arbeiders, dat de
beslissing wordt gelegd in handen van hen,
die niet de financieele verantwoordelijkheid
dragen.
Hieruit volgt, dat, willen de arbeiders deel
hebben in de leiding van het bedrijf, ze aan
deelhouder moeten worden. Men komt dan
op het terrein der productieve coöperatie.
Vooral omstreeks het midden der 19de eeuw
zün hiermede, onder de leus „de fabriek aan
de arbeiders”, talrijke proeven genomen.
Ongelukkig echter zijn daze proeven, op
eene enkele uitzondering na, alle mislukt.
De oorzaak van die mislukking werd hoofd-
zakelük toegeschreven aan gebrek aan
®n. Tweemaal per
-oed, geen enkel
n algemeene ver-
Madtzeggsnschap van da arbeiders
In da bedrijfsleiding.
Toen in 1918 de Duits^he legers waren
verslagen en de landen, die beweenden te
strijden voor de democratie, den strijd had
den gewonnen, ging er eene democratische
strooming door de wereld. Velen geloofden,
dat er nu een tijd was aangebroken, waarin
de massa des volks het beter zou hebben
dan voorheen.
Het betrekkelijk kleine aantal van hen,
die wat meer over economische vragen had
den nagedacht, schudden echter het hoofd
en voorspelden toen reeds, dat men zich
voedde met een jjdelen waan. In de eerste
plaats overachatte naar hunne meening de
democratie den rijkdom der maatschappij.
In de tweede plaats vergat zjj, dat door den
oorlog de maatschappij zeer was verarmd,
En in de derde plaats moesten de middelen,
waardoor men tot eene betere maatschappij
meende te kunnen komen, wel allerminst
voor dit doel geschikt worden geacht.
Intusschen is niet te ontkennen, dat in
de jaren na den oorlog de massa, althans
een groot deel er van, er beter van heeft
geleefd dan voorheen. Deze welstand is ech
ter met het gevolg van eene vermeerdering
van het volksinkamen of van eene betere
vendeeliag daarvan, maar van het interen
van het nationaal vermogen. Het gevolg zal
dan ook zijn, dat de jaren van schijnbaren
welstand waarschijnlijk zullen worden ge
volgd door eene langdurige periode, waarin
velen gebrek zullen moeten lijden. De ma
laise, waarin wij heeten te verkeeren, is
waarschijnlijk niet te beschouwen als eene
tijdelijke inzinking, maar als het begin van
een lange periode van dalenden levens
standaard. Werden aanvankelijk zij, die
waarschuwden voor de illusies, waaraan de
democratie zich overgaf, gehouden voor
reactionnair, meer en meer komt er in dezen
verandering.
Tal van sociaal-democraten ook beginnen
in te zien, dat men langs de wegen, welke
men is ingeslagen, ten einde te komen tot
eene betere maatschappij, het doel niet zal
bereiken. De aandacht in dit opzicht ver
dient een artikel van een vooraanstaand
sociaal-democraat, Prof. Mr W. A. Bonger,
dezer dagen voorkomende in „Het Volk"
onder dén titel „Handenarbeid en Hoofdar
beid”.
Prof. Bonger behandelt daarin ook het
vraagstuk der medezeggenschap. Zooals
men weet, is hierover heel wat te doen ge-
derij en hem geld geleend had, om ver
der te kunnen gaan, want anders wou
den hij, zijn vrouw en zijn kinderen
van honger omgekomen zijn. Mijnheer
Lomax was boos, toen hij hoorde, dat
ik het wist hij helpt de mensehen
voortdurend en tracht altijd zijn goede
daden te verbergen hij
De diepe, kalme slem van den pre
dikant brak schijnbaar vol zelfvertrou
wen haar spontanen lofzang op Griff af.
„Toch heeft hij tot op heden *t licht
nog niet gevonden.
Hij kan een schuilplaats verleenen,
aan de vleeschelijke tegenspoeden hel
pen maar van de toekomstige we
reld heeft hij nog niets geleerd. Hij
kan geen geestelijken troost geven,
wan! hijzelf heeft dezen niet gevonden*’
„Heeft hij dat niet Voor het eerat
lag er spot in de stem van de vrouw,
ofschoon zij treurig was en teneerge-
drukt door haar gevoelens en de we
tenschap, dat zij vroeger of later moest
wijkei, voer den wil van dezen vreem
deling. „Heeft hij dat niet Wie zijt
gij gij, die niet zoo dicht bij zijn ge
dachten geleefd hebt als ik dat gij
durft roggen, dat hij geen geestelijken
troont gevonden heeft? Hebt gij hem
gezien, als hij de groote heuvels gade
sloeg, wanneer zij donkerder werden
en het scheen, of zij ter ruste gingen
Hebt gij het licht op zijn gelaat gezien,
ah hij aan het werk was ginds bij de
landontginning Hebt gij hem hooren
praten tegen de beesten, als zij ziek zijn
of tegen mannen en vrouwen, als zij
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda an omstrdna (behoorende tot don ba»orgkring)i
1—regels ƒ1.80, elke regel meer ƒ0.25. Va* buiten Gouda en den besorgkring:
1—6 regels ƒ1.66, elke regel meer ƒ0.80. Advertentito in het Zaterdagnummer 20
bijslag op den prijs. Liefdadigheids-advertentiün de helft van den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1-4 regels ƒ2.06, elke regel meer 0.60. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertontiën en Ingezonden mededeellngen bty contract tot xeer gereduceer-
den prijs. Grooto letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advortentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomst van soiled* Boekhan
delaren, Advertentiebureaus eri onze Agenten en moeten daags vóór de plaatsing
aan het Bureau zijn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te zijn.
max heeft zwaar gezondigd. Welke zon-
de het was, mag ik u niet zeggen; wel
kan ik u meededen, dat he; volgens
zijn eigen biecht een groote zonde was.
€r is ge&n man aan dezen kant van de
heide behalve ik, die zijn geheim kent.
Hij heeft jaren achter elkaar gewerkt
om vergeving voor zijn zonde te krij
gen. Soms heb ik getracht hem weer
in de wereld terug te brengen, denken
de dat hij eerder eeu middel zou vin
den om zijn vrede te winnen, door on
der zijn medemenschen te gaan en hen
go°d te doen, maar meestal scheen het
mij toe, dat hij gelijk had, ah ik mij
herinnerde, welk een kracht ik putte
uit mijn lange nachtwaken op de heide.
In eenzaamheid moet hij werken, in
eenzaamheid moet hij bidden, tot het
licnt tot hem komt.”
„Indien hij, door zijn medemenschen
te helpen en wel te doen, zijn ziele-
vrede kan terugwinnen, kunt gij tevre
den zijn,” zei de vrouw op een wijze,
of Griff haar eigendom was, omdat zij
hem liefhad en hij reeds van haar was.
„Hij heeft zooveel goedheid bewezen,
waarvan slechts weinigen weten de
vei drukten en verjaagden en de honge
rt uden hebben hier altijd een dak bo
ven hun hoofd gekregen. Pas een week
geleden klopte hier een man aan ik
wis alleen in de hut hij was naar
het scheen gekomen om den heer Lo
max te bedanken voor hetgeen deze
eeu jaar geleden voor hem gedaan had
om hem te bedanken, dat hij een
hypotheek had verleend, op zijn boer-
II 'ïw
zooals reeds werd opgemérkt, leidde tot den
ondergang der onderaan'ing.
Aan de ervaring, opgevlaan met de coöpe
ratieve productie mag in verband met het
vraagstuk der medezeggenschap wel wat
meer wonden gedacht Deze medezeggen
schap was reeds noodlottig voor de onder
neming, waarvan de arbeider aandeelhouder
was. Zy zal het uit den aard der zaak nog
meer xyn voor de onderneming, waarvan
de arbeider geen aandeelhouder is.
J. DE MOL EN ZOON
Tiirtnarkt 7S - Tal. 411 - Baadt
Hum- ii DiiiiUidiii
■aar MMt. 3045
Haag verstomd van dat een dergelijke
overheidsbemoeiing mogelijk* is en voor
da zooveetete maal keurt men algemeeii
het beleid van den burgemeester af.
Het wordt dringend lijd dat eindelijk
den Haag eens wordt verlost van de
tiiankpe der tram, die in den burge
meester haar pleitbezorger schijnt te
hcbbeti. Al weer is het hier het parti
culier initiatief dat om hals gebracht
wordt, want een monoppiie gelijk de
tram heeft is oven erg als een over
heidsbedrijf ja misschien nog erger.
We mogen dezen brief niet sluiten
ztndor even te gedenken den negentig-
«ien verjaardag van het gezelschap
„Oefening kweekt Kennis”, een gezel
schap dat in Nederland een vermaard
heid heeft gekregen als centrum van
letterkundigen. Het was nu wel niet
een hoog-arttetiek milieu en nwsschien
heelt het gezelschap op dit oogenblik
niet meer de glans en zeil» de reden
vin bestaan als vroeger maar uit een
historisch oogpunt is het een belangrij
ke verschijning geweest en het is een
typisch verschijnsel dat een dergelijk
gezelschap liog bestaat, terwijl tiental-
sadftit zijn. opgericlit„ene....
concurreeren. Oefeiriiig kweekt Kennis
heeft een traditie die houdt het hoog
en daarop kan het trotsch zijn ,en
teien.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal ƒ2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt.
Franco per post per kwartaal ƒ8.15, met Zondagsblad ƒ3.80.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
bjj onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zjjn dagelijks geopend van 9—6 uur. Administratie Tel. Int. 82;
Redactie Tel. 545.
die de omstandigheden voor de ontwik
keling van de kunst gunstiger maakt
het beschikbaar stellen van gelegenhe
den voor exposities, voor uitvoeringen,
zoodat het contact met het publiek be
ter werd. Op tal van plaatsen in de
stad staan sdioolgebouwen die veie we
ken van het jaar, n.l. gedurende de
vacancies renteloos <staan. Waarom deze
niet ter beschikking gesteld van hen,
die de producten van hun kunst willen
e>poset*ren, waarom de fraaie gymna
stieklokalen niet zoo gemaakt dat ze
‘bruikbaar zijn voor kleine concerten of
voordrachten. De overheid heeft altijd
hJi vereenigingsleven genegeerd, ja
zelfs heeft de fiscus ook daarop zijn
roofklauwen uitgeslagen door vijftig
gulden te vragen voor de goedkeuring
der statuten. In alle wijken eener groo
to stad bestaat behoefte aan vergader
lokalen de gemeente beeft ze bij jbom-
sa’s gebouwd voor de scholen.
\aak hebben wij er op gewezen dat
den Haag voor alles, voor een stadshuis
voor een museum dringend noodig heeft
een congres-gebouw dat de gemeente
ter beschikking kan stellen voor alle
Ijioote vergaderingen van vereenigin-
gen. De overheid kan oneindig veel
doen voor de bevordering van het ge
meenschapsleven door*indirecte verge
makkelijking. In plaats daarvan heeft
bet herhaaldelijk het gemeenschapsle
ven belemmerd, o.a. door de belasting-
lieffing, die ongelooflijk domme bureau
cratische inmenging. Een vereeniging
bijvoorbeeld, die zich ten doel stelt eer
ste- hulp bij ongelttk-kett te- beverderewy
houdt een openbare les om propaganda
te maken. De fiscus ligt op den loer of
hij een paar kwartjes extra durft te
vragen want dan eischt hij er dadelijk
een dubbeltje van op. Dit zijn altega-
dcr van die fouten dia niet worden
^goedgemaakt met subsidieeringsstelsel-
tjes waarin een overheid onvermijdelijk
tol onbillijkheden moet komen omdat
zij geen maatstaven weet te stellen.
De bemoeiing der overheid is helaas
ai lang overgeslagen in bemoeizucht en
meor dan iemand ooit zal kunnen taxee-
ron, is daarmede schade gedaan aan de
particuliere energie, die zich nergens
h eer kan ontplooien of de overheid
loopt haar onmiddellijk in den weg.
Gelukkig komt er eenige kentering
en begint men in te zien dat de plaats
der overheid gelimiteerd moet worden.
Wie dit echter nog niet inziet, is de
ll.iagsche burgemeester, die wederom
een oekase heeft uitgevaardigd door
allo autobiLiverkeer op Rijswijk en Delft
stop te zetten ten gerieve van de train-
maatschappij die nu eindelijk eens ge
voelt dat zij jarenlang het pubjiiek heeft
uil' ebuit en die nu zelf met autobussen
zal gaan rijden. Men staat er in den
86) -
„U kwam toen, om met mijnheer Lo
max te spreken en ik denk, ofschoon
hij het mij niet verteld heeft, dat u hem
toen al gezegd hebt, dat ik voor hem
een gevaar opleverde.”
„Dat heb ik,” antwoordde Gabriöl
botweg. „Hij wilde niet luisteren en ik
heb om hem getreurd, en toen kwam
het dezen nacht over mij, dat ik u op
zoeken en waarschuwen moest.”
Was het op het oogenblik, dat Ga-
briël Hirst zijn besluit genomen had,
vi oeg zij zich verwonderd af, dat zij die
plotselinge vrees gevoeld had, dat ge
voel van komend verdriet Dat kon
best zijn.
„Ga verder,” zei zij met droge
heesehe stem.
Maar toch hield zelfs Gabriöl een
oogenblik stil. Hij vond zijn boodschap
niet prettig, te meer, daar hij verbaasd
was deze vrouw zoo bedaard, zoo lie-
felijK te vinden, zoo vol van een goed
heid die anders moeders en geluk
kige echtgenooten toonen aan hun man-
DCCH.
Naar de dagbladen vermeld hebben
zullen de drie groote j leden probeeren
toi overeenstemming 'e geraken ten
aauzien van do wijze van subsidieering
der Kunst-gezelsciiapjMn. Op zich zelf
is dat een 'braaf voornemen en mis
schien gelukt het een algemeenen mo
dus vivendi te vinden. Wanneer men
echter niet van de gedachte uitgaat dat
voor alles de belasting op de publieke
vermakelijkheden waaronder de in
stellingen op kunstgebied ook zijn Inge
deeld af te schaffen blijft het een
hopeloos gepruts. Alle pogingen om de
kunst te subsidieeren terwijl eerst een
zware belasting op do instellingen is
gelegd, doen denken aan het bedrijf
van den man die eerst een bijl in het
ijs hakt, dan er planken over legt en
len slotte aan hen die over deze plan
ken loopen, een gift vraagt. Er is op
dit oogenblik niets zppzeer in het na
deel van hét bezoek rfai't kunst-voorstel-
lingefi als de hooge entreerprijzen. Wan
neer die met 20 konden worden ver
laagd zou het bezoek ongetwijfeld toe
ner.'en en zouden de gezelschappen
langs den normalen weg meer geld in
de lade krijgen.
Tracht men de kunst te steunen door
middel van subsidies die genomen wor
den van de belastinggelden die de fis
cus eerst van de vermakelijkheden bui
en-graait dan blijft een deel daarvan
aan de maat en den strijkstok hangen:
d.w.z. wordt besteed tot salarieering
van de belasting-ambtenaar.
We verwachten dus weinig van de
(pogingen die op nitialief van den Haag-
seben burgemeester worden gedaan om
tot een undforme regeling der kunst
subsidies te geraken. Wil men de kunst
van overheidswege bevorderen, dan is
er maar één methode en die bestaat in
het wegnemen der belemmeringen en
het steunen van de kunstenaars indivi-
dueel. Verleden week wezen wij juist
op de groote noodzakelijkheid dat de
zovg voor den ouden dag van artislen
door den Staat worde geregeldJ)it jtou
al een belangrijke zaak zijn. Wal wij
wenschen is een overheidsbemoeiing
vermoeid zijn Dat hebt gij niet, want
anders zoudt gij weten, dat de heide
uitgestrekt genoeg is om twee Goden te
kunnen bevatten dien van u en den
zijne
Weer was de predikant een oogen-
bhk verbluft. Twijfel flitste over het
Sombere fundament van zijn geloof. Wat
indien Griff een God had wat, in-
dieu zijn Qpd groofér, vriendelijker, rui
mer van opvatting was in Zijn betrek
king tot de menschel!jke zonde en het
menschelijk streven Voor een oogen
blik slechts stond Gabriëi Hirst beslui
teloos, toen begon hij weer te spreken,
teiwijl hij de gejachte alt een verzoe
king, hem op zijn weg gelegd, op zij
schoof. Bedaard en onverbiddelijk maak
te hij haar duidelijk, dat Griff zijn ge
lukzaligheid zou hervinden in een te
rugkeer tot zijn vroeger leven van een
zaamheid; hij wist daartoe alle argu
menten, die geschikt waren om zijn
eigen opvatting van de zaak te onder
steunen, fijntjes te verdraaien.
Hij had vrede in dit leven gevonden
hij was reeds op weg naar grooteren
vréde, toen hij de vrouw in de sneeuw
vonu sedert dien tijd was hij onrusti
ger geworden, had hij meer lust tot
slechte vroolijkheid en meer plezier in
vrije dagen, welke lust hem afhield van
de taak, die hij zichzelf gesteld had
zijn beste vriend mocht met anders ver
langen dan hem weer vrij te zien, om
hem het leven, dat hij zichzelf toebe-
deeld had, te zien teven.
.Wordt vervolgd).
echter hij was hier pm te waarschu
wen, en in die waarschuwing was geen
teederheid.
„De man leefde hier in vrede, voor
u gekomen waart,” zei hij kortaf. „Hij
verliet de wereld, omdat hij een groote
zonde bedreven had, zooals u weet.”
„Ik heb dat geraden. Het maakt geen
ver&chil”, voegde zij erbij, een weinig
uitdagend. „Wat geef ik om zijn zon
den Hij was vriendelijk voor mij, hij
'redde mij het leven, hij bracht lange,
ongemakkelijke nachten door op een
bed van stroo, opdat ik zijn hut voor
mij alleen kon hebben. Indien betere
mensehen hun medemenschen zoo zou
den ontzien wel, dan zoudt u van
daag niet hier zijn.”
Nu de predikant tegenstand ontmoet
te. deed hij alles wat in zijn macht
was, om zijn doel te bereiken en sprak
hij overtuigend, zooals hij gewend was
te spreken van de kansels in de eenza
me Hooglanden. Hij sprak in krachtige
beelden en met zelfvertrouwen, hoewel
zijn stem rustig en effen was, in het
geheel niet wild, zooabX gewooniijk,
wanneer hij het hellevuur voor de ru-
wo pachters, de mensehen uit de steen
groeven en de landarbeiders, in woor
den schilderde.
Want Gabriöl Hirst kon ook zachtaar
dig zijn en zijn instinkt waarschuwde
hem, dat hij zijn woorden beter dan
anders moest kiezen om deze vrouw te
overtuigen.
..Luister”, ging hij voort, „Griff Lo-