NEOEILANi-BELGIE
T. GOEDEWAAGEN ZONEN
Abonneert U op dit Blad.
ïoor Dooien
tEZ.VilUITZIG.lNiM9-ll.i0IU
Gireeren kosteloos door geheel Nederland
H. A. JONGEBOER
De misdaad alle eeuwen door
VOETBAL
jongste bediende
Expositie Modelhoeden.
A. M. PARIS,
HOEDEN CONFECTIE
Expositie der Modelhoeden.
De Markiezin De Brinvilliers.
Markt 31
Zandlevering.
7000 M3. scherp Rivierzand
Bij iaschrijrhig te Huur
De Hofstede „Ons Genoegen"
A. van Maaren, Westhaven 66, Gouda
S. H. van Loon
Volks-Meubelmagazijn
KortB Noodgodstesg 10
Ebctr.fiikoinppiritn
JUL. JANITSCHEK
H ANG 54 b.d. Keizerst B'dam
Deelen U mede, dat thans alle afdeelingen
in het bezit zijn van een uitgebreide collectie
VOORJAARS EN ZOMERNOUVEAUTÉ'S.
Ateliers voor maatwerk onder leiding van dames-coupeur.
H.H. WINKELIERSI
(Belangwekkende proceesen In den loop der tijden).
Een gevaarlijk giftmengeter.
(1070)
soms van beteexeiiia l armelieten te Parija
Mitdaden zijn
door en voor net KuruKter van ue per
sonen, die baar Oconjveu sous ook
werpen zij een neiuer neut op ne oai-
gevuig, waarin zij werden oegaau. ïen
aanzien van net geding, tegen ue mar
kiezin de Brinvilliers aangespannen
aojr begrijpelijk wantrouwende bloed
verwanten, geiueii Deide overwegingen.
Mou moet de markiezin booren beecurij-
veu, gelijk zij op ruun veertigjarigen
leettijd voor baar rechters stond ten
ger, lijn, grande dame op-enue-op, om
ue verwonuermg te ueeien van nege
nen. die voor net eerst vernamen, uat
zich door baar nand en baar medewe
ten niet minder uan drie sluipinoorueii
voltrokken, en dat zij er ettelijke an
dere prooeerue. Ongetwijfeld nebben
hier de omgeving, waarin z.j teelde en
bet tijdvak, waarvan zij een kind was,
een ernstig woord meegesproken. Wam,
het is maar ai te De*eua,, uat reeds m
dit eerste deel van ue regeering van
Lode wijk XIV, zich in rrunkrijK de
decadentie begon te vertoonen, oio bet
machtige rijk langzaam maar zeker tot
don ondergang zou voeren. De zede
loosheid in dien tijd voerde tot schro
melijke uitspattingen en deze weer lot
eau zedenbederi, uat op zijn beurt de
bion werd van de afgrijselijkste misda
den. tiet was geen geheim, aldus
Streckluss in zijn „Geschiedenis dei-
Wereld", dat ue dood van menig rijk
man, die voor zijn onuer zware schul
den zuchtende engoiiamen juist te rech
ter tijd stierf, bespoedigd was door mis
dadige middelen „erlemspoeder
noemde de onbeecnaamue geestigheid
dier dagen het vergil, dat toen zulk een
groote rol speelde. Hot proces tegen de
markiezin de Brinvilliers is met alleen
van belang, omdat het toonde, dat zelfs
deze machtige der wereld, nauw ver
want aan maarschalken van Frankrijk
en den hoogsten adel, te zeer het recht
had vertreden om haar zelfs in die da
gen van adellijke privileges te kunnen
beschermen doen tegelijk, omdat het
aanleiding gaf tot de vorming van een
afzonderlijk gerechtshof, onder deu
naam van „Chambro ardentie" bekend,
hetwelk speciaal tot vervolging van de
giftmengers werd opgericht en dan ook
een niet onaanzienlijk aantal van dezen
den dood op het schavot deed vinden 1
JDe markies de Brinvilliers had niet,
ais zijne vaderen, neiging om den rech
terlijken rok te dragen, doch diende in
het léger, en commandeerde ten tijde
van den vrede der Pyreneèn het regi
ment van Normandië. in 1051 was hij
gehuwd met een der dochters van den
sieur de Dreux d'Aubray, een uitne
mende familie, behoorendd. tot den
hoogsten adel, verwant aan de Maures,
da Marillac's en ta' van anderen. Brin
villiers beschikte zelf over een inkomen
van 30.000 livres zijn vrouw bracht
hem 150.000 livres rente mede en erf
de, korten tijd na haar huwelijk, een
bO.ÜOO livres. Geldgebrek was het dus
niet, hetwelk er haar toe aanzette om
achtereenvolgens haar vader en twee
harer broeders te vergiftigeh. De Brin
villiers namen het met de trouw, in net
huwelijk verschuldigd, niet al te nauw;
tot hunne verontschuldiging kan strek
ken, dat zij niet 'anders doden dan de
zeden van die dagen navolgen. Een der
uitverkoren vrienden van de markiezin
was een zekere markies de St. Croix,
en zoodanig was hunne verhouding, dat
haar vader, naar het gebruik van die
dug en, een lettre de cachet tegen hem
wist te verkrijgen, die hem voor gerui-
men tijd achter de grimmige tralies der
Bastille deed verdwijnen. Toen hij er
uit kwam, was hij een ander man be
dachtzamer, aanmerkelijk minder le
venslustig. Gelijk later bleek, had hij
in de Bastille kennis gemaakt met een
Italiaan, een zekeren Exili, en deze
had bij hem den grondslag gelegd voor
een, althans voor die dagen, zeldzame
kennis van vergiltigingsmiddelen. St.
Crodx beschikte over geheel een arse
naal van dergelijke middelen zij wer
den zoodanig kunstig, heizij in drin
ken, hetzij in eten gemengd, dat het
nauwkeurigst scheikundig oog van die
dagen hoogstens een vermoeden van de
waarheid kon verkrijgen en zeker geen
wetenschappelijk bewijs van schuld kon
ontdekken.
Achtereenvolgens kwamen onder zeer
verdachte omstandigheden de oude heer
d'Aubray, ten tijde dat hij door zijn
dochter werd verzorgd zijn oudste
zoon, die hem als civiel luitenant was
opgevolgd, en zijn jongste zoon, die in
de magistratuur was, te sterven. Bij
geen dezert werd een onmiddellijke
doodsoorzaak gevonden, en gelijk de
geneeskundigen in die dagen gaarne
mochten doen, werd de een of andere
geheimzinnige formule op de doodsoor
zaak toegepast. Maar deze onopgeheL
öerdé plotselinge sterfgevallen hadden
de weduwe van den oudsten zoon, me
vrouw Anioine d'Aubray, wéntrouwend
gemaakt. Naast zijne beide zonen had
de oude heer d'Aubray twee dochters;
de eene, met de Brinvilliers gehuwd,
de andere sust er in het klooster der
Mevrouw Antoi-
ne d'Aubray gevoelde uat zij, eu zij
alleen, stond tussclieu de geneel aan
zienlijke erieius der d'Aubray's en de
kinderen van de markiezin de Briuvil-
vicrs. Na den dood van haar schoon
broeder omringde zij zich met alle
ueukbare voorzorgen, en zon op ge
rechtigheid. Bi welke beide zij slaagde,
ter zelfder tijd, dat de markiezin de
ibrinviliiers oij wie de welgeslaag
de pogingen, de neiging tot vergif
tigen, ook zonder reuen, scneueu
te hebben opgewekt, lieriiaalde pogin
gen deed om zelfs Uaar kinaeren en
naar echtgenoot te vergiltigeu. Zijner
zijds tractate tit. Croix zien door mid
del van verga te ontdoen van de vrouw,
die van hem te veel wist. Het drinken
van meik redde de markieziu de Üriu-
vi.liers toevalligerwijze.
Wellicht echter zou al deze waak
zaamheid van mevrouw Antouie d'Au-
oray vergeefs Mtijn geweest, wanneer
haar het toeval niet te hufp was geko
uien Op deu ochtend van een Julidag
in 1(172 ten tijde dus, dat Lodewijk
XIV zijn leger tegen Nederland aun-
voerae werd St. Croix plotseling
dood gevoudeu op zijn bed. Het Kwar
tier. waarin hij woonde hetzelfde,
waarin de Brinvilliers woonden als zij
des winters te Parijs waren kende
hem als een man van goede afkomst en
goeden smaak, die gescheiden \an zijn
mouw leefde. Deze deed haar rechten
geiden, en haar vertegenwoordigers w a
ren aanwezig, toen in den aanvang \an
Augustus werd overgegaan tot het ver
wijderen van de zegels, die onmiddel
lijk door het gerecht op de deuren van
het huis van den gestorvene waren ge
plaatst. Men vond een geschreven be
kentenis van de St. Croix, die heel wat
licht had kunnen spreiden, doch die
men om begrijpelijke godsdienstige re
denen in het vuur wierp. Maar men
vond ook een cassette, waaraan het
schriftelijk verzoek gehecht van den
overledene, dat deze in/ handen rzou
worden gesteld van de markiezin de
Brinvilliers, daar zij slechts voorwer
pen bevatte, die haar aangingen, met
uilzondering van één pakket, dat aan
den heer Penautier, destijds generaal-
onlvtnger van de kerkelijke inkomsten,
diende te worden pfgestaan. Nu was in
middels aan de schuldeischers en aan
de weduwe van St. Croix duidelijk ge
worden, dat er weinig bezittingen wa
ren nagelaten zij vreesden nu, dat
wellicht in deze cassette zich voorwer
pen van groote waarde bevonden, en
zij verkregen tengevolge van hun aan
drang, dat de cassette onder bewaking
werd gesteld om gerechtelijk te worden
geopend. Bij deze opening bleek, dat
daarin enkele schuldbekentenissen wa
ren, waarvan de inhoud niet volkomen
duidelijk was, doch die ongetwijfeld
een zekere waarde vertegenwoordigden*
Tegelijkertijd echter kwamen uit de
cassette verschillende pakketten te voor
schijn die vreemdsoortige poeders inhiel
den; een dezer pakketten brak en 't poe
der viel onder de tafel; de aanwezige
cckter Moreau wierp dit poeder in den
brandenden kachel, waar de vlam zich
onraiddedlijk violet kleurde. Men onder
zocht toen de overige pakketten de
meest bedenkelijke vergifstoffen wer
den aangetroffen en de zaak werd voor
de justitie gebracht. In onze dagen zou
men er ongetwijfeld toe zijn) overge
gaan om èu de markiezin de Brinvil
liers èo Penautier in hechtenis te ne
men het feit op zichzelf dat deze cas
sette en verderen inhoud voor hen wa
ren bestemd, was bedenkelijk genoeg.
Maar beiden namen een hooge positie
in en om het hof in men ving dus aan
met hen te dagvaarden, waaraan zij,
na ten tweede male opgeroepen te zijn,
beiden slechts voldeden door een juri-
discben vertegenwoordiger te zenden.
Deze bestreed natuurlijk elke band, die
er tusschen hen en de St. Croix zou
hebben bestaan bewijzen violen, moei
lijk alleen te putten uit het feit, dat
d-re cassette en een gedeelte van haar
inhcud aan hen beiden was geadres
seerd. Weliswaar kwamen zoowel van
de zijde van de weduwe van St. Croix
ais van die van roevrouw d'Aubray
overvloedige verhalen, die erop zouden
wijzen, dat de markiezin de Brinvil
liers groote belangstelling had betoond
voor de cassette, die zij reeds lang in
veiligheid meendcf tal zijn gebracht,
maar ook in die dagen ging de justitie
op verhalen slechts zeer gedeeltelijk af.
Merkwaardiger is het nog, dat de be
doelde cassette zoo slecht was bewaakt,
dat men erin slaagde, haar uit de wo
ning van de weduwe St. Croix te ver
wijderen. Toen zij later bij medeplich
tigen werd teruggevonden, bevatte zij
mot anders dan een paar kleedingstuk-
ken en eerst na lang zoeken vond men
enkele schriftelijke aanwijzingen, be
treffende de werking en het gebruik der
aanvankelijk aanwezige vergiffen, die
de medeplichtigen bij het ledigen blijk
baar niet hadden bemerkt.
Intusschen wie gedacht had dat de
zaak aldus zou afloopeo, vergiste rich.
Want onder degenen, die bij het ge
rechtelijk openen der cassette aanwezig
waren geweest, was een zekere Cluet,
sergeant en deurwaarder, die aan me
vrouw Antoine d'Aubray nauw was ver
bonden door het feit, dat hij een harer
vertrouwde kameniers wenschte te hu
wen. Hij bracht uit, dat de knecht, die
aan den echtgenoot van Antoine d'Au
bray, het doodelijk glas drank had ge
bracht, in diens dienst was gekomen
dank zij eene aanbeveling van de mar
kiezin de Brinvilliers. Dat gaf een
spoor en aanleiding om dien kneaht,
eon zekeren La Chaussée, op te spo
gen. Bptrekk olijk zonder moeite vond
men hem hij leidde op dat oogenblix
op het Parijsehe plaveisel een vage-
boudsleveu. hij ving aan met aiies te
ontkennen, en tott het einde toe heeft hij,
Schoon met het schavot en den dood
door radbraken bedreigd, de markiezin
de Brinvilliers met beschuldigd. Wel
licht ook, omdat hij mets wist. Want,
al was de buinl tusschen haar en de
til. Croix jaren blijven bestaan, juist in
do laatste jaren was deze aanmerkelijk
verslapt en zagen zij elkander slechts
zelden, aoodat Da Chaussée, wienB ver
blijf ten huize vun tit. Croix van den
iautslen tijd dateerde, niet heel veel
meer vertellen kon dan een ieder reeds
wist. Wel echter bracht hij een aantal
namen naar voren van personen, die
haar hij zeide, eu naar later ook bleek,
meer eu beter op de hoogte waren, en
naarmate men deze, voorzoover zij niet
vluchtten, in hechtenis nam, verhoorde
en daardoor- weer op andere sporen
werd geleid, kwam men achter geheel
een vergiftigingszaak van zoo wijden
omvang, dat in bepaalde gevallen van
veigiftiging moeilijk viel te onderschei
den of het uitsluitend lust tot vergifti
gen was geweest dan wel om eenige
reden was gehandeld. La Chaussée had,
hai bleek maar al te dujklelijk, als
werktuig gediend. Maar hij was de man
geweest die welbewust, den heer d'Au
bray de doodende drank had gebracht
en zijn dood stond tevoren vast.
De markiezin de BrinviiLers was het
ni Frankrijk te warm geworden. Op
ecu goeden avond was zij gevlucht met
medeneming van bijoux, gereed geld en
wat meer mede te nemen viel. Zoo
overhaast was blijkbaar haar vlucht ge
weest, dat zij haar buiten niet door de
deur, maar door het raam had verla
ten. Zij begaf zich naar Luik en hield
er, onder haar eigen naam, zich schuil.
Waarom ook niet Uitlevering was in
die dagen nog maar weinig bekend mi
zij vertoefde op een gebied, dat met
Frankrijk op voet van oorlog stond. In
tusschen, het mocht schijnen, dat de
.Fransche justitie sliep, Antoine d'Au
bray 'bleef waken. Zij heeft voortdu
rend, geholpen door den trouwen Cluet,
nieuwe bewijzen bijeengebracht, en de
Parijsehe justitie, gevoelde, dat, waar
de macht haar ontbrak, list moest wor
den gebruikt. Een zekere Degrais, een
uiterlijk knappe jongen, werd er op af
gestuurd. Hij wist onder een vermom
ming met de markiezin te Luik in aan
raking te komen, zij verveelde zich,
verlangde naar afleiding en was dus
voor zijn ietwat galante toenadering
niet ongevoelig. Trouwens, Dl geheel
deze moordzaak toonde de markiezin
zien een groot kind, die zelfs de meest
gebruikelijke maatregelen van veilig
heid niet in acht nam haar leven, haar
eer en alles in handen gaf van perso
nen van geringe ontwikkeling. Degrais
wantrouwde zij geen oogeflblik toen
hij dan ook, na haar ©enigen tijd te
kennen, een wandeling buiten de stad
voorsloeg, ging zij erop iil. En daarbui
ten wachtte een karos, waaruit plotse
ling een viertal dienaren van de Parij-
feche justitie kwamen schoon het tegen
de wet en de goede orde was, namen
zij de markiezin gevangen, voerden
haar niet zonder moeite Frankrijk bin
nen. Een vertegenwoordiger van het ge
rechtshof was haar reeds tot aan de
gl ens tegemoet gereisd en daar werd
zij voor het eerst veuhoord. Degrais
intusschen had zijn taak nog niet vol
bracht hij begaf zich naar de ver
blijfplaats van de markiezin te Luik,
doorzocht deze en vond er een hoogst
eigenaardig, voor haar zeer bezwarend
papier. Want daarop, had zij, in groo
te. bijna kinderlijk groote letters, een
bekentenis neergeschreven van ai wat
zij slecht gedaan had in haar keven. De
ombrenging door middel van vergif van
haar vader volgde er direct op kleine
jeugdzonden zij bekende tegen alles
gezondigd te hebben tegen de wet,
♦©gen haar familie, tegen zichzelf en ook
tegen God. Later is de vraag of deze
bekentenis in het geding mocht worden
gt bracht ernstig besproken men meen
de dat het met het religieus karakter
van dit stuk Di strijd was, zulks te
doen. De juristen evenwel, daarover
geiaadpleegd, stelden in het licht, dat
dit religieus karakter ophield in een
geval als dit, dat het geschrift blijk
baar een bekentenis was jegens mch-
zelve, en dus niet van boeteling tegen-
over biechtvader.
De markiezin werd naar Parijs ge
voerd, en bijna vier jaren nadat de
oamette van de St. Croix «le eeist©
aanleiding tot dit fameuze geding had
gegeven, werd dé acte van beschuldi
ging tegen haar opgemaakt. In het al
gemeen achtte men, ln verband met wat
La Chaussée en de door hem aangewe
zenen aan bekentenissen hadden nage
laten haar schuld vrijwel vaststaande.
Do van haar hand ontdekte bekentenis
kon niet andere dan deze overtuiging
versterken. Maar de justitie in die da
gen, gebrekkig als zij mocht zijn, eiscti-
te evenals thans niet alleen het over
tuigend, doch ook het wettig bewijs,
en dit bleef ontbreken. Getuigen zon
der tal werden voorgevoerd, maar zij
konden niet anders dan verhalen doen
van hooren zeggen. De markiezin bleef
halsstarrig ontkennen met den moed
der wanhoop streed zij voor haar le
ven geen oogenblik week van het tee-
re in zeker opzicht nog kinderlijke ge
zicht de vastberaden trek de koude
minachting, die zij voor de haar aan-
klagenden had. Totdat eindelijk Cluet,
die op zijn hoede gebleven was, erin
slaagde een getuige bij te brengen, die
haar den genadestoet gaf. Het was een
zekere Briancourt, rechtsgeleerde, die
eenigen tijd in dienst van de familie
d'Aubray was geweest. Aanvankelijk
bleek hij niet bereid om heel veel te
vei tellen, doch later, afzonderlijk door
den president van den rechtbank in ver
hoor genomen, ontlastte hij zijn gewe
ten. Het bleek toen, dat de markiezin,
om van zijne diensten te kunnen ge
bruik maken, hem in den zeer vertrou-
wtlijken kring had opgenomen, en hem
duidelijk te verstaan had gegeven wel
ke diensten van hem werden gevergd.
Toen hij zich daartegenover aarzelend
betoonde, had men het klaarblijkelijk
op zijn leven gemunt een poging tot
vergiftiging slaagde niet, een andere
poging om hem bij verrassing te doo-
den, waarbij de St. Croix was betrok
ken, werd door een toeval verijdeld.
De markiezin mocht ook tegenover de
zen getuige blijven ontkennen, het baat
te haar niet.
Intusschen was ook de reeds meerge
noemd eu Penautier in hechtenis gesteld.
Iu zijn omgeving hadden zich al even
zonderlinge verschijnselen voorgedaan.
Penautier was van zeer geringe af
komst. Hij huwde een dochter van een
zekere Leseoq, die een der grootgrond
bezitters in Languedoc was. Zoodoende
verkreeg Penautier reeds goede betrek
kingen. De post van ontvanger-generaal
van de Fransche kerkelijke inkomsten,
die een jaarlijksche revenu van 60.000
livres gal, trok hem echter in het bij
zonder aan. Een zekere Hanijvel de St.
iLe urenee bezette dezen post, en Penau
tier sloeg hem samenwerking voor. De
ze werd echter afgewimpeld, en hei ge-
vo'g daarvan was, dat Penautier zooda
nig wist te intrigeeren, dat Hanijvel's
voorganger weer aan het bewind kwam
en hem verdrong. Later was SU Lau
rence opnieuw aan de beurt korten
tijd nadat dit het geval was, kwam hij
op zeer geheimzinnige wijze aan zijn
einde. Penautier ging met de weduwe
van St. Laurence een soort dading aan;
hij zou de functie waarnemen en haar
laten deelen in de winsten. Dat alles
ging goed, totdat de ontdekküigen uit
de cassette van St. Crodx ter oore van
de weduwe van St. Laurence kwamen.
Toen werd ook Penautier's naam in de
vergiftigingszaak gemengd. Men kwam
hem vrij plotseling arresteeren, terwijl
hij zat te schrijven verschrikt eindig
de hij zijn brief en slikte de stukken
in, die ham later weer werden afgeno
men, en weinig duidelijke zinsnede ble
ken te bevatten. Tijdens zijn verblijf
werd de markiezin de Brinvijiierd op
nieuw op een dwaalspoor gebracht; een
zekere Barbier wist zich tot haar ver
trouwde op te werpen. Hem vroeg zij
'pen en inkt en zij schreef een brief aan
Penautier om dezen te verzoeken haar
te helpen. In dien brief duidde zij aan,
dal zij meer wist van de verhouding,
die er tusschen Penautier en St. Croix
zou hebben bestaan, maar haar beschul
digingen bleven vaag.
Het vonnis tegenover de markiezin de
Brinvilliers stond vast. Niet alleen waag
de niemand, ook niet onder haar naaste
bloedverwanten, het om voor haar in do
bres te springen, en kon haar man,
door zijn schuldeischers vervolgd, zich
nauwelijks staande houden. Hiaar schuld
was te duidelijk bewezen. Dienaan
gaande verkeerden de rechters in geen
twijfel, maar wel omtrent de vraag of
zij medeplichtigen had en zoo ja welke.
Te dien aanzien heeft geruimen tijd de
opvatting bestaan ais zoude de Parij
sehe rechtbank ertoe hebben medege
werkt om deze medeplichtigen, in nog
luoger kringen verkeerende dan zij,
te sparen als zou men haar eerder
hebben belet te Bpreken dan haar daar
toe hebben aangezet. De stukken, die
bp dit proces betrekking hehben, bewij
zen heit tegenovergestelde. Want, om
haar tot spreken te brengen, heeft men
de hulp ingeroepen van een geestelijke,
den doctor Pirot van de Sorbonne, een
theoloog van erkende beteekenis. Hij
is erin geslaagd om geheel haar ver
trouwen te winnen, en nog voordat
thaar vonnis aan haar bekend werd
gemaakt, heeft deze weerstreven
de vrouw, tegenover hem een
vclledige bekentenis van haar zonden
en haar schuld afgelegd. Pirot's ver
klaringen, voorzoover deze hem uiter
aard waren toegestaan, vormen een
merkwaardig proces mi doen duidelij
ker dan iets anders gevoelen, dat deze
zelfde markiezin de Brinvilliers, moor
denares ongetwijfeld, toch onder zijn
invloed als Christin is gestorven. Zij
heeft een uitvoerig verhaal van haar
schuld gegeven, maar daaruit kwam ook
vast te staan, dat rij geen medeplichti-
en had, geen andere althans dan St.
Jroix, die reeds voor een hooger en
rechter dan de menschelijke was geroe
pen Zij had wel eens iets gehoord van
zekere verbintenissen, die tusschen Pe
nautier en de 9t. Croix bestonden en
haar brief aan Penautier was niet sn-
ueis geweest dan een soort wanuoops.
poging om hem te verschrikken mi zoo
doende tot hulp te haren bate te bren
gen. Zoozeer ia Pirot, na een bijna on-
afgebroken verkeer van drie dagen met
zijne boetelinge, van de waarheid van
hei door haar gezegde overtuigd ge
raakt, dat hij haar de absolutie niet
(weigerde, voordat zij den /moeilijken
gang naar het schavot deed. ln bijna
eik opzicht toonde zij, door haar rech
ters op het laatst scnerp ondervraagd,
door een joelende menigte naar het
schavot begeleid, dat zij los was van
do aarde een enkelen keer als haar
oude trots van arristocrate terugkeer
de, was een vage aanduiding van Pirot
voldoende om haar tot inkeer te bren
gen en haar vergeving aan God te doen
vragen. Zij werd veroordeeld om open
lijk in het hemd der misdadigers, dra
gend een zwaren toorts, boete te doen
op de voorplaats van het Hotel Dieu te
Paiijs en daar alle haar zonden luid in
hel openbaar te bekennen vervolgens
zou zij onthoofd worden en haar lichaam
worden verbrand. De straf is in al de
wreedheid dier dagen aan haar vol-
trokken het Parijsehe volk, anders,
gelijx ooggetuigen verzekeren, niet on
gevoelig, had een zekere afschuw van
deze zoo teere en frele vrouw, die niet
minder dan drie geslaagde en ettelijke
mislukte pogingen tot moord op haar
geweten had. Pirot vergezelde haar, go-
li jk hij haar beloofd had, tot op het
schavottot op het laatste oogenblik
verleende hij haar geestelijken bij
stand tot op het moment, dat de bijl
van den scherprechter, geoefend als
deze was, met een enkelen slag het
vonnis voltrok, gevoelde zij hem in haar
nabijheid. Dat heeft baar nustig de
straf, haar door de wrekende mensch-
heid opgelegd, doen aanvaarden.
Welk een opzien dit proces te Parijs
wekte, blijkt duideiijK uit de geschrii-
ten van de geestige schrijister, die w.j
in Madame de tievigné Kennen. Vier
uren, zoo getuigt zij, heelt de markie
zin de Brinvilliers noodig gehad om
aan de rechters een verhaal te doen
van haar schuld en haar leven bij alle
haar pogingen tot vergiftiging waren
'liefde, wraak en het verbergen van mis
deden dooreen gemengd. Zij die de exje-
cutie gezien hebben, zeiden dat zij het
schavot moedig had béstegen. Zij bracht
er ruim een half uur op door, omdat,
naar de zeden van dien tijd, de beut
eerst, geiijk het Di de volksuitdrukking
heette, haar toilet moest maken, Di hei
bijzonder haar dik haar geheel moest
afsnijden. Parijs is nooit, aldus de tie
vigné, zoo vol belangstelling geweest.
„Bi heb op de brug van Notre Dame
gestaan eu ik heb niet anders geziMi
dan eMi groote muts, die de Brinvilliers
vermoedelijk uit schaamte zooveel mo
gelijk over haar hoofd trok". Het voor
lezen van het vonnis verschrikte haar
zij begreep de daarin gebruikte uit
drukkingen natuurlijk niet allezij
vroeg het ten tweeden male te lezen,
hetgeen geschiedde. De wagen, waarin
zij eerst naar het Hotel Dieu, vervol
gens naar het schavot werd gebracht,
was klein, ongemakkelijk de Brinvil
liers en haar biechtvader vonden, er
slechts plaats aan de voeten van den
beul, terwijl de helper van den beul
het span paarden mende. De aandrang
ook om het schavot was groot, dat
slechts met moeite het schavot kan wor
den genaderd en bestegen. Men had de
onkieschhoid gehad om Degrais aan te
wijzen als degene, die met zijne solda
ten de gevangene moest bewaken. Trou
wens, deze verhalen lezende, vraagt
men zich al of een wei-overlegde po
ging tot ontsnapping, door haar bloed
verwanten voorbereid, zoo onmogelijk
zou zijn geweest. Parijs heeft wel stou
ter stukjes in die dagen aanschouwd
En Penautier Ook tegen dezen werd
liet (proces voortgezet, maar zonder
©enig succes. Men kon alle mogelijke
vermoedens koesteren tegen dezen ge-
reraal-onitvanger, die overigens door
müiister Colbert als zeer bekwaam werd
geroemd en wiehs positie zonderling
genoeg door het gebeurde niet ge
schaad werd. Maar men ko», zoo hij al
iets misdaan had, hem niets bewijzen.
Zeker hij had St. Croix gekend, met
hem verkeerd, maar wat beteekende
dal Hij had op St. Croix verzoek, en
zulks onder een aangenomen naam, aan
het echtpaar de Brinvilliers geld ge
leend, en een deel dier schuld! door zijn
zaakgelastigde laten innen, maar hij
had dat gedaan om St. Croix een ge
noegen te doen. Penautier, Hbo hij even
schuldig was als de markiezin, was on
getwijfeld veel behendiger en voorzich
tiger en kon niet lang in arrest gehou
den worden korten tijd nadat de mar
kiezin de Brinvilliers het schavot had
bestegen en de zorg voor haar kinde
ren die zij oprecht lief had, maar
die zij desalniettemin toch had gepoogd
te vergiftigen aan haar zuster en
ann haar biechtvader had opgedragen,
liep hij weer vrij door da Parijsehe
straten en verheugde zich in het aan
zien van zijn functie I
88—11
18-18
21—16
20—18
81—28
8328
21—21
20-24
11—88
11—46
ADVERTENTIEN.
RECK1T8 BLAUW
GAREN EN RAND
SPONZEDOOZEN EAU DE COLOGNE'S
SCHRIFTEN
BORSTELS
diache Jtecken", allen zyn volkomen his
torisch en wie de aanstormende horden met
Attiila aan het hoofd, radende als de storm
wind, gebogen, hangende aan de paarden
lijven in actie gezien heeft, vergeet nooit
den indeuk van deee kolossale regie! Wan
neer deee film naar Holland komt, kan ik
iedereen aanreden, er heen te gaan, hoe
wel Fritz Lang my geen commissie betaalt
om voor hem reclame te maken! Het U
waarlyk niet mogelijk, den Indruk te schil
deren die zelfs.de scene tusschen Siegfried
en den Draak 'opwekt; en, hoe gemakkelijk
zou deze scène komisch kunnen werken,
met acht man in het reuzenlijf van den
draajcl Zelfs de oogen van het dier zijn
electrische schijnwerpers, maar wanneer
Siegfried zijn trouw zwaard „Notung"
zwaait, beeft iedereen voor zijn leven en
bemerkt totaal niet, dat het ondier slechts
papiermaché ia!
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
VOETBAL.
Wedstrydprogramma voor Zondag 23 Maart
N. V. B.
Amsterdam fteueriaiKl—Beigio.
AfdeeUug 11 le klasse.
Haarlem Haarlem—tLxcoisior.
Afdeeimg ill le klasse.
Enschede Enschede-—Vitesse.
Alüeeuug lV le Klasse.
1 li burg VViilMUf 11—NOAD.
VBosch BV VEindhoven.
Eindhoven PtiV— Breüauia.
Breda NAC—MVV.
Aideeiing V le jilasse.
Meppel Aicidsb— Veendaiu.
Leeuwarden Friaia— Upright.
Aosen Achillea—Be Quick.
Leeuwarden Leeuwarden— Veiocitas.
Aideeiing 1 2e klasse tl.
Utrecht DOS— DONAK.
Aideeiing 11 3e klasse A.
Leiden LFC— VDS.
Len Haag iiVC—Celeritaa.
Je klaase B.
Botterdam til. Volharden—Lugdunum.
:Ö10D—'t Noorden.
Sc hooahovMi Schoonhoven—Saturn us.
4e klasae.
Bodegraven Bodegraven— DRV.
Dordrecht Fluks—De Ooievaars.
Hes. 2e klasse B.
Rotterdam VOC III—Neptunus II.
0. V-H.'
le klaaee A.
UNA II—Zwamnierdam 1, 2 uur.
Alphen li—Alpliia I, 2 uur.
le klasse B.
Gouderak I—Glymipia 111, 2 uur.
Gouda II—Schoonhoven II, 2 uur.
GSV IIMoordrecht 1, 2 uur.
2e klasse, A.
Aiphen III—"Bodegraven II, 4 uur.
Alphia IIOlympna IV, 2 uur.
2e klasse B.
Goudo III—Zevenhuizeh I, 12 uur.
AI .TO I—Zwervers I, 12 uur.
3e klasse A
Bodegraven III—ONA IV, 12 uur.
ALTO II—Wuddinxveert I, 4 uur.
3é klasse B.
Schöoohöven 111—Bergambacht I, 4 u.
Moordrecht II—Gouda IV, 2 uur.
4e klasse B.
Schoonhoven IV—Vriendschap II, 12 u.
Gouderak lf—Stolwijk II, 4 uur.
Haastrecht II—Bergambacht 11, 2 uur.
De vereMiiging Oudewater, spelende
m de 2e klasse b, ia op haar vOfQpek
toegestaan, zich uit de competitie terug
te Uekken, aoodat alle door haar ge
speelde en nog te spelen wedstrijdeu
komen te vervallen.
uv«rzkat.
in verband root u« luuüeuweusEijd ie
Auisleruaui *iju ui ue uiueu<iiigen 1, li
tea in, vuur ue iv xniiyae ai loiaut
óiicliio Iwuu ouuuomuigetu vustgeslelu,
terwijl iu uet zuiuett eu nooruen, uei
couipetiue-piogiuro oijiui geneel v one-
dig ia.
i,e w©ontrijd legen de Belgen heelt
nulüuriijK u4\ giooiste ouiangsteuuig.
01 het de oraujeuouniui» zal geniKkeu
van de Kuuue uuivels te wlinken oo
\oiigo oinrooeung ie Amsterdam iu luzJ
eindigde in een g'elijK spel 1—1, maar
ol ze het uitmaal zoover zulten brengen
nuat nog te bezien, beiu© piuegeu neu
tron siijosuieu •verandering ondergaan
en el hebben we ui de Uranjepibeg ook
al beproeiue kruchlen, iu het algemeen
ztju oe sportbluuen met erg optimis
tisch over de samenstelling gestemd en
hopen ze alle het beste, waarroede we
ons aansiuiieu.
ln de tweede klasse één ontmoeting,
iu Utrecht zal D.O.ti. nog een poging
wagen om vuil de iuatsle plaats al te
komen, wat haar tegen DONAK wel niet
zal gelukken.
Voor de derde klasse is U.V.8.—
Alphen uitgesteld tot volgende week.
ticlioonnoven ontvangt tialurnus eu
zal thuis spelende haar pluals in het
r niglijstje wel wat weten te verbeteren
Bodegraven krijgt D.K.V. op bezoek,
hetwelk nog een kwade concurrent voor
liet kampioenschap is.
Voor de G.V.B. zullen in de eerste
klasse Gouderak en Olympia 111 strij
den om de eerste plaats. Momenteel
slaat Gouderak door slechts één doel
punt minder tegen bovenaan, wat Zon
dag kan verkeeren.
Gok in-A gaat de strijd om|de leiding
iu de plaatselijke ontmoeting Alphen 11
Alphia I. De reserves der kampioe
nen dienen hier te winnen.
Of O.N.A.—Zwamnierdam zal door
gaan, is nog twijfelachtig, gezien de
geiinge animo van de Zwununerdain-
niers in den laatsten tijd, lijkt het, of
zij den weg van Oudewater op zuilen
gaan.
Nieuwe Zuid-Hollander-wedetrijden.
Door| den Nederlamdsohen Voetbal
bond is toestemming verleend tot het
spelon van do wedstrijden om de Nieu
we Zuid-Hollander-bekers. De wedstrij
den zullen wordMi gespeeld onmiddel
lijk nadat de deelnemende vcreenigin-
gen zullen zijn uitgespeej|d voor de
competitie.
De firma die voor elk der spelers
vin het winnende elftal een kistje siga
ren beschikbaar stelt, is de firma A.
Bartijnsche Brievan.
Vut onze apeciale medewerker
Berljjn, 19-3-'24.
Vanaf 18 Decern bei o mug-eb ruken voiaL,
<lat wil wat zeggen. Een dag regen eitos-
schen, det waa ailes. Ln zeii« nu is het
eenige bewys, dat ei* weer een leute kooit,
het sneeuwklokje en het viooltje. Maar wie
garandeert, dot die met uit d« kositen ko
men? Zeker zy kooien uit de kjweekpiaats,
het zyn niet de echte, daarvan aet men
nog mets, maar toch, voorboden van de
lente blijven «ij. Ln ook het eerete scnuch-
tere gejnep in de boomen bewyst, dat er
nets gaande is jn de natuur, al loopt ber-
lyn nog ui pelzen en ulsters, rond. Trou
wens in de parken zyn de vyvers nog vol
ijs, morgens zyn alle plassen nog be
vroren; waaraan moeten wij arme men-
schepkinderen dan zien, dat het ienke
wordt? Zelfs de sneeuwhoopjes zijn nog
niet heelemaal weg en met moeite krijgt
men de kamers warm. Nog steeds wordt
voor voedsel en kolen met de bus rondge-
loopen; het wordt de hoogste tijd, dat de
zomer de hemdjes, die de arme kinderen
niet hebben, overbodig maakt en dat hij
weer zonder schoenen kunnen loopen!.
Men wil hier weer dên zomertyd invoe
ren, hoewel natuurlijk, evenals ip Hollar*!,
de landbouw er zeer tegen is. Het is ook
begrijpelijk, dat koeien, die meestal geen
horloge by zich hehben, zkh er niet «on
storen of de klok een uur vroeger of een
uur later is, zoodat de landbouw bij alles
een uur te Laat komt ,«ls de zomertijd wordt
ingevoerd bij de stadsbevolking.
Die kwestie is nu echter, welke zijde dei-
vraag gewichtiger is en dan is toch het
gedwongen een uur vroeger opstaan en
daardoor licht sparen en meer lucht genie
ten gewichtiger. Immers aan al het andere
kan nog een mouw gepast worden en daar
om zal ook hier wel weer de klok een uur
worden voorgezet.
Overigens van klokken gesproken, ieder
een weet of meent te weten, waar de kle
pel hangt van de klok, die men in MUn-
chen hoort luiden. Zy luidt door het ge-
heele land en vindt eene echo tot in het
kleinste gehucht. Het is generaal Luden-
dorff, die daar voor zijne rechters staat,
de bekende beroemde generaal, die na Hin
denburg den grootsten naam heeft in
Duitoohland. En hoewel het proces eigen
lijk zeer gunstig voor hem en zijne mede-
aangekLaagde staat, het is toch een pijn
lijk schouwspel, de groote legeraanvoerder,
die daar op alle vragen moet antwoorden,
die hem gedaan worden door Staatsanwalt-
schaft «n gezworenen. Onder de leeken-
rechters hebben zitting een koopman, eer.
kleermaker, een stadhuisbeambte en een
drogist. Min of meer ziet het er naar uit,
of een koningstijger door een troep hon
den aangeblaft wordt. Hoe langer hoe meer
blyfct, dat de geheele geschiedenis van de
voorgenomen omwenteling m den nacht van
8—9 November eigenlijk eene zeer offi
cieel© omwenteling was, m. a. w. dat ook
de hooge everheid, de heer von Kakr, ge-
neraalstaatscommiaaaris, de heer generaal
von Loosow, bevelhebber der Ryksweer in
Beieren, en- zyn adjudant, overste von Seis-
ser, alles van begin af aan geweten hebben
en eerst in het laatste oogenblik „omge
vallenzyn. Op Ue veigadering in deu
„Uutgentiaukelier' zog ledmoen hoe von
K«hr zich met Ludenniorif en hitler ver
broederde, nun üe nanden schudde en zeer
geroerd was. Ue vorige wee* werd von
haihr als getuige gehoord en veiklaaide
van me*s ,te Weten. Hy zat als een volko
men gebroken man op het getuigebankje
en wist van niets, kon over dit en dat niet
spreken, omdat het ambtageneom was, en
was zoodoende meer een getuige voor de
verdediging, dan voor de aanklacht. En dat
terwijl hy eigenlyk den titaat vertegen
woordigt, die zich in dat proces tegen het
landsverraad, begaan door de beklaagden,
verdedigt! hot is duidalyk, dat dn heer von
Liahr eveneens schuldig is, al heeft hy niet
den moed zyner overtuiging gehad, en al
heeft hij niet volgehouden „to the bitter
endDe aangeklaagden waren ia de over
tuiging dat de Bei'ensche regeering „mee
deed"; of zij ook zonder dat hunnen plan
nen zouden hebben doorgezet, is een an
dere vraag, die hier niet ter zake doet.
Overigens staan de beklaagden op het
standpunt, dat de tegenwoordige lyksre-
geering zelf door eene omwenteling op het
kussen gekomen is, zoodat zy niet het recht
heeft, hen, die de oude regeering weer wil
len herstellen, als landverraders te veroor-
deelen. Het is het tragische bij zulke din
gen, dat alles afhangt van het resultaat;
Lukt het, dan is men redder des vaderlands,
lukt het .niet, dan is men een verrader.
Maar genoeg van deze onverkwikkelijke,
ook voor Duitschland niet zoo fraaie ge
schiedenis. Eene andere geschiedenis, een
sage, wordt hier met enorm succes als film
vertoond: de „Nibelungen". De oude sage
van Siegfried, Sirtgiinde, koning Gunther,
de zwarte Hagen, de eenoogage, trouwe rid
der, het Ndbelungengoud en de draak, zyn
wachter, rollen over het doek en trekken
duizenden. Gésteren waren de ex-kroon
prins met gemalin en twee zonen in het
„Ufa"-4heater, om de heldengeschiedenis
uit den oertijd van het Duitsche volk te
zien. Zy werden door het publiek zeer wel
willend, om niet te zeggen met sympathie
en eerbied begroet, hetgeen wel degelijk
aanwijst, uit welke richting de wind waait
Intusschen, de Nibelungenfüm is de moeite
waard. Door Thea von Harbon bewerkt,
door haar echtgenoot, den geniaien regis
seur Fritz Lang, den schepper van Dr. Ma-
buae, geënsceneerd, is het de nieuwste
reuaaohtigste film, die door de Duitsche
filmindustrie is voortgebracht Om hem sa
men te stellen, zyn de modernste trucs
aangewend, duizenden en nog eens duizen
den statisten meer dan een jaar lang ge
drild, heele dorpen gebouwd en weer af
gebroken, kaateelen, kathedralen en zalen
opgericht, holen gegraven, reizen gemaakt
met de comparaerie, om de scènes aan zee
en over rivieren te kunnen opnemen. Sta-
tiatin, die uren lang in de sneeuw by een
koude van 10 graden als halfnaakte Hun
nen op post moesten staan, hebben long
ontsteking gekregen en zyn gestorven.
Maar alles moest natuurgetrouw en histo
risch zijm. Geen ridder draagt een onjuiste
heraldische figgur op zyn wapenrok, geen
Hun draagt pyl of boog die niet in dien
tyd, doch later of vroeger in gebrnak wa
ren. Attila, de geesel der volken, en ko
ning Gunther, Siegfried met zijne Bourgon-
Hat vwlMp van dan Zondag ta
Aarttrdwa to taiidna VOETBAL-
WEDSTRIJD NEOERLANO - BELBIE
zal nnaf bat btgln tot bat alnda
daar mlddal tan onzin draadloo-
zon tolotooadtoait, dit anafban-
kolljk li van da rUkstolttoaa, aan
WIS iMfUM
wardan gapublleaard.
Daarna volgan da altolagaa van
da I to spaton la klaa wadatrg-
dan van dan N. V. B.
DE RE0ACTIE.
GEVRAAGD op Fabriekskantoo r een
voor spoedige indiensttreding.
Brieven te richten onder Nb. 779 bureau
GOUDSCH/E COURANT. 10
GOUDA - BOSKOOP - SCHOOBHOVEM
De DIBECTEUB VAN GEMEENTE-
WEKKEN te SCHIEDAM hoopt a»n te
beateden de levering van
ten behoeve van d« bestratingen, te leveren
van 1 April 1924 tot 81 Maart 1926.
Nadere inlichtingen zyn te verkrijgen
zoowel schriftelijk als mondeling het
Bureau van Gemeentewerken, Korte Ha
ven 33. De inschrijvingen worden inge-
wacht vóór of op 25 Maart e.k.
voor 4 of 6 jaren
to HagMtein a. 4. Lak
k Waaaa mat 10 H.A.
uitmuntend Wei-, Hooi
land nn Uiterwaard on
Boomgaard, Stalling,
Aahterhuia
voor 20 koeien en 4 paarden, Schuur
voor jonjvee en varkenshokken, v(|(-
roedenberg, alles ingericht met riolee-
nnsr en beerputten.
^nderijen zijn achter en voor het
huia gelegen.
Direct te aanvaarden 1 Mei 1924.
Aanwijzing en Huurcontract lig
gen ter inzage bij den Heer
C. BOGEARD te Hage&tein.
Inechrijfbiljetten op zegel door
twee soliade borgen geteekend in te
leveren voor 15 April 1924 ten Kan
tore van den eigenaar
J. BLIJENBERG,
Wethouderalaan 4,
L Driebergen.
773 39
Onder aanbeveling,
v.h. G. i. BERLIJN NIEUWERKERK
GOUWE 1 - GOUDA
KASTRANDEN
BRONS
SCHEERMESSEN
KAMMEN
KARNEMELKZEEP
SCHEERZEEP
INKT
SCHEERKWASTEN
SCHUURUNNEN BONA 8PEENEN
Reuza sorlaarlng Houten Pljpan.
•n nog vele ander* artlkalan koopt U hl] ooi hot geadkaepat
Vraagt prijt. g«- ENG ROS -«g draagt Reizigerabezoek
DROGISTERIJ MARKT 6.
j 748 10
Kina da Vrij
mn
Qulna Larochw
hoek Peperstraat
D4t la je adree voor
REPARATIËN van meubelen.
772 15 Beleefd aanbevelend.
TM
11- J. WljtiMiburg, Wljddtraut, Hoek
UroeueiidaoL
N. V. H.
Bier volgen nug enkele utoodjee dia wy
wegen* plaatsgebrek moeeten toten over-
Easchede
Go Ahead
Enoch. Buj
Z. A. C.
Vitetwe
Heradee
Quick
U. D.
Hengelo
Theole
Aideeiing V.
le kinase.
Be Quick
16 14
1
1
29
64-0
1.81
Velocltiui
14
8
6
16
38—17
1.14
Alcidee
14
7
2
6
16
27—21
1.14
Veendam
18
4
6
4
18
18—17
L—
Leeuwarden 16
6
2
7
14
24-29
0.98
Friria
14
6
1
T-
18
17—28
0.92
Achillea
16
6
8
7
18
17—41
OM
Friesland
16
6
8
8
18
28—82
OKI
Upright
18
9
8
7
9
10—89
0.69
W. V. V.
16
3
4
9
10
21—41
0.62
BRASSO
SCHOENCREAM
ZEBRA
WRIJFWAS
GRIFFELS
LEIEN
N. A. C. 16
WUlem II 11
M. V. V. 18 8 l 4
Eindhoven 13 7 2 4
B. V. V. 13 6 1 6
Wilheimlna 17 8 8 5
Brodania 18 6 8 6 16
N. O. A. D. 16 8 6 5 16
P. 8. V. 16 8 2 7 14
D.O.S.K.O. 16 1 6 10 7
Alliance 16 8 1 12 7
1.46
IM
1.80
128
L—
1.06
lv—
0.98
0.43
0.48
