Karnemelk me! Gort
j. G. FICKWEILER,
A. L. v. HOORN
ZEISS-GLAZEN
SM- es chemische imnu je site zwaan'
J. C. DEN BOER
NO IS HET TIJD
A. VAN MAAIEN, Westhaven GE, Gouda.
tlZELli- ii IlLEItl Ijiielii
Adverteert in dit Blad.
Ilouglas-Motoren vanaf f 600.-
Ktlkiiri(lig,DiWift"
LEVENDE MEST.
KAAS
G. VAN GEEST,
LAAT BLOEMEN UW TOLK ZIJN!
Ysor Gouda ii Unite is iel OioeMipiji „HEBT", Klei», 35-28, uw xlns.
HET OUDSTE ADRES
H. A. JONGEBOER
A- J- OPSTELTEN'
K. DE JONG - Kleiweg 14 - Telef. 393
Agent! N. NOORDEGRAAF,
GOUDSCHE COURANT - ZATERDAG 19 APRIL 1924. - TWEEDE BLAD
De misdaad alle eeuwen door
Alvorens U besluit een rijwiel te koopen vraag
ons dan even prijs aan van het Hanze of H.B.G.
rijwiel, deze zijn goed en betrouwbaar en niet
Singer!
Sou 6 a
Groenendaal 56
P. «I. Revet Zonen, Schilders
Ooethaven 65 Gouda.
J. F. W. TURION,
SrooMe Sorteering
jOaagsfe
iizen.
Fa. S. H. POLAK
Optipien voor Gouda en Omgeving.
Vraagt onze tarieven.
En laat ons proefwasch behandelen
Telefoon 258 Groenendaal 13.
6 PHOTOKAARTEN
namaak bij de wet verboden
A. G* Waardanbnpg l"
Lang* Dwaralraat 48 Gouda-
EEN NIEUW RIJWIEL
JAC. 5TRAVER,
P. G. TEEKENS,
„Hygiënische
Artikelen" "f.
„Urine-onderzoek"
Fa. B. ROOS Co.,
Wederverkoopers in Galanteriën en Rookartikelen.
Lange Tiendeweg 18.
VITRAGES ALLOVERNETS
Volks-Meubelmagazijn
Korte Noodgodsteeg 10
ABDIJSIROOP
5. H. van Loon
Aromatisch
Staaltinctuur.
z
Zuivelproducten.
Comestibles.
Firma G. LUYERINK.
J. H. Krom Zoon,
Migizijü van Schoonmaik-Artikelin
wi
Het collier van Marie Antoinette.
dUUr. >T Aanbawalend,
KARNEMELKSLOOT
TEL. 411 - GOUDA.
Noemt proef met onze door stoom
gekookte
in Literflesschen.
Let vooral op het etiket. '^1
Verkrijgbaar bij bijna alle melk
handelaren in en buiten de stad.
ïua a6
Lange Tiendeweg 45,
Telefoon 549.
BLIKGROENTEN, SOEPEN,
SAUSEN EN VLEESCHWAREN,
van de Fa. TIELEMAN EN DROS
te LEIDEN.
N 106.10
r
prachtig* niauwata llapr haadVaai-
waaklaa mt raad* afalnitkaat Ca koop
voor f 37.80
W. VERMEULEN
KlptftraaM2- Talafaon 2171 - R'dam.
1116 10
Handel in: VERFWAREN, ENZ. „00
WAS- Eli WATERBEITSEN, SPIRITUS VERNISSEN, STBOOHOEDEN
VERNISSEN, KWASTJES EN PENSEELEN.
AGENT voor Gouda en Omstreken
,IU Lange Tiendeweg 24 - GOUDA - Telef. No. 326.
Rond en Bol geslepen bij
Eerste en eenigste Gediplomeerd
Electr. BrillensUiperlj - Vakkundige bediening
LEVERANCIER VAN ALLE Z I E K E N F O N D S E.N
1187 40
TELEFOON 540 ff*
GOUDA.
VOOR KAAS, BOTER, EIEREN,
FIJNE VLEESCHWAREN EN
COMESTIBLES IS BIJ -
vanaf II.-
Fotograflich Atelier
Wij brengen in den handel een ontledings-bacterie, welke de eigenschap
heeft de organische stof in den grond te bevorderen en daardoor ten voor-
deele van den plantengroei te werken.
De zuiverste en natuurlijkste bemesting en veel voordeeliger.
Bijna overal verkrijgbaar, waar niet vertegenwoordigd is gelieve te
schrijven aan den depothouder
Venn, tot Exploitatie van Barnsatnlg'a procddd'a, Juff srstraat 6, Rotterdam
REPARATIE 1NRICHTINO van
Sohaapamotoran
Automoblalan
en dergelijke andere werk
tuigen.
Speciaal iagericht voor het
laden van ACCUMULATOREN
Beleefd aanbevelend,
R. da Kaljzep,
WESTHAVEN 65 GOUDA
1099 16
voor 't aanschaffen van
Wendt^U daarvoor tot 't adres
ZWARTE WEG.
achter de Fa. VAN ERK.
Sieriy-ke en degelijke Rijwielen tesren
billijke prijzen. Ruime sorteering: Onder,
deelen. Banden. Emailleeren, Vernikkelen,
Repareeren. 1088 20
Let op 't juiste adres!
Smakelijke volvette jonge, belegen
en oude pittige
55, 65, 75, 80 en 85 cent per pond.
GOUDA. GOUWE 55-
Kaashandel in 't Groot en Klein.
50 cents.
Jonkarfranastr. 71 - Rotterdam
VRAAGT PRIJSCOURANT.
Het BESTE ADRES voor "S!
BEDDEBONTEN LOS TIJK, Wit en ongebleekt KEPER EN
KATOEN, SCHORTENBONT, ZEPHIR, WIT en JAEGER
FLANEL, MOLTON, DAMES- en KINDERHEMDEN, PAN
TALONS, NACHTHEMDEN en ONDERJURKEN, WASCH-
ECHTE TAFELKLEEDJES,. WITTE KLEEDJES, DAMES
KOUSEN.
1085 50
hoek Peporstraat
Dit is je adres voor -
REPARATIËN VAN MEUBELEN
772 16
Beleefd aanbevelend.
Zwakke borst?
V enter Ut borat en keei mol
de alymoploaaende, krachtige
AKKER
DROGISTERIJ
MARKT 6.
1187 10
HOOGSTRAAT 8,
Teleph. 120.
per ons.
Saksische leversworst
20
ct-
Berliner
25
Tj
Leverkaas
30
X
Leverpastei
40
n G
PJocworst
23
O
Boterhamworst
24
O
Tongenworst
24
C
Bloedworst
12
X
Gewone leverworst
10
Boterham/worst
16
H
Ontbijtspek
16
Oatibijtiham
26
- ra
Schouderham
26
X
Blaasham
28
Beate Ham
38
X
c
Rookvleesch
40
Saucisse de Boulogne
36
00
Baardenrookvleesch
24
.0
Gebraden Rosbief
42
JC
Gekookte Worst
24
Cornedbeef
15
ff
Pekelvleesch
25
1188 40
Beslist het concurreerendst adres voorFijne gek. Ham, Blaasham, Schouder
ham, Rookvleesch, Saucis de Boulogne, Plokworst, Oek. Rookworst,
Smeerworst, Berliner Leverworst, Oetrulfeerde Leverkaas, Tongworst,
Bloedworst, Leverworst, Zure Zult, Corned Beef, enz.
HET ADRES voor le kW ROOMBOTER, OOUDSCHE-, LE1DSCHE-,
EDAMMER en ROOMKAAS COMESTIBLES. n« s,
Alle vleeschwaren worden betrokken van le klas firma's.
BERIJDTi
ƒ1.50
ƒ2.50
aarala klas mapkan.
KLEIWEG 12 -!- TELEF. 602
OpooIs varaohaldanhald voorradig
ï-f. Bestel tijdig:
SPANRAMEN
STOFZUIGERS
per dag.
TEL. 333 :-! WIJDSTR. 29
Beleefd aanbevelend,
(Belangwekkende processen In den loop der tyden).
L»e letter worut piotseluig in een go-
heel ander aleer geplaatst. Hij bhjfi 111
i rankrijK, maar in piauts van het ge-
boefto uit de achterouurien van i'urijs,
dat hij aan de zijde van Cartouche sag,
Hjn het thans de allerhoogsten uit aen
lande, die een rol in het drama, dat
een proces in mindere oi meeraere ma
te altijd vormt, spelen. Indirect is de
koninklijke familie bij d.t proces be
trokken de prins van idohan, Dehoo-
reade tot den hoogsten adel van dien
tijd, is een der beschuldigden, terecht
staande zoowel wegens misbruik van
vtilrouwen als wegens oplichting Cu-
ghostro, die in deze periode van de
iransohe samenleving zulk een groote
rol in de Parijsche salons speelue, is
oen der mede-beklaagden. Maar het is
niet dat proces op zichzelf, dat aandacht
verdient doch vooral de intriges, die
duuromheeu gespannen werden. Van
Marie Antoinette is afkomstig het ge
zegde tegenover enkele harer getrou
wen, die vreesden, dat men de konink
lijke familie zou kunnon of willen ver
giftigen „Wij leven niet meer in den
tijd van een de Brinvilliers met laster
kan men ons genoegzaam ba-eiken 1
Zij, had gelijk, en indien één konink
lijke vrouw heeft ondervonden, dat de
lustei zelfs de allerhoogsten niet spaart,
dan zij wel.
Eigenlijk behoort Marie Antoinette
tol de ongelukkigste vorstinnen, die de
geschiedenis gekend heeft. Jong, be
koorlijk, doch opgevoed in de Üosten-
rijksche huiselijkheid, kwam zij als jon
ge dauphine naar Parijs en veroverde
stormenderhand het hart harer aan
staande onderdanen. Maar zij was aan
hot hof te persoonlijk zij viel niet in
den smaak van haar koninklijken
schoonvader zij verkreeg door haar
eigenaardigen trots, die zich recht
streeks tegenover de maitressen des
konings stelde, geheel een coterie aan
het hof tegen zieh. Rohan heeft tot de
eersten bohoord, die door een onvoor-
zichtig gezegde in ongenade zijn geval
len en sedert niet meer aan het hof
werden ontvangen. Het onvoorzichtig
gezegde, door hem geuit, was Waarlijk
met zoo erg het doelde trouwens meer
op Maria Thej-esia, de moeder van Ma
rie Antoinettes, dan op haarzeivfe. Maar
hei was der j<Wo prinses en haar ge
niaal op geheel verdraaid© wijzè over
gebracht, uiteraard door diegenén, die
belangen hpdaen, lijnrecht tegenoverge
steld aan/die van Rohan en dfe zich
tegen den invloed van zijn „kliek" ver
zetten. Éoo speelt ook in het prdces om
het coll: er van de koningin, dat Parijs
m«.t*ndei lang met groote nieuwsgierig
heid ver ruide, de persoonlijke haat van
Rohan èenerzijds, den baron de Bre-
teuill, vèrtrouwde aan het hof van Ma
rio Antoinette anderzijds, een niet ge
ringe rol. De Breteuil's redenen tot
dien haat waren kleingeestig Rohan
werd destijds benoemd op den gezant-
schapspost te Weenen, dien hij zelf
begeerd had I En, gedreven door zijn
haat, heeft de Breteuil de koningin in
des* aangelegenheid al heel slecht en
tot haar nadeel geraden.
'n het eerste jaar van Lodewijk XVIs
regeering had de hofjuwelier Boehmer
met zijn compagnon Bassange een zeer
kostbaar werk voleindigd, dat hen jaren
achtereen had beziggehouden een col
lier van verschillende rijen van de
meest kostbare edelsteenen, hetwelk op
eon waarde vun 1.600.000 francs des
tijds, omstreeks 3 milt. francs in den
tegenwoordigen tijd (voor den oorlog)
werd geschat. Boetimer had gehoopt,
dat Lodewijk XV dit ooilier voor zijn
mnitresse Dubarry zou koopen, maar de
oude koning stierf, voordat hij dit plan
kou ten uitvoer leggen. Zoo werden
uiteraard pogingen in het werk gesteld
ooi het ooilier voor Marie Antoinette te
doen aankoopen. Lodewijk XVI vond
de parure prachtig, onvergelijkelijk,
Marie Antoinette insgelijks, en zij heeft
i V{,rmoedelijk langer dan een oogenblik
geaarzeld voordat zij het aanbod van
den koning om het voor haar te koopen
alsloeg. Maar zij wist, dat de Fransche
staatskas in slechte omstandigheden
verkeerde dat inen morde over hooge
belastingen en zij was verstandig. Zij
bleef het ook later, toen Boehmer als
net ware/ elke gelegenheid opnieuw
aangreep om haar het collier op te drin
gen haar zelfs gemakkelijke betalings
voorwaarden aan te bieden zich voor
,®aar.voeten wierp met de betuiging.
n, geruïneerd zou zijn, indien het
fr n>e<t door de koniiiklijke familie
werd aangekocht. Eindelijk scheen hij
erin geslaagd te zijn, het collier te ver-
oopen de koningin, daarnaar infor
meerend. vernam dat hij het te Con-
antmopel voor de favorite van den
sultan had geleverd. Marie Antoinette
rwonderde er zich wel over (in dien
tJ d ze^er 'ets bijzonders) dat men
ufo festoenen kocht voor Con-
««ntinopel, maar dacht er niet verder
°ver na.
«Jlhlu1 0eniJRen ,iid la,er' ,er 8ele"
a VaJl doop van den hertog
Angoulème. Boehmer zich opnieuw
in do nabijheid vun de koningin wist
te dringen en ueze een Drie* ier nana
stelae, waaiun ouiiRDeiuiguigen mon
den voor uon uien»., ueiu uowezen.
Maar tevens een soori verwijl, ui» zou
zij niet voiuaun net)jen uun vapucu-
tuigen, die ue konnuüijko lamme je
gens hem, Boehmer, luid. L»e Koningin
begieep er niets vun aaciit, uut BOen-
mcr nog guuxalteerd was üoor vroe
ger geureigd neoDenue verliezen en
ver brandde het papier. Deun .Vluu. uo
Lampan, die altijd een trouwe vrioud&ii
van Marie Antoinette is geweest, moest,
Heelmier ontmoetende, eiLKeio uugen
later, van hem vernemen, dut de Ko
ningin nom toch wei eern» amtwooruen
mocht hem dien zij zooveel sc.iuidig
wua. Muü. de LumpuJi begreep er oo.v
niet* van ter bezuiniging werden in
den la als ten tijd de reparaties aan Ma-
rte Antoinette s juweeien en edelge*
steeiiten door een kftmordieiiuur ver
richt de laatste rekening met Boehmer
was vereffend. Zij vroeg vader nu
kieeg verwarde \erhulon ten untwoord.
De konmgin, nu een wering ongerust
geworden, Let Boehmer roepen ueze
iiel doorschemeren, dat zijne mededue-
liug ais zou het bewuste coüier aan
L'onstantinopel zijn verkochl, aun ue
koningin gegeven was, omdut zij dit
zelve zoo gewensoht had. De zaak werd
ul onduidelijker en onduidel^ker, tot
dat de naam van Rohan door Boeiuner
in verband met het collier werd ge
noemd. De ongerustheid vun Marie An-
toaiette nam toe zij speurde de intri
ge van een haar aun het hol vijandige
p.irtij zij vroeg zich ai, waartoe dn
alles kon dienen en wut in duisterheid
achter haar om was geschied.
De koning, van een en under op de
hoogte gesteld, liet Ronan roepen. Up
losoo gronden geschiedde dit niet, want
tevoren was door Boehmer en jimwange
een mpmorie ingediend, waarin de nun
bekende feiten gerelateerd werden.
Mocht men deze memorie geiooven, oan
zou Rohan, op last van de Koningin-, liet
collier heDben genoent op voorwaarden
van afbetaling in porties van iuu.uou
irancs. Rohan zou daartoe een eigen
handig onderteekendeu briei van ue
koningin getoond hebben, waurvau
Boehmer aan zijn memorie een alschritt
toevoegde. Deze gegevens deden de
zaak een zeer ernstige wending nemen;
het ging nu niet alleen om ïutr.ges, het
ging om inlichting, waarbij aan de Ko
ningin een huur weinig passende rol
was gegeven. Rohan, door den Koning
ten hove ontboden, antwoordde, dat luj
inderdaad het collier had geKocht uat
hem daartoe last was gegeven door een
dame, genuamd gravin de la Motte—
Valois, die hem een brief van de ko
ningin hud doen zien. Up de verout-
waaidigde vraug van de Koningin, hoe
hij kou denken, dat zij hem, prins van
Rohan, dien zij sedert uent jaren geen
woord had toegevoegd, met een derge-
iijiie delicate opdracht zou belasten, be
greep Rohan, dat hij bedrogen wa», luj
bood aan het collier le oetaleu, hij
maakte zijne verontschuldigingen. Men
vroeg hem naar den brief, door Marie
Antoinette eigenhandig aldus ondertee
kend Marie Antoinette de France, en
vroeg hem, of hij, zoo nuuw aan het
hol verbonden, niet wist dat vorstel.j-
ke personen op die wijze nimmer on
derteekenen. Rohan verbleekte hem
werd nu ook een intrige duidelijk,
waarin hij ten koste van een under de
dup** was geworden. De koning gal
hem gelegenheid om in een nabijgele
gen kabinet een korten tijd te vertoe
ven en te zijner verdediging neer ie
schrijven wat hij meende te kunnen
aanvoeren. De prins deed het, nuaur
maakte tegelijkertijd een klein snip
pertje papier gereed, bestemd voor den
hem vergezeld hebbenden heiduk, die
nog op zijne bevelen wachtte; oen snip
pertje papidr bestemd voor ziju inten
dant en order gevende om de papieren,
op de zaak van het collier betrekking
hebbende, te verbranden. Doordat Lo
dewijk XY1 niet voor hot eerst en
niet voor het laatst in zijn leven aar
zelde ten aanzien van de maatregelen,
tegenover den prins te nemen, had do-
ze gelegenheid het briefje den heiduk
in handen te spelen deze reed ventre
terre naar bet paleis van den prins
en jiwam er zoo tijdig aan, dat juist op
het oogenblik, dat koninklijke diena
ren, belast met de huiszoeking, er aan
kwamen, de bewuste papieren verbrand
waren. De prins was inmiddels in hech
tenis genomen en in de Bastille in een
voor hooge misdadigers gereserveerd
vertrek opgesloten.
Wat er voor Rohan, indien hij zelf
bedrogen was, dan wel te verbranden
viel Het bewijs, gelijk uit het verder
verloop zal blijken, dat hij er Marie
Antoinette, de koningin, toe in staat
had geacht om op minder vorstelijke
wijze afspraken aan te gaan, zelfs een
rendez-vous toe te staan op een plaats,
voor het publiek toegankelijk. Dat hij
van de koningin geloofd had, dat zij
zich van de diensten van een gravin de
la Motte zou bedienen om hem te doen
üiijKeu, uat, milt» Hij uet collier voor
phuoj; aankocht, hij weer in gouudc zou
werden aungeuoiuen. Deu- verbrande
papieren oehter stelden ten duideiijKstu
de onschuld van den prins, wut betreft
de eigenlijke oplichting, in het licht, en
dat hij zo deed verbranden, is wol het
beste bewijs ervoor, dat nij in den
grond dor zaak onschuldig wus. ue
«ooggepiaatsiie udellijke hoer, steeds
verlangend zijn invloed aan het hof te
herkrijgen, vreesde blijk'ouur eer van
gebrek aan eerbied jegens de koningin
le worden verdacht dan van werkelijke
oplichting I Misschien heeft hij en
niet ten onrechte gemeend, dut deze
laatste beschuldiging wut al te dwuas
was, gezien het niet geruige fortuin,
waarover Rohun beschikte.
Wie was dan wel die gravin de la
Motto—Valois, aan welke de prins zich
had toevertrouwd Het geslacht van
Yulois was een oud, dat reeds ten tijde
van Henri IV zokdi-e voorredden van
s konings wege genoot. Muur de om
standigheden, de woelige en luxueuse
leelwufce vnn de afstammeiiingen vun
dit giBlacht luidden Uet veruruid, en ue
vadejpan deze „Liravin de iu Mode
(Jouitti© geneeten) was zoo urm, dat
hem Zelfs liet noodigo ontbrak om zijn
kmderen en zijn vrouw te eten te ge-
v tnBijnu zonder kieoren ver loeiden
de kinderen m een scnuur m uun ge
boortedorp en ieelden van de uioJeuj-
iloudheia van de bewoners. Jeanne wus
©en\ auntroKkeujK, mei üeeiusc.ioon
meisje reeds vroeger weru vun nuur
ciiurme gebruik gemaakt om bU du muu-
lieu te bedelen later, loon zij mei ue
ia Motto in kennis Kwum, aarzelde ueze
mei van iiuar invloed op lal vun be
langrijke personen gebruik te uiokou.
Door een toevallige anisluuuigbcid
kwam zij in kennis met Ronan, uie naar
welwillend (egeinoet trud huur, zij nel
ook met rijleiijk, onaersieunje. maai
zij wiluu mi5r, en het coluor van de
koningui, gelijk het genoemd weru, bood
tiuur daartoe een welkome gelegoulieul.
In het kort kwam naaf intrige hierop
i»eer Zij deeu hot den prins van Rohun
voorkomen, ulsoi zij in staat was om
hem mot do koningin te verzoenen
daartoe zou oemidueung zijnerzijds bij
den aankoop vun net coilier nooaig zijn.
Zij ueeu ue vuisciie brieven, z-g. vun
de koningin ulkomstig, maken en speet-
de ze Ronan in iiuuuon. Zij speeiuc
hem zells ©en couieuie voor van een
ontmoeting met de komngui in ue tui
nen van Versailles. Listig was nuur in
trige zeker, uiuar nog begreep men met,
dat eeu muil, die over zo<XfoAige erva
ring moest besemkken als dé fiius van
Kuhan, er zoozeer invloog, hit meenue
werkelijk m Versailles {r '«Aangai le
hebben gesproken luj nivt'itdo werke
lijk brieven van de komug.n te lieooen
gezien, eu zijne moreeie borgstelling
tegenover Boehmer en Bassange was
volkomen te goeder trouw, in utenzeil-
den tijd eenter verkochten de gravin e
la Motto en haar man, zoo le uurijs uis
te Londen en ie Amsterdam, stukkeu
die zij uit liet collier namen, zulks te
gen prijzen, die iheer dan eens bela
chelijk luug waren, en lot een hoeveel
heid, dio in Engeland zelis een korten
lijd de prijzen vun edelgesteenten aan
merkelijk deed dalen tengevolge van
het overmatig uunüod. Uogenacmjniijh,
althas voor den prins van Kohan, leet-
den de De la Motte s eenvoudig zij
hadden'zich langzamerhand een groote
luxe uangewend, maar voor de oogen
van Rohan bleef deze verborgen, daar
zij hem steeds m eenvoudige vertrek
ken ontvingen.
Rohan voor den rechter van instruct.©
gebracht, legde natuurlijk al zijn kuar-
teu op tafel. Unmiddelhjk werd gravin
de la Motte in hechtenis genomen, er
was daartoe reeds aanleiding in het feit
dat zij zich ten onreente voor een ver
trouwde van de konmgin luid uitgege
ven. Tegenover Rohan staande, hield
zij haar intrige vol zij deed het voor
komen als ware zij door Ronan belus.
met den aankoop van het collier, dat
hij aan de koningin wenschte aan te
bieden zij ontkende eiken verkoop
door haar of haar echtgenoot van deze
edelgesttoenton zij hield vol, dat het
collier in handen vun Rohun was ge
steld en gebleven. Niettegenstaande de
ze zelf erbij tegenwoordig was geweest,
dal het collier werd overgedragen aun
een man, in wien Rohan een lukei van
de koningin meende te herkennen. Top
punt toch van lichtgeloovigheid, dat men
een dergelijk kostbaar collier zonder
mee* aun do zorgen van een onderge
schikte zou toevertrouwen I Men poogde
ook De la Motte in hechtenis te nemen,
teneinde meer licht te verspreiden en
den dader te kunnen struffen. Maar de
ze was tijdig gewaarschuwd en uitge
weken, hij bevond zich te Londen en
van uitrevering was in/oiejj dagen nog
weinig sprake. \Jfrfj
Als derde persoon vïq^belang werd
in het pj-oces Cagliostro gemengd. Deze
avonturier, dio op zoo tragische wijze
zijn leven te Rome zou eindigen, stond
toen op het toppunt van zijn invloed in
de Parij-che samenleving. Men geloofde
in zijne kunsten, in zijn magischen in
vloed men hield al datgene wut hij
door verschil lende kunstgrepen wist te
voorschijn te brengen, voor edit. Naar
het zeggen van mevr. de la Motte zou
het ten huize van Gagliostro zijn ge
weest, dat Rohan zich bereid had ver
klaard om het collier te koopen zelfs
zou daar op haar invloed zijn geoefend
om nuur bemidueimg te vcvieeneu Ver-
acniittMHte scenes, uie uun ton nuuu
van UaglioMtro hadden uigespeeid, wei
den aungenauid. Muur tevergeefs, want
üugliosuo gevuelue geen neiging out
gravut de la Motte te liuip te komen.
Roliun wus, zoo verstuurde nij, *1001119
zeiden bij neut geweest, eu vuu uent
gen invioed, die ut deze zuuk vun zwt
vertrekken zou zijn uitguguaa, wus geen
sprake. Vvei werden lieui verscnuiotau
gevallen voorgebruont, wuuruu olesk,
uul hij uiiergruppigsto vertooiungen tiuu
opgevoerd met eeu met nader gepiect-
attrd doel wel speelde uuurut een
mentje vun gravin de lu Motie, een ze
kere mej. ue la lour, een rol, muur ut
ueze getuigen bleken slochts le wordeu
vuurgebiucnt om de voorstellingen der
rechters te verwarren, met out worse-
hjk licht te uoen verspreiden.
Zoo werd het Purlemeui van ianjs,
samengesteld uit eeu kleine vijftig reen
ters, geroepen om 111 hol openouur deze
zaak le benundeleu. En opnieuw kwa
men do verbClullenue getuigen vuur,
opnieuw deed Uagliostro zijne zonder
linge verhulcn opnieuw betuigde Uo-
bun zijn ïicnlgeioovigiiuid, opnieuw
spon gruvui do la Mono geheel een
weefsel vuu leugens, verdacniuiukingen
en laster, wuurm zzj telkenmale oök
zichzelf verstrikte. Het geluk voor Ro
hun editor wilde, dut men do hund leg-
do op ten zekere baronnes Uliva, een
jon"0 dume, uie het met huur reputatie
niet ut te nuuw nam. Zij kwum vertel
len, dat zij, ui de ochtenduren moor
muien in een der purken van i'urijs
toezicht noudoiui op een buucjonjjetje
vun een viertal juren, wus opguaioikt
en uungesprokeu door een neer, uie
naar haar beschrijving wol „gruui ue
la Molte kou zijii. i«oze nud nuur in
aanraking gebrudit mot zijn vrouw,
zonder intusscnon te vertonen, out zij
zijne ecntgeuootu was. Jmi gravin ue la
Motte huu huur gevraagd 01 zij aan de
konuigm Mune Antoinette eon dtoiiai
wilde bewijzen. Volbloed royultste eu
bowanderuuister vuu de koningin, iiuu
zij toegestemd. Reeds bij het opueaun
van ueze z.g. oarones Uliva eeu ti
tel, haar scnertsend door gravui ue ia
ivotte gegeven viel de gelijkenis met
Murie Aniouiette op. De jouge urnne
verleide nu, uul men nuur uau gokiucu
op do wijze zooais metstennjus Mane
Antoinette gekleed ging dut zij aldus
gekleed, op eeu uvorid nuur net pur»
vun Versailles was geuruent, waar zij
een heer zou ouuuocieii. Dit zou, huu
uien huur mede gezogu, ges^niuacu ou
der de oogen der koningin, uun wie
zij duurmede eeu dienst bewees. De
itetr wus gekomen zij herkende nu
in hem Ronuii zij hud de vooruit uige-
sprokeu, woorden lég on hein gezégd,
maar onmiddellijk duurna was gruviu
de ia Motte komen toesnellen zoggenuo.
„Duur komen Maduino en de gruviu
vun ArtoisMen was toen snel uiteen
gegaan, en zij wus weer nuur huis ge
reden. tu plaats vuu de nuur vooral toe
gezegde lo.UOü louts ontving zij er
slechts 4.000, en langzamertiuud ver
koelde de bulungstelitug, d.e gravut de
la Motte voor haar had. Dit getuigenis
bevestigde de verkturing van Konun,
dat hij ui de tuinen van Versailles eene
ontmoeting met du komngui hud genua;
hij was ook hier het slachtoffer gewor
den van het bednegelijk spel van gra
vin de lu Motte, die het dient erkend
mets ten hulve deeck
Nog ontbrak oen enkele schakel, die
intussolien gevonden werd, toen men
de hund legde op een zekeren Retaux
de Vilette, gendarme 111 het zelfde re
giment, waarin tevoren de la Motto ge-
diena had. Deze gul vrij duidelijk te
kennen, dat hij do „schriftkundige
was, die de valsche brieven had opge
steld en mevrouw de iu Motte de gele
genheid had gegeven oui er gebruik van
te maken. Bestaan bleef slecuts verwon
dering over de lichtgeloovigheid van
den prins van Rohau lichtgeloovigheid
die men psychologisch zelfs dan niet
verklaren kon, wanneer men zich stel
de op het stundpunt, dat deze zeide vun
den aanvang af te hebben ingenomen:
dat alles volkomen in orde wus. Zelfs
in dat gevui, zoo oordeelde menigeen
zijner rechters, waren de vervalschin-
gen en intriges, door mevrouw de la
Motte op touw gezet, te doorzichtig en
te grof dun dut een edelman van zijn
ervaring erin had mogen loepen I Een
oogenblik saheen het bovendien uls zou
de zaak nog een slechte wending voor
hem nemen, toon oen nieuwe getuige
werd voorgebruclit, een zekero Bette
d'Etienville deze kwum met verhalen
van een huwelijk, <htt de prins vun Ro
han had willen doen sluiten tusschen
eeu zekere mevrouw de Courville en
een baron de Fagee een huw olijk,
daarom in verband met dit proces van
belang, wijl ook daarbij sprake was
van edelgesteenten, die aan de dame
als bruidschat zouden worden toege
kend. Hier meende men dus een nieu
we intrige te bespeuren, die zou bewij
zen, dat de prins, wellicht om zich van
oen lastige „vriendin" te ontdoen, een
bruidschat had beloofd, die financieel
boven zijn krachten ging, en die uit de
opbrengst van het collier zou worden
betaald. Maar even spoedig als de»e ge
tuigenis was gekomen, was zij weer
verdwenen onder den invloed van
gravin de la Motte, had deze Bette er
zich toe laten brengen geheel een ver
haal op te disschen, waaraan zelfs een
eerste grond van waarheid ontbrak
uoen ourou ue rages uocu luovtuuw «le
v uurviile bestondentenzij auu ui au
vut beelding vuu Bette.
l.ungzumerhuud kregen de reenters
dus uile noodigo drudon ui huilden, nl-
gutiiijk wus net een heel eenvoudig pro
ces oen zuuk vuu opucnung, uoor oen
stuwt vrouw op louw gozut eu oovor-
ticrd door eeu ucuigetoovigc, nuoggo-
pluulst eu gelurtunoerd edelman. Liuit-
geloovig ook neg, toen nut duur do ue-
lungin z.g. gekoelde collier uoor naar
mei een» werd geurugen. DU leil ver
wonderde hem wei ©en weinig, muur
muukte hout toch niet ernstig ongerust,
wijl mevrouw de la Motte neiu onmid
dellijk wist te vertellen, dui de KOiun-
gm ueu prijs wut hoog vond, eu toen
uuarop weer een kortiiig was verkre
gen, wist mede te ueeleu, dut zij het
slecht met hare koninklijke wuuruig-
iieid ui overeenstemming rekende, liet
cellier te urugen, zee tang net nog niet
geheel wus betuuld. Men uroet cr*oh-
nen, dat ztj, ulscnoou niet uuueugo-
wouii fijn eu consequent 111 den opzet
vuu tiaar intrige, tuch niet om uitvluch
ten verlegen wus. Wut tiitusncnen nuur
schuld ut du oegeu van nuur reenters
slecids ken vergrooteu. Geweldige druk
werd op do raadsheeroii van het Par
lement uitgeoefend, twee partijen had
den zich iu en buiten hun midden ge
vormd, die geeu vun beide aarzelden
om scènes van bolung te rnuken. Geheel
eon nacht door berauüsluugde het Par
lement, en het waren tenslotte do uau-
hungem vun Rohan, die met een kleute
meerderheid vuu slecht» drie stemmen,
do overwinning behaalden. tevoren
slonu vast, dut meu den prins niet kon
vcgoordeelen wegens opneming muur
ziju vijuuden tiauden gehoopt uat men
hem van vele zijner Itooge tuncties zou
uitsluiten en hom zou verplicnten om
openitjk vergifteuts uun de koninklijke
familie te vragen. Dat geschiedde niet;
hij zoowei als Uagliostro guigen vrij
uit, terwijl nevens de uudero, uuuerge-
st hikte personen slechts de la Mutte eu
zijn vrouw werdeu veroordeeld, boideu
0111 in het openbuar op de scnouders
door den beul gebrundmerkt te wordeu,
011 voorts langdurige gev ungeuissiraf te
ondergaan, tiet heeft ©enigen tijd ge
duurd alvorens men dit vonnis aan gra
vin de ia Motte voltrok eindelijn ls
men ertoe overgeguuu zij heelt het
eiude van de brandmerken nauwelijks
gevoeld, want toen was zij reeds Hauw
ge vullen. Zij bloei opgesloten m de
Bastille, totdat meu, na enkele jaren,
huur gevangenschap vcrzucutie en tiaar
de middelen guf oin te ontvluchten., Men
mag uannemou, dat de hand van het
hof fuerbtj in het spel is geweest; me
vrouw de lu Motte vergold den bewe-
zeu dienst slecht door, nauwelijks in
Engelund aangekomen, schandelijke ge
denkschriften te schrijven, geheel op
fantasie berustend, doch die 111 het bij
zonder Mune Antoinette beschuldigdou-
Eu do 1a Motte was een der eersten,
die iu zijn vaderland terugkwam, toen
de revolutie uitbrak ulleen het lelt,
dat hij In oen geding, waarin de ko
ninklijke familie getuige was geweest,
was veroordeeld, deed hem ui de oogen
van de groote menigte betrouwbaur zijn
Hij verkreeg herziening van zijn vonnis,
hij nam zells een vooruanstuande plaats
in in do revolutie, totdat ook hij in het
algemeen bloedbad viel. Het geval-Du
lu Motte is wel een bewijs, mei hoe
weinig kieskeurigheid de revolutie haar
ioiders uitzocht.
Toen men op den uvond van de uit-
fepraak van het Parlement, die door wei
tienduizend inenschen 111 de voorzaal
was afgewacht, Murie Antoinette duur
mede in kennis stelde, bleek zij de be-
teekeni» van de door de koninklijke ta-
ptilte geleden neder luug ten volle te
beseffen. Uok toen echter heeft zij met
beseft, hoe slectit zij geraden was door
degenen, die in dit proces u. h. w. haar
en 'Rohan tegenover elkander staande
partijen maakten. Reals toen waren er
stroomingen in Frankrijk, die zoiuler
het koninklijk gezag op zichzelf te wil
len aantasten, toch op Mune Antoinette
die men toen reeds de „Uoatourijk-
sclie" noemde, waren gebeten die
haur verdachten van al wat slecht en
leelijk was en die haar koninklijken
trots niet kouden verdragen. Zij had
ongetwijfeld vele gebreken, naast vele
deugden, die minder bekend mi erkend
zijn. Haar lot was zeker niet zoo treu
rig verloopeu, iudieu men haar had ge
zien aan do zijde van een meer ©ner-
gieken gemaal omringd door betere
en minder door eigen partijzucht gedre
ven raadgevers. Het proces om haar
collier vormt ©r een bewijs van. Dat
de vordering op zichzelvo niet spoedig
werd uitgewischt, blijkt wel hieruit, dat
in 1848 het gerechtshof te Rastadt in
Baden een beslissing gaf, waarbij on
der de crediteuren van de familie Ro
han werden aangetroffen de erfgena
men van Boehmer en Baasange, die in-
tusschen nimmer eenige vrucht van hun
procedure hebben gezien. Het zoo schit
terend collier van de koningin ia nim
mer door haar gedragen, is met ruwe
hand uiteengerafeld en verkocht in
klein*» stukken, die op dit oogenblik
wie weet welke diademen of colliers
nog sieren t