JOH. DE HEER
£^r*Zi 2£?%f pij&S
Schilderknechts
WSZmvSL k H'* ~:3S'~-~
s
8 MEISJES
Het laatste Nieuws!
D. G. VAN VREUMINGEN,
BIJZONDERE AANBIEDING
ORGELS - PIANO'
UDSCHE COURANT - ZATERDAG 20 SEPT. 1924. - TWEEDE BLAD
?s as o,
■ZfrïWs -u„
rotterd
ji i m u muj u,
Dienstbode,
Notaris J. van Kranenbrug
Bouwmanswoning,
DANKBETUIGING.
H
FB estf.
P
S. H. POLAK
L
A
K
■"Degelijke
Adverteert In dit Blad.
BRILLEN EN PINCENEZ.
EXTRA KORTING VAN 20%.
CADEAU1II
aai om
-
ti,
'''//jvy^w7S>*^ A°rfe lr "L a <4 £°»'c
Onze zangekondigde
prijsverlaging heeft na*
tuurlijk'grooft belangstel*
ling teweeg gebracht; en
als U bedenkt.clata.wij déze
groote prijsverlaging ook
voor Heer.enkleeding
hebben doorgevoerd, zon*
der aan de bekende goede
kwaliteiten te tornen;^zult
U begrijpen dat wij juist
hieraan de alom bekende
leuze C. A. is toch
voordeeliger te danken
hebben.
Alle goederen diewièt oen
behoorlijke cischentfiAofdocn
worden gaarne qeryji/cr.
Het faillissement van W. J. FIJN, graan-
handelaar te Haaatreoht ia, door het ver
bindend worden der eenige uitdeelingslijst,
geëindigd.
De Ou rato r,
Mr. C. JONKER.
GOUDA, 20 September 1924.
Oosthaven 51. 2499 10
GEVRAAGD voor Woningbouw te
Nieuwerkerk. 2501 10
Zich aan te melden bij W. VAN
DIEST te Alphen a. d. Rijn-
Mevr. JULSLNG, Westeinde 124, Voor
burg, VRAAGT, wegen* huwelijk der te
genwoordige, met 1 of 15 Oct. een flinke
v. g. g. v. en g. k. w. 2435 7
TE QOUDA,
wil op DONDERDAGEN 25 SEPTEMBER
1924 by inzet en 2 OCTOBER 1924 bij af
slag, telkens des morgens elf uur (zomer
tijd) in hotel de Zalm a. d. Markt te Gouda
publiek verkoopent
Een enkele jaren geleden nieuw gebouwd,
aangenaam
Woonhuis
ntet TUIN a d. Straatweg Gouda-Bodegra-
ven te Reeuwijk. no. 401a, groot 6 Aren
39 c.A^gfcewoond geweest door wijlen den
heer W. Smit en vrij van huur te aan
vaarden.
Een goed onderhouden
HOOIBERG, 2 SCHUREN en STAL a. d.
Platten weg 614 te Reeuwijk, met een per
ceel best WEILAND daarachter, groot 67
Aren; zoomede een perceel best TUIN
LAND daarnaast, groot 1.25.64 H.A. (Te
veilen in 2 perc. en combinatie) een en
ander verhuurd aan den heer J. Valk voor
826.— per jaar tot 1 November 1925.
De perc. zijn te bezichtigen de laatste
4 werkdagen vóór den verkoopdag van 10
tot 12 en 2 tot 4 uur; zij zijn te aanvaar
den op den betaaldag der kooppenningen
1 November a.«. 2419 43
Verdere inlichtingen geeft de notaris.
Om aan de diepgevoelde behoefte van ons hart uiting te geven zü het ons langs
dezen weg vergund onzen welgemeenden dank te brengen aan allen die ons ter zyde
stonden bij het droeve ongeval dat ons zoontje Oorrie overkwam, toen het viel uit
den sneltrein van l.l. Donderdagmorgen 21 Augustus.
Allereerst aan onzen trouwen God, die dat jonge leven wilde verschoonen, maar
daarnaast aan de zoigende liefde en hartelijk meeleven in het
VAN ITIRSON ZIEKENHUIS.
Waarlijk Gouda mag terecht trotsch zijn op een inrichting als deze.
Het welt uit ons hart op als we aan de H.H. doctoren en in het bijzonder aan
den behaudelendcn geneesheer Dr. VAN WOERDEN onzen bartel ijken dank betuigen.
iMiaar we zouden ons eveneens geweld aan moeten doen wanneer we aan de Waar
nemend Directrice Zuster REINiDERS en evenzoo aan de andere ZUSTERS onze
speciale erkentelijkheid onthielden.
Hun meeleven en zorg voor onze Corrie heeft meer dan we zeggen kunnen ons
gemoed verkwikt.
Tevens zouden we in dit verband niet mogen nalaten een woord van waardeering
te richten aan den toen diensibdoenden chef der Spoorwegen den Heer VOS en evenzoo
aan de HjH. KRAAYENBRINK, SGH'RXEKE en nog zooveel anderen wier namen ons
helaas niet bekend zijn.
Waarlijk, zooveel bewijzen van sympathie en medegevoel in deze zorgelijke dagen
te ondervinden, hadden we niet kunnen verwachten.
En nu we heden onze kledne weer mede mogen nemen naar Zwolle, was het ons
niet mogelijk van het ons nu sympathiek geworden Gouda te scheiden voor deze dank
betuiging ter perse ging.
Deze verzekering kunnen we U allen ten slotte geven dat ondanks de doorleefde
zorgelijke dagen Gouda en haar VAN ITERiSGN-lZJlEKiENHUIS een bladzijde met
gouden letters in ons dagboek heeft geschreven. 2504 66
20 September 1924. Fam. J. HEUKELS, Ziwolle, Thorbeckegracht 14.
JB MERIKAANSCHE
OPTIEK.
KWALITEIT.
40
^^RISTAL-
2 OLAZEN.
le SOORT.
U AFWERKINO.
N.V. HYGIËNISCHE FABRIEK van FRANSCHE MELK
PRODUCTEN te Stolwijk VRAAGT
voor de inpakafdeeling en SPIJKEWJONGEHS.
in „OE KOOPHANDEL" in
PORTOKICO No. 0 ad 18 ct. per Vl ms. een h eer lij ke pü p voor weinig: geld.
EEN ZEER FIJNE 1» CENTS SIGAAR in blikken 'kistjes ad 60 stuks, van binnen
oederhout, hermetisch gesloten, waardoor steeds DROOGE SIGAREN.
MATOSSIAk* SIGARETTEN, zacht geurig ECHT EGYPT. IMPORT, van 2%, 8, 4,
5 en 6 cents.
Aanbevelend, mbo *o
WIJDSTRAAT 20, GOUDA, TELEFOON 198.
Gelden beschikbaar 9«o
Voor voorschotten (vanaf 200.—) alsmede voor le en 2e hypotheek.
ZUIDER CREDIETBANK, Afd. 80, Mauritsweg 8, Rotterdam.
A
It
O
Te groote voorraad noopt ons een gedeelte daarvan op te ruimen.
Hoewel de prijzen van ORGELS en PIANO's door de fabrikanten
zijn verhoogd, kunnen wij op de door ons toch reeds laag genoteerde
prijzen nog aanbieden een
THANS KOOPEN BETEEKENT VOOR U
EEN AANMERKELIJKE BESPARING.
Alle instrumenten zyn nieuw, prima afgewerkt en worden jaren
lang gegarandeerd.
RUILING DESGEWENSCHT BINNEN 1 MAAND.
FRANCO LEVERING OP ALLE PLAATSEN.
GEMAKKELIJKE BETALINGSVOORWAARDEN.
IEDER KOOPER VAN EEN PIANO OF ORGEL
ONTVANGT GRATIS EEN PASSENDE TABOURET.
Vraagt SPOEDIG nadere inlichtingen.
9476 100
ROTTERDAM! oostzeedijk im-m*
FILIALEN:
's-GRAVENHAGE, PAUL KRUGERLAAN 2-8
ROTTERDAM, NOORDMOLENSTRAAT 71.
Uit Gouda'8 verleden.
IL
Gouda door de boeren ingenomen.
1672 het rampjaar! „De regeering ra
deloos, het volk redeloos, het land redde
loos!"
Van alle zijden besprongen, drongen de
vijanden steeds dieper in de Nederlandsche
gewesten door; Holland werd reeds be
dreigd. Alles werd aangewend in ieder ge
val dit geweat voor de invallen van den
ovenmachtigen vyand te vrijwaren en ten
einde diens opdringen tegen te gaan werd
inundatie der lage landen lange de oost
grens dezer provincie door de Staten over
wogen.
De resoluties der Staten van HoLland en
West-Friesland vermelden d.d. 8 April 1672
nat gecommitteerden „exactelyck" zullen
iiifonmeeren „of deze provincie door het in
laten van water op verscheyde laege plaet-
sen ofte anderaint* voor de vijanden niet
accessibel gemaeckt, ende daer door de se-
curiteyt van de goede Ingezetenen mereke-
lyck bevordert zoude konnen werden" En
reeds de nood drong den 13 April d.
a. v. werd besloten deze gecommitteerden
„bij serieuse aanschrjMnge gelast sullen
worden 't omschreve werek ten alderspoe-
dichsten bij der handt te nemen, ende haer
in de executie van dien ten aldensuyttersten
te bevlytigen". Den 3en Juni wordt advies
verzocht inzake het inlaten van wjater in
het district van Rynland ,yom daer door alle
invasie van vyanden daer omtrent te be
letten" en den 8sten dier maand wordt be
sloten „tot securiteyt van den Staet in 't
generael ende van de Provincie van Hol
la ndt ende Wesrt-Vrieslandt in 't particu
lier" en teneinde te voorkomen dat „de vy-
andt ('t geen Godt genadelyck verhoede)
aen de riviere van den IJaseil of elders
quame door te breken" het water van den
IJssel, met het „opensetten van de siuyse
in ende omtrent de stadt Gouda ingelaten,
ende over de Landen beoosten de Aier ende
Dreoht (andersints genaemt de Nieuwe
Treckvaert) tot den Amstel, ende alsoo
vervolgens tot aen het Ye geleidt sal wor-
den4\ Ter mperdere verzekering van de
inundatie zou ten Oosten van Gouwsluis in
den Ryn „een sufflsante dam" worden ge
slagen, teneinde te voorkomen dat het in
gelaten water westwaarts werd afgevoerd,
terwijl voorts, „in aller ijl mede toegestopt
ofte toegedamt sullen werden alle de wa
teringen, slooten, tochten ofte canaelen, die
bewesten de voorschreve Treck-vaert ge
legen z\jn". Ter beveiliging van den Rijn
dam en de sluizen in dor IJssel zouden
versterkingen worden opgericht en tenslot
te werden de meergenoemde gecommit
teerden „ghelast ende gheautoriseert, om-
me met onderling concert ende communi
catie met de heeren van Am&telredam ende
Goude het voorschreven geresolveerde ten
spoedichate ende sonder eemich tijdtsver-
suyim te executeeren".
Steeds wordt er bij de Gecommitteerden
op aangedrongen toch vooral spoed te ma
ken. Nu eens in verband met berichten uit
het Hoofdkwartier dan weer „dewijl de
noodt door imminente aanperssinge van de
vyanden hoe langher hoe meer pres
seert". Den 13den Jiuni worden de steden
„geauthoriseent van 't water aen alle kan
ten te mogen inlaten"; den 15 Juni krijgen
Bungameesberen en Regeerders der Stad
Gouda nog eens een afzonderlijke aan
schrijving daartoe. In een schrijven van
de Stadsregeering aan Mr. Hieronimus
van Beverningh, Raad en oud-Burgemees
ter der Stad, Gedeputeerde te Velde in het
leger te Bodegraven wordt daarna op 20
Juni medegedeeld „desen morgen hebben
w|j een begin gemaakt van t inlaten vant
water door onze sluysen, aynde 't water al
Try opgeeet geweest door den westene
wint ende twijfelen niet soo ras den dam
in den Rhyn voltrocken sal syn groote
vrucht tot d'inundatie der landen aal wor
den vernomen".
Blijkbaar is dit niet met kracht voort
gezet want dagelijks doen daarna de reso
luties blijken van aanmaningen tot het be
trachten van spoed, totdat 29 Juni gecom
mitteerden gezonden worden ter uitvoe
ring van de desbetreffende bevelen.
Heftig was het verzet der boeren tegen
deze inundatkaHpan alle kanten komen de
klachten en Cahier en daar komt het tot
daadwerkelijk verzet. Die gecommitteer
den worden gemachtigd „als noot synde
oock daer toe te 'mogen gebruyeken de
stereke handt",
iDe Goudse he Regeerders aarzelen nog
steeds de bevelen kier Staten -Gene raai met
kracht door fee voeren totdat de Gedepu
teerde der Staten te Valde, de hiervoren
genoemde Mr. Hieronymua 'van Bever
ningh, zich op 12 Juli schriftelijk tot de
vroedschap wendt betreffende het inlaten
van water door tie „buytensluyzen" in de
Gouwe.
Naar aanleiding van dezen brief besluit
de vroedschap „te committee ren de hee
ren Bailliu, de Lange, Burgemr. ende Groe-
nendyck, out-buigenmr., omme met don
heere Van Beverningh 'taboucheren ende
voor te stellen de inconvenienten soo daer
inne resideren met prdllntatie alles te
willen contribueeren tot 't inlaten Van t
water soo veel de respectieve sluysen ende
caden sullen connen verswelgen, mits dc
stadt werd® gededomageert van alle cos-
ten, soo van 't leggen van dammen aU an-
<iersi»t* cic daer op sullen vallen ende sul
len ■gemeltn hoeren commissarissen \er-
eoeckem dar. eenige Gedeputeerden* van
Ryn landt ende Schie landt gelieven te co-
men nemen 'inspectie hoeverre geme'te
sluysen sullen connen openen ende de lan-
len voor inundatie gepreserveert".
Den 19 Juli doen deze commissarissen
rapport betreffende hunne zending en
worden „omme 'tselve ter executie te stel
len" 1 aangewezen de heeren Mr. FloriS
Cincq, Burgemeester, Groenendyk, oud-
Bungemeester en Florens de Lange, Sche
pen, benevens de Fabrieksmeeeters 1) „met
volcomen last Vrome aoodanige verdere
opemmge te doen omtrent de val brugge
buyten potterepoort, leggen van dammen
als andersints ende sooveel water 'inne te
laeten als sullen oondeelen bequamel: de
Gouwe sal connen verswelgen".
Thans wordt «dus met alle sluizen Water
ingelaten en wordt voortgang met de inun
datie gemaakt.
Zooals gezegd, viel een en tander geens
zins by de bevolking van het platteland In
goede aarde. Zij toch wellicht taiat zoo
doordrongen van de bittere noodzake
lijkheid Van dezen maatregel zagen
hierdoor groote schade aan hunne eigen
dommen en bedrijven toegebracht. Zy wil
den kich hunne belangen naar hunne
imeeniiig miskend ziende zelve recht
verschaffen. De geopende sluizen te Gou
da waren het waardoor zee- ten rivierwater
binnendrong en hunne landerijen onder
zette. Slechts sluiting van deze sluizen
kon hun baat \geven. Dit nu wilden zy be
reiken en welgewapend vereenigden z\j
zich en trokken in goede orde naar de stad.
Mr. Petrus Valkenier beschryft dit in zUn
„U Verwerd Europa" op pag 690 en 691;
Wagenaar in zijn „Vaderlandsche Histo
rie" in deel 14, pag. 79. 'Stelt eerstge
noemde Bchryver dit gebeuren „in 't laatst
van de maant Junius, Wagenaar noemt Vis
zoodanig den 29sten dier maand. Uk het
atadearchief bleek tot voor eenigen tyd
niets omtrent dit optrekken van het land
volk naar Gouda. By het ordenen Van tot
duaverr« voor inventarisatie nog niet ter
hand genomen bescheiden, kwam ray even
wel een bundeltje papieren in handen be
vattende o.m. een „verbaal van 't geene
voorgevallen is omtrent het 'intreckon van
eenige compagnie» huysluyden van de dor
pen Moordrecht, Zuyt- en Noord Waddinx-
veen, Niewerkerck, Bosooop ende Under*
g<4achten die men niet seeckerlyck can
eittneeseeren". Dit verhaal nu bevat e«n
aft authentiek te beschouwen relaas wat
deatyds plaats greep en het wil my het
^meest gewenscht voorkomen dit in- exteneo
hier te doen volgen.
„iDen löden July '1672 *yn gecorapareert
des namiddach ten twee uynen in Burgmrs.
earner eenige gecommitteerden uit de res
pective omleggende dorpen c ia ogende bver
't inlaeten van 'twaeter, ende uit derael-
ven naame. begeer ende dat de sluysen sou-
de werden loegeslooten ende geen wsater
meer iingelaaten, also de Gouwe so verre
vol was, dat op sommige plaateen d'caade
overliep V lomede 't Moortftche Vcrlaet
Waer over met gemelte gecomm ïtt. w ij de rs)
geconfereert hebbende so verre met de-
selve hebben versproocken knse siuyse
(daer van dien doch maer eene cleyne
openinge was gedaen) soufle sluyten bnde
geen waater meer inlaateg ter tyt en wyle
daer over met syn Hoogheyt, den 'heere
Prince van Oranien soude syn geaproo-
cken, gelyck oock aireede een commissie
voor de stad was gedescerneert omme 's
morgen daeraenvolgende hooghgemelter
sjme Hoogheyt daer over te begroeten
ende is op tselve moment de gemelte
siuyse geheel geslooten geworden, waar
mede de vooroz. gecommitteerden niet
•goat contentement syn vertrocken.
De clocko omtrent ses uyren desselven
«amiddachs syn de opgeaeetenen van de
voorsz. «dorpen en gehuchten met formeele
compagnien, vliegende vaendels ende
wlaende trommelen ge wapent gecoomen
met roe re, verjaagera, voreken, byi, 'zaa-
gen, etc. voor de dyexpoort, als wanneer
de heeren maguetraaten buyten quamen
hoar vraagden wat sy begeerden en ge-
oeght so sy yots te seggen hadden "deur
gedept, haare grieven soude te kennen ge
ven einde des niet tegenstaande «d« vooraz.
poort niet alleen hebben geforoeert maar
met saagh en byl ende andere instrumen
ten Hn weerwil van de wacht met ge welt
open gebroocken ende voorts d' stad inge-
marcheerd niettegenstaande d' heeren van
de magistraat met behoorlycke civiliteyt
aen desolve toonde de bluya binne d' stad,
ale hier voeren is gemelt was geelooten,
syn echter voort gemarcheerd tot voor aen
't stadhuys, alwaer den heere Bailjuw, drie
Burgms., eenige vroetechappen ende den
eeerte. van Groenandy* ilico vergadert
synde, hebben by partyw van 6:12 ejide
aneer 4nenschen deselve gehoor*, ende met
alle bedenckelycke reedenen die menschen
getracht ter needer te stelden ende in alles
contentement te geeven ende deselve voor-
gesdaagen ■ytnand uit den hearer wilden
committee ren omme nevens de gedeptn.
van dese stad des morgen te gaen by syn
hoogheyt omme denselven ordentelycken
voor te stellen de grieven van 't inlaaien
vant water die d' stad ende syluyden waa-
ren hebbende. 1
Wiaar mede niet anders conden bespeu
ren ofte waaren gemelte huysLuyden ge
rust gesteld ende versochten <deselve gely-
ckelycken wilden vant stadhuys naer huys
gaen ende dan op morgen onse gedeput
ende die syluyden Isoude willen commit
tee ren m ayn Hoogheyt souden gaen waar
mede wy van gedachten waaren alles ten
besten ingeachickt was; Viloch beha)ven
'tselve na te coosnen hebben gemelte huys-
Juyden Viae men niet willen detereeren
maar gecessereent in weerwil vamle wacht
emie met grootte insolentie op 't Stadhuys
te blijven ende niet willen toelaeten dat
eenige heeren naar huys soude gaen, maar
genootsaeckt in deraelve Camer te moeten
hl y ven met d re y gom enten dat die geenen
die soude trachten af te gaen te doorschie
ten ende hebben voorts 't stadhuys rond
om beset gohadt, d'vensters van Burgmr.
ende scheepen Camer met haar piecken
toegeatooten ende voorts seer oobeschaam-
delyck nu en dan in burgmrs. camer met
troepen ingecoomen met haar geweer om
me te aien ofte d' heeren daér noch wae-
ren.
Des morgens de cloocke 4 uuren hebben
d'heeren haar laaten aenseggen datae drie
heeren uit den haaren hadden gecommit
teerd omme na syn Hoogheyt te gaen ver-
soeckende dat die geenen die sy uit den
haaren hadden gecommitteerd haar wel
coitden vergeselschappen. Waar op seyde
dat sy al gecommitteerden aen syn hoogh-
gemelte hoogheyt ha<lden gesonden eoule
niemand van d'heeren soude laaten af
gaan voor en al eer deselve waaren terug-
ge gecoomen ende dat al wederom met de
voorige dreygementen.
Waer op gevolgd is dat eenige quaat-
willigen ende ongebonden menschen haar
hebben versameid omtrent thuys van den
heer Gerard Cinq, alwaer geordonneerd
was da compagnie Ruyters van den Rit
meester Winteroy omme alle foule te be
letten, echter deselve so aengegrocyt syn
dat gemelte Ritmr. niet machtich was
't voorsz-huys le defendeeren ter saecko
verscheyde gewaapende boeren hen dreyg-
d«u ingevttlle een schoot quain af te bran
den sy alle op doaselfts Ruytera soude
afbranden, so dat die menschen eyntlyoken
int huys van gemelte heer Cinq syn door-
gebroocken VI' glaaaen uitgesmeeten, deur
en venster opgebracht ende opgebroocken
ende'alle de roerende ende onroerende goe
deren gepilondert, geepolyeert, ge roof ft
ende 'wechgedraegen, tot boek ende cleeren
incluy», moetende dit so al met goeden
oogen aangesden worden, by de gemelte
vastgehouwe heeren die tot verscheyde
maaien aen die huysluyden Heten veï-
soecken oft mochte afgaen, onder belof
ten van wederom terugge te sullen coo-
men ende dat maer o rel re mochten stellen
d' Burgerye geen verder ongemack over-
(juam. Edoch al te vergeeft*, so dat de
vooraz. heeren daer mogten blijven, alhoe
wel een oud scheepen, Raadt ende V reet
schap hen selfter interpomoorden omme
daer so lange te blijven d' voorsz. heeren
terugge soude gecoomen syn. Onderwylen
geraeckte d' Burgerye in wapenen ende af
gebonden hebbende een exipresae aen de
heere van Beverningh, omme syn hoog
heyt te versoecken d'stad te willen as-
«isteeren met syne hulpe ende goeden
raadt. Heeft gemelten heer van Bever
ningh syn Hoogheyt in den Haagh synde,
afgesonden een Trompetter van syn Hoog
heyt met een acte waer inne gelast wiert
alls huysluyden op indignatie van syn
meergemelfee Hoogheyt ter alderepoedich-
ste uit de stad te trecken welke acte on
der 'tgeclanck van 't trompet afgekon-
ddcht synde, syn B' huysluyden niet alleen
van 'tstadhuys afgegaan, maar stonde-
lyck uit d' stad getoogen."
Dit verhaal, hetwelk "zoowel in data als
feiten afwijkt van de tot dusverre bekende
bijzonderheden b(j voornoemde geschied
schrijvers vermeld, is m. i. een belangrijke
aanwinst voor onse stads-geachiedenis.
Ingesloten was hierbij ("Viaali de pu
blicatie waarbij namens den Stadhouder
door Van Beverningh den boeren gelaat
werd naar hunne haardsteden terug to
keeran.
Hiermede keerde dus de roet in de stad
terug. Vree* voor toon nieuwen overval der
verbolgen huysluyden bleef evenwel bestaan,
want op 17 Juli verzoeken Burgemocateren
en Regeerders kan GuiUaume d'Hornls,
Grave van Hornis, residaerende te Goejan-
verwellealuis „vier compagnien Ruyters tot
voorconange van alle verdere soulerea."
Men Vreesde dat «le boeren nog wei eene
zouden kunnen terugkomen in verband met
hot feit dat eenige belhamels in hechtenis
waren genomen. Date vrees blijkt ook uit
een schrijven van Jacob van der Togt, Ge
tto put eerde der stad ter Statenvergadering
d*d. 17 Juli 1672.
In verband met de gepleegde feiten, zoo
wel het openbreken «tor stadspoort «toor
«Ie boeren als het plunderen Van het huis
van den Burgemeester Cinq, hadden ver
scheidene verhooron plaats 2), De tijden
waren er evenwel niet naar met kracht te
gen «leze ongeregeldheden op te treden.
Belangrijker gebeurtenissen namen aller
denken en «loen in be-log en wellicht "etoch-
ten ook andere, meer tactische, redenen «lat
niet te ver in het 'gebeurde werd gewroet.
Men bepaalde zich In hoofdzaak tot het
nemen van een besluit dat mon een keur
zoude maken al* „totte taeeete seourityt
van de burgerye «oude mogen dtonen."
(Vroetschapsvengadering dd. 17 Juli 1672).
De resolutie*.van de Staten van Holland
en West-Friesland «ld. 20 Juli 1672 bevat
ten een besluit den Stadhouder te verzoe
ken de gerechten van de steden Dordrecht,
Haarlem en Gouda „bij een serieuse mis
sive aen te manen ende op 't efficalieuete
te recommanderen dat 't eelv© sonder
eenigh uytstel vigoureuae justitie willen
administreren ende examplaerlyck doen
straffen degene die aen de plunderingen
van huysen inde voorschreve steeden, res
pective voorgevallen, schuldich souden mo
gen werden bevonden." Blijkbaar hebben
ook in de twee eerstgenoemde steden zich
onorelel (jkheden voorgedaan. I)e Stadhou
der heeft blijkens een aanteekening in «te-
zelfde resoluties dd. 23 Juli 1672 hiervoor
niet veel gevoeld en men verneemt dan ook
hieromtrent niets meer totdat Wj plakkaat
van de Staten van Holland en West-Frtos-
lund „tegen* murmuratiën en dissidentie»
etc. ende amnestie" dd. 27 September 1672
wordt bepaald dat allee gunt tersaecke
van de vooraz. dis-ordres en confuaiën tot
T»och toe te Repasseert en voorgevallen,
van wat natuyre ende qualiteit, ende by
wie het oock begaen soude moghen we-
sen, sal syn ende blyven vergeten ende
vergheven, sooals wy uyt ons© rechte we
tenschap entte aouveraine macht alle het-
«elve aboloeren, teniet doen ende verghe
ven bij desen."
Strenge bepalingen bevat dit plakkaat
vewter tegen eventueel e herhaling van on
regelmatigheden.
Hiermede was ook het op 16 Juli 1672
te Gouda voorgevallene afgedaan.
GOUDA, 81 Augustus 1924.
1). Leden der Vroedschap, speciaal be
last met het beheer der statteeigendonwnen
en werken.
2). Zie Informatieboek van «ten Baljuw
16691677 (19 Augustus 1672) en Exami-
antieboek van het College van den Magi
straat 1663—1675 (19 Juni 1672).
Saptsmbcrvoials.
September is voor den vogelkenner een
der mooiste maanden van het jaar. De bla
deren beginnen te vallen, waardoor hoo
rnen en struiken wat ijler, doorzichtiger
worden en de vogel* gemakkelijker en be
ter zijn gade te slaan. Geregelde waarne
mingen in een bepaald terrain, met name
ons Stadspark, kunnen ons heel wat aar
dige en interessante tooneeltjes ver
schaffen. D« najaarstrek, die in Juli al be
gonnen is, worxli steeds sterker om om
streeks half October z'n grootste omvang
te krijgen. De vogels, die hun winterkwar
tieren hier opslaan, beginnen al te komen,
onze broedvogel* zijn nog niet verdwenen.
Er i* heel wat beweging in de vogelwereld!
De najaarstrek heeft dit nog voor boven
dien in 't voorjaar, dat de vogels niet on
middellijk doorgaan tot hun plaats van be
stemming, maar gewoonlijk hier eenigen
tijd blyven tot voedselgebrek of weersver
andering hen noodzaakt wee? verder te
gaan.
Voor de vruchtetende vogel* ia er thans
voedBel te over, want de meeste bessen wor
den in, deze maand rijp, ik herinner aan de
fraaie warmroode trossen van den Lijster
bes, aan de Kamperfoelie, den Meidoorn en
de zwarte Vlierbeseen. De vele soorten Mel
den en Ganzevoeten en de Brandnetels be
ginnen vrucht te zetten en krijgen weldra
druk bezoek van Musschen, Ringmusschen,
Vinken en Groenlingen.
Een der aardigste vogels, die in deze
nrnand aankomen, is de Rood borat, 'e win
ters in ons Parit een gewone verschijning.
Onder de struiken langs de paden kunnen
we hen vinden, druk tezig hun voedeel, dat
uit kevertjes, larven, wormen en slakken
bestaat, te zoeken. In September, October
en November kan men ze geregeld hooren
tóngen, daarna zwijgen ze tot in 't laatst
van Januari. In April trekken ze weer weg.
.jDoor de boomgaarden, waar de knoes
tige stammen met zwaar loof beladen,
gebogen al* oude mannen onder 't
Koolmees.
getal «ter jaren, met «ien last, die ze tor
sen van donkergroen, purperrood en blond-
geel fruit, zoodat de takken ten bodem nei
gen onder 't gewicht, trekken kleine bonte
Meeejes. Met frisch tjingelende geluidjes,
die waterhelder klinken en rinkelen als
kristadacherfjes, zwerven ze van boom tot
boom. De blauwige Pimpeltjes, de Kool-
meesjes met gitzwart kopje en heldergeel
by at je en de grauwe Zwartkopmeesjes i
hun roetzwart kapje» ze buitelen met
pittige figuurtjes om de takjes en over
wippen ze op en hippen ze in, want
moeten alles onderzoeken en alle* bekijken.''
(E. Hoffman, „Herfstd«ag".)
Niet alleen in «le boomgaarden trekken
de Meezen rond, ook in onze pk
zijn ze telkens waar te nemen, 's
zijn er slechts enkele, die dan wel in
nestkasten op de eilanden willen broeden^
maar in najaar en winter kan 't er soms
wemelen van dat vroolijke, blijde bewege-
lyke goedje, dat leven en vertier brengt,
overal waar ze verschijnen. Gewoonlijk
zwerven ze 's winters rond, maar men kan
ze ook wel aan een bepaalde plaats bin
den, door 't strooien van overvloedig voed
sel, wanneer sneeuw of ijzige koude hun
't zoeken hiernaar onmogelijk maakt. Ter
goLegenertyd komen wij hier wel uitvoeri
ger op terug. U kunt nu alvast beginnen
toet 't timmeren of koopen van een voeder
bakje. (Er zijn heel sierlijke modellen te
gen betrekkelijk geringen prijs in den han
del verirrijgbaar; adressen kunt U wel kry-
Zomerl
gen by de G. O. C. „Hirundo", Bleekers-
singel 64). jk verzeker U, dat U geen spyt
zult hebben van de gemaakte kosten.
t Is nu ook de tijd om de nestkasten
na te zien of op te hangen. De vogels ge
wennen er aan er 's winters in te slapen;
bovendien verwee ren de kasten eenigszins.
waardoor de kans grooter wordt, dat de
vogels er in 't komende voorjaar in zullen
nestelen.
iDe Grauw© Vliegenvangers,, die ook ge
regeld in 't Park broeden, maken aanstal
ten tot vertrek; een nauwe verwant, d© veel
zeldzamere Zwartgrauwe Vliegenvanger, die
in den herfst een meer sober gewaad draagt
dan in 'i voorjaar, komt vrij geregeld op
den trek door ons Park. Hij is aanmerke-
ïyk kleiner «kin de vorige soort en ervan
te onderscheiden door 't gemis der streep
je* aan de keel en 't bezit van een geel
witte vlek op de vleugels. In de laatste
jaren broedt dit vogeltje op meerdere plaat
sen in ons land, waarover ik me zeer ver
heug.
D© kleine zangertjes, Tjiftjaf, Fitis. Spot
vogel, Grasmuach, Braamsluiper, Zwartkop
en Tuinfluiter, de Riehzangere en de Kare-
kieten, al deze vogels verdwijnen in de
maand September uit onze streken. Daaren
tegen beginnen verschillende Lystersoor
ten, n.l. de Oostelijke Zangiyster niet
te vergaren met de Westelijke Zangiys
ter, die hier broedt de Kramsvogel en
de Koperwiek te komen om den winter hier
de-brthgenTTn- groote troepen zwer
ven ze rond, voedaeteoekende op de wei
den, de bouwlanden en de akkers. In «te
bosschage*, die hier eii daar verspreid lig
gen tusschen de velden \en lang* «te wegen,
doen ze zich te goed aan d© bessen van
allerlei struiken.
Boeiend is 't te zien hoe een lijster een
worm probeert te bemaehtigien. Met kleine
nijdige rukjes wordt een klein deel van den
woito uit den grond getrokken, totdat de
vogel hem goed beet kan pakken, zich
schrap zet en er hem ineens uittrekt Tij
dens het voedselzoeken staat zoo'n Lijster
telkens stil, d© kop «enigszins scheef ge
houden als om te luisteren.
Aan en op
de Plassen is
>p 't oogenblik
ook heel wat t«
zien. Daar zyn
Fuut.
om te beginnen
de Futen, fraaie
duikvogels, met
een heerlijk zacht veerenkleed, dat daar
om vroeger ook wel alp bont in den handel
was. Soms zijn er jonge Fuutje^, bj). die
nog wat kleiner zijn dan de oyde vofrsls.
In kleine troepje* zwemmen z^ rond; tel
ken* duiken ze onder, om een—heel eind
verder, eerst alleen met den kop, dan met
het geheele lichaam boven water te koV
men. In Augustus reeds beginnen ouk de
Wulpen te verschynen, groote fraai getee-
kende steltloopers: roestgeel op den rug
met zwartbruine vlekken, en een witachti
gen onderkant. Ze zyn onmiddetiyk te her
kennen aan den sierlijk gebogen snavel, die
by 't zoeken naar voedsel wel te pas
komt.
De Wulpen broeden nog hier en daar in
ons land, o.a. langs den kust en in de Peel;
bet aantal gaat, helaas, steeds meer ach
teruit, als gevolg van de vermindering,
door ontginning, van de woeste gronden,
waar ze by voorkeur broeden. Hun lied is
zeer melodieus; ik kan de verzoeking niet
weerstaan hieronder te laten volgen «le en
thousiaste beschrijving van onzen bekwa
men stylist, den ornitholoog A. B. Wigman,
die haar beluisterde in de moerassen van
Eernewoude, waar Riet zangers en Karekie-
ten hun eenvoudig liedje zongen: „Dan
mengt zich plotseling een nieuwe stem in
't koor, rein en Uefeiyk als d© dageraad
zelve; op gouden wieken «tijgt en daalt
de zuivere klank door de Ule lucht, dan
reien zteh alle tonen aaneengeiyk by een
kostbaar snoer van edelgesteente parel
zich aan parel paart, ©n als het rijke klan-
kenschoon is aangezwollen tot een hoogte-
puht, dat onze verwondering verkeert tot
aandachtiger beluistering, dan dunkt het
ons te zyn als een altes-overtreffende schit
terend© sluitsteen van dien paarlen collier.
Want, gelijk als by een halsketting van
kostbaar samenstel de kleine steenen van
weerszyden naar het mkbten toe steed*
grooter cn schooner wonden, om in één
fraai middenstuk allen glans en pracht te
vertienvoudigen, zoo klimt ook de tonen-
reeks van «ten grooten roeper, «Ien Wulp, f
steeds krachtiger en heeriyker omhoog, om
na 't bereiken van den climax in al soepeler
en zachter wordende Huilgeluiden weer
weg te sterven. Licht als de zomerdag*raad,
dan donker weer als de sterrelooze nacht.
zoo zyn de biyde sonore tirades van de
zen zanger.
Aandachtig ieenen wy een oor aan de
zen lulden zang, die als uit een zilveren
hobo schynt voort te komen, door kundigeu
mond en we 1 geoefenden vinger bespeeld.
Hot lied rijst en daalt, het daalt en ryst,
het zweeft door de lucht en biyft naklin
ken uit 't struweel; hot trilt over den pb,
en dsnst juichend over de toppen van gras
en rist; hst springt U onverwachts ter
zy<ie en is terzelfder tyd onberekenbaar
ver; het klinkt hoog in de lucht «m ver
sterft In de ruigte der Kruipwiiligcn; het
juicht vol i vreugde en het klaagt vol wee
moed; 't grijpt U in de ztei en schenk* U
rost in 't gemoed
Wèl groot ®n schoon dunkt my der Wul
pen uiting te wezen, als zy in velerlei to>n-
aard golft over schier onbetreden land..."
Er is in deze maand nog veel meer te
zien van onze vogels; ik zou U kunnen ver
tellen van den Zwaluwentrek, den Purper
reiger, die telkens
aan de Plassen wordt
gezien, t schuwe
Woudaapje, het klei
ne zeldaame reigertje
uit onze rietlanden,
den Ooievaar, «I© Wa
tersnip, maar het is
voor deze maal ge.
Omvaar. noeg
De drie sieriyke Illustraties, naar tee-
keningen van Mej. Annie Roes, zyn wel
willend ter beschikking gesteld door de
Nederlandsche Vereeniging tot Bescher
ming van Vogels te Amsterdam.
Gouda, September 1924. A.
