1925
De Rijks Hoogere Burgerschool
S- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
(HT. BERKEN WOUDFJ bodegraven, boskoop, gouderak, haastrecht, moordrecht, moercapelle,
ERK, OUDERKERK, OjJDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
j i
1865
NIEUVJ
Vrijdag 2 October I82S
rat/
H
Mo I58< 5-
3 root,
den haag.
W Ibbrgswg
EERST»
R.H. B. SI
Na zeil
SeJblad. j
[Oübiidf
4 jaren. j 1
schijnt dagelijks behalve op Zon- en Feestdagen
BERGAMBM
NIEUWER®
-
20
bl
Dit nummer besi
'r
in di
2672 210
hieraan willen toevoegen, op dien weg
I b
De 3-jarige cursus 18651881.
ii
namaak!
Apothekers
Directeur der Rijks H. B. S.
sinds 1 Jan. 1903.
De nieuwe Rijks H. B. S.
Geopend 6 Nov. 1916.
Het oude gebouw aan den L. Tiendeweg
1«05—1916.
8, CrwMettm
Prooterluo».
jgea, smetten
ind-, snjj- en ver-
iden en voeten, ge
buid, huidverschil
weren, open bee-
in en uitwendige
met Wortelboer’s
Wortel boer.
t bij de verkoopers
len. 958 18
?vierd ma]
HpoÉW
jng v|p‘$
jrs’ hjiM
'die thara
proef mede.
ast per flacon
2 fl. 21.—.
een eetlepel is
i
vierden
geslacht zijn er-
iwstoornissen en
maar echt ge
in zaak, bij tjjds
voldoende ver-
NOS6
E overwonnen
ïnergie terugge-
abonnbm
per kwartaal f}
Franco per post
Abonnement*»mn
SL&r"
ftr SP RIJS: per kwartaal f 2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
0, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt
T »r kwartaal 8.15, rnet^Zondagsblad ƒ8.80.
u'|worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 81, GOUDA,
loopers, den boekhandel en de postkantoren.
j dagelijks geopend van 9—6 uur. Administratie Tal. 1st. 82;
De Rijks Hóójreil
viert heden fee<['E
i 60-jarig bestaan»^
i 4waarljjk g«
lij De Rijk.'
1 n inrichi
meente, wi
*r en el<
O uit twee bladen.
‘lOol
(IIIMHE lllilÜM
Met ingang van 1 October 1865
werd tot Directeur der inrichting be
noemd Dr. W. Julius, toen nog direc
teur van het instituut-van Kinsber-
gen te Eiburg, benevens een zestal
leeraren, van wie geen meer in leven
is.
Op Dinsdag 17 October 1865 werd
de school plechtig geopend in tegen
woordigheid v*n het Dagelijksch Be
stuur der Stad, den Gemeenteraad, de
Commissie van Toezicht, de hoofdon-
derwpzers te Gouda en de ouders der
leerlingen. Dr. Julius hield een rede,
waarin hij de algemeene strekking
der Wet op hot M.’ O. en het speciale
doel Van een H.' B. S. met 3-jarigen
cursus uiteenzette, waarna nog het
woord werd gevoerd door dr. Steyn
Parvé en den Burgemeester van Gou
da, Mr. van Bergen IJzendoom.
Den 19en October namen des mor
gens te 9 uur de lessen eèn aanvang
Co.
4. Den Haat
Doel en strekking van het bij deze
Wet geregelde onderwijs, door A.
Thiers genoemd „la plus influente sur
l’esprit du peuple”, was: „de vorming
van ontwikkelde jongelui, toegerust
met de kundigheden, die de heden-
daagsche maatschappij in elk be
schaafd man eischt. De hedendaag-
sche maatschappijDat was de maat
schappij van na 1848, toen,het volk
constitutioneel mondig was gewor
den, toen de toepassing van den stoom
op fabrieken en schepen en de hooge
vlucht van de studie der natuur- en
scheikunde, handel en nijverheid tot
ongekenden bloei en vooruitgang
schenen te zullen voeren. Dat was de
nieuwe Staat, de nieuwe Maatschap
pij, die nieuwe krachten eischte voor
de uitvoering van nieuwe problemen.
Van dit nieuwe onderwijs werd ver
wacht, dat het 't opkomend geslacht,
die „bijzondere kundigheden” zou bij
brengen, „welke de tegenwoordige
maatschappij eischt voor het welsla
gen in den handel, in het fabrieks
wezen, in den landbouw, in de lands
verdediging, bjj den aanleg van open
bare werken, enz. enz.”
Ruim 60 jaar zijn sedert de invoe
ring der Wet op het M. Onderwijs
voorbijgegaan en de duizenden kwee-
kelingen, die eervolle betrekkingen
bekleed hebben of nog bekleeden in
Staat en Maatschappij, zijn het beste
bewijs, dat het nieuwe onderwijs aan
de verwachting, die men ervan koes
terde en de eischen, die men eraan
stelde, ten volle beantwoord en vol
daan heeft, ondanks de gebreken, die
wij nu in die Wet van 1863 meenen
te kunnen aanwijzen.
Art. 18 der Wet luidde: „Er zjjn
thans 15 H. B. S., te vestigen in daar
voor meest gelegen gemeenten in de
onderscheiden oorden van het land.
Daarvan zijn ten minste 5 met 5-ja-
rigen cursus.”
Hieruit blijkt, dat Thorbecke de H.
B. S. met 3-jarigen cursus eigenlijk
beschouwde als de school voor hooger
volksonderwijs tot opleiding voor de
talrijke bedrijven des dagelijkschen
levens, de school, wier taak was, zoo-
als hij in de Memorie van Toelichting
op het Wetsvoorstel M. O. het uit-
de mijlpalen, die ons uitnoodigen een
wijle de reis te onderbreken, te rus
ten, den blik te laten gaan over den
afgelegden weg, ten einde de herinne
ringen op te frisschen, die de gebeur
tenissen en gewaarwordingen van het
verleden hebben achtergelaten, ons
voordeel te doen met de opgedaqp er
varing, leering te putten uit de ont
vangen lessen, opdat we met rijper
ondervinding en grooter vertrouwén,
met frisschen moed en nieuwe energie
de verdere reize kunnen voortzetten,
overtuigd van de volle waarheid van
Bilderdijk’s dichterwoord
„In het Verleden
Ligt het Heden,
In het Nu,
Wat worden zal.”
Vergun mjj, geachte feestgenooten,
Uw explicateur te mogen zjjn, wan
neer ik U uitnoodig eenigé oogenbl.k-
ken Uwe belangstellende attentie te
wijden aan de film, die de geschiede
nis der Rijks H. B. S. te Gouda van
1865 heden voor üw geestesi j zal
laten voorbijgaan.
Na een kalme, bezadigde en toch
principieele discussie, wier hoffelijke
toon ons zoo aangenaam aandoet,
werd het wetsvoorstel op het M, O.
den 12en Maart-1863 met 40 tegen 25
stemmen door de Tweede Kamer der
Staten-^Generaal aangenomenden
len Mei volgde de aanneming door de
Eerste Kamer met 26 tegen 7 stem
men en den volgenden dag, 2 Mei
186Ê, werd het door ’s Konings on-
derteekening Wet. Zij is het onwaar-
deere geschenk van den groeten
staatsman Thonbecke, die door deze
Wet ons land op onderwijsgebied wil
de opheffen tot het niveau van Frank
rijk en Duitschland, waar reeds kor
ter of langer M. O. bestond. Zij zou
de schuld der Regeering aan den al
te lang stiefmoederlijk bedeelden bur
gerstand afdoen en dezen geven, wat
volksklasse en hoogere stand reeds
lang bezaten: een eigen onderwijs,
berekend naar de eischen, die een
verzorgde maatschappij aan dezen
stand stelde, hem van intellectueele
wapenen voorzien in den steeds scher
per wordenden strijd om het bestaan.
drukt, „de vorming van die talrijke
burgerij, welke het L. O. te boven,
naar algemeene kennis, beschavingen
voorbereiding voor de onderscheidene
bedrijven der njjyere maatschappij
tracht.”
Deze H. B. S. met 3-jarigen cur
sus beeft niet aan de verwachting van
den grooten staatsman voldaanzelf
standig bestaat ze nog slechts in de
4 grootste steden van ons land, vooral
in Amsterdam, dat in het begin dezes
jaars nog 6 dezer inrichtingen telde,
waar ze het M. U. L. O. vrijwel var
vangen; de overige zijn omgezet* in
scholen met 5-jarigen cursus of vór
men den onderhouw van Hoogere
Handelsscholen. De oorzaak van dit
verschijnsel lag in den amphibischen
aard der Wet. De H. B. S. was eigen
lijk bedoeld als een inrichting van
hooger Volksonderwijs met „bretde
algemeene ontwikkeling”, wat profes
sioneel onderwijs uitsloot.
„Het is uitdrukkelijk en herhaalde
lijk verklaard”, zegt Prof. Nafcer
reeds in 1865, „dat de H. B. S. géén
technische scholen moeten zijn, niet
bestemd voor professioneel onderwas,
maar dat de leerstof het eigendom
behoort te worden van allen, die eni
germate vallen binnen den kring, dien
men in het dagelijksch leven den be
schaafden noemt.” En toch werden
deze scholen dienstbaar gemaakt aan
professioneele opleiding: voor Breda,
Willemsoord en bovenal voor Delft.
Dit tweeslachtig karakter heeft de H.
B. S. behouden, al is ze in den iJop
der tijden meer en meer den kant der
professioneele opleiding uitgegaan.
Aan dé hooge eischen, die deze oplei
ding vordert, konden de inrichtingen
met 3-jarigen cursus niet voldoen,
daarom verdwenen ze.
Maar „revenons a nos'moutons”,
de geschiedenis der Goudsche School.
Kort na de afkondiging der Wet
wendde het Gemeentebestuur van
Gouda zich tot de Regeering met het
verzoek om deze stad van handel en
industrie met de oprichting van een
Rijks H. B. S. te bevoorrechten. Dat
er hier behoefte gevoeld werd aan een
onderwijs, waarin de nieuwe Wet
trachtte te voorzien, bljjkt, dunkt ons,
uit het Versla® der Commissie van
Toezicht op de scholen voor L. O. van
1863: „Gouda telt in de verhouding
tot de grootte harer bevolking weinig
vermogende inwoners. Terwijl elders
het kapitaal aan de kennis de hand
reikt, zullen onze jongelingen bijna
uitsluitend door hunne bekwaamhe
den zich een weg door het leven moe
ten banen. De eischen, waaraan vol
daan moeten worden, stijgen met
iederen dag.”
In October 1863 bezocht de toenma
lige Inspecteur M. O. dr. Steyn par-
vé, een man, aan wien ons M. O. de
grootste verplichtingen heeft, de stau
en bracht verslag uit van zjjn. Onder
zoek naar de plaatseljjke toestanden
en naar 't gebouw, dat het Gemeente
bestuur der Regeering als schoolge
bouw had aangeboden, waarin toen
tertijd de Latjjnsehe school met haar
beide afdeelingen gevestigd,was. De
activiteit van het Gemeentebestuur
werd beloond en in het Gemeentever
slag van 1864 weerklinkt een juich
toon over het besluit der Regeering
om in deze stad een Rjjks H. B. S.
met 3-jarigen cursus te vestigen. Men
was ten volle bevredigd en koesterde
de beste verwachtingen van de nieu
we inrichting voor Gouda’s spes pa
triae.
De uitkomst heeft sedert bewezen,
.^PyaTldpg Gouda terecht tot
de gemeenten heeft
gerekend. De H. B. S. is eigenlijk een
school voor Gouda en omstreken
een districtsschool zou ik ze willen
noemenhet getal buitenleerlingen is
gaandeweg toegenomen, bedroeg vóór
1900 gewoonljjk 1/3 van het totaal
aantal discipelen en is in de laatste
jaren tot ruim 50 gestegen. Wie
meenen mocht, dat de kwantiteit hier
ten nadeele van de kwaliteit komt,
vergist zich. Vele van onze prettigste
en beste leerlingen zjjn jongelui van
buiten geweest.
Door kleine inwendige verbeterin
gen was het gebouw aan den Langen
Tiendeweg spoedig doelmatig inge
richt; de lessen der Latjjnsche school,
Wier 2de afdeeling opgeheven was,
zouden vooreerst in de benedenloka
len van het achtergebouw worden
voortgezet Zoo ruimde de oudere
zuster een bescheiden plaatsje aan de
jongere in, die haar weldra bovén het
hoofd zou groeien.
De le Commissie van Toezicht M.
O. dateert van Nov. 1865 en bestond
uit de heeren Mr. A A. van Bergen
IJzendoorn, voorzitter, die deze func
tie 30 jaar heeft waargenomen, D.
Dotobe, T. P. Viruly, C. L. Walther en
mr. P. P. P. Kist, personen die alleen
de oudsten onder U zich zullen kun
nen herinneren.
nderden in ons
uiten, getuigen
Dit blad v« i
Burgers
Hêrdenkt*
'•édenkda^ diq
ivprdent 1
drgerscho<*>l isj
dgwjjs in i^nz^
;«r velen van
deining hebben
belangrijke en
ïden in staat en
i cfyze grerizeh
|$arhe|d zullen z|
i instelling
t kostelijk
tun on Ver
is ek blijft voor
uouiix; ivvcu.
instelling'w^s en is velen ten
er heden reden tot
Wjj verheugen ons er in een der
oud-lieerlilgen van de H. B. S. op ons
verzoek direct bereid te hebben ge
vonden denkdirecteur Hoogstra uit te
beelden te, midden van de scholen
waarin hy zoovele jaren heeft ge
werkt en nog werkt. In het oude ge
bouw aan den Tiendeweg, heeft Dr.
Hoogstra de school zien groeien, en in
het nieuwe, dat rustige, voorname ge
bouw aan den Burgemeester Mar-
tenssingel, met zjjn fraaien tuin, is
het werk van jaren tot volle ont
plooiing gekomen.
Fccctrcde Dr. Hoogstra
De geschiedenis der school.
Hedenmiddag heeft Dr. Hoogstra
m een bijeenkomst van autoriteiten,
leeraren, leerlingen en oud-leerlingen
het heugelijk feit van het 60-jarig be
staan der school herdacht en daarbij
de geschiedenis der school nagegaan.
Dr. Hoogstra hield de volgende
rede:
„Rompen”, zingt de dichter Ten
Kpte, zijn op den levensweg „de
Kruj^wegpalep, die ons voor verdwa
len behoeden”; jubilea zijn, zou ik
ADVEKTENTlEPKUCl UU Gouda <a o«.tMk«a (WbMtwlo tat d» bawnckrUlU
1—5 r«ali 1J0, elk. Vaa bulten J^gda «n da* taMlgkrias:
1—6 rogoU 1 66, allu ragal maw O SO. Adrartenliln la lit Zataidagwunbwr M
b(jdu« op don prio. llWriodigb.i.b tel tol ten KIn de ItelftjMa dea pr|a
INGEZONDEN MEDEDEBLINGJiNi 1—4 ngela SM. eUu mau ƒ.0.60. Op
de voorpagina 60 boogar.
Gewone edvertentita en ingesandaa mUadMUagm b* eoatraet tot aeer gtndueMf-
den prijs. Groote letten en randen worden barabend aaar plaAterulmte.
Advertentiln kunnen worden ingesonden door tuweheakomit TM» soUedo Boekte*
delaren, Advertentiebureau* en ome Agtetea an moeten teM» vóór de plMUtatig
aan het Bureau stjn iitgakoman, teneinde VM ofmaoao TerMkard te xjjn.
Öte danl
jh vanfril
Lenkenjw^arbjf
$oed is niejrgeguv!
vreemdlbaar èigeijdoi
Jiet gansche leven.
Die
zegen.
Daarom is
vreugde.
Directeur en leeraren mogen op
den gedenkdag van heden ervaren
hoezeer hun arbeid en toewijding
wordt gewaardeerd,
In de gansche periode van 60 jaren
waren aan deze onderwijsinrichting
slechts twee directeuren: Dr. W. Ju
lius vanaf 18651902 en de huidige
directeur Dr. S. S. Hoogstra, die van
af 1903 aan het hoofd dezer inrich
ting staat.
Dr. Hoogstra heeft thans 23 jaren
de,leiding dezer uitnemende onder
wijsinrichting en in deze pe
riode is de school m beteekenis aan
zienlijk toegenomen. Deze dag, hij
moge dan niet een officieele jubi-
leumdag zijn, is ook voor Dr. Hoog
stra een mijlpaal in zijn leven, waar
bij hij met zeer groote voldoening
mag terugzien op zijn belangrijken
arbeid. Zjjn onvermoeid streven om
onze spes patriae te maken tot flink
ontwikkelde, degelijke burgers in de
maatschappij, vinde ook hier openlijk
de warme erkentelijkheid, die dit ten
volle verdient.
Blijve de Goudsche H. B. S. ook in
de toekomst de beteekenisvolle plaats
innemen die ze thans heeft en blijv i
den directeur Hoogstra en zijn stal
van leeraren die warme belangstel
ling en liefde bij voor hun zaak, die
het onderwijs loet leven en die ook
na de schooljar i banden van vriend
schap doet blijv
en