bladen
MX
it Blad.
7
r
J
■n!
L'
r
.NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE,
NIEUWERKERK, OUDERKERK, OUDEWATER, REEUWDE SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
Dit blad verschijnt dagelijks behalve op Zon- en Feestdagen
l
- GOUDA
EES
aging
i ouden zongen
\Z00als de
6B* Jaargang
Woensdag 14 October 1925
Mo. 15975
UIT GOUDA’s VERLEDEN
in
I
1
e
lrl*kl*ur«ndruk.
3L
■enlihis, het
een
V
1
11.—.
2743 50
F
k
ittbataling
g. Wanneer gij die
eljjk na uw ontbijt,
JINOSE. Gjj zult er
De schart is als de zee: zij draagt af
verslindt u al naar de wind is.
boe
ga
den prijs. Groote lettere en randen wordeb.
Advertentiën kunnen worden ingezonden1
delaren, Advertentiebureau! «n onze Agenten
aan het Bureau zijn ingekomen, teneinde van op
aan
Pü
lil
in de Stations
>lgi&
eren.
tn de.
Oorspronkelijke roman
door
LOUISE B. BA
kwalli»ii«n
ongevuld
MULLKr.
gemeend Mijnheer de Gouverneur te moe
ten verzoeken wel te willen bevorderen op
dat op de gezegde plaats geen lijken ver
der worden begraven of dat een ander lo-
t kazerneering van troepen wordt
en aangewezen.”
ADVKRTENT1EPKUS: Uit Gouda aa onMcreken (behoorande tot den bezorgtaing).
1—5 regels 1.30, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den bezorgfcnng.
1—5 regeh 1 55, elke regel meer 0.80. Advertentiën ia het Zaterdagnummer 20
lijalag op den prijs. Liefdadigheida-advertentiën de helft van den prtfB.
INGEZONDEN MEDEDEELINGBN: 1—4 regel» 2.06, elke regel meer ƒ.0.60. Op
de voorpagina 50 hoogi.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bfl eontraet tot «eer gerednceer-
bervteund naar plaatsruimte.
\|por tuMchenkomst van «oliede Boekten
en moeten daagt vóór de plaatsing
name verzekerd te zijn.
E
ste 'por rot, oA
baronschap. Sol
zoodra -ik hem
plböhtig.”
Jaap, met verbazing in zijn grijs
blauwe oog en, hield zijn blik voort
durend op Betty gevestigd, maar deze
zat, gebogen het mooie kopje, in
hutpelooze ontroering^ met bevende
vingers den rijden draad werktuigelijk
halen door het blauwe laken van
haar handwerk. En niettegenstaande
de pijn der jklourie plotseling rijn
ziel doorsnerpte, overmipeajerden hem
een vreemde drift en woede,' waarvan
hij rich geen rekenschap kon geven,
en die hem tegen rijn eigen, wil dwong
tegen het jonge, gdaonde, luidruchtige
kind, ifi die. brutaal kleurige blouse,
dat in dartelen overmoed en onbewust
egoïsme traple op de teere riél van
wat hem het liefste was op de wereld,
ruw uit te varen ,.Je kakelt als een
k'ip zonder kop, houd1 toch je snater!”
wangen
---volgend
oogenblik Jaap voorlasc „Aan baron
!?LlVfln Ho«?duynen, legatie-attaché
te Rome, is een maand verlof toege
staan.” En zij’wist niet waar zij rich
bergen, moest, want rij voelde
Jaap haar plo^ehnge ontroering
desloeg.
Barbaar w»? Betty, dht ditmaal het
onstmmrea zusje „itnep zle k M
dat ik gelijk» had,'nu hoor je het et-
JJneelwaardeer rte- aandarh» v«n
Betty went .-ifeeieM. ..Nu komt Ruud
In* taker. Hij is w al misschien...,
VI.
Van Kloostertuin tot Veemarkt
terrein.
„Bjj opgravingen ten behoeve van de
„rioleeringswerken in verband met
„de inrichting van het kazerneplein
„tot veemarktterrein zijn mensche-
„iljjke geraamten gevonden. Tot al-*
„lerlei geruchten en gissingen .heeft
„dit aanleiding gegeven. jHer en der
is geïnformeerd, doch zonder re-
„sultaat, maarde rijke bron in
„de voormalige Gasthuiskerk aan d«
„Oosthaven hier ter stede, die op »>o-
„vele Vragen, de Goudsche historie
„en de tjhografie der stad betref
fend, rtM^ktwoord gaf en nog
„kan geven^Fdat ook zoo góóme
„doet,raadpleegde men niet!”
Ter plaatse waar thans de werkzaamhe
den een aanvang hebben genomen die Gou
da zullen brengen de lang verbeide en voor
haar bestendigen bloei’ zoo noodige, nieuwe
marktplaats voor groot en klein vee, lag
eertjjds vriendelijk verscholen achter den
wglmüur en opgaand geboomte „het Sinte
Maria Magdalenen Cloester.” Daar waar
thans de heimachine bromt, ‘de grond om
woelt wordt?, en het geroezemoes van den
arbeid weerklinkt gingen eeuwen geleden
de nonnekens ziyh in alle devotie in den rus-
tigen kloostertuin verpoozen van hun ar
beid, het geestelijk welzijn en de verpleging
van de kranke menachheid gewijd!
De bewoonsters van dit klooster, behoor
den tot de orde der Kanonikessen, staande
onder de visitatie van het Kapittel van
Sion, een klooster der reguliere Kanoniken
bij Delft. v
■Reeds in het jaar 1454 wordt dit klooster
met kerk welke laatste waarschijnlijk
stond op het jjjein, thans de Varkenmarkt
genoemd. De kerk werd omstreeks het
midden der 16e eeuw afgebAken en de daar
van vrijkomende tufsteen gebruikt bot her
bouw van de in 1?52 door brajxi vernielde
St. Janskerk.
Gouda was rijk aan nopnen-kloosters van
deze orde. Niet minder dan vier telde zij
er binnen hare muren en wel behalve het
genoemde Maria Magdalenenklooster, het
Sint Margareten klooster aan de Oostzijde
van de Spieringstraat, ortgeveer ter plaatse
van het tegenwoordige Wees- en Aelemoe-
seniershuis, het convent van Sinte Maria
op de Gouwe, ten Noorden van het tegen
woordige Nonnenwater en het Agaten
klooster op den hoek van de St. Alnthonie-
straat en de tegenwoordige Nieuwe Markt.
onuerwurpen, scbeaien te willen dan
ken voor zajn lusschonkomBt. En, düar
doorpriemde weer de ja,ourie z’n hart,
hij smakte met de lippen, als proefde
hij bitteren alsemi. Hij kon niet blij
ven ritten, sprong op, balde de vuis
ten in den zaïk rijn woede keerde
zich nu tot Betty..., hij had haar kun
nen slaan..., onv wat hij vermoedde,
Ardiep verborgen in tiaar schuchtere
meisjesziel de vodrkeurde liefde
misschien rc^1", zzz
boven hem. Die gedachte dreief golven
bloed naar zijn hoofd.
Niet alleen slaan, schoppen wiWe
hij haar, tot rij krimpend van pijnig
zijn voeten, genade smeekend I
ag naar haar, zooals zij daar zat
aar donkerblauw kleedje tegen
over haar flink* gebauwd jonger zusje
'in de opzichtige blouse, zoo weinig
piogelijk plaats innemend, schijnbaar der, lieu,8
haar gedachten geheel bepalend tot zujiitüfia
hef han iwerk in haar bezige vingers. J^IxeleMit
en nu schaamde hij zich over rijn ruy rrnet vtW'
we gedachten. Nu had hij voor haar] Hij liep
neer willen knielen en kussen dekl^i-
rte Hanke handjes die zóo ijverig
werkten voor rijn, ouden, ziekblijken,
gemelijV geworden vader Hij wist toe
vallig van Fietjei, de flapuit, hoe Bet-
tf, met haar klein kleedgeld alweer
een veel te groot cadeau had uitge
zócht voor den verjaardag van rijn, va
der, en hoe Betty, toen Ffetie er haar
op attent haifr’rgemaakt in den winkel
kaal tot
bestemd 4
Burgemeesteren zenden dit schrijven om
advies aan de „Kommissie voor de Kaser-
neering.”
Deze Commissie rapporteert op 14 Au
gustus 1818, „dat voor zoover haar bekend
is, nimmer door een voormalig garnizoen is
geklaagd geworden over het schadelijke
van het begraven van lijken op het zooge
naamd Pesterf;
dat wat het nadeelige voor de gezond
heid betreft zulks door hun niet kan wor
den beoordeeld, terwijl het hen overigens
voorkomt dat wellicht de bedoelde zwarig
heid zoude kunnen worden weggenomen
door de lijkep uit het gaat- en tuchthuis en
verdere onvermogenden op het kerkhof te
doen begraven, gelegen achter de Janskerk
alhier, al hoewel het zelve kerk
hof al medé tot een exeerei-
tie- en inspectieplein van tijd
tot tij.d wordt gebruikt.”
Burgemeesteren beeluiten den gouver
neur overeenkomstig dit rapport te berich
ten en daarbij te voegen „zoodanige ophel
deringen en Inlichtingen als dienstig ge
oordeeld worden om den gewa,anden
vrees, dat het begraven van lijken in de
nabijheid der kazerne nadeelig zoude zijn,
weg te nemen.
Toch schijnen Burgemeesteren niet ge
heel en al gerustgesteld en bevredigd ge
weest te zyn door het rapport der Commis
sie voor de Kazerneering, althans zij schrij
ven d.d. 25 Augustus 1818 aan de Commis
sie van de Fabricage het volgende:
„Wij hebben dus gemeend dat wellicht
deze klacht zijn oorsprong heeft genomen
uit het achteloos gedrag, het
geen eenigen tijd geleden door de p e s t-
dragers is gehouden, doch waarin door
ons dadelijk is voorzien, U te verzoeken de
vereaschte zorg te doen dragen dat de lij
ken op een behoorlijke diepte worden be
graven en het graf naar behooren wordt
toegelegd en ingeval hieraan niet stipteljjk
word voldaan hiervan alsdan aan ons ken-
ABONNEMENTSPRUSi per kwartaal 225, p« rak 17 emt, met Zondagsblad
per kwartaal 2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt.
Franco per poet per kwartaal 8.15, met Zondagsblad 8.80.
Abocmementen worden dagelijke aangenomen aan ons Bureau: MARKT 81, GOUDA
bij onze agenj^en an loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux z^n dagelijks geopend van 9—6 uur. Administratie Tel. Int. 82;
Redactie, Tel. #3.
ie kwaal van onze
zen tjjd. Sla^peloos-
die op vaste tijden
zenuwachtigheid en
(■(Il IMH E Illi II i\T.
ningin van Portugal, gewijde, thans nog be
staande nog bestaande, gasthuis.
Vrjj spoedig evenwel vond men voor de
verkregen terreinen een nieuwe bestem
ming.
De bestrijding van de gevreesde ziekte
van dien tijd, „de pest” eischte isoleering
der door haar aangetasten.
De Lange van Wijngaarden zegt in het
derde deel van zijn Geschiedenis en beschrij
ving der stad Gouda ,yofschoon die verder
felijke ziekte (de pest) ook vroeger binnen
hare vesten heerschte in 1491 had men
daartegen reeds maatregelen van voorzorg
genomen en in de treaoriersrekening van
1518 vind ik vermeld: „aen Gjjs de decker
mit sijn knecht van twee dagen deckens aen
dat huys, dat die steile gecoft hadde voor
een pestilencyhuys, 4 pond 8 sch
zoo schijnt men toch bij haren telkens her
haalden terugkeer in 1606 eerst tot den
bouw van een eigenlijk gezegd Pesthuis be
sloten te hebben.”
De bouw werd evenwel uitgesteld, ver
moedelijk wegens gebrek aan de noodige
middelen daartoe, hetgeen zeer goed be
grijpelijk is in deze jaren van voortduren
den krijg!
Maar steeds meer drong, jyaar in den
aanvang der 17e eeuw Gouda herhaaldelijk,
in meer of mindere mate, door deze ziekte
werd geteisterd, den bouw.
De bestuurders van de St. Catharina- en
Elizabeth-gasthuizen aan wie ook het be
heer van het pesthuis wap opgedragen von
den eindelijk een oplossing tot verkrijging
van de noodige middelen door in vereeni-
ging met de Regenten van het Oudeman
nenhuis een loterij te organiseeren.
De Staten van Holland verleenden bij
detrooi d.d. 4 November 1608, hiervoor hun
ne toestemming en de loterij werd gehou
den van 29 Juni tot 22 September 1609. De
loterij waarop ik in deze schets niet ver
der zal ingaan omvatte 246506 loten.
Ontvangen werd 608636A en uitge
geven aan prijzen, enz. 2477\—104.
Van het saldo ad 36091—16—0, kwam
2/3 of 24061—12—0 ten goede aan de
stichting van het Pesthuis.
De bouw werd daarna in 1618 ter hand
genomen.
Dit pesthuis nu werd gebouwd ter plaat
se waar thans de kazerne staat. Het bevat
te o.m. twee groote zalen een voor man
nen en een vobf vrouwen. Ter zijde van het
gebouw aan de Oostzijde, dus ter plaat-
<se waar thans de menscfieljjke geraamten
zijn gevonden lag de begraaf
plaats, waar de lijken van de in het pest
huis en in gs^iuizen overleden verpleeg-
den en ook dfifverleden onverihogende in- j
xfezetenen, terVarde werden besteld. ziek
muil r-lizo spra zoo iets van
nachtre.s. O, zalig..., dol I”
„Jijantwoordde Jaap verbaasd,
„wat behoef juist jij je aan te stellen
als Rudoll óverkomt, dat vat ik nietl”
Maar b ieije lachte luider nog in haar
zenuwachtige blijdschap „O, jij weet
nog niets, Jaap, ik heb alleen nog
maar aan Betty verteld. Maar i hoor
eens, ik word verliefd op Rudolf van
Hoogduynen t Ik ben het al, op mijn
herinneringen, aan hem, op rijn, nieuw-
-l- zijn mooie snor, op zijn
hjorlijk word ik op hem
"weerzie,dat beloof ik
luimt den weinig tactvollen uilroep
,.ntaar, kind', dat ie immers veel te
(outeu? voor jouw beurs’ had geant
woord „Odi..., dat is mijn zaak, Iaat
mij ten minste door zulk een kleine
opoffering toofien mijn dankbaarheid
aan vadar.
Jaap iSuide sh^Js zes jaar, toen BetK
tv door naar zieke moeder werd inge-
wijd in de geschiedenis harer oudeA,
den stillen, tieren deemoed, waarmede
reeds, die ze gaf aan Ruud «uij droeg de schande die er kleefde
Die gedachte dreief golven" laan den naam van haar eigen vader.
Zes jaar was hij er reMs getuig«van,
hoe Betty, als hij en rijn vader er
niet tegen waakten, rich achteraf stel
de bij iedereen in huis. Toen Jaap'
was teTuggekomen van 'Londen, be-
jnerkte hij hoe Betty vrijwilfig op zich
had genomen alle huishoirlelijke plich
ten, de zorg voor zijn riekelijken va-
de^, heuaan haar jonger zusje, genot-
Fan aarc^, overlfiteiide, van het
jtje van uitgaand jongmeisje
i teugen te genieten.
Hij liep, vol van gedachten, heen en
weer la. .s de ramen met hun toege
schoven don’ ere overgordijnen weer
balde hij de vuisten in rijn zakken
..God, zijn deepotieke. tobberige va
der. die treuzelde henr de plaats te
geven, die beiw van rechtswege toe
kwam op het kantoor.
(Wordt veK olgd1)n
Aan het pesthuis waren verbonden een
pestmeester, een vroedvrouw en een zie
kentrooster deze laatste als plaatsver
vanger van de predikanten, wien het ver
boden was eenige woning te betreden waar
die ziekte heerschte en peptilragers, per
sonen wien was opgedragen de door de
pestziekte aangetaste personen uit hunne
huizen'naar het gesticht en de overledenen
naar de begraafplaats te dragen. In onder
scheidene ordonnantiën en keuren is de
pestbestrtfding en wat dies meer zij gere
geld. Enkele cijfers omtrent het aantal ver
pleegden in het pesthuis zjjn bewaard ge
bleven. Van 1624<1637 werden in het huis
882 zieken verpleegd of gemiddeld 63 per
jaar; in de jaren 1655 en 1656: 160 of ge
middeld 80 per jaar.
In den loop der tjjden nam evenwel
gelukkig tengevolge van allerlei om
standigheden de ziekte af en kwam zjj in
het geheel niet of nog slechts sporadisch
voor. Langzamerhand krijgt dan ook het
pesthuis een andere bestemming.
Keizer Napoleon ejscht voor zjjn ziekeen
gekwetste sonaten verpleging en de stads-
regeering wjjst daarvoor het pesthuis aan.
Na de bevryding van de Fransche over-
heersching krjjgt Gouda geleidelik meer
garnizoen.
Huisvesting daarvan moet steeds in
meerdere mate bschikbaar worden gesteld
on ten slotte wordt van Militaire Zieken-
inrichting „het pesthuis”, na het iloen
plaats hebben van eenige verbouwingen,
kazerne.
Nog steeds blyft evenwel ikwaangelegen
begraafplaats „het pest-erf” intact.
Een ongewenschte toestand!! In het cen
trum der stad, onmiddellijk grenzende aan
een groot gebouw dat huisvesting geeft aan
vele jonge menschen, in een laag gelegen,
onmiddelljjk aan het prater grenzend terrein,
een begraafplaats van reeds'eeuwen her!!
Verwonderen doet het ons dan ook niet
dat Burgemeesteren in hunne vergadering
van 11 Augustus 1818 een schryven van
den Gouverneur van Zuid-Holland ter ta
fel moeten brengen waarin Z.H.E.G. me
dedeelt dat bjj den Minister van Oorlog
klachten zjjn ingekomen wegens het begra
ven van Ijjken achter de kazerne „het
Pesthuis” genaamd.
Dei? Minister is medegedeeld:
„dat agter de kaserne „het Pesthuis”
genaamd, lijken worden ter aarde besteld
op een wjjze welke zeer nadeelig is voor de
gezondheid van de aldaar logeerende mili
tairen .hetgeen dan ook reeds aanleiding
gegeven hebben, volgens een rap-
JHmK van den. Chirurgjjn-tMajoor van het
l^ffnizoëh alhier, dat vele militairen zijn
ziek gewordendat hij diensvolgens heeft
nis te willen geven, terwjjl wjj U.E. tevens
verzoeken, daar wjj-ffeeniins ont
kennen zullen het beter en
verkieselijker ware dat in en
zoo korte nabijheid van een
militaire kazerne geen be
graven van Ijjken geschiedde,
om ons UJB. gedagten te willen mededee-
len, of er ook gelegenheid zoude zjjn hier
toe een meer geschikten grond te vinden,
teneinde alsdan van het zoogenaamd Pest-
Een gedeelte van de Jcapel van dit laatste
klooster vormt; thans nog het gebouw van
de opgeheven Bank van Leening.
Wjjlen W. J. Hofdijk zegt om
streeks 1865 omtrent de drie
laatstgenoemde kloosters .in
zjjn bekend werk over „de
klooster-orden” in Nederland”
het Volgende
,>Het Sinte Margareten Jdooster, aan de
Oostzijde der Hof- of Spieringstraat te
Gouda, was naar zjjn oorsprong het oudste
dezer orde (Kanonikessen) in die stad, naar
dien vrouw Machteld Cosjjns hare eerste
vereeniging voor geestelijke dochteren reeds
in 13’86 tot stand bracht. In 1399 begaf het
zich in Franciscus orde, maar ging in 1423
tot die der Kanonikessen van Sint Augus
tijn over, en voegde zich onder het Kapit
tel van Sion. Bjj den overgang der stad in
1572 koelde 09k hier het krijgsvolk van Lu-
mey zjjne baldadigheid, en stak het gebouw
ten laatste in brand.
Het convent van Sinte Maria aan de
Gouwe, noordwaarts van de Nonnenbrug,
mede een Sionitinne, mag wel een dochter
van de vorige zjjn, en ontstond dan in 1428.
Zjj ’t eenigszins vermogend geweest het
bleef dat niet, en een nadeelig proces met
de Magistraat bracht het nog meer ten ach
ter. De beeldstorm ing trof het niet, maar
Gouda’s overgang gaf het der plundering
en verwoesting ten prooi. Een der niet ge
sloopte gebouwen werd vervolgens tot een
Bjj-gasthuis, een ander deel tot een Prove
niershuis verbouwd, terwijl een overgescho
ten stuk der keiik tot een pottenbakkerij is
gaan dienen.
Het Aignieten klooster, evenals het vori
ge convent onder de vizitatie van Sion
staande, was waarschijnlijk het jongste der
Goudsche Kanonikessen gestichten, maar
komt toch /eeds op het jaar 1459 'voor. Het
schnpt een arm convent geweest te zjjn,
dat I „niet machtig was te geven” wat de
nongen behoefden aan „seoenen, toffelen,
ende^beste doecken ofte jdiengeljjcken." De
kloosterkerk dient thans tot Bank van Lee
ning.”
De Reformatie wierp alle deze kloosters
in letterlijken zin omver. Hare bewoonsters
werden verstrooid en de stadsregeering tnek
gebouwen en gronden aan zich, deed de ge
bouwen of» af breken, .„demoelieeren” en de
afbraak publiek w/rkoopen, dan wel 'be
stemde ze, hetzij geheel, hetzy gedeeltelijk,
vóór andere doeleinden.
ging het ook met het „Maria Mag
dalenen Cloester.”
Reeds was vóór de reformatie een
deel van het klooster en wel dat aan den
Kleiweg paalde,\>estemd voor Oude-Vrou-
wenlitiis, het aan de Heilige Elisabeth, Ko-
FEUILLETON.
rietje lau.tö luider, averinoedigor
nog „Cch wal, buffel, watfr bemoei
jij je nu u»ee. t is waar ook, je
hebt van kind af aan niet goed met
Ruud kunnen opsdiielen. Nu, jullie rijn
ook auitipoden, jij en Ruud. Zeg, is
dat omdat hij aoo'n kna^ uiterlijk heeft
on baron is Ben je bijgeval jaloersch
op hem
Jaap sloeg op de tafel, zoodat de
courant onder rijn vuistslag ritselde en
de theekopjes rinkelden „Zal je éin
delijk ophouden met je kinderaclitig
gekwaak over Rudolf Hoogduynên. Hij
en ik staan boven jouw idiote veron
derstellingen, begrepen, klein wichtV’
„Boe-oeh 1” kwam Fietie ndg even,
alleen om te toonen dat rij nijM bang
was het laatste woord te eisttien, of
schoon zij innerlijk io haar schulp1
kroop nooit nog zag zij Jaap driftig,
en zij vond hem' leelijk, maar.tocti ook
geducht, als hij zoo woedend iritviei
met dien vonkens pattenden» toornig en
blik en de aderen gezwollen op het
voorhoofd. Zij vond niet dat. de aan-’
leiding de hevigheid van rijn driftuit-
val wettigde tooh zei ze geen woord
meer, haaftie alleen, om hem even nog
te tarten, minachtend haar sdid^ders
op en deed also( zij onmiddellijk weer
geboeid werd' door haar boek.
Zoodra Fietjo hel hoofd had gebo-
ig^ji. spiedde Jaap naar Betty, hij ont-
hMWrtte haar donker^ oogen. :n een
lüaas van tranen, die hem zwijgend,
20)
Juist ^ftde zij weer gaan ritten, toen
Jaap plotseling van houding verander
de, een gesróomden vloek prevelde,
dien de oogen A beide meisje op
hem deed ridhtenW Het was Betty, die
Kort een bliljc opving, onbewaakt, vol
liefde, maqu ïh'et ndg. meer onrust er
in. Zij schrikte, kon net beven hater
iignden. den blos van haar
niet onderdrukken, toen het
R “O.
