VAM
VVdo
Aspirinetabletten.
1 m a a
TorTT
I H li i
- JSLftJL
Anton Coops
INGEZONDEN.
(Buiten verantwoordelijkheid der Red.)
De atrjjd tusschen de Auteursrecht-Bureaux.
Geachte Redactie,
Het zij mjj vergund even terug te komen
op het artikel in Uw blad van 9 dezer, ge
titeld: „Als de kok en de keukenmeid kij
ven" van de hand van Mr. A. Ci Crena de
Jongh.
Het wil mij voorkomenTdSt, daar waar de
geachte schrijver zegt, dat er op de gestie
dier bureaux geenerlei controle is en niemand
weet of en naar welken maatstaf de auteurs
het hun toekomende ontvangen en evenmin
of er eenige bekende maatstaf is, naar wel
ken de uitvoering-gevend en betalen, hij blijk
geeft niet voldoende met deze aangelegen
heid op de hoogte te zijn.
Trouwens er zijn meerdere onjuistheden
in zijn artikel. Ten los tie heer Pedro Clig-
nett is geen filiaalhouder. De heer Pedro
Clignett is Vertegenwoordiger van de So-
ciété dee Auteurs, Compositeurs et Editeurs
de Müsique voor 2provincie, waaronder
Gouda ressorteert Als vertegenwoordiger
van dit genootschap voor laatstgenoemde
plaats, mèeavde ik verplicht te zijn op een
en ander te moeten antwoorden.
De heer Crena de Jotigh schrijft, dat er
vinnigen strijd wordt gevoerd tusschen
f Société en het Bureau voor Muziek-
auteursrecht te Amsterdam. Ik zou den heer
Crena de Jong willen vragen, waaruit hem
bjy'kt, dat het Bureau Loman door de So
ciété is bestreden? Als men eenigszins ter
zake kundig is en de meeste exploitanten
van Café's, Vermakelijkheden etc. zyni dat
ongetwijfeld met mij eens, dan is het juist
de Directeur van laatstgemeld bureau, die
een aanval doet op dé Société en op haren
meest belangrijken en meest werkzamen
vertegenwoordiger in Nederland.
Wat betreft de controle, dié er volgens de
heer Crena de Jongh niet bestond, het vol
gende:
Op alle 'werkzaamheden van de Société is
een zéér minitieuse controle:
a. Het lid moet ieder werk te Parijs la
ten taxeeren en inschrijven.
b. Het lid krijgt iedere 3 maanden een
zeer gedetailleerde afrekening, waarop hij
vindt van welke zaken hij zijn geld krijgt.
c. Het lid heeft het recht tp Parijs te
allen tijde alles te controleeren en hij heeft
het recht op te eischen, dat men hem toont,
hoe hy aan de afrekening komt. En dat dit
inderdaad geen bloote toezegging is, moge
blijken uit het feit, dat hiervoor te Parijs
een speciale hall is gebouwd en dat alleen
voor dezen dienst 40 ambtenaren zijn aan
gesteld, teneinde vragende en onderzoeken
de lederf vlug te kunnen helpen. Nederland-
sche leden, die niet zoo gemakkelijk de reis
naar Parijs kunnen mak^n, kunnen zich la
ten vertegenwoordigeii dooi- een ander per
soon. Hiervan wordt druk gébruik gemaakt.
Die bezoeken wordeft door de Société zeer
gewaardeerd, omdat de leden bij dit onder
zoek kunnen mede-controleeren, of de in
gezonden. Muziekprogramma-formulieren
'door den betrokken Musicus goed zijit in ge-
vuld.
Wanneer Mr. A. C. Créhft de'Jdkgh een
bezoek zou willen brengen aan het Hoofd
kantoor van de Société te Parijs, alwaar hij
zeer welkom zal worden ontvangen, zal hij*
een heel anderen kijk krijgen op de schitte
rende administratie van dit 75-jaar bestaan
de genootschap, hetwelk sindë 75 jaren niets
anders Wil dan openbaarheid en klaarheid.
Als staaltje hiervan mag diepen, dat toen
een vijandelijke Duitse he organisatie, aan
gehitst door "den heer Loman, méénde dat de
Nederlandsche programma's van de Société
,niet correct Waren, de Socitété aan deze vij
andelijke Xhntsche Organisatie „plein pou-
voir" herft/gegevengedurende een gansche
week"701QQO pakjes programmaformulieren,
afkoms^g vamden heer Pedro Qjigmett, stuk
voor stuk na te snuffelen. Zelfs heeft de
Fiwneehe Société toegestaan, dat de Duit
se hers bij hun onderzoek werden geassis-
teerd door, een juffrouw, die werkzaam is op
het bureau van den heer Loman en welke
juffpouw vroeger pl.m. 6 jaren heeft ge
werkt bij den heer Clignett. Ook dat liet
de Société zich welgevallen,' op verzoek van
den heer Clignett
De heer Crena de Jongh acht een Rijks
bureau wenschelijk. Meent hij'dat in ernst?
De ervaringen van de laatste jaren hebben
dikwerf menigyn de verzuchting doen sla
ken, dat het meer dan noodzakelijk was ver
schillende zaken meer aan het particulier
initiatief over te laten. Laat de heer Crena
de Jongh daaromtrent het oordeel, zoowel
van auteurs als van exploitanten eens hoo-
ren. De jaarverslagen van de Socitété geven
zeer duidelijk weer, dat van iederem betaal
den gulden, 83 cents in handen komen van
de leden, hetzij als onmiddellijk uitbetaald,
hetzij in den vorm van pensioen. Het wil
mij voo'rkomen, dat die administratiekosten
van een Rijksinstelling heel wat meet zou
den bedragen.
Ten slotte nog iets over den maatstaf,
waarnaar exploitanten betalen. Er iff- door
de Société vóór Nederland, in overteg met
de 14 leden van het Nederlandse he Comité
Consultatif, een tarief vastgesteld, dat in
gedrukten vorm bij elk der vertegenwoordi
gers en agenten aanwezig ia en des ge
wen scht aan belanghebbenden wordt uitge
reikt en noch de heer Clignett, noch zijne
Collega's, noch hunne onder-agenten mogen
van dat Tarief afwijken.
Over de werkzaamheden van genoemd Co
mité Consultatif nog slechts het volgende.
Elke drie maanden worden alle ingekomen
Muziekprogrammaformulieren stuk voor
stuk door de 14 leden van het Comité Con
sultatif nagezien en vergeleken met de
steeds grooter wOrdénd^* hoeveelheid con
trole-rapporten, die inkomen van de pro
gramma-inspecteurs, programma-contra^
leus, agenten en leden zelf.
Ik meen hiermede in het kortste hebben
aangetoond, dat de controle, zoozeer door
den heer Crena de Jongh gewen scht, bij de
„Socitété" in elk opzicht bestaat. Dat deze
heer tot de conclusie komt, dat het wen
schelijk zou zijn, dat er in ons land een
2-tal bureaux bleven bestaan, bewijst, dat
hy ook niet bekend is met de verbitterde
stemming onder de exploitanten^'an verma
kelijkheden «tegen het feit, dat zij momen
teel gedwongen zijn aan een 2-tal bureaux
te offere^iets, dat ook inderdbad ajs zeer
bezwMsv mag worden aangemdtkt-
Met mijn befleefden dank aan de
voor de plaatsing .van dit antwoord,,]
Geachte Redactie, de eer te zijn,
Hoogachtend,
C.' H. HAGEDORN,
Plaatselijk Vertegenwoordiger Iroor
Gouda van de Société des Autlurs,
Compositeurs et EdM^eurs dej Mu
si que gevestigd te Parijs.
RADIO-NIEUWS.
Concerten van heden.
4.4,0 Loitue-n. Vooraracnt en dubbel
quartet. Hamburg. DansoMiziek eu
volksliederen. - Zurich. Concert.
4.35 Sewcaatle. Muziek,.
5.05 Parijs. Concert.
5.20 Brussel 202 M. Concert.
5,35 Bournemouth. Kinderuurtje.
Londen. Kinderuurtje.Zürich. Con
cert.
6.10 Berlijn. Voordrachten.
6.20 Lomden. Dansmuziek. Bour-
nemouth. Concert. i
7.20 Oslq 382 M. Concert. Lon
den. Tijdsen. Weerberichten, muziek
en voordrachten. Hamburg. Voor
dracht: Alierhand Lustige i)iaiekte".
7.50 Munster. ^Die Glooke" van
bcluilec met muziexbogoie»l mgBer
lijn. Vroolijk concert.
8 u. Bofiraepw>u|th. Voordrachten j
soli en orkest.
8.20 Londen. An hour of variety.
Newcastle. Voordrachten. Orkest.
Oslo. Voordrachten.
8.S5 BruBséï. Concert en voordrach
ten.
8.50 Parijs. Gala-oonoert.
9.20 Londen. „If music be the food
of love..." Miin6ter. Dansmuziek.
Hamburg. Dansmuziek.
9.35 Newcastle. Dansmuziek.
9.50 Berlijn. Dansmuziek. Oslo.
Dansmuziek.
10.05 Brussel. Fantasie in één De
drijf ,,Aux autobus de la Trinittf'.
10.20 Londen. Tijdsein, bericfatei)/en
voordrachten*
10.50 Londen. Savoy-band.
Het station Daventry 5XX- 1600 M
zendt uit 10.50 Tijdsein en weerbe-
roht; 11.20 Solie voor alt, tenor en
piano; 1.20 Tijdsein; Van 4.2012.20
Londiemsch programma.
Zondag 17 Januari.
Daventry, 1600 M.
10.50 tijdsein en weerber.
3.50—5.50 en 8.20^-10.50. Zie Lon
den.
Londen, 2 L O, 365 M.
Ö.uÜ Mjncert door de baad van 14.
M. Schotacne garde. S. Hoiloway,, ba
riton, E. Bartlett, piano. J. Barbirolli,
jeilo. De band March© aymphonique,
Maneini. Piano: Golowogs cakewalk,
Bruyèites, Jardins *>ous la piule, ue
bu^sy. bariton»: Wheel tappers song,
Lhanes. Tommy the whistler, Meivin.
>_elio Grave, Samnvartini. Two an
cient lulby's. öaTtlett. The fountain,
Davidtoff.
4.20 Le band Fragmenten van La
boutique fantasque,, Rossini, Respigni.
4.35 Voorlezing van ,,Cranford" van
Mrs. Gaekell door Mary Jerroldi.
4.50 De band Voioe of the beils,
Luigini. Duet v»r flqt en clarinet,
Lo, here the gentle lark, Bishop. Kiö-
derdans ..Thistledown (Hennesy. Ba
riton An old English love song, Al-
'litsen. Sonny, Charles. The missus and
1, Holliday. Piano en cello Sonate
voor cello piano, Delius- Deband:
Spaa/nsdhe dansen. Moskowsly. Hdn-
gaaTSche dansen nos. 1 en 2 wfch
Braihms,
8.20 Klokkengelui.
8.27 Orgelconcert uit de St. Mary Le
Bowkerk. Koraalvoorspel van Mel com
be, Parry.
8.35 Preek, bijbel voor lezing en
psalmaaiig.
9.05 Orgelconcert (vervolg). Koraal-
voorspel „A rose breaks into bloom'
Brahms. Concert no. 2 (le' en 3e deel)
Höndel. W-
9.20 Weerber.* en hieuws.
9.35 Conce^, „Toward the unknown
region". H. Stevens, bariton. Koot.
Symphonie-orkest. The song of desti
ny, Brahms. Voorlezing Our birth is
but a sleep amd\a forgetting. The
imiyth og er, Plato? Bariton I hope
lo meet my pilot face rd face when I
have crossed/ the bar, Tennyson- Cros
sing the bar, ^Spmervell. Glad1 Hid 1
live and gladly die, Stevqnsom.l Re
quiem, Peel. On© who never turned
his. back but marched breast fofward,
«Browning. Epilogue, Farmer. Koor en
orkest Ca reet thou now, O soul /walk
out with me towards the unknown re
gion, Whitman. Lowards the unknown
region, Vaughan, Williams.
Hilversum, 1050 M.
Aimeo, Wj Ziitpüeo. Preek van l>s.
Poort (gaat uit van de Chr. Rad'over.)
2 30— 5.00 Concert door het H.D.O.-
orkest qpoer leiding .van Fr. Lupgens.
Mevr. Brouwer— Brakkesopraan.
6 u. Kerkdienst uit de Rechtzinnig
Hervormde kerk (Muiderkerk te Am-
slerdami. Preek van Ds. R. J- Dijk
stra (gaaf uit van de Chr. Radiover.)
8 u. Persberichten en voetbaluitsla
gen Vaz Dias.
8.10 Rauio-avond van de Vereen, v.
Arbeddersradioamateure, aangeboden
door het bestuur van de N. V. V., ter
gelegenheid van liet 20-jarig bestaan
van het Verbond. Medewerking van
het klein oouoert-pnsemble, bestaande
uit de heere# E. Bomli, viool, A.' Kre-
lage Jr., piano, P. Lentz, cello en P.
Zwager, tenor en het dubbel mannen-
kwartet „Aurora", te 's-Gravenhage
(dir de heer L. van Batutim). Spre
ker R. Stenhuis, voorzitter van net
N V.V. Programma 1. Trio no. 3 L-
dur, Jos. Haydn, a) Allegro, b) An
dante. c) Finale. Presto. 2 *a) Sohön
ist die Jugend, Cursoh. Bühren. b)
Die Vesper. Beethoven (dubbel man-
nenkwair.et)3. Toespraak vau R. Sten
huis, voorzitter van het Ned. Verbond
van Vakvereeniigingen. 4. a) Moeder
en kind1, J. P. J. Wier;^. b) Sur le
Rempart», A. Saintis (diubbel mannen-
Kwartet). 5. a) Romance G-dur, Beet
hoven. b) Rond'io über ein Thema von
Beethoven. Kreisler (viool en piano).
6. a) Jonge liefde, G. Mann. b) Len
te, C. ,v d. Linden (tenor en piano)
7. Toespraak van R. Senhuis. 8. a)
Hymne a Jp {♦uit. de Rillé. b) Mei
liedje Isr. J. Olman (dubbel mannen-
kwartet). 9. a) Adagio, Bargiel. b) Le
cygne (Ce Zwaan), St. Baens (cello
en piano). 10. a) Aria uit Manon,
Massenet, 'b) Aria uit Tosca, Puccini
(tenor en plano).
Berlijn, 576 M.
8.20 Morgonfeier. 1. Wie sohön leuch-
tet dor Morgenstern, M9. Baach 2.
a) Josus lindet smne mrsten Jiinger,
b) Christus beruhgt das Meer, H. Benz-
mann 3. Anspraohe des Herra -Pfar-
rer Pfeifier 4. a) Glaube, Hoffnung
und Liebe, Sohubwt, b) Maohe mich
selig, o Jesu, A. Becker 5. Molette:
„Gnadig und/ barmherzig", E. Grell.
lCf.50—11.50 Die Stunde der Leben
den. 1. Streicfaquartgtt, Honegger 2.
Streiohquartett op. 10, Hindemith. Sehr
lebliaft Thema mat Vaauationen
FifRHe. Lambinqn-Quartett Ntoolas
Lambinon. kif
2.50 PrInz Wassertröpsoheo^tragt
das Glüok'i» aus .Goldtiërchen uijfl
F unikiheinzeJinann'
3.505.20 Bunte Stunde.
7.50 Ueberbrettl. l.^Einleatung 2-
a) Moderne Treue,b) Das niichterne
Mkdel, O. Straus 3. >a) DasVLied von
den liebe» sussen Mfideln, J. RotH-
stein b) Der Staar, o) Die Musik
kommt, O. Straus 4. a) Der lustige
Ehemann, b) Die Haselnuss, c) Der
Maientainy, O. Strain daarna Lustige
Weisem.
9.5011.20 Tanzmusik.
BBCTKSpAtn).
De Minister.aolarissen.
Gebracht op 16.000.
Het Staatsblad bekat het besluit van
13 Januari 1926, tot nadere ^wijziging
van het iA. B. van 9 September 1924
tot nadere regeling ,vaoi de bezoldi-
g,ue van de ministers, hoofden d^r
ddfartenuenteii van Algemeen Bestuur.
1 Bij djt besluit wordt, uit overwe-
ging, dat het wenschelijk is de bezol
diging van de minister, nader te rege.
len, bepaald, dat te rekenen van i
Januari 1926 genoemd besluit van
September 1{924 zoodanig wordt gewij
zigd, dat de bij dat besluit vastgé-
stelde bezoldiging van f 10.000 wo
gebracht op f 16.000.
„Pro Senectute."
,,D© Vereenig'ing „Pro Senectute"
kan het jaar 1926 aanvangen met de
bekendmaking van een verblijdende
mededeel'ng De heer en mevrouw
Ph. A. Hammes—'t Hoen te Schiedam|
stelden de Vereeniging in siaat in den
loop van dij jaar nog een <«ieuw Te
huis te openen in den Haag.
„Twee zeer gunstig naast elkaar ge-
legen Heerenhuizen, Laan Copes van
CaBbnburgh, werden daartoe1 aange
kocht en deze zullen zoo spoedig mo
gelijk worden verbouwd1 en ingericht
voor een Tehuis van Ouden van Da
gen u\t den beschaafden stand. Dit
Tehuis zal deh naam' dragen van wij
len mejuffrouw Tony Hammes, de
dochter van den heer en metvrouw-
Ph. A. Hamm«8--'t Hoen. die in tjaar
korte leven zoo menig blijk gaf van
liefde voor anderen, en dus heeten
„Hu'ze Tony".
„De verbouwing, het aanbrengen
van Centrale Verwarming en van een
F ft, zullen nog eenige maanden vorde
ren, doch met kracht, zal efaan wor
den gewerkt, opdlat het Tehuis zoo.
spoedig mogelijk in gebruik kan wor
den gesteld.
Ook die Zwol schei Ct. maakt me'din 4
van eenbelangrijke- schenking. Pe
heer H. Löhnis te Zwolle Ijieeft in
overleg met zijn beide zusters, het
huis Klein Weezenlamd no. 10 a'daar
waarin hun overleden vader met hen
heeft gewoond1, met bijbehoorenden
tuin, geschonken a«an de Ne^erland-
sche Vereeniging Pro Sénectute.
In dfe gis'ermiiddag gehouden verga
dering van het Zwolsche Comité
door den vcorz'tter den heef mr. (V
R. baron van Voorst ,-ot Voorst deze
mefliedeeling gedaan, waarbii hij woor
den van warmen dank wiidde üan de
malde gevers.
GEMENGDE BERICHTEN.
Uit het Textielbedrijf.
Geen overeenstemming; bereikt.
Uit Enschedé meldt men ons
De conferentie^ tussdien de verte
genwoordigers van de Twentsohe tex
tielfabrikanten en de christelijke orga
nisatie, welke gisteren is gehouden,
heeft niet tot overeenstemming)gevoerd.
Het pupt, dat partijen het verst van
elkander verwijderd hield', was dat
van den werktijd!, hoewel door de
werkgevers aan het getal werkuren
van 2650 per jaar niet meer werd vast
gehouden. De werkgevers wensch, en
niet, dat voor de ééne onderneming
^en lagere werktijd' zou gelden, dan
voor de andere. Zij stelden zich op
het standpunt, dat hunne leden een
algemeen© verlenging van den werk
tijd néo^ig hadden. Hoewel de chrkp-
-teltjke organisatie zich niet ^egen nood-
zakelijk cwervCerk verklaarde, konden
zij niet iVaieri. datvd© toestand ,der
Twentsohe\katoenind|uBtrie zoodanig is,
dat een algpmeene verlenging van den
werktijd; noodzakelijk zou zijn. Ook in
ander opz'cht konden de voorwaarden
der werkgevers dip christelijke organi
satie niet vofctoen. In een bondsver
gadering' zullen de organisaties beslui-
)E VOGELTREK.
Vogels, diê^ zooals Ganzen en Kranen
slechts eens per jaar broeden en waarvan
de jongen betrekkelijk langzaan* groeien,
treden dikwijls en familie. D|é familie#"
vereenigen zich dan later tot gïootere of
kleinere troepen, die dan gezamenlijk tot
een eindpunt leizen. 'Bij andere soorten
schijnen de ouden te trekken met de jon
gen van het laatste broedsel, wat men o. a.
bü den Goudvink meent te hebben opge
merkt. Vroeger heerschte de meening, dat
de oudCvogels de jongen op den trek tot
gids zouden dienen, maar dit is een stand
punt, dat men sinds lang heeft verlaten. De
n ie»were onderzoekingen hebben aange
toond, dat er dikwijls onder de trekvogels
een scheiding naar ouderdom en geslacht
'plaats vindt. Zoo is «door het ringonderzoek,
waarop wij nog later terugkomen, bewezen',
dat» jonge Spreeqwen, 4diie in LUfland en
Koerlind geringd waren, reeds in Juli in
Holland werden aantroffen terwyl eerst
later in het najaar de ouden, kwaméto^.'aar
onder zich dan nog dikwijls jongen\^aar-
schyniyk van het tweede--broedsel, bevon
den. TiWwens dit geldt niet alleen voor de
Spnpeuwen, maar is voor vele vogelsoorten
regel. Reeds de oude Heinrich Gtftlce,
'miKBchien wel eëitig%jns,ten onrechte, be
roemd geworden door, zyn groot© werk
„Die Vogïlwarte Helgoland,"
schreef daarin, dat< ondet normale omstan
digheden de jonge vogels, die zes tot echt
wekén vroeger het nest verlieten, den titek
openden en dat'eerst een of' twee1 maanden
later de oude vogels volgen. De trek wordt
Afsloten door de mooiste oude mannetjes.
I» het voorjaar is de volgorde juist omge
keerd. Behalve - een verdeeling naar den
ouderdom heeft, voortfl op den voorjaars-"
trek, edk scheiding naar het geslacht
plaats, fr mannetjes komen'in het voor-
ja# het eerst op dp broedplaatsen aan en
verkondigen doof'hun zang luide hufi aan- ,1
wezigheid, terwijl de wyfjes eerst later
verschynen. y
Het is var/algemeene bekendheid, dat de
vogels gewoonlijk 'in het voorjaar op de
zelfde plaatsen terugkeeren. Het ringon
derzoek heeft deze oude opvatting geheel
bevestigd. En ook de nieuwere détail-stu
die van de moderne systematiek, die vele
soorten jj^ser verdeelt in een aantal con
stante geografische vormen, die slechts in
een tamelyk beperkt gebied voorkomen,
hedtt d^ze opvatting steun gegeven.
-AKfred Edmund Brehm, be
kend als de schryver van het onvolprezen
„T i e r 1 eb e n" verkondigt, met nog eeni
ge andere schry vers de meening, dat de vo
gels behalve vliegend ook loopend pn zwem
mend trekken. jj{j dénkt, dat vooral aller
lei DuikéFsvWaterhoenders en Kwartêls,
-die niet zoo goed kunnen vliegep zwem-
niend en loopend groot© afstanden afleg
gen. Werkelyk betrouwbare waarnemin
gen over voetreizen -van vogels bestaan ech
ter niet; vooral by de Kwartels, die soms
in zoo groot^n getale .trekken, zou daar
.toch wel iets van bemerkt zyn.Integendeel
Von Burg, een bekend uSwitsersoli vogel-
kundige nam geregeld in de Alpen Kwar
tels en Waterhoentjes waar, dfie met groote
snelheid gemakkelijk en zonder vele "^gr-
hezen over de eeuwige syeeuw vlogen.
Zeer opvallenjl is ook het roepén van
verschillende vogelsoorten op den trek, da£
ieder op een stillen 'avond,in den nazomer
wel eens gehoord heeft. Dr. Valentin
Hapcker n-die .een voortreffefyke studie
schreef ovét „Der (Jesang der Vö».
g e l"vat dat roepen op als een soort sig-.
naalv waardoor de trqep byeen gehouden
wordt; *het zou dus ongeveer den dienst^
doen van de klokjes, die het vee in allprlei
landen draagt. Een ander Duitsch vogel-
kundige Werker Hagen uit Liibédt is
tot een andere conclusie gekomen, die ons
wel waarschynlyker voorkomt. Hem was
opgevallen, dat het roepen het sterkst was
boven Lübeck terwijl' hy, zoodra. hy daar
buiten kwam' er niets meer van hoorde;
nauwelyks was hy de laatste straatlan-
taaras gepasseerd of het roepen hield op.
Hy meent nu, dat het roepen ntót, zooals
Hacker zegt op te vatten ratals een
signaal om de troep byeen te maaY
de -reactie op een psychische prikkel, het
lichtschynsel van een stad. Was de eexste,
opvatting jui^ dan zou bet logisch zyn,
/■'dat de Vogelb t^ven een stad, waar ze elkaar
toch kunnen zien zwijgen. Zeer begrypelyk
wordt nu ook het feit, dat de meeste nach-
tcjyke trekwaarnemingen afkomstig zUn
van de vuurtWens en de groote steden.
Een groot aantal vogels trekt by voor
keur 's nachts, "Waardoor fe aan 't oog van
den waarnemen ontsnappen. De belang
rijkste feiten over den nachttrek danken
wy dan ook aan dé vuurtorens, die een by-
zondere aantrekkingskracht uitoefenen.
Gatke geeft jJP zyik bekende werk enthou
siaste beschryvin#iVwan den nachttrek op
Helgoland, een eiland, dat voor den vogeLl
'trek, uiterst gunstig gelegen is en, waar
nog steeds" een trekstation bestaat, dat
voor korten tyd onder leiding stond van
Dr. Hugo Weigold. Hij verhaalt o.a., dat de
bet vuurtorenlicht omzwervende Leeuwe
riken, Spreeuwen en Lysters in de zoq in
tensieve belichting heldere f vonken gelij
ken, die den toren als een grootvlokkige
sneeuwval omdwarrelen, steeds verdwij
nend steeds door nieuwe vluchten Vpr-
vangen; Goudpluvieren, ^ieviten, Scholek
sters; Wulpen en Strandloopers mengen
zich in grpot aantal daaitosschen, af en
toe wordt een Houtsbip zichtbaar en met
Jangzan^ vleugelslagen duikt uit de duis
ternis «n Uil in den lichtkring op, spoedig
wedfV verdwijnend begeleid dobr de klaag-
tonenjvan een 'Zanglijster, dien hij gegrepen
heefti Den geheelen laqgen herfstn*ht
duurt'/een zoodanige stroom, herhaalt ^ch
zelfsf onder gunstige omstandigheden in
meerdere opeenvolgende Jnachten. Nu V|as
Gatke geen weten#ch appel ijk, gevormd
vogeikundige, maar kunstschilderN van pro-
fessie, en het is niet te verwonderen, dat
•zijn fantasie hem soms leelyke parten
heeft gespeeld, wat wjj nog later zullen
aantoonen. In zyn berichten ovpr den nacht
trek heeft hy echter niet overdreven; nog
steeds worden dergelykp waarnemingen
gedaan. In Nederland worden telkenjare,
op verzoek van Professor van O o r t,
waarnemingen gedaan door het personeel
vau den Vuurtoren ^randaris", od
Terschelling„vjlie in hun journaal ook ge-
wagên van dergelijke nachten. Zoo was er
ook in den nacht von 30 op 31 Maart 1913,
by N. N. W—wind en betrokken luclyt met
regen, een buiteygeWoon groote trek van
Spreeuwen en Koperwieken langs den to
ren, zoodat de wachters als het ware bang
werden van de zwermen vogelsA die rond
en tegen het licht vlogen. Behalve Spreeu
wen en Lysters trokken ook Jdkinere vo
gels en Scholeksters en Meeuwen voorby.
Overal, waar zy zich maar konden neer
zetten, of vastklemmen,^zochten de Spreeu
wen een rustplaats. In den nacht van 5 op
6 Noveipber 1913, by Z. wind en betrokken
nevelig weer, was ér een zeer groote trek
van Leeuwerikken, Spreeuwen, Roodborst
jes, Lijsters, Goudhaantjes, Wulpen en
Meeuwen, die jgjp sdireeuwenjd rondom den
•toren vlogerv^fr dergelijke nachten vliegt,
't is' begrijpelyk, een groot aantal vogels
zich dood. In deq laatstgenoemden nacht
vonden niet minder dan 231 Leeuweriken
én nog een aantal andere vogels den dood
by het 'vliegen tegen de glazen van den
vuurtoren. Dat m as spie doodvliegen komt
thans'gelukkig niet meer voor, doordat op
initiatief vap de I^ederlandBche Vereeniging
tot Bescherming van Vogels \>m den toren
rekken -zijn aangebracht, waarop de vogels
kojmen rusten, waarvan gretig gébruik ge-
ifioakt wordt. Het rapport over 1922 ver
meldt hierover, dat op den groötsteh, voor
jaarstreknacht van 2 op 3 April 8750 trefc-
vogels op de rekken rustten, terwijl er geen
een om jiet leven kwam én op een der mooi
ste nachten in het najaar, die van 11 op 12
November aistten er ni«t minSér dan 20.000
vogels, waarvan de Mnt Spreeuwen op de
rekken, jvgarvan slechts 35 Spreeuwen het
leven lieten.
't Is te begrijpen, dat de mensch, heb
zuchtig als hij is, in den trektyd, wan peer
er zooVeel duizenden Vogels doortrekken,
van deze kostelijke gelegenheid gébruik
maakt, om met natten, Jcooien, lijmstokken
of op welke andere manier ook, die vogels
te van-gen, die by u itstelfgeschikt zyn vooi'
,de braadpan. Bemcht zyn in. dit opzicht de
Italianen geworden die elk jaar op groote
sdfcaal allerlei trekvogels wegvangen, maar
ook onze Geasterlanders, bekend als echte
Lijsterstrikkers en de bewoners van dé
Noord-Veluwe, dié, ook nvf nog, elk jaar faun
J^st doen om een zoo groot mogelijk aan
tal vinke* tej bemachtigen. Vroeger gebeur
de dit „vinkén", zoyals men deze bezigheid
noeimt, irt oris land jieel veel,* vooral in de
duinstreek, eh dit was met alleen een brood
winning voor velen maar bok een ontspan
ning o.a. voor de hoogleerarén en stilden-
ten van de Universiteit te Leiden, die elk
najaar een speciale vacantie kregen om zich
geheel te kunnen wijden aan de geneugte"
van het Vinkenvangen. Thans bestaat er nog
eei^ Vinkenbaan by 's-Gravenhage. Ten dot-
te noemen wy de ook" nu nog zeer belangrij
ke. Eendenkooien, vooral talrijk in Noord
en Zuid-Holland, waar telkenjare duizenden
en nog eens\duizenden Eenden wo&len ge
vangen, die dpStje markt goetjfgeld opbren-
gen.N
De studie van den vogeltrek,
't Is zeer natuurlijk, dat een groot^ch
verschijnsel als de vogeltrek is, al vroeg de
aandacht van den denkenden mensch* heeft
getrokken. Reeds in den Bijbel vinden éry
enkele aanwijzingen; in Exodus' 16 vers 13
leze» wij toch:
i En het geschiedde aan den avond,
dat» eT kwakkelen opkwamen en het
l<tpr bedekten,
en verder in Jérfemia 8 vers 7: -
Zelfs een ooievaar aan den hemd
ton, oi zij al oi met tegenvoorstellen
uilen doen.
De melkprijs in de hoofdstad.
De handel steK 13 cent voor.
De commissie uit den georganiseer
de» melkhandel te Amsterdam had gis
termiddag een bespreking met de ver
tegenwoordigers van de beide bonden
van miekveeboudieire.
Door den handel werd' voorgesteld
een «prijs-van 13 cent franco stad voor
een bepaalden termijn vast te stellen.
De veehouders hielden vast aan een
prij j van 15 cent franco stad.
Geaien den steeds dalenden toestand
van de zuiveAprijzsen, kon de handel
niet besluijem hierotp in te gaan.
De handel handhaaft zijn voorstel.
I11 de gisteravop geüouden verga-
uering van de georganiseerde mei li-
slijters in dej hoofdstad, waar onge
veer 450 slijters vertegenwoordigd wa
ren en waar om. ter sprake kwam
de algemeen© toestand n. den melk
handel te Amsterdam, was men alge
meen van meemng, dat de geboden
prijs, door d© commissie uit den han
del gistermiddag aan de veehouders
gedaan, den prijs was.
De korte rokken.
Een lampekap model.
Nu de rokken zoo kort blijven, d«t
zij maar juist d© knieën der dames
bededen, wat het inconvenient mee
brengt, aat zij vaak te hoog opsohor-
ten waarom men al bijzondere zorg
aan de onderkleeding is gaan beste
den heeilt men te Parijs naar eeu
mi ddei gezocht om' dit bezwaar te voor
komen, wat men meent gevpnden^ Je
hebben door den rok, die nueenmajf^,
naaf de mode wil, TUiro moet zajnV den
vorm te geven Van een lapupekap, wat
men bereikt door eén zoom' ot böut-
randi aan den rok, die aan het onder
einde ©enigszins is iniehaald. üp die
manier, zeggen de deskundigen, wordt
het leelijk© opschortd^.voorkomen.
De verduistering van 60.600.
De dader meldt zich by de politie aan.
Zooals roede vroeger is gemeld, wj
bij a© politie te Ametendiam1 aangifte
\gedaan, dat do directeuiJwaii het Ne-
^vrlandB<jhe Ml aal van een Duitsche
handels vereeniging zich schuldig zou
hebben gemaakt aan verduistering van
gelden. Naar accountants hebben vast
gesteld, zou ongeveer f 60.000 zijn ont-
De directeur, die voortvluchtig was,
heeft zich thans bij de Amsterdamsche
pólit'e aangemeld. Hij heeft daar be
kend, in den toep der jaren bedragen
uit de| kas, welke in totaal f 60.000
kunnen baloopen, ten ejgen bate te heb-
.ben aangewend. Hij heeftvervolgens
meegedeeld, zich in staat te achten -
Binnen enkele jaren de vermiste gel
den aan de benadeeld© hain) els ver
eeniging terug te betalen. f
De pan is terzake van verduistering
ter bqfechikking, van die justitie gesteld
Fabrieksbrand te Enschede.
De dekenfabriek van Gebr. Knottenbelt
«vernield.
Donderdagavond tegen 11 Uur is te
Enschedé bnadini uitgebroken in de de-
kenlabrieh van Gebr. Knoiten^elt aan
de Nassau straat. De brandweer rukte
met groot materieel, waaronder twee
motarspuiten, uit, doch kon tegen de
apW^ldiige vuurzee niets uitrichten. An-
«tore fabrieken en werkplaatsen tot
dit complex beboorende, liepen dnor
den vonkenregen grootei kans evenaJ^
aangetast e worden, doch konden door
do groote hoeke^lhedm water beheu-
uen blijven. De brandweer kon echter
niet verhinderen, dat het drie verdie
pingen hooge hoofdgebouw aan dé
Mooienhoistraat tegen 12 uur eveneens
een prooi der vlammen werd. Tegeq
hal! twee was bet gevaar voor de be
lendende percenten geheel geweken.
De fabrietk, waarin pl.m. 60 man werk
ten, was op Rotterdeimsohe beurspolis
verzekerd.
Het predikantstraktement.
Een predikant van een der Groniug-
sohe dorpen biedt zich in een te Gro
ningen verschijnend blad aan als
gediplomeerd spraakleeraar ter behan
deling van spraakgebreken, voor stem-
vorraing en liplozen voor sleflhiiooren-
den.
Doodgevroren.
De 78-jarige visscher J. S., die al
leen in een hut aan dien zeedijk tus
schen Lemmer en Kuinre woonde, 13
zittende bij de gedoofd© kachel dood
gevonden. Vermoedelijk is hij doodge
vroren.
FINANCIEELE pERIGHTEN.
Conver^eleenmE Rotterdam.
J 10 millioen.
De gemeenteraad' van Rotterdam
heeft gistermiddag bjesloten tot het
t-angaan van oen gejdHeening groof f 40
millioen tegèn een rente van 4%
"ter conversie v,an de 5 eening 1919
groot per resto f 7.172.000.
RECHTZAKEN.
Rechtbank te 's-Gravenhage.
Het geschil tusschen de Volharding en
Specialisten.
De specialisten in hét gelyk gesteld.
De rechtbank heeft gisteren uit
spraak gedaan inzake hel geschil tus
schen de vroeger aan de Volharding
verbonden specialisten als etsehers en
de coöperatie De Volharding, als ge
daagde.
Hierbij ging het om de vraag, aan
welke van beide partijen de in dit
geding ter sprake gebrachte boeken
en negatieve toebehoorden.
De redithe^^overwoog, dat vast
staat, dat d^^frhers in die boeken
a a nt eek en i 1 igei^^lbb en gehouden of
doen honden omtrent de kwalen van
leden van genoemde coöperatie.
Voorts werd overwogen, dat eisctiera
blijkens den hun' bij de wet met voor-
géschreven eed' verplicht zijn, die aan
tekeningen geheim' te houden, aan
hwelke verplichting zij alleen kunnen
voldoen, wanneer zij eigenaren zijn
s an die boeken.
Volgeris het oordeel van de recht
bank, doet aan dien eigendom' \geen
afbreuk de omstandigheid, dat bil lij
delijke afwezigheid va» een specialist
(Fe boekeiv wel eens gedurende die
afwezigheid aan een plaatsvervanger
weiden afgestaan.
Ten aanzien van die röntgenopnamen
overwoog de rechtbank, dat deze ook
waren aanteekeningen von medischen
aard, welke dienen te worden geheim
gehouden.
Derhalve besliste dé rechtbank, dat
de specialisten eigenaren zijn van de
boeken negatieven door De Vol
harding tegen bewijs van ontvangst
aan eischers moeien# worden afgege
ven, en dat eischers, wanneer die af
gifte mocht wffrden geweigepd; binnen
14 dagen na de beteekenrng vah dit
vonnis, zoo noodtig gebruik kunnen
maken van den sterken arm-.
De 'moord ia de Halve Maaiudeeg te
Amsterdam.
Naar wij vernemen is thans de in
structie tegen M. Konaakorski, besehuL
digd van den mbord' op een diamant-
beweger in de Halve Maansteeg in
Amsterdam, gesloten. De ™n\t i8 naar
de openbare terechtzitting verwezen.
Mr. F. Pauwels zal als raadsman
van beklaagde optreden.
Hy kon niet best met z*n vader opschieten.
'Eey 20-jarig los werkman uit Bodegra
ven verscheen gisteren in de bcldaa«gden-
bank voor de Utrechtsche Politierechter.
Hy had zich wederrechtelijk tot een pak
huis toegang verschaft en daar twee zak
ken lompen en nog eenige ledige zakken
medegenomen, met de'bedoeling deze te ver-
koopen. Waarom hy dat had gedaan? Om
aan geld te komen .Hy was by een' neef te
Bodegraven in den kost geweest, werd
werkeloos, kon z'n kostgefd niet meer be
talen en van je familie moet je 't maar
hebben de neef zette hem op straat. Hij
bleef eenigen tyd zwerven en kwam einde
lijk tot de diefstallen, daar hy niet wist hoe
anders in «zyn levensonderhoud te voorzien.
„U bent van het ouderlijk huis destyds
weggeloopen, nietwaar? Waarom? vroeg de
politierechter.
„Ik kon niet best met m'n vader op
schieten."
„WaB er iets voorgevallen?"
„Nee-ik kon niet best met m'n vader
opschieten
De Officier van Justitie eischte zes maan
den gevangenisstraf, met aftrek van pre
ventieve hechtenis.
Mr. Paling, beklaagde's verdediger, wees
op de moielyke omstandigheden, waarin be
klaagde vóór het plegen van het feit ver
keerde, zyn jeugd en zftn blanco strafregiis-
,ter daarbij in aanmerking nemende. Ook is
thans een verzoening met zyn otodera tot
stand gekomen, zoodat hjj by een voorwaar
delijke veroordeeling weer onmiddellijk naar
huis kan.
()e politierechter .onmiddellijk mondeling
vonnis wijzende, verooedeelde den beklaagde
tot vier maanden gevangenisstraf van den
tyd in preventieve hechtenis doorgebracht.
STADSNIEUWS.
GOUDA, 16 Janauri.
Voorkoming van tandbederf bij on^ze
kinderen.
In een gisteravond in den Rotterdam-
schen Kring belegde bijeenkomst van de af-
d eel ing Rotterdam der Vrouwengroep uit
den* Vrijheidsbond, heeft dr. W. L. van An-
del, tandarts alhier een lezing gehouden
ovet: Hoe voorkomen wy tandbederf by
oiMQ kinderen
Aan een verslag van het door Dr. v. A.
gesprokene, In de „N.R.Crt." ontleenen wy
het volgende:
De heer van Andel herinnerde eraan, dat
Jan Ligthart eens gezegd heeft, dat de ar
beid der school met onvruchtbaarheid ge
slagen wordt, al® zy verzuimt, voor zooveel
mogelyk te waken en te zorgen voor een
goeden gezondheidstoestand der scholieren.
Anders dan vroeger het geval was, worden
er thans tal van., hygiënische maatregelen
genomen. Sociaal-hygiënische maatregelen
als de hier bedoelde zyn een noodzakelijk
onderdeal van het onderwijs en ook voor het
vraagstuk der mondhygiëne Reeft men de
hulp der school ingeroepen. Maar al zyn er
o» het gebied der tandheelkunde in de laat-
.we 25 jaren bewonderenswaardige vorde
ringen gemaakt, de 0171 vang van het tand
bederf, dat wel te voorkomen, maar niet te
genezen is, is niet afgenomen.
Allereerst moet komen vast te staan, dat
het onderwijs in de wondverzorging voor
het welzijn der kinderen noodzakelijk en dat*
het «buiten- de school niet bereikbaar is. Spr.
zette het ontstaan en de ontwikkeling van
't gebit uiteen en wees op de voornaamste
oorzaak van het tandbederf, de microscopi
sche nauwe spleetjes die ontstaan in een
niet goed versmolten kauwvlak. Vah het
zesde jaar af zal de reiniging regelmatig
moeten geschieden, opdat de voedsel resten
het glazuur niet aantasten. Het kind, drft
dit uit eigen beweging doet, moet nog ge
boren worden. Zyn de aangeboren defecte
groeven en spleten van dien aard dat reini
ging niet helpt, dan zal er van het eerste
oog<enblik af opvulling moeten plaats heb
ben.
Wie zullen en hoe zuilen wij dit onzen kin
deren^ leeren? Spr. wy»t er op, dat de sfcryd
tegen het tandbederf niet met den tanden
borstel alleen gevoerd kan worden.
Goed lplauwen doet voor de reiniging van
het gébit hetzelfde als de borstel. Als regel
wordt voor een melkgebit eerst hulp inge
roepen als het reeds te laa^ is. Ook voor
het blijvende gebit ge'ldt het paroolschoon
maken en schoonhouden.
•Hét Ls niet zoo. eenvoudig, het kind het
regelmatige gebruik van den tandenborstel
te leeren. Op het geregelde komt het aan.
Voor het onderwijs in mond verzorging
hebben wy speciale hulp noodig. In het bui
ten land is men in de eerste. plaatB begon
nen met'hulp van tandartserf, die de scho
len rondgingen. De fout was, dat men
trachtte slechte tandem en kiezen te her
stellen, maar niet de goede te behouden.
Een andere methode is, de kinderen eiken
morgen, vóór het onderwijs begint, de tan
den te laten borstelep. Maar daarmede wor
den de defecte groeven niet bereikt. Men
moet dus aandacht besteden aan de verzor
ging én aan de defecte groeven. Daarmede
zijn goede resultaten bereikt. 'Reiniging en
controle zyn permanent noodig. Dit den
kinderen te leeren, ligt op het ferrein van
de school.
In het Amerikaansche systeem is de na
druk gelegd op het onderwijs en de contro
le; noodgedwongen moet men tandheelkun
dige hulp ifiroepen voor de kinderen, die op
de school komen. Spr. deelde mede, op welke
wyze het onderricht in Amerika is inge
richt; men bereikt ermede, dat 'bijna alle
kinderen goed voor "kun mond zorgen.
In Duitschland heeft men de oplossing
niet in de Amerikaansche richting gezocht.
Daar wordt uitgegaan van het gave, gezon
de gebit. Geen oefening in tanden borstelen,
maar nauwkeurige controle om na te gaan
of zich"1'defecte gröeven beginnen te verboo-
nen. Te Essen wordt nog op ouderwetsche
manier, door een soort abonnementssysteem
het tandbederf bestreden. Het resultaat
daarvan is zeer'slecht
Het Amerikaansche systeem komt ons be
grip van het schoolwezen het meeöt naby,
maar spr. acht het voorloopig voor ons land
toekomstmuziek Te Haarlem, waar het
Duitsche systeem wordt toegepast, zijn de
resultaten onverdeeld gunstig. Ook andere
steden in ons land wijden hun aandacht aan
dit onderwerp. A-He ouders zullen ten slotte
onderwijs in tandverzonging voor hun kin
deren moeten verlangen; dit ligt niet op
de weg van d^ kliniek, maar op dien van
de school.
Na een gedachtenwisseling van verschil-
lehde toehoorders met den spreker zeide Dr.
v. Andel dat "aar zijn meening met school
inspectie en raadgeving aan tie ouders op
dit gebied niets te bereiken valt. Dagelijks
zullen wij den kinderen in de school moeten
bijbrengen, dat hun Mond niet I" orde bltfft,
als zy daar niet voor zorgen. J
Roei. en Zeilvereeniginfi „Gouda."
Door de Roei- en Zeilvereeniging „Gou
da" zal op Maandag 25 Januari des avonds
8 uur in de Sociëteit „de Réunie" als spre
ker optreden de heer G. Voglezang de Jong,
Ryksbakenmeester te Krimpen a. d. IJssel,
met het onderwerp: „Wat moet een ama-
teurzeiler weten van schip, tuigage en ma
noeuvres."
De spreker zal behandelen: Typen van
vaartuigen en hare toerusting, Staand- en
loopend want, Grootzeil, Stagfok, Byzeilen.
Het reven en uitreven onder zeil, Zwaarden
en Roer, Wettelijke bepalingen ter voorko
ming van aanvaring, Wedstrijdzeilen.
(Zie verder Eerste Blad.)
DAMRUBR1EK.
Onder redactie van de Damclub „Gouda",
Secretarie Steynkade 27, lokaal der oiub
Markt 49.
De oplossing' zal worden vermeld op
25 Januari 1926.
9 Probleem No. 816.
Zwart schijven op: 7, 18, 28, 36.
Wit schijven op: 21, 83, 89, 46, 48.
Probleem No. 316.
Zwart schijven op: 1, 6/9, 12, 17, 18, 21,
27, 41.
Wit schijven op: 23, 29, 80, 33, 36, 38, 40,
42/44, 47.
Oplosmng van probleem No. 311.
Wit speelt 42—87, 29—23, 36—60, 84—80,
41—36, 44 83, 60 10.
Oplossing van probleem No. 812.
Wit speelt Sb—30, 38—38, 40 7, 28—22,
32 26, 26 17.
ADVERTENTIEN.
Hiermede betuig ik mij» hartelij-
ken dank voor de vele blijken van
deelneming bij het overlijden van
mjjn geliefde. Echtgenoote ondervon
den.
J. C. T. KAPTEIJN.
Gouda, Piersonweg 1. 1U M
Voor Uwe belangstelling en deelneming
door on® ondervonden by hgt zoo treurig
verlies van onze innig geliefde Dochter
HELENA LAMERDINA KAPTEIJN
- geb. ABENDS,
betuigen wij hiermede onzen hartelyken
dank.
Fam. E. ABENDS,
GOUDA, Januari 1926. tl9 u
Regentes8eplantsoen 28.
DROGIST - WIJDSTRAAT 31.
weet zyne gezette tyderf, en een tor
telduif en kraan en zwaluw nemen
den tyd hunner aankomst waar.
Het oudste wetenschappelijka bericht over
den vogeltrek vinden wy by den Griekschen
wijsgeer Ar ist o t e 1 e s, den grondleg
ger» der zoölogiséRe wetenschap. Hy ver
haalt in zijn geschriften echter ook van de
winterslaap van Zwaluwen en andere vo
gel®, eerf fabeltje, dat nog tot voor korten
(f« in allerlei vogelkundige literatuur te
vinden was. Plinius vertelt niets
nieuws over den vogeltrek en eerst in de
18de eeuw verschijnt het eerste werkelyk
goede werk over den vogeltrek en wel van
niemand minder dan Keizer Prede-
rik IL dat was getiteld „De arte,
di cum avibus". Hierin wórdt een Reel goe
de en juiste beschrijving van het trekyer-
achysel gegeven, die getuigt van een scher
pe opmerkingsgave en een onderzoekangs-
lust, zooalg toen slechts zelden werd aan-
i getroffen. Veel njinder belangrijk is het
werk vim zyan tijdgenoot Albertus
«Magnu-s, den wijsgeer, bekend als leer
meester van Thomas van Aquino, die een
werk schreef „De animelibus", dat echtpr
niet veel meer was 'dan een weergave va»
oudrf verhaaltjes en fabeltjes en .vafa wat,
Aristotelea vertelde.
Tal van auteurs hebben later over 6®"
vogeltrek geschreven,1ljonder echter tot be
langrijke resultaten te komen. Karl vqn
Linné heeft zelfs pogingen gedatfei om
experimenteel den vogeltrek te bestudee-
ren> hij organiseerde daartoe in 1750 een
net van waarnemer^ in Zweden. Een groot
aantal geschriften over den trek, die later
zyn verschenen, zijn de myeite van het
Vermelden niet waard. Van belang zijn voor
ons wel de werken van A von Midden-
dorff („Die Isepiptesen Russ
la ndis") en yon J. A. Pal mén
(Ueber die Zugstrassen der
Vögel','). Von Midde^dorff poogt
in zijn wqrk het verloop van den vogel-
tre^| in Rusland na te gaan. H(j verzamel
de daartoe de aankomstdata van verschil
lende trekvogels in onderscheidene plaatsen
en bracht ze op kaart. Hy verbond vervol
gels de plaatsen met gelijke aankomstdata
door lynen, die hij isepiptesen Roemde. De
richting loodrecht op de isepiptesen, die
gielf ongeveer evenwijdig loopen, metde
breedtegraden, is natuurlijk de ri<4frng van
den trek. De isepiptesen zelf stellen natuur
lijk het regelmatig voorwaarts gaan der
trekvogels voor. Denkt men al deze rich
tingen verlengd, dan blijken ze in de noord
punt van^Siberië samen te komen, in het
Taymar-eiland, waar dé magnetische pool
ligt. 't Is niet te verwonderen, dat Von
Middendorff tot de conclusie kwam,
datf-ëe trek door de magnetische pool op de
w in «6f andere wyze beïnvloed wordt. Hy
meent, dat bij de vogels een magnetisch
gevoel aanwezig ds, dat wellicht i" verband
staat met de ^nagnetisch-galvandsche stroo
men in hun lichaam. De vogel is, meent hy,
door en door magneet. V
In het laatste van de 19de eeuw kwam
men tot een internationale organisatie va»
de vojeltrekstudie en werd o.a_ ingesteld
het Permanent Intern ation&al
Ornithelogifrh - Comité, waar
in ons land oa,.WSnouckaert van
Schauburg *üi was, welk comité tot
taak had de bestudering vah den trek in
ternationaal te organi^eeren. Tal van ge
gevens zijn het resultaat geweest van de
werkzaamheden van het comité; ze liggen
achter nog grootendeels onbewerkt in de
vaktijdschriften verspréfid. Het' grootsche
plan flvan het comité «heeft schipbreuk ge
leden; echter bad 't ten gevolge, dat men in
tal van landen zyn aandacht ging schen
ken aan dit verschijnsel. In Hongarije is
.het plan met %root enthousiasme opgevat
door ,Otto Hermann, directeur v&n
de M ongaarsche Ornithologi.
«che Cêntrals», die tal van waarnemers
wfet te bezieten voor deze studie. Een groot
materiaal in Rét tijdliehrift „Acniila"
gepubliceerd, getuigt van deze werkzaam
heid. Na den dood»van Hermann is het
werk met kracht «oortgezet en nog elk jaar
vinden wy in „A q u i 1 a" uitvoerige stu
dies over allerlei trek problemen. Hoogst
belangrijk voor de experimenteel^ ^udaf1
van den vogeltrek was het idéé van den
Deenschen gymnasiumleeraar Ha n s
Mortense^ir om de vogels door ringen
individueel téykenmerken. Reeds vooi; qdat
dye metrin^n begon, waren door parti
culieren allerlei proeven gedaan. Zoo
bijv. Prof. B rugmans te Leiden dn 18(
de Ooievaars, uitgebroed op rijn tuinhuisje,
van een teeken aan den voet voorden om
ze eventueel later te herkennen ©n had Ba
ron van.de r H eyden Wilde Ganzen en
Eenden door halsringen gekenmerkt, maar
deze proeven geschiedden te onsystemo.
tlsch om goede resultaten te kunnen ople
veren.
.Mortenaen ringde zyn vogels met
één aluminium voetring, die voorzien werd
van een opschrift en een doorloopend num
mer. Tevens ^begon hij met de resultaten
vin deze proeven regelmatig te publkee-
ren. Dit indivigheel kenmerken van een
groot aantal vogeN is natuurlijk van ge-
'wichtige beteekenis voor d^ studie van den
trek. Juist de oudere methoden, die voorpl
bestonden in het verzamelen van aan
komst- en vertrekdata (<le z.g.
avi-phaenologie) hadden dit groote
gebrek, dat wy niet ï»rt zekerheid wisten
of de vogels, die men op verschillende
plaatsen en tijdstippen zag, dezelfde waren.
De groote waarde van het ringen is hierin
gelegen, dat we nietmet vermoedens, maar
met positieve feiten kunpej^. werken, want
elke ^pruggevangen geringde vogel is een
bewijsstuk van onaantastbare waarde.
Natuurlijk hangt het geheel af van de be
kendheid, die aan deze proeven gegeven
wordt -of ze resultaten zullen opleveren. In
de pers worden daarom voortdurend be
richten gejkaatst, waarin jnen verzocht
wordt de geringde vogels, die men vtod^
of bemachtigt, met dien ring, of desnoods
den ring alleen, met vermelding van datum
en plaats der vondst, te zenden aan het <op
'den ring vermelde adres.
In navolging van Mortensen is men
in tal van landen begonnen met systema
tisch en op grooten schaal vogel® te ringen.
In Duitschland gebeurt dit byv. door de
VogelwaAe Rossi tte» op de
rische Nehnmg en de VNo g 1 w a r
Hal go 1 and|Op dit laatste station, dat
buitengemeerfpunstig gelegen is voor den
vogeltrek zyn sinds eenige jaren bijzondere
inrichtingen gemaakt, waarmee de trekvo
gels gevangen worden. Ze worden dan ge
ringd, verschillende maten worden geno
men en ten slotte worden ze gewogen; uit
een te zetten waarom dit geschiedt zou te
veel ruimte innemen. In ons land i® In 1914
's-Rijiks Museum van Natuur
lijke Historie te Leiden onder lei
ding van Professor van O o r t begonnen
n^et het ringen van vogels in ons land, eeife
onderzoek waaraan ook de G. O. C. ,,Hirun-
do" alhier sinds vele jaren meewerkt. On
geveer 40.000 ringen zijn op het oogenblik
gebruikt, terwyl er van de geringde vo
gels ongeveer 600 zijn teruggevangen. De
ringen worden in verschillende groqtten
verstrekt, alnaar devogelsoorten waar
voor ze gebruikt moetejrtwordep. Van de
zijde van vogelbeschermers itfó. wel eens
bezwaren aangevoerd tegen het ringen,
van wege het letsel, dat de vogels zoudefl
krijgen, maar daarvan is geen sprake en
dit is begrypelyk wanneer men weet, dat
de kleinste ringen ongeveer 0,06 Gr. wegen
en de grootste slechts een paar gram. De
vogelbeschermers maken zich belaoheRjk
wanneer ze hiertegen ageeren.
Behalve door het ringonderzoek wordt
de vogeltrek in ons land bestudeerd door
de Cf 1 u b van Trek waarnam© va,
die in het najaar dagelijks trekwaarne
mingen doet langs de Hollandse he kust,
waar leen zeer aanzienlijke trek langs goot.
Aanvankelijk was het centrale punt van
Ipttruit de Club wefkte villa „Nova" te
Noordwyk, van daar dat wy gewoon zijn te
spreken vwi het Trekstation Noord-
wijk.
In de laatste jaren werden waarnemin
gen gedaan op het kleine Wadden-eilandje
Rottum, dat, volgens de verslagen door
IG. A. Brouwer en Jan Verwey dn
>t tijdschrift „Ardea" gepubliceerd, von
rjel belang is voor de studie van den trek,
yooral de studie von den trek der zangvo
gels biedt er onverwachte gemakken en
zou er statistisch verricht kunnen worden.
Rottum neemt echter zienderoogen af en
is wellicht over eenige jaren niet meer dan
een barre zandplaat. Dan is er alle reden
om te werken op den vuurtoren Srandaris
te Terschelling, waar binnen korten tyd éen
trekstation gesticht wordt, op Vlieland,
aan den Hoek van Holland en de groote
rivieren en tenslotte op onze verschillende
lichtschepen, die beschouwd worden als de
sleutels ojj de kostbaarst© laadjes der trek-
wetenschap. Op enkele van die lichtsche
pen, o.a dat voor den Nieuwen Waterway
„Maas" zijn al trekwaatnemers gestatidfr
neerd geweest, die van hun bevindingen in
,Afiea" verslag hebben uitgebracht.
Natuurlijk is het vogel ringen niet alleen
zaligmakend, d. w. z. voldoende om ons ton
slotte een inzicht 'te geven in het weten
van' het probleem. Daarnaast blijft noodfer
het verzamelen van de aankomst- en vw- y
trekd&ta erf het waarnemen van de trók-
bewegingen in de natuur, waarvan vooral
het laatste ons van veel belang, voorkomt.
Eenige duizenden gerii^gde vogels
in de jaren, dat* men zich met dit orJ
heefi bezig gehouden terug gevangen
over vele soorten is men althans te weten
gekomen, hoe ze trekken en dit is toch
noodzakelijk om ten slotte de hoofdvraag
van het heeks verschijnsel te kunnen be
antwoorden: waarom trekken de
vogel
je uw
i vooral
oorkomt.
ris tijn jd
nderzoe^T
lagen tt»
GOUDA, Jan. 1926.
A. S.
