Voor Uw SI. NISOLAAS CADEAU!
AANBIEDING
NOVEMBER
Akker'. Abdijsiroop
y.y.y. - gouda
KOOPT
E. BOUT's Schoenmagazijn
DG OOGDSCHG FRUITHANDEL
Bobbed en Shingled
Elke lepel helpt
Formosa Oolong Thee
H. C, WEMIKG - larkt 464?
Telefunken Service Station.
J.E.W. TTJBIOÏ
GOUDSCHE COURANT - ZATERDAG 20 NOV. 1926 - TWEEDE BLAD
De Vereeniging'
voor Vreemdelingenverkeer
betere verkeerswegen
naar en van Gouda.
P. J. REVEf ZONEN
H. P. v. Wijngaarden
DAMES
Gouda - Fa. J. G. DORLAS - Amsterdam
Pelterijen, Wollen Vesten, Hand
schoenen, Zakdoekjes, Kousen, Eau
de Cologne, Fijne Zeepsoorten,
Dames Mode Artikelen.
Borstplaat cadeau
-
C. VAN DER HORST
■■■■si MEUBELEN
L. TIËNDEWEG 24 ËODOi TEL. No. 321
Faa 't Hugsche Binnenhof.
Betten en Rattenbestrijding.
VoQr iedere Beurs, apk dj*
meest bescheidene, valt en' val
onze buitengewoon voofdeelig*'
November-prijzen te 'piyaöteereir
om al deze nkuwe modÖ
snufje* te bekomen
Deze chique, mod
Mantel van mooie
Dubbel-Rips,
overbl.msend, tn
plooien in de zi>
panden en Bibe-
rettebontop kraa;
manchetten en zij
panden is verkrijg-
LJ Dc« zeet mooie,
vm de Ij'ne
Mooie Rip.Pope- J5"SS!
line Japon met se-model en
elegante plooi- en «Ml* garhte.düjt
moderne knoop- *a" 8"JS DupmïiV
girneenng op
pon en mouwen, yerkrygbaan in dg
in Wijnrood, Beige, kleuren! ValentU^
Zilvergrijs, Sahara, £'llar bpx.Gtls-fgr,
Marine en Zwart.
-«or Q50 StlWj
slechts -F slechts. *vf
Prachtige Japon
v. uitstekende kwa
liteit Rips Travers,
blousevorm, diepe
plooien in voor- en
achterbaan, kraag
en manchetten m.
keurige applicatie,
indesad. kleuren
slechts 16
Aardige Japon van Elegante Japon
Rips popeline, m van Rips Travers,
blousevorm.mooie met plooien en
knoopgarneering smockwcrk alsook
en- plooien In rok, mooi bijpassend
kraag en manchet- borduursel op
ten van Crêpe de kraag, voorpanden
Chine, geborduurd manchetten, keurig
in harmonieerende afgewerkt, in de
tinten, in ver- nieuwe mode-
schillende moderne kleuren, voor den
kleuren. - *J75 prijs van -J 50
slechts slechts J%t£,
slechts
meest verwende, bieden onre
rijke collecties volkomen bevre-
diging, omdat ieder stuk de ty»
peerenae kenmerken bezit dei
nieuwe mode.
Deze zeer aardige
Mantel van uit
stekende en warme
winterstof heeft
plooien op zij en
is leuk met knoo-
pen gegarn. ter
wijl op den kraag
mooi bont (imit.
Marter) is aange
bracht. De prijs
bedraagt
toch g50
AMSTERDAM ROTTERDAM DEN HAAG UTRECHT LEIDEN GRONINGEN LEEUWAkDEH SNEEK ENSCHEDE ZWOLLE ARNHEM HAARLEM
stelt pogingen in het werk om te
verkrijgen
Dat is van enorme beteekenis.
Steun dat pogen door uw lidmaat
schap op te geven aan het Secreta
riaat: MARKT 31.
2 nu Uw CRE8 en OVERSCHOENEN
in
U waarborgt U zelve voor drooge voeten.
J736 so E. BOUT, Nieuwehaven 306.
Firma Wad. A. Rietveld.
LANOE TIENDEWEU 27
TELEF 313
heeft in
BLAUWE DRUIVEN
TAFELPEREN
TAFELAPPELEN
SINAASAPPELEN
CITROENEN
BUSGROENTEN (merk Sleutels) teg
voorraad
TOMATEN
BANANEN
DOOSJES TUNISDADELS
NIEUWE VIJGEN
ANNANAS in blik
DIVERSE SOORTEN NOTEN
en scherp compirreerende prijzen.
HOESTPASTILLES
DROP IN SOORTEN
LEVERTRAAN
HAARLEMMEROLIE
THERMOGENEWATTEN
SLOANS LINIMENT
PUROL.
Gouda Oosthaven 65
haarknippen
nieuwste modellen
Ondulatlon Marcel.
KLEIWEQ 77 TEL. 463.
om Uw ontstoken keel te
verzachten en die afmattende
hoestprikkel weg te nemen I
Akker's Abdijsiroop dankt haar
•nel werkende geneeskrachtige
eigenschappen aan de kruiden
extracten in haar samenstelling.
Stilt als bij tooveislag de hevigste
hoestbuien en verruimt de borst I
2955-5
- Hffieaieoha artikalRi -
PATENT DENEESMIDDELEN.
laoMl Ttriakatd.
MAISON SANTÉ 9878 8
S.hl.h.d. 165a ROTTERDAM.
Wit merk 40 cent
Blauw 38
Rood 36
Oranje merk 34 cent
Bruin 32
(per ons pakje)
Vraagt ze Uwen Winkelier
is het BESTE ADRES in 'A
kunnen wij niet geven, doch wel een aanwijzing hoe
ze zoo goedkoop mogelijk te verkrijgen:
ET" MAAK UW BORSTPLAAT ZELF MET ONZE ESSENCE.
Prijs per flacon 25 cent. Verkrijgbaar in 20 verschillend smake
Bij iedere flacon gebruiksaanwijzing en borstplaatvonm
Drogisterij „DE GOUDSCHE GAPER"
Fa. S. H. VAN LOON 2959
MARKT 6 GOUDA.
Telefoon No. 762. Na 8 uur 's avonds No. 761.
süsmm*
mam
HAVIN -I- GOUDA
Beveelt zich beleefd aan voor het maken van alle soorten
TEGEN SCHERP CON CU R R EE R EN DE PRIJZEN.
Oedipl. Electro technicus
Een Telefunken Radiotoestel in 't
bereik van iedereen. Naast het toe'
stel Telefunkon 3/26 van 300, »o°
Juist uitgekomen, het Telefunkon
„Alpha", een tweelamps toeatel K'~
schikt voor luMsprekerontvangst voor
83.50. Compleet met ace», annode
batterij en Telefunken luidspreker
„1, 444" zonder antenne 130e-,
Spoedig wordt venwaeht, de door de vakpers zeer gunstig beoordeelde iuid-^
spreker „AROOiPHDN" prijs 65.
Informeert eens waarom de TELEFUNKEN SERVICE U voordeelen bieov.
TWEEDE KAMER.
Algemeen politiek debat.
Het Belgisch Verdrag is nu bij de Eerste
Kamer. Dit college schijnt zich met het veel-
be streden Verdrag niet te willen overhaas
ten. Terecht! Het is op 11 Nóvember in de
Tweede Kamer aangenomen en het zal pas
op 8 December in de afdeelingen van
de Eerste Kamer onderzocht worden. Zoo
wordt het, na de wisseling van schriftelijke
stukken tusschen Senaat en Regeering, al
licht 1927, alvorens de eindbeslissing zal
vallen. Het is niet te snel, maar haastnis er
ook niet bij.
Algemeene beschouwingen over de Sta&ts-
hegrooting.
Ze zyn door het Verdrag een week opge
schoven en wat erger was, zy vielen, na de
spannende debatten over het Verdrag, ge
ducht af. Daar heeft niemand schuld aan.
De geduchte spanning, welke een paar we
ken in de vergaderzaal had geheerscht, was
nu geheel verdwenen en een doffe matheid
hing over het debat, dat weinig noodig was
en waarin velen dan ook weinig zin hadden.
De positie van het Kabinet en de geheele
politieke situatie geven trouwens niet veel
reden ara zware politieke bespiegelingen te
houden: het intermezzo-Kabinet is een uit
komst uit den nood en wie in den nood zit,
is nu juist niet de eerstgeroepene om hoog
te paard te gaan zitten tegenover degenen,
die hem uit den nood hielpen. Daarenboven
hebben wij eerst in Maart politieke debat
ten gehad over de Regeeringsverklaring van
het Kabinet-de Geer, toen de interpellatie-
Marchant over de militaire quaestae (het
weer-optreden van minister Lambooy) en
kort geleden uitvoerige belastingdebatten.
Waarlik motieve^ genoeg om dit jaar de
algemeene beschouwingen eens over te
slaan! Maar neen, tot zulk een zelf-over-
wdnning bleek dè Kamer niet in staat en
niet minder dan 16 leden hebben hun licht
laten schijnen, w.o. verscheidene van de
mindere goden, die anderg by het groote po
litieke debat minder naar voren komen. En
het debat kon er niet op winnen, nu twee
leiders, mr. Dresselhuys en mr. Marchant,
afwezig waren j en ook verschillende kleine
partytjes (L. de Visser, ds. Kerstten en mr.
Arts) zwegen.
Vatten wij onzen algemeenen indruk sa
men, dan staat het Kabinet-de Geer sterk en
gelooven wy met dr. Nolens, dat dit inter
mezzo zeer wel tot de stembus van 1929
kan voortduren, al sluit dit geen strubbe
lingen met enkele Ministers uit. Met name
de Minister van Arbeid kreeg al heel wat
critiek te hooren, omdat hyjiiet voortvarend
genoeg zou zijn met de inwilliging van ar-
belderswenschen inzake achturendag, ver
bindendverklaring van de Collectieve Ar
beidsovereenkomst en sociale verzekering.
Een katholiek democraat dreigde reeds den
Minister zyn steun te moeten onthouden en
de heer Stenhuis, die geweldig tegen mi
nister Slotemaker de Bruine fulmineerde,
dreigde zelfs met N. V. V.'sche stakingen
in bedrijfstakken, waarin geen verkorting
van den arbeidsdag zal plaats hebben. An
deren waren zeer ontstemd over de houding
der Regeering t. o. v. hqt 7e leerjaar, dat
pas in 1930 zou worden hersteld en ook de
schynt te gevoelen. In deze omstandigheden
is er, gel yk mr. Droogleever Fortuyn, die
mr. Dresselhuys verving, zei, aanleiding om
het Kabinet-de Geer alle medewerking toe
te zeggen en de hoop uit te spi*eken, dat
de partyen de nationale zaak zullen stellen
boven de partyzaak en deze Regeering zul
len steunen waar dit mogelijk zal zijn. En
in gelyken geest sprak mr. van Gyn, die
vooral minister de Geer met voldoening als
het hoofd van het Departement van Finan
ciën had zien optreden en die de bezuiniging
met kracht wil voortzetten om tot verlaging
van het nog altijd hooge Staatsbudget te
komen.
In twee vergaderingen waren alle 16 spre
kers aan het woord geweest en reeds den
derden dag kwarfK^ de Premier aan de
beurt die de positie kan het Kabinet, een
aantal van zyn programpunten en de Staats
financiën behandelde.7 Mr. de Geer heeft
kort en bondig gesproken en kort en bondig
komt het hierop tvasr, dat het Kabinet de
zaken, welke de oude antithese raken, ver-
standiglyk laat rusten eiyverder alles zal
aanpakken wat zyn hand te doen vindt. Op
één punt is de Minister van Financiën on
vermurwbaar: veel geld mag niets nieuws
kosten, integendeel! De bezuiniging wordt
voortgezet om nieuwe toeneming van, de
Rijksuitgaven op te vangen. En wat het ze
ker verblijdend accres der middelen betreft,
waarschuwde de Md bister de goedhartige
Kamerleden er voor, dat men een bedrag
slechts eenmaal kan uitgeven. Wy hebben
thans den belastingdruk verlaagd en van
1928 af is zeker aan nieuwe middelen 31
millioen noodig. Voorzichtigheid is dus nog
geboden, willen er niet weer nieuwe tekor
ten komen. Herziening van het Bezoldi
gingsbesluit voor ambtenaren wees de Re
geering dan ook pertinent af en, op den
zelfden grond zal de leerverplichting voor
het zevende leerjaar nog niet worden her
steld. Wel zal de Regeering het zevende
leerjaar herstellen, voorshands echter zon
der leerverplichting en een wetsontwerp be
treffende het leerlingwezen zal de klove
moeten dempen tusschen den leerplichtigen
loeftyd en den minimum-leeftijd voor ge-
oorloofden arbeid. Verder wilde de Regee
ring niet gaan en de moties bleven dan ook
niet uit. Er kwamen er liefst vier, twee uit
het goede hart voortspruitende van den heer
ter Laan, een van den heer Bulten en een
van den heer Suring.
Ken motie-ter Laan was ongeveer gelijk
aan de motie-Bulten, herziening van het
bezoldigingsbesluit en toelagen over 1926
aan rykswerklieden, ambtenaren en onder
wijzers. In verband hiermede trok de heer
ter Laan zyn motie in.
De motie-Bulten werd aangenomen met
41 tegen 36 stemmen. Een motie-ter Laan
betreffende de rechtspositie werd aangeno
men met 46 tegen 31 stommen.
Een motie-Suring (verplichtstelling van
het zevende leerjaar)
met 46 tegen 31
i van tal van an
dere punten te zwijgen.
Van herstel der coalitie is nog niets te
bespeuren. Ook van een nieuwe groepee
ring ziet men nog geen kiem. Het blyft by
afwachten. Hoe de politieke constellatie zich
tal ontwikkelen. Belangrijk was in dit
verband dat dr, Noleris zich opnieuw voor
de oude coalitie uitsprak en voor een sa
mengaan met de S. D. A. P. nog altijd niets
Laat nu geen ambtenaar denken, dat hy
een cent meer krijgt. Dit is met wiskun
dige zekerheid uitgesloten. De Regeering
heeft absoluut geweigerd deze moties uit
te voeren. De premier zei zelfs meer open
hartig dan hoffelijk, dat de afloop van de
stemmingen over deze moties hem niet in
teresseerde! En met nadruk hield mr. de
Geer het de Kamer voor, hoe verkeerd het
is moties aan te nemen, waarvan men te
voren met absolute zekerheid weet dat tzy
niet worden uitgevoerd. De heer Alberda
mocht al wijzen op de beteekenis van een
ernstig overwogen besluit dhr Kamer, het
antwoord van achter de Regeeringstafel liet
aan duidelijkheid niets te wenschen over:
een parlementair Kabinet suppri
meert door zyn politieken invloed een
onverstandig besluit van de Kamer, een
extra-parlementair Kabinet deponeert
zulk een besluit. Dat was afdoende! Niet
temin heeft de Kamermeerderheid er blijk
baar prys op gesteld drie moties in de mi
nisterieel© archieven gedeponeerd te krij
gen. Waarom? Neemt men bet beste aan
en onderdrukt men de gedachte aan vleiery
van groote kiezers- en kiezeressengroepen,
dan kan niet anders dan van sentimentspo-
1 it tok sprake zijn. Men gunt den ambtena
ren gaarn© wat meer salaris en wil zijn
goede hart laten spreken. Dat dit mogelijk
was tegen den nadrukkelyken wensch van
de Regeering, is een nieuw bewijs voor de
ongezonde politieke constellatie. Niet ge
remd door vrees voor de politieke gevolgen
laat «ton zich gaan, wetende, dat de bp-
trokkenen er geen baat by zullen vindejn,
welke ook.
Aan deze schoone demonstratie hebben
meegewerkt: bij de ambtenaarsmotie de S.
D. A. P., Vryz. Democraten, 13 Katholiei,
ken en de heer Arts en by de onderwysmo-
tie dezelfden en zelfs 18 Katholieken, w. o.
dit maal ook de leider, dr. Nolens.
De motie-J."*ter Laan e.a. inzake <1*
rechtspositie der ambtenaren ging er, even
als de onderwjjsmotie door met 46 tegen
SI stemmen en was eveneens een slag in
de lucht. Reeds vroeger (op 28 April j.l.)
heeft de Minister van Justitie in de Kamer
uiteengezet, dat deze zaak allerminst een
voudig is, dat opwekken van verwachtin
gen nergens zoo bedenkelijk is als by per
soneelsaangelegenheden en dat hier zeggen
en doen behooren samen te vallen. Deze
motie zal dan ook geen verandering bren
gen in het voornemen der Regeering om
het formeele recht in een wetsontwerp
voorop te stellen e n t. o. v. het materieel®
te bepalen, dat er een regeling moet ko
men.
e e
De Kamer heeft de overige deel van den
dag besteed aan de begrooting van minis
ter Kan, waarvan alleen de afdeel ing Vi»-
schery onafgedaan bleef.
Van verschillende zijden is gepleit voor
herstel van het directoraat-generaal by
Landbouw en de heer van der Sluis heeft
daarvoor zelfs een motie ingediend. Wij
verwachten echter, dat de meerderheid het
standpunt zal innemen, dat men den Mi
nister in deze de handen niet moet binden,
of zooals de heer Weitkamp het zei: men
late minister Kan „boer op zyn erf en
schrijver op zijn erf'.
®ij de behandeling van de afdeeling
Landbouw heeft vooral het verbod van in
voer van Nederlandsch versch vleesch in
Engeland op grond van (een kennelijk on
gemotiveerde) vrees voor mond- en klauw
zeer in het middenpunt der belangstelling
gestaan. Dat onze Regeering ten deze niet
heeft stilgezeten is voldoende bekend en
gelukkig heeft en ze uitvoerhandel in
vleesch zich voor een goed deel weten aan
te passen door het uitvoeren van bacon.
Met het advies van den heer Braat om te
genmaatregelen tegen Engeland te nemen
nam de Minister terecht een loopje door de
vergelijking met een dwerg, die een reu*
een klap in diens voor den kleinen mam
onbereikbaar gelaat wil geven. Het van
verschillende zyden geopperde denkbeeld
om gedqrènde de Olympiade in 1928 een
landbouwtentoonstelling met Staatssteun
to organiseeren om onzen landbouw nog
meer bekendheid in het buitenland te ge
ven, lokte den Minister zeer aan, al kon hy
natuurlijk nog geen bepaalde toezegging
doen.
Hot conflict in da mijnindustrie.
Het Engelsche mtjiwrnflkt is wel een
heel eigenaardig stadium gekomen Men
rekende er beslist op, dat de distrieten de
regeerings-voorstellen zouden aanvaarden,
en dat daarmee de staking tot het verleden
zou behooren. Trouwens practisch was dat
reeds het geval, doordat duizenden mijnwer
kers den arbeid reeds hebben hervat. Doch
wat gebeurt! Men laat in de districten hen,
die weer aan het werk zjjn gegaan, niet
meestemmen! Een buitengewoon merkwaar,
dige truc, die de waarde van den udtslag der
stemming tot nul reduceert. Want zjj, die
die daad zich feitelijk uitgesproken vóór
beëindiging der staking. Alleen hun stem
wordt niet gehoord; hun daad wordt alleen
gezien, en die is welsprekender dan hoeveel
stemmen ook. Maar als men het formele re
sultaat der stemming in Londen nagaat, dan
ziet men dat waarschyrilyk een groote
meerderheid tegen de regeeringsvooratel 1 en
zyn geweest. Nogal logisch! Want in feite
hebben allen zy, die nog doorstaken, en dus
tegen de opheffing der staking zyn, hun
stem uitgebracht. Formeel gesproken is dus
de (meerderheid^ der werkers tegen de regee-
ringsvoorstellen, maar iemand-, die de toe
standen goed- kent, kan tot geen andere con
clusie komen dan deze: de staking is totaal
verloren, en de regeeringsvoorstellen zyn
feitelijk aanvaard, niet door de stemming,
maar door de daad.
Volgens de officieele uitslag zyn 147.606
stemmen uitgebracht. Tegen het aanvaarden
der regeeringsvoorstellen waren er 460.806
er voor 313.200. Door dezen uitslag werd
het bestuur der Mijnwerkersfederatie, dat
naar men weet gisteren bijeenkwam, voor
een dilemma gesteld, waarmee intusschen
'n steeds wassende stroom van werkwilligen
in de districten gepaard gaat. Gisteren had
den zich ruim 10.000 man aangemeld en het
(aantal mijnwerkers, dat zich thans van
de Federatie heeft afgescheiden en den ar
beid heeft hervat, is byna 377.000.
Op initiatief van de gedelegeerden van
Zuid-Wales werd voordat de gedelegeerden
conferentie uiteenging een resolutie aange
nomen, waarin aan alle districten wordt
aanbevolen onverwijld in
onderhandelingen te oj
De resolutie
renden raad na te gaan door welke alge
meene beginselen de districtsorganisatiea
zich moeten laten leiden bij de onderhan
delingen. Zy dringt er op aan, dat geen dis
trict een eindregeling zal treffen, totdat er
een nieuwe nationale conferentie wordt ge
houden, welke de rapporten over alle on
derhandelingen zal ontvangen.
Nog voor de resolutie om onverwijld on
derhandelingen te openen gepubliceerd weid
werd reeds bekend dat er tusschen de mijn
eigenaars in Nottinghamshire en de gedele
geerden van 40.000 van de 60.000 myyorwer-
kers in dit kolengebied, die de leiding vol
gen van het Lagerhruislid Spencer, den lei
der van den gewestelyken Mijn werkersband,
die onlangs door de Mijnwerkersfederatie
werd geroyeerd, een overeenkomst werd ge
sloten voor den duur van vijf jaar.
De andere zullen thans wel spoedig vol-
De bladen melden, dat een aantal voor
aanstaande arbeidersleiders van plan zyn
een nieuwe beweging voor den vrede in het
industrieels leven in te zetten. De „Daily
News" meldt dat deze leiders van meening
zyn, dat de gebeurtenissen in de industrie
sedert het laatste jaar een buitengewoon
geschikte gelegenheid opleveren om op de
ruïneuze nutteloosheid van stakingen te
wijzen en de voordeelen van constitutioneel e
en conciliante middelen te propageeren. En
kele oorzaken van de strubbelingen in de
industrie zijn, zoo wordt betoogd, recht
streeks terug te brengen tot de concurren
tie van inferieure arbeidsnormerv in het bui
tenland en kunnen alleen door wetgevende
maatregelen doeltreffend worden ondervan-
ge. Andere strubbelingen vragen om de in
stelling van betere betrekkingen met de
werkgevers door de voorziening in een ver
beterd stelsel vam verzoening.
Omtrent deze verzoeningspoging zegt de
Times dat de leidende figuren van den ge
matigden vleugel der Arbeiderspartij geen
speciale campagne voor den Vrede in het
industrieele leven zullen op touw zetten,
maar meer dan zy tot nog toe deden in
redevoeringen den nadruk zullen leggen op
vredalievende oplossing van arbeidsgeschil
len. Zy wijzen er op dat in industrieën, die
geen buitenlandsche concurrentie te duchten
hebben, en in andere industrieën die niet
met concurrentie rekening hebben te hou
den, geschillen zeldzaam zijn, en dat den
laatsten tyd de geschillen zich uitsluitend
beperkten tot de industrieën, waar de con
currentie uit het buitenland scherp is. In
dit verband wordt er op gewezen dat in
Augustus van het vorig jaar een commissie
uit de Lagerhuisfractie der Arbiederspartij
party onder presidium van Snowden de hou
ding van deze party omschreef tegenover
„sweated" goederen en erop aandrong, aan
goederen, geproduceerd onder bevredigende
voorwaarden in het rijk, voorkeur te ver-
leenen boven goederen geproduceerd onder
„sweated" voorwaarden in het buitenland.
Verwacht wordt dat dat standpunt thans
sterker naar den voorgrond zal worden ge
bracht met het oog op de meening die on
der de Arbeidersleden bestaat, dat de indus
trieën, waar de stubbelingen acuut zijn,
juist die industrieën zijn, waarin de'Engel-
sche arbeider onderhevig is aan unfaire bui
tenlandsche concurrentie.
BUITENLANDSCH NIEUWS.
BELGIë.
Onzekere oorlogsleiding.
De strijd tusschen maarschalk Foch en
kening Albert inzake den slag aan den
Ijzer, welke denken doet aan den strijd om
de overwinning by de Marne (tusschen
Joffre en Gallieni) is de „Frankf. Z." aan
leiding om erop te wijzen, dat die strijd ook
voor de Duitschers meer dan alleen histo
risch belang heeft. Er Wijkt n.l. uit, dat in
die kritieke weken in het kamp der geal
lieerden groote onzekerheid heeft
heerscht. Hoe zou de gang van zaken zijn
geweest, indien toen niet ook in het Dyit-
sche hoofdkwartier onzekerheid hadde ge
heerscht. Door dat gebrek aan doelbewust
heid kregen de Belgen gelegenheid de stel
lingen aan den Lfaer in te nemen voordat
de jonge Duitsche troepen aan het front
kwamen.
In verband met d^n aanvol op Antwerpen
alvorens het Belgische verzet was gebro
ken vraagt de „F. Z." tenslotte of het leger-
bestuur den moreelen invloed van een snel
len val van Antwerpen hooger heeft ge^"
schat dan het geweldig groote militaire
voordeel, gelegen in de bezetting van weste
lijk België en den we gnaar Calais.
ZU1ID- AMERIKA.
Een schip verbrand.
Een lading vee omgekomen.
Het stoomschip „Montreal", een der
mooiste schepen van de Canada Steamship
Line, is door brand tusschen Quebec en
Montreal totaal vernield. Vijf leden van een
bemanning van veertig worden vermist
Het schip vervoerde een lading rundvee en
paarden, die geheel verbrandde.
Een interessante brochure
van Dr. W. Schuurmans Stek
hoven. Uitgave C. Morks Ozn.,
Dordrecht. Prijs 1.50. 72 pag.
Dr. W. Schuurmans Stekhoven,
arts te -Utrecht, welbekend als genees
kundige medewerker van de Nieuwe Rot-
terdamsche Courant, heeft sociaal-
geneeskundige studie geschreven, getiteld
„Ratten en Rattenbestrijding in ons Vader
land", welke studie, in verband met de
groote beteekenis van de ratten in onze sa
menleving algemeen interesse verdient. De
voorzitter van den Gezondheidsraad te 's-
Gravenhage, Dr. N. M. JosephusJitta
schreef een inleidend woord, waarin hy er
OA. op wyBt, dat op 't oogenblik in Parys
een internationale conferentie, bijeenge
roepen door de Fransche regeering, zich
bezig houdt met het bestudeeren van de
maatregelen, die op wederkeerig gebied ge
nomen kunnen worden tegen een aantal
besmettelijke ziekten, o.a. tegen de pest,
waarvip de rat in 't algemeen de over
brengster is. Op Java eischt deze ziekte op
't oogepblik vele slachtoffers, en juist daar
is gebleken, dat de strijd tegen de ratten
het eenige afdoend© venweermiddel is en,
dat daar, waar de strijd tegen de ratten
rtelselmatig wordt gevdferd, men ook de
Pest ziet verdwijnen.
In dit boekje van Dr. Stekhoven wordt
n« op eenvoudige, maar grondige Wyze uit
eengezet, waarom en hoe we ong tegen de
mtten kunnen ivenweeren. De schrijver ver-
de kunst quaesties op een pakkende
Jrnnier uit een te zetten en verbaast tel
kens door de veelzijdige toelichting. Aan
heen, die zich interesseert voor maat-
«chappelyke hy giëne zy het boek
je ten zftrste ter lezing aanbevolen.
Allereerst wordt een overzicht gegeven
van de biologie van de ratten: waar ze
voorkomen, hoe ze leven, welk voedsel ze
gtibruiken enz. In ons land komen twee
echte ratten voor en wel:
lo. d e r i o o 1 r a t (Mus norvegicus of
decumanus).
2o. dehuisrat (Mus rattus).
Deze soorten komen thans over de gehee
le wereld verspreid voor, maar volgens de
geschiedschrijvers zouden beiden uit Oost-
Azië afkomstig zy'n en vandaar per schip
langs de oude handelswegen Europa hebben
bereikt en de ratten hebben een buiten
gewoon groote (voortplantingssnelheid
zich binnen korten tijd zoo snel hebben uit
gebreid, dat ze nu welhaast overal worden
aangetroffen.
De rat is voor den mensch schadelijk op
drieërlei wijze. Allereerst door haar v.oed-
sel, dat ze gewoonlijk van ons „Bteelt".
Hierbij valt echter een verschil op te mer
ken tusschen de rioolrat, die practisch alles
eet, en de huisrat, die meer den voorkeur
geeft aan zindelijk voedsel en bovendien
eenigszins vegetarisch is aangelegd. Ten
tweede is de rat schadelijk door z'n groote
vernielzucht en ten derde door z'n
behoefte aan nestmateriaal, waarin
zij voorziet ten koste van boeken, kleeren,
iDeoeconomische schade door de
ratten aangericht, is vry .belangrijk. Uit
een vereenigd rapport van de diensten voor
Stadsontwikkeling en Reiniging en den
Geneeskundigen Dienst der gémeente Den
Haag blykt, dat de schade, die per jaar
op door de ratten aan de eigendommen der
gemeentenaren worden toegebracht op niet
minder dan 300.000 werd begroot. Op
het platteland is de schade, berekend per
inwoner, ongetwijfeld veel hooger De
schrijver meent, dat slechts dan de over
heid de bestrijding ter hand mag nemen,
wanneer de algemeene welstand
en de Volksgezondheid bedreigd
worden, of wanneer het betreft het voorko
men van hinder van de omwonenden van
particuliere bedrijven, die met bijzonder
rattengevaar gepaard gaan. Tot op zekere
hoogte kunnen we aan de rattenbestrijding
ten grondslag leggen het oude Hollandschè
spreekwoord: „Wie 't water deert, die 't
water keert"..
By de hygiënische gevaren ver
bonden aan de rattenplaag staat de over
brenging van besmettelijke
ziekten 't zij direct, 't zy door imiddel
van beesmette parasieten, geheel op den'
voorgrond. Als zoodanig moeten genoemd
werden de rattenbeet-ziekte, de
z iek te van We il, de pest, de t r i-
chinoseen 't mond-en klauwzeer.
Dat de laatste veeziekte door de ratten zou
worden overgebracht, is een veronderstel
ling van zeer jonger datum, die echter door
opzen landbouw-consulent te Londen Ir.
Gerritsen wordt bestreden, omdat ratten
zeer moeilyk met mond- en klauwzeer te
besmetten zyn.
't Lykt ons wel interessant, in verband
met het onlangs voorgekomen infectie-
geval in de Stedelijke Zwemin
richting te Gouda, de opvatting van
Dr. Schuurmans Stekhoven over de rol, die
de ratten spelen by de overbrenging van de
Weil'sche ziekte (spirochaetoais
icterohaemorrhagiae), weer te geven. Ge
woonlijk verloopt deze ziekte onder zóó
lichte verschijnselen, dat ze óf onopgemerkt
blyven óf afgaande op het hoofdverschyn-
sel: geelzucht een andere diagnose wordt
gesteld.
Het Tïiicro-organisme, dat directe oor
zaak van de ziekte is, Leptospira
icterohaemorrhagiae, nestelt zich
m de nieren van de rat en wordt met de
urine uitgescheiden. De besmetting van den
mensch vindt dan ook waarschijnlijk plaats
door het binnenkrijgen van verontreinigd
water of van stoffen, die door ratten be
smet zijn. Vermelding verdient, dat een deel
der in ons land waargenomen gevallen,
personen betroffen, die in 't water hadden
gelegen en byna waren verdronken e« daar
bij een flinke hoeveelheid water hadden bin
nen gekregen. iBij een onderzoek van de
hoogleeraren Dr. W. Schiiflfner en Dr.
W. A. Kuenen in ons land, bleek, dat
gemiddeld 45 der volwassen ratten (by
na alle rioolratten) ermee besmet waren.
Onze aandacht moeten we dus voortdurend
op dit vraagstuk gevestigd houden, al wet
tigen de vry zeldzaam waargenomen
gevallen dezer ziekte nog geen kostbare
rattenverdelgings-campagne.
De rattenbestrijdin gsmidd e-
len houden natuurlijk verband met het
deel, dat by het gebruik voor oogen wordt
gesteld en dat drieeërlei kan zijn: verdrij
ving, beperking of uitroeiing van de ratten-
bevolking op een bepaalde plaats. Prof.
van Loghem stelt zich op het stand
punt, dat de stryd tegen de rat vóór alles
is verdediging tegen het indrin
gen van de rat in voedaelpak-
huizen en voorraadschuren en
het tot rattennesteling onge
schikt maken van alle voor de
samenleving dienstbare hui
zen, stallen en gebouwen.
Ter verduidelijking van dit standpunt
voert Prof. van Loghem aan, dat er wel
haast zooveel ratten zijn als er kunnem zijn;
in den strijd om het bestaan dringen zij
steeds op naar nieuwe nestelplaatsen en
nieuwe jachtterreinen. Rattenverdrij-
v i n g heeft dus tengevolge ratten-
verdelging.
De allereerste ei sch, waaraan dan ook een
rattenbestrijding behoort te voldoen, moet
afdoende en blijvende verdrifving genoemd
worden. Dr. Stekhoven verdeelt de bestrij
dingsmiddelen in de volgende vijf groepen:
1. jagen en vangen met natuuelijke
vijanden en vallen;
2. vergiftigen door toedienen van vergif
tig voedsel;
3. vergiftigen met behulp van vergiftige
gassen;
4. verwekken van besmettelijke ziekten
onder ratten;
5. ratdichtmaken van nestelplaatsen en
voedselvoorraden.
Rattenbestrijding zonder het ratproof
maken van alle nestplaatsen en opslagplaat-
sel heeft volaens den schryver g e en zin.
In een afzonderlijk hoofstuk wordt een over
zicht gegeven van de rattenbestrijdings-
organisatie. Mits het toezicht op de toepas
sing der bestrijdingsmiddelen en het slot-
onderzoek ter vaststelling van de bereikte
resultaten in deskundige en onpartijdige
handen is, ziet de schryver er geen bezwaar
in de rattenbestrijding aan een c o m m e r-
ei e e le onderneming toe te vertrou
wen. Alleen de zoo verantwoordelijke
scheepsontratting in de haven
steden zal door de betrokken, goed uitge
ruste overheidsdiensten moeten
worden toegepast, en komt zeker niet in
aanmerking om aan een particuliere onder
neming te worden toevertrouwde
Het rattenbestrydingsvraagstuk is zeer
veelzijdig en slechts door onderlinge samen
werking van den technicus, den medicus
epidemioloog en den pharmaco-toxicoloog,
die voor elk bijzonder geval een plan de
campagne zullen moeten samenstellen,
waarbij rekening wordt gehouden met aller
belangen, kan men een afdoende bestrijding
organiseeren.
In verhand met de algemeene belang
stelling, die dit geschrift verdient, hebben
we de denkbeelden van den schrijver meer
uitvoerig weergegeven dan we ais regel
kunnen doen. Enkele slordigheden, die er in
voorkomen, kunnen bij een eventueelen her
druk gemakkelijk verbeterd worden.
t