Glas in lood tn Koper
GOUDSCHE COURANT
Kerstnummer
WISBRUN LIFFMANN
BALANS - OPRUIMING
mirtiös»
2
Th. J. NOBEL,
I
VISITEKAARTEN
FOTO LUX, Kleiweg -80, Gouda, pagaiijk» opend
Aanbesteding.
WONDEN
DE (iOl ll.SI UK PRIIITIIANDEL
Rwfken Brengt
de stemming erin,
wartendijk
KERSTNUMMER
Genezing door de Planten
BEAVER
WALL ra
BOARD
MARKT 50 GOUDA
Bestel
direct
Uwe
- Prima Carton -
Letter naar keuze
Luxe etui
bij Drukkerij A. BRINKMAN ZOON - Markf 31
Speciale Reclame aanbieding: ",K^A,,8S30r'
Wiskunde.
Goudsche Begrafenisonderneming
ROUW- en STATIEKOETSEN
nMinn
waardevolle publiciteit
is Hf r materiaal voor Plafonds en Muren
BEAVER WAI L BOARD.
Wed. A. Uittenbogaard, 0osthaven3
TUINSTR.73
Van 't Haagsche Binnenhof
Het adres voor Bruidsgroepen,
Vereenigingen, Kinderfoto's enz!
Leasen voor leerlingen H. B. S. en Gym
nasium (ook eindexamen), candidaten M.
U. L. O.-diploma A. en B. en voor de hoofd-
acte, geeft
G. D. HEY,
2880 Regentesseplantsoen 9.
Op Vrijdag 23 December 1927 des
voormiddags 11 uur zal door onder-
geteekende namens de vereeniging
„Plaatselijk Nut" te Boskoop in het
Hotel van den heer Visbach worden
aanbesteed
Het verbouwen en Uit
breiden van de zwem
inrichting aan de Otweg-
watering aldaar.
Bestek en teekeningen zijn ver
krijgbaar bij ondergeteekende tegen
betaling van f3.per stel, aanwijzing
zal worden gegeven Maandag 19
December des voormidags 10 uur aan
de Otwegkade.
BOSKOOP, den 13 December 1927.
J. H. VAN OSNABRUGGE,
33 Architect.
PROTESTANTSCHE
Directeur: H.v. d. Draaft
Kattsmingst 72 Telefoon 763
SPECIALE 3248 10
ATELIER VOOR
10
D. I
Gr. v. Bloisstr. 10
St. Anthoniestr. 13
Brood- en Beschuitbakkerij
H. BROUWER DE KONING
Spieringstraat 153 Gouda.
Ons brood werd bekroond:
Arnhem 1923, 's-Bosch 1924, R'dam 1926,
Dordrecht en Utrecht 1927.
tengevolge van doorliggen, smetten en
jeuken bij kinderen, brand-, sny- en ver
vuilde wonden, winterhanden en voeten, ge
sprongen lippen, ruwe huid, huidverschil
fering, kloven, barsten, zweren, open bee-
nen, pijnlijke bloedende in en uitwendige
aambeien geneest men met Wortelboer'e
Zalf van Jacobs Maria Wortelboer.
Verkrijgbaar k 75 cent bij de verkooper»
van Wortalboer's Artikelen. 956 16
ZWARTENDQt
ROTTERDAM.
ALLEEN BIJ
Volgende week verschijnt een extra
dat versierd zal zijn met tal van fraaie illustraties en
velerlei bijdragen met betrekking tot het Kerstfeest
i zal bevatten. -
Deze extra-editie biedt den adverteerders een pracht
gelegenheid vóór een
Advertenties worden tot de gewone voorwaarden aange
nomen tot en met DINSDAG 20 DECEMBER a.s.. aan
ons Bureau.
DE ADMINISTRATIE
Firma Wed. A. Rietveld.
LANGE TKNDEWEG 27
h
BLAUWE DRUIVEN,
ANNANASSEN
SINAASAPPELEN,
MANDARIJNEN
CITROENEN,
TAFELPEREN,
TAFELAPPELEN,
TELEF 31
voorra ad
BANANEN,
iDOOSJES TUNISDADELS
NIEUWE VIJGEN,
STUDENTENHAVER
VRUCHTEN IN BLIK,
DIVERSE SOORTEN NOTEN.
BUSGROENTEN (merk Sleutels) toy en scherp concurreerende prtfzen.
van alle hieronder vermelde ziekten, nieuwe en oudere gevallen,
zelfs wanneer ongeneesbaar verklaard.
BEN SPECIAAL
en verschillend geneesmiddel voor elke Ziekte.
Suikerziekte Onmacht Bloedarmoede, Zwakte, Bleekzucht
Eiwitziekien, Nephritis Asthma, Hoest, Broncnitis Maag of
ingewanden (slechte spijsvertering, verlies van eetlust, zwaarten in
de friaag, krampen, beladen tong Huidziekten (uitslag, roode
puistjes in 't aangezicht, ekzema, jeukte, steenpuisten enz. op elke
plaats, baard, haren), Spataderachtige zweren Rhgumatiek,
jicht, zenuwpijn Slagaderverkalking Pijn aan de lever, leverstee-
nen, nieren of blaas Aambeien Verstopping Alle ziekten van
de waterwegen en de blaas Het keeren der jaren.
Zelfs indien gij alle vertrouwen verloren hebt in de geneesmidde
len, moet gij niet aarzelen een der kostlooze brochuren te vragen aan
den uitvinder dezer behandeling, G. DAMMAN, doctor in de Medicij
nen, bij firma J. H. J. SNABIL1E (Afd. D 85) Groote Markt 7,
ROTTERDAM.
Men gelieve precies aan te geven aan welke ziekten men lijdt.
tSEAVER
Zeer economisch, duurzaam en attractiefhoudt de ruimte drGog
en geeft een onovertrefbaar isoleerende bekleeding 60 2485
t
interieurs zijn beslist duurzaam. Vraagt nog heden onze gratis
brochure aan, alsmede monsfer van dit billijke materiaal.
Eenig Importeur: J. SCHOENMAKERS, Houthaven, Amsterdam
Vov r Gouda en omstreken verkrijgbaar bij i
D. HOGENDQORN Jr., Elaotr. Timmerfabr. Keizeratr. 14.
TELEFOON 520
BIJZONDER VOORDEELIGE KOOPJES
20 °io KORTING OP ALLE MODEARTIKELEN
KOUSEN, HANDSCHOENEN, CORSETTEN, WOL-
LEN-VESTEN ENZ, UITSLUITEND a CONTANT
ten eocd ftorlogc 6IJ éen JUfÜlW.
Uitsluitend verkrijgbaar voor Gouda en Omstreken by 8251
geeft in gezelschap de gezellige at
mosfeer en verschaft bij den arbeid
bet noodige concentratie-vermogen.
Onaangenaam is echter de leelijke
nasmaak en reuk - niet slechts voor
den rooker - ook voor de omgeving.
Wees daarom verstandig: Na het
rooken eenige Wybert-Tabletten - en
de onaangename tabaksreuk verdwijnt.
Dubbel lekker smaakt later dan de
sigaar weder, want Wybert-Tabletten
bestrijden niet alleen den onfrisscben
adem, doch ook de prikkeling en
ontsteking der s 1 ij m v I i e z e n.
Bij alle Apothekers en Drogisten
verkrij baar 45 en 65 Cts.
rut»
GOUDA
T elefoon Interc. 532
krijgt men de Hoogste Waarde voor Hazen- en Konijnenw.ll.il en bovendien
geven wij aan eiken SQsten brenger of brengster een gróót KONIJN CADEAU
DUSALLEEH TUINSTRAAT 7-3
I
Goudsche courant - zaterdag 17 dec 1927 - tweede blad
De Reeuwijksche Plassen.
Ken droogmaker, die slecht op de hoogte is!
Na een lange rustpoos komt er, nu de
Statenzittingen plaats vinden,, waarin het
„urgente" vraagstuk der Plassen besproken
wordt, weer eens wat leven in het kamp van
de voorstanders der drooglegging, wat zich
o.a. Woensdag 7 Dec. j.l. uitte in een hoofd
artikel van de N. Z. H., geschreven door den
heer S. C. J. van Tol. Erg gerust op de uit
slag der besprekingen in de Provinciale Sta
ten schijnt men in Reeuwijk nog niet te zijn.
En geen wonder! Want al zegt 'n enkel Sta
tenlid „diligent" te zullen zijn, het meeren-
deel der provinciale vertegenwoordigers
heeft zich nog steeds niet positief uitgespro
ken vóór of tegen het behoud onzer plassen.
Hierbij komt nog, dat 'de Minister van
Binnenlandsche Zaken en Landbouw in de
Kamer verklaard heeft, de drooglegging
gaarne te willen bevorderen, m i t s het rap
port van de commissie, die in zjjn opdracht
een onderzoek heeft ingesteld, naar de even-
tueele opbrengsten van de droog te maken
gronden, gunstig luidt.
Van een schryver van „leadings" als de
heer van Tol in de N. Z. H., mag toch wel
verwacht worden, dat hij, althans eeniger-
mate, op de hoogte is van de zaak, waarover
hy den volke wil voorlichten. De heer van
Tol is dit niet, wanneer hy zich afvraagt,
wie die commissie uitmaken: „Personen, die
de Piassen van naby kennen, wat hun aard
betreft en daarom waardevolle adviezen
kunnen uitbrengen, wat er practisch van te
verwachten is Dergelijke personen schijnen
er niet bij te zijn; ze zym hier althans niet
bekend. Bestaat deze commissie alleen uit
heeren theoretici, dan vreezen wy dat het
rapport ongunstig zal zijn over de bodem
structuur." Aldus de bovengenoemde heer.
Had de heer van Tol alleen maar kennis
genomen van hetgeen in de plaatselijke pers
over de plassenkwestie geschreven is, dan
had hij in de Goudsche Courant van 19 Fe
bruari j.l. als leden van deze commissie ver
meld kunnen zien, de heeren J. H. van der
Torren Kizn., dijkgraaf van Schieland, Ir. A.
A. Neeb en Ir. J. C. Pfeiffer, de beide laat
ste heeren zyn rykslandbouwconsulenten. De
heer van Tol aal zich herinneren, dat deze
heeren allen aanwezig waren op het podium
in de welbekende propaganda-vergadering
in Reeuwyk.
Natuurlijk moeten er weer de noodige ha
telijkheden aan het adres van landbouw
deskundigen en theoretici in des heeren van
Tol's artikel verwerkt worden: volledig zou
't anders niet zyn! Slechts één vraag: wie
anders dan dergelijke „theoretici" hebben
het droogmakingsplan ontworpen?
Wellicht had de heer van Tol gewild, dat
eenige leden van de bewuste commissie uit
Reeuwyk, die in 1923 een rapport over de
drooglegging opstelde, zitting hadden in de
mogen wij den heer
van Tol er wel aan herinneren, d$t hfl z?lf
in" de N. Z. H. van 10 Nov. 1927 schreef, dat
men niet moet zweren by enkele lukraak
gedane proefboringen en het wetenschappe
lijk onderzoek van zoo'n monster grond. En
dat hebben die Reeuwyksche voorstanders,
behalve dan de heer van Tol, die in dit op
zicht ook de door ons naar voren gebrachte
rneening deelt, gedaan.
Maar de heer van Tol kan gerust zyn over
de samenstelling dezer commissie: Ir. Pfeif
fer is toch immers de man, die als landbouw-
adviseur van het Rijksibureau voor de ont
watering het huidige plan tot drooglegging
hielp ontwerpen. Of zou de heer van Tol
misschien wenschen, dat de rapportcommis
sie samengesteld zou moeten zijn uit veen
bazen, metselaars en boeren, die zeer zeker
een uitstekende kyk hebben op droogleggend
land, maar die noch van de physische en
chemische eigenschappen van den onder
grond, noch van de agricultureele waarde
van de toekomstige polder, zeker niet het
flauwste benul hebben.
De tegenstanders van de drooglegging
hebben meer reden om over" de samenstelling
der commissie te klagen dan de voorstan
ders. We hadden immers graag gezien, dat
bovendien in de commissie hadden zitting
gehad een academisch-geschoold landbouw-
oeconoom en een veengeoloog, daar deze by
uitstek bevoegd zyn om te oordeelen over
De heer van Tol schrijft voorts: ,/want
zoolang er van die z.g. „landbouwdeskundi
gen" zijn, die minstens 50 monsters noodig
hebben, om een oordeel te geven of een H.A.
land al of niet gunstig is voor landbouwdoel
einden, stellen wy geen vertrouwen in der
gelijke mannen der theorie en nog minder
in hunne rapporten."
Ook hier blijkt weer met welk een non
chalance de heer van Tol kennis neemt van
voor het vraagstuk belangrijke stukken,
want geen 50, maar minstens 100 monsters
per H.A. is de eisch door Jen hoogleeraar
van Baren te Wagen ingeiAaah het grond
onderzoek gesteld. Op zijrFminst genomen
vinden wy het vry gedurfd van den heer van
Tol om deze eisch, die notabene internatio
naal is Vastgesteld, met 'n hautain beter
weten van zich af te zetten. Maar al stelt
de heer van Tol geen vertrouwen in derge
lijke „theoritici" als Prof. van Baren ca, wy
hopen, dat onze Statenleden beter zullen be
grijpen wat de eischen beteekenen van onze
eerste autoriteit op dit terrein.
Aan het eind van zyn artikel stelt de heer
van Tol de vraag, wie de verantwoordelijke
mannen zyn, als door tegenwerking der
plannen tot drooglegging, by een hoogen
waterstand de polders Broekvelden en Vet-
tenbroek opnieuw onder water zullen gera
ken. Daar is maar één antwoord opl Het zyn
de fanatieke droogmakers, die hoewel we
tend, dat deze door de schrale opbrengst de
aanleg van stevige dyken niet oi slechts zeer
gebrekkig kunnen bekostigen, toch maar
aangestuurd hebben op weder-drooglegging
van genoemde polders. Tegen wat nu door
den heer van Tol gevreesd wordt, is reeds
18 Januari 1926 heftig gewaarschuwd door
Ir. Ghr. P. G. J. Smit 1. i. in de Goudsche
Courant van dien datum.
Volkomen zyn wy het eens met het ge
zegde van Baron van Voorst tot Voorst, dat
de heer van Tol citeert: „er moet meer land
komen". Wy kunnen dit ten volle onder
schrijven: maar 't moet dan ook ,yland" zyn
en geen modder van inferieure kwaliteit.
Nog op één punt meenen wy den heer van
Tol attent te moeten maken. Hij amateurt
zoo' gaarne op economisch terrein, zoodat
hem de uitspraak van Wilhelm Roscher wel
niet onbekend zal zijn: „Zum National-öko-
nomen gehort ein liebevolles Verstandnis und
Interesse für die alltaglichsten Dinge des
Lebens. Ihm darf kein Dünger zu schmutzig,
kein Abfall zu kleinlich, keine Kursliste zu
trodken, keine Büchführung zu unpoetisch
sein." Doch by het koesteren van zyn groot-
sche plannen heeft de heer van Tol al die
kleine feitelijkheden uit het oog verloren.
Dat levert de verklaring voor zyn bewering:
„dat de Hollandsche landbouwbedrijven tot
de hoogste intensiteit zyn opgevoerd." Men
beyrcere zich slechts maatregelen te propa-
geeren als de nieuwe methode van kaasma
ken, de aanleg van betere mestibewaarplaat-
sen en gierkelders, de ruimere toepassing
iïl„ hepaalcte
door een intensdveering verkregen wordt, die
aan meer arbeidskrachten per oppervlakte
eenheid grond werkgelegenheid kan ver
schaffen. Een intensiveering gevolg van ra-
tionaliseeren, de meest uitnemende wyze die
boer en iedere landbouiw-
1 zich zal kunnen indenken. Hier is
nog een kans voor den heer van Tol zijn
krachten aan een betere zaak te besteden.
S. P. S.
TWEEDE KAMER.
Het verplichte 7e leerjaar.
Staatsbegrooting.
Over de Onderwy sbegrooting is
ditmaal bijna geen woord gesproken: minis
ter Waszink is ziek en men wacht zyn terug
komst af om met hem over het onderwijs
beleid te kunnen spreken.
Zonder onderwijsdebat kwamen wy er
echter niet af. Daarvoor had de heer Al-
barda gezorgd, die een wetsvoorstel had in
gediend om de leerverplichting
voor het 7 e schooljaar niet pas met
ingang van 1 Juli a.s., zooals de Regeering
voorstelt, doch reeds eind JanuAri a.s. te her
stellen. Men weet, dat die verplichting reeds
bestaan heeft, doch in den tyd van den ern-
stigsten geldnood met het verplichte 7e leer
jaar-zelf (dus de gelegenheid om onderwijs
te krijgen in het 7e jaar) is opgeschort. Over
dit wetsvoorstel is fel, onnoodig fel gedebat
teerd. Er was ook naar onze meening reden
om het voorstel aan te nemen; had de Re
geering dan geweigeVd mee te werken, dan
ware vanzelf het regeeringsontwerp (1 Juli)
aangenomen. En de gronden, waarop de Mi
nister vroeger voor den datum 1 Juli had
gekozen, waren zeker niet sterk. De meer
derheid (uitsluitend leden van rechter pas
tijen en partijtjes) heeft echter de leiding
aan de Regeering willen laten en zoo ia, na
een vooral van socialistische zyde zeer
scherp gevoerd debat, het voorstel-Albarda
verworpen, met 6tegen 39 stemmen.
Menschel ijkerwijs gesproken wordt nu de
7-jarige leerplicht 1 Juli a.s. in eere her-
Met de begrootings<
1 zyn wij 1
een flink stuk gevorderd.
Allereerst werd Waterstaat afge
daan. Wat verstaat minister van der Vegte
de kunst om niets te beloven! En wanneer
deze bewindsman iets in uitzicht stelt, dan
houdt hy tien tegen één nóg een slag om
den arm. De 3e glas-reizigers kregen een
halve toezegging voor armleuningen in de
spoorwegcoupésmen verheuge zich niet te
gauw. Over het gevaar aan de onbewaakte
spoorweg-overwegen wil de Minister niet
hooren. Hy acht den toestand voldoende en
wijt alles aan de onvoorzichtigheid van de
chauffeurs. De Kamer nam hiermee geen
genoegen. Mr. Boon diende een motie in'
om een onderzoek in te stellen door een com
missie van deskundigen met t^racht om
maatregelen tot verbetering aan te geven en
hoewel minister van der Vegte aanvankelijk
weinig toeschietelijk was, koos hy ten slotte
eieren voor zyn geld en verzette hy zich niet
tegen de motie van den liberalen afgevaar
digde, die het succes had, dat zyn motie met
algen
By
scherp debatje taaschen socialisten (ge
steund door den> roomschen radicaal Ver
aart) en den liberaal mr. Knottenbelt over
de vrijheid der scheepvaartmaatschappijen
tot het aannemen van Chineezen en Laska
ren Britsch-Indiërs) als zeelieden. De so
cialisten zien echter in deze bruine en gele
„broeders" loonbedervers en dus zouden zy
hen liefst van de schepen geweerd zien. Dat
reederijen in andere landen, waarmee de
Nederlandsche een zeer scherpe concurren
tie hebben te voeren, van dezelfde vrijheid
gebruik maken, deert onze radicalen niet.
Welk een kortzichtigheid by onze z.g. inter
nationaal voelende sociaal-democraten!
1*
j Vervolgens de Oorloge be groot in g.
Daarby was het de gewone situatie van de
laatste jaren. Wij allen (en onze Regeering
niet minder) willen internationaal naar ver
mindering van bewapening streven. Hoe eer
hoe Liever en hoe meer inperking hoe liever!
Maar nationaal-e e n z ij d i g, zooals onze
sociaal- en vrijzinnig-democraten dit sinds
eenige jaren willen, gaat dit niet. Wy heb-
dat onze waarlyk niet overdreven en nie
mand bedreigende weermacht den oorlog zou
aantrekken en de Minister van Oorlog heeft
zich nog eens de moeite genomen op het
absurde van deze stelling te wijzen. Heeft
in 1914 onze vredesmobilisatie den oorlog
aangetrokken, of heeft toen ook mr. Troel
stra erkend, dat mobilisatie het eenige mid
del voor ons land was om buiten den ramp
zaligen oorlog te blijven? Wij hebben pok
weer gehoord, dat op de socialisten niet meer
te rekenen is als het gevaar ooit weer mocht
opdoemen. Met algemeene staking en dienst
weigering dreigen de heeren, geiyk ztf het
vroeger ook deden. Het ware ernstig, zulk
een bedreiging tegen het wettig gezag, in
dien de bluf er niet duimen dik boven op
lag. Voorzorgsmaatregelen om ons land bui
ten een oorlog te houden te saboteeren (ge
lijk de Albarda's en de van Zadelhoff's thans
weer zeggen te zullen doen) is zulk een
dwaasheid, dat wy het practisch uitgesloten
achten. Nog daargelaten de mogelijkheid,
dat de heeren dan zeiven mee-regeeren!
Wat niet wegneemt, dat dergelijke propa
gandistische dreigementen volkomen ontoe
laatbaar zyn en de Regeering indien zy
stigste tegen-i
zaken. En dan te denken, dat in tal van lan
den (en in al onze buurlanden) de Albarda's
en de Merchant's niet denken aan eenzijdige
ontwapening, integendeel verantwoordelijk
zyn voor- of streven naar een bewapening,
waarbij vergeleken de Nederlandsche uiterst
gering is...
Minister Lambooy is zeker niet een ultra-
rrtiiitarist. Hy begrijpt, dat in dezen tijd ook
op Oorlog en Marine bezuinigd moet worden
wat mogelijk is. Zelfs meenen verschillende
deskundigen, dat op sommige punten»reeds
te ver is gegaan en waarschuwende stem
men bleven ook in de Tweede Kamer niet
uit. Zelfs dreigden de christelyk-histori-
schen den Minister hun vertrouwen op te
zeggen als hy nog verder ging. En van vryz.
democratische zyde werd de Minister op in
't oog loopende wyze gehuldigd voor zym
versobering... Wat niet wegneemt, dat deze
groep ongetwijfeld, evenals bij de Marine-
begrooting, tegen deze begrooting van mi
nister Lambooy zal stemmen. Alleen als dat
tegen-stemmen door zóóvelen gevolgd zou
worden, dat het voor den Minister gevaar
lijk werd, zou hun „tegen" in „vóór" ver
anderen. Men noemt dat tegenwoordig prin-
cipieele, democratische politiek!
Nog is goedgekeurd de verlaging van de
Rij w ieilbe 1 asting van 3.op 2.50.
De Kamer is nu in avondvergaderingen
met de Indische begr ooting begon
nen. Het einde komt in zicht, maar de ver
laging van de Inkomstenbelasting
moet de volgende week ook nog afgedaan
De Eerste Kamer heeft, naast wat
kleingoed, de wijziging en aanvulling van de
Provinciale wet goedgekeurd. Veel critiek
heeft uitgelokt, dat de Provinciale Staten de
Gedeputeerde Staten niet meer zullen kun
nen controleeren ter zake van hun toezicht
op de Gemeentebesturen, doch slechts de
sociaal-democraten vonden hierin aanleiding
om tegen dit wetsontwerp te stemmen, be
nevens een vryz. democraat en eenige anti
revolutionairen om de verkiesbaarheid van
de vrouiw tot griffier der Staten.
ONZE KOLONIB*.
Een brief van een geïnterneerde.
Hoe een communist Boven-Digocl
ziet. Wat er nog ontbreekt, 1»
de gamelan.
In het Inlandsche blad Bahagia is pen
brief opgenomen van een Digoeler, wuar-
aan het volgende is ontleend:
De pigoel-rivier is een breede stroom,
zesmaal zoo breed als de Serajoe, by Tji-
latjap. De linker- en rechter-oevers bieden
ons veel schoons. En als de schrjjver van
den brief zich niet als een barineling voel
de, zou hy zeer zeker meer van zyn om
geving kunnen genieten.
Krokodillen zyn er heel veel. Als er blo
ten voorbijvaren, dan laten zy zich duide
lijk zien, of werpen zich uit het water op.
Zestien uren varen wy op de Digoel, en
dan eerst bereiken wy Tanah Merah. de
nieuwe hoofdstad van Boven-Digoel.
Tanah Merah is, naar schr.'s meening,
door God voor roodgetinte menschen ge
schapen, want behalve dat de stad door
communisten wordt bewoond, is de grond
hier ook rood-gekleurd, waarom de plaats
vóór de komst der communisten reeds Tanah
Merah (roode aarde) werd genoemd.
Te Tanah Merah werden de huizen te vo
ren door de genie opgezet. Die woningen
zien er uit als de tabaksloodsen vas Jog ja
en Solo. De bannelingen krygen ieder een
mat, een kussen, een deken, en een slaap
bank. De ongetrouwden warden gehuisvest
in lange loodsen, de getrouwden krygen
ieder een kamer.
Tot eind Augustus bevonden zich te
Digoel reeds 2950 menschen, waaronder 92
vrouwen en 87 kinderen. Volgens de aldaar
verspreide berichten zullen er in totaal 5900
zielen komen; 140 militairen, onder bevel
van twee luitenants, bewaken er de orde.
Dagelyks wordt aan de geïnterneerden
een toelage uitgekeerd van 72 rent waar
van echter 42 cenit wordt afgehouden voer
ryst, dendeng, e.d., zoodat slechts 32 cent
in contant wordt uitbetaald.
Op Tanah Merah staan reeds elf Chir.ee-
sche toko's!
Het werkder bannelingen bestaat hierin,
dat zy elkefcdag het bosch ingaan, om tui
nen aan tweggen en hout te kappen vonr
brandhout, e.d. Reeds zestig bouwa ve'dcn
zyn ontgonnen en beplant, tien bouws met
padi, en de rest met de z.g. tweede gewas
sen, zooals katjangs, ketella, oebi, kedele.
kool, e.d. Behalve groenten plant men er
ook pisangs, bangkoungs, semangka's en
a ral ore vruchten.
lederen keer, als er een boot van Java
komt, brengt deze zendingen aan van het
•departement van Landbóuw, te Buitenzorg,
van verschuilerale groenten-soorten, stek
ken van sawo-Manilla, mangga, djeroeks,
e.d. En zelfs de tabak is niet vergeten.
Door het departement van Landbouw zyn
drie ombtenaren benoemd, die belast zyn
met het toeaicht op de verzorging der pian-
ten.
Behalve deze ambtenaren, zyn er nog
twee deskundigen, die dagelyks het bosch
mede ingaan, ter controleering van de
werkzaamheden <ter kolonisten vergezeld
van verscheidene militairen.
Alle planten groeien welig. Op sommige
plaatsen zelfs beter dan op Java. Padigogo
wordt eveneens geplant, en heeft reeds een
goeden oogst geleverd.
Onder de bannelingen bevinden zich 11
bouwkundigen (opzichter), 16 abituriënten
van de Kvjbekschool, 24 van de Normaal
school, 7 met einddiploma Mulo, en 64 met
een K.E. diploma. Voorts zyn er ook land
bouwers, kleermakers, meubelmakers,
schoenmakers, goudsmeden, batikkers,
chauffeurs en barbiers, gewezen assistent-
wedono, politie-agenten, post, en pandhuis-
beambten, boekhouders, boekbinders, redac
teuren, correctors, letterzetters, kortom
men heeft er van alles wat.
De kolonisten worden verdeeld in 5 groe
pen: 1. de ontginners, 2. de landbouwers,
3. de huizenbouwers, 4. de meubelmakers
en 5. de sajorverkoopers.
Sommige houtsoorten uit het bosch, zyn
zeer geschikt voor den huizen-bouw, voor
de palen, e.d.
,3y het bouwen onzer huizen vragen wy
elkander hulp: Wy helpen elkaar! Voor
tijdverdrijf vinden velen pleizier in het hen
gelen. Netten zyn er te Digoel nog niet. Er
zyn ook veel by en, zoodat er geen geLrek
is aan honig.
Ongeveer 5 paal van Tanah Merah be-
vindt zich een heuvel, 7.00 iets als die van
Semarang, waarop Nieuw Tjandi is ge
bouwd. Hier is een bron, die zeer helder
water geeft.
Van dien heuvel heeft men het gezicnt
op de sneeuwbergen, die doen denken aan
witte steengebergten.
Er is reeds een proef genomen, met de
beplanting van thee op bedoelden heuvel,
welke er, evenals de koffie, welig tiert.
Muskieten zyn er heel veel. Maar, omdat
ieder toch een klamboe krijgt, zyn die ni«t
zoo hinderlijk. De polikMniek zorgt voor de
gezondheid. Aan inentingen tegen malaria
wordt veel gedaan.
Zoo is het op Digoel nu. De grond is
vruchtbaar, geschikt voor den landbouw.
.Jammer", zoo eindigt de brief, „dat er
nog geen gamelan is. De Digoelers hopen
een gamelan ten geschenke te mogen ont
vangen, van hen, die zich het lot aantiek-
ken van de kolonisten"
De ziekte van Weil.
Besmetting vanuit het water.
Wy lezen in het Hbld.:
Al vóór een veertigtal jaren is door den
Duitschen klinicus Weil een ernstige ziekte
beschreven, die zich kenmerkt door hooge
koorts en geelzucht. Vóór den oorlog kwam
deze ziekte zelden voor; in den oorlog heeft
men echter by de strijdende machten vele
gevallen waargenomen en toen is het aan
de Duitschers Huebener en Reiter en Uhlen-
huth en Fromme gelukt aan te toonen, dat
de ziekte werd veroorzaakt door een be
paald soort Spirochaeten. Even te voren
hadden de Japanners Inado, Ido, Hoki
Kaneko en Ito dezelfde spirochaet gevon
den by in Japan voorgekomen gevallen van
deze ziekte.
Berouw.
Mynheer Ripley vond, dat hy een ontzet
tend drukken dag achter den rug had. Er
was een tamelyk heftige woordenwisseling
tusschén hem en zyn compagnon geweest,
hy had zyn klerk Samson ontslagen, een
cliënt aan de telefoon afgesnauwd, het
kleedgeld van zyn dochter verminderd en
een van de bedienende meisjes, uit het res
taurant, waar hy gewoonlyk zyn lunch ge
bruikte, van luiheid beschuldigd.
Hy zag er dan ook dien middag, toen hy
naar huis wandelde, zoo zelf voldaan uit,
alsof hy dien dag heel veel tóe had by'ge-
dragen om de wereld een beter oord te ma
ken, dan ze tot nu toe geweest was.
Al is men echter ook in nog zulk een
prettige stemming, toch moet men in een
stad als Londen vóór alles op zyn eigen
veiligheid bedacht zyn. Midden in Lombard-
street kwam hy tot de ontdekking, dat hy
in gevaar verkeerde, daar hy van de eene
richting een taxi op zjth af zag komen en
vanuit de andere een groote automobiel van
een waschinrichting. Juist meende hy hier
aan ontsnapt te zyn, toen hem een bus ach
terop kwam, die hem, voordat hy gelegen
heid had uit den weg te gaan, gegrepen had
en op den grond geslingerd.
Mynheer Ripley hoorde stemmen en open
de zyn oogen. Hy bevond zich in een bed
heen boog zich een verpleegster. Na even
rondgekeken te hebben, kwam hy tot de ont
dekking, dat hy zich in een hospitaal be-
vonda Vaag herinnerde hy zich wat er wel
licht met hem gebeurd moest zyn. Even la
ter drong het tot hem door( wat er om hem
heen gesproken werd.
Iemand, die een ongeluk op straat ge
kregen heeft... Een hopeloos geval.
Hoe lang zal hy het nog maken
Het kan misschien nog drie dagen du
ren. Gelukkig heeft hy geen pyn, want hy
heeft zyn ruggegraat gebroken. 1
Tegelykertyd begon een der doktoren zyn
hoofd te verbinden en toen het verband ge
legd was, verwyderden zy zich, nog steeds
pratend, uit de ziekenzaal. Zooeven had hy
zyn doodsvonnis hooren uitspreken. No&|
slechts drie dagen te leven... een gebrokeif|
ruggegraat. Hy voelde zich heel angstig
worden, want als men er voor stond, was
het toch wel verschrikkelyk om dood te
gaan. Een der verpleegsters stond even by
zyn bed stil.
1Z00, zei ze op zachten, medelydenden
toon. Is u wakker en hoe voelt u zich
Ik heb geen pyn, antwoordde mynheer
Ripley op zwakken toon.
Neen, dat zult u ook waarschynlyk
heelemaal niet krygen. Uw dochter is zoo
even geweest en zy komt straks terug.
Hy sloot zyn oogen en dacht na over al
de menschen, die hy gekend had. Zyn com
pagnon Bissdter zou zeer zeker geen traan
om hem vergieten. Zyn klerk Samson even
min. Maar hoe kon hy ook verwachten dat
de menschen om hem, die altyd, gegrond of
ongegrond, liep te mopperen, zouden treuren
en bloemen op zyn graf zouden leggen?
Peinzend lag hy eenigen tyd voor zich uit
te staren. Toen riep hy de zuster en vroeg
haar, of zy zoo vriendeiyk wilde zyn een
brief voor hem te schryven, waarop hy be
gon te dicteeren.
De brief, bestemd voor de firma Truman
en Hale, notarissen, was heel lang. Het za-
kelyke gedeelte was zeer uitgebreid en ein-
gelyk ging hy over tot particuliere aange
legenheden, welke ongeveer op het volgen
de neerkwamen. „Ik wensch verder, dat myn
klerk Harry Samson onmiddellyk weer by
myn compagnon in betrekking komt tegen
een verhoogd salaris en dat u hem in con
tanten uitbetaald een bedrag van 500 als
belooning voor zyn langdurigen, trouwen
dienst. Voorts verlang ik, dat het driemaan-
delyksche kleedgeld van myn dochter ver
dubbeld wordt. Ook wensch ik, dat u zich
onmiddellyk in verbinding stelt met m(jn
compagnon, den heer Bissiter, en hem me
dedeelt, dat ik er in toestem, dat de trans
actie, waarover wy een woordenwisseling
hadden, doorgaat." Zyn stem werd zwakker
en zwakker. Voor zoover hy het zich nog kon
herinneren, somde hy de namen op van ver
schillende menschen, die hy op de een of
andere manier onheusch bejegend had en
hetwelk hy wilde trachten goed te maken,
door ieder van hen een legaat te vermaken.
Het was een lange lijst en de verpleegster
begon teekenen van vermoeidheid te geven.
Het laatste liet hy haar nog een briefje
schryven aan ieder der betrokken personen,
waarbij hij elk afzonder!
wat hij voor hen gedaan had. Daarna slaakte
hy een zucht van voldoening.
Toen eenigen tyd later de zuster weer by
hem kwam, en hem vroeg, of hij gemakke
lijk lag, kreeg hy plotseling een inval.
Ik heb begrepen, dat de doktoren me
nog drie dagen geven, zuster.
O, zoolang zal het niet eens duren, zei
de zuster lachend. „Misschien nog maar
ócn dag."
Dus, hij had nog maar een enkelen dag
t* leven en dat weru hem op zoo'n manier
verteld. Behandelen ze hier alle stervende
menschen op deze wyze? Het was afschu
welijk.
Begrijp ik U dus goed, zuster? U ia
ook van oordeel, dat ik nog maar een dag
te leven zal hebben
Wat praat u nu voor nonsens? Ik be
doel, dat het nog maar een dag zal duren,
voordat u naar huis kunt gaan.
Naar huis Dus u denkt, dat ik nog
heelemaal niet dood ga? riep mijnheer
Ripley op luiden, verontwaardigden toon
uit.
U moet niet zoo luid spreken, berisp
te de zuster hem „Zeker, u kunt waar
schijnlijk morgen wel weer vertrekken."
Maar... maar ik hooide toch de dokter
ppreken over een „gebroken ruggegraat" en
„i'«g maar drie dagen te l?ven hebben...?"
Goede hemel, riep de zuster lachend
uit. „Dacht u, dat dat op u sloeg? Er is
ligt
Met een energiek gebaar ging mijnheer
Ripley plotseling overeind zitten. Was het
waar... was het werkelijk waar?
1
Ja, mijnheer.
Die brieven... Die mogen ndet ver
stuurd worden.
Dat is al te laat, mynheer. De zuster,
die ik in den gang tegenkwa®, Heeft ze
mee naar de post genomen.
Wat een idioot was hy geweest... Hoe
had hy kunnen veronderstellen, dat hy op
sterven lag, terwyl hij zich zoo goed voel
de?'Samson, die aap van een jongen, die
zoo brutaal tegen hem geweest was, zou
vijf honderd pond krijgen... Hij had zyn
Hij had gezorgd, dat zyn dochter nog twee
maal zoo verkwistend als vroeger kan zijn...
en al het geld, dat hy weggegeven had aan
die menschen, die hy zoogenaamd belee-
diigd had... Het was vreeselijk, het was
vreeselyk. Oh, hoe had hy zoo stom kun
nen zijn.
Deze overpeinzingen werden gestoord
door zyn dochter, die opgeruimd binnen
kwam, haar armen om zyn hals legde en
zei: „Wat is dat lief van je, vadertje om
myn kleedgeld te verdubbelen. De zuster,
die ik zooeven tegenkwam, gaf me* je
brief...»