tUl' -
H. KRIMPENFORT Zn.
SKOOTE UITVEKKOOr
Damtsmantols groote keuze vanaf f 5.-
■V
IMONADE-ESSENCE
Bekeiidmaliing der A.L1.0.
KEPtREEIIEN
fL v. tl. POOL
wr Tienduizend Gulden
„ALRO" Kantoor - „Gouda
Van oude Ordonnantiën
SPAARBANK
Raadsels voor de Jéugd.
Kleiweg 17-23
Heerenstraat 1
Voortzetting onzer
Extra koopjes' in alle afdeelingen
Voile en kunstzijde japonnen.
Ziet onze Etalages
NIEUWE JAMS TIELEMAN A DROS
J. C. FICKWEILER
L SM'
i8 B 8
«i M
m m
®|®Ha
S''drm
mm,
PIANO'S, ORGELS, enz.
vanat 25 cent par flacon
rogisterq „De Goudsche fiiper"
iaat U ook Uw Schoenwerk
IET? Probeer het du eaas j
ALRO-CERTIF1CA TEN
ALRO-OBL1GAT1ES gitloting a PARI,
PROFITEERT VAN LIJNKIIp'S JÖLIRECLRMEMR1ID
-
kei ij leer, doordien gedijktydig een uitbar-
stind van de Vesuvius plaats had. Vier-
homlerdvyftóg jaar latcr werd Syrië en
Klein-Azië (loon- een aardbeving geteisterd.
Ofschoon men kan aannemen, dat die schat
tingen van de -schrijvers uit die diagen, die
het aantal slachtoffers op 100.000 bereken
den, wat overdireven waren, het is vry
zeker, dat de verwoestingen schnikbarem
moeten zyn geweest, en dat duizenden men
schen om het leven zyn gekomen. De kro
nieken der aardbevingen hebben in de vol
gende eeuwen geen aardbevingen vermeld
Dat bewyst evenwel nog niet, dat de wereltl
in dezen tyd door natuurcatastrophen ge
spaard is gebleven. Amerika was toen nog
niet ontdekt, <le weg naair Indië en Japan
heel ver, zoodat silechts onvolledige berioh
ten Europa ibereikten. Het groot aantal
aardbevingen, dlie sinds de 17dle eeuw is op
geteekeftd, bewijst het best, dat aan een
tydelyke vermindering van het aardbevings-
gevaar niet behoeft te worden geducht.
Weer i^ Italië de haard van een ernstig'.;
aardbevingscatoastrophe en zoo werd 18 De
cember 1631 Napel» getroffen, waarby 3000
menschen omkwamen. Verder zij gerele
veerd de aard-living in den Kaukasus in hel
het jaar 1667, waarbij 80.000 slachtoffers.
Dan de uitbarsting van de Etna in 1669, die
twaalf plaatsen vernietigde en waarbij
25.000 menschen om ihet leven kwamen. Dan
de verwoesting van Port Royal op Jamaica,
op dien 7en Juli 1692, waarbij naar schatting
5000 menschen het leven lieten. 1693 was
het tweede ongleluksjaar der zeventiende
eeuw voot* Italië. Dit keer werd Sicilië ge
troffen. 54 steden en 300 dorpen werden
verwoest eti meer dan 100.000 menschen
Het begin dier 18e eeu/w brengt <le eerste
betrouwbare berichben over een aardbeving
in Japan en wej het bericht, <lat Yeddo was
vermeld en 2000 menschen waren omgeko
men. Herinnerd zy aan de verschrikkelijke
catastrophe in het jaar 1923, toen Tokio
byna geheel werd verwoest en 50.000 men
schen om het leven kwamen.
Nauwelijks een kwart eeuw later werd
Peking eveneens door een aardbeving ge
troffen, waarbij het aantal slachtoffers
eveneens op 100.000 kan worden aangeno
men. Zeven jaar te voren werden de steden
Lima en Caloa verwoest en I81OOO mensdien
gedood. Deze aardbevting in Zuid-Amerika
werd nog overtroffen door een catastrophe,
welke 1 November 17'56 op Allerzielen
dag -Lissabon grootendeels verwoeste.
Deze aardbeving werd over meer dan het
twaallfdte dteel van de aarde gevoeld, ver
nielde de stad Lissabon en een zesde deel
van haar bevolking 50.000 menschen
kwam "daarbij om het leven. In het gehéél
werden drie stooten gevoeld.
Zoo gaat de vreeselijke lijst verder. Den
5en Februari 1783 werd Calalbrië door een
aardbeving getroffen, talrijke dorpen en
steden verwoest, het aantal dooden op 30.000
geschat In 1797 is er een aardbeving in
Midden-Amerika geweest, waarbij vooral
Ecuador en Pern werden getroffen. Het
aantal slachtoffers: 40.000. In '1812 werden
in Caracas op Witten Donderdag drie
schokken gevoéld en de pas nog zoo bloeien
de stad was slechts een puinhoop.
De. 19e eeuw brengt in 1839 de aardbeving
op Martinique met 12000 dooden, op 13 Aug.
1868 dte aardbeving, waarby de steden Arica,
Equnque, Tacna werden verwoest en in 1895
de aardbeving in Japan met 200.000 dooden.
De zware aardbeving op Martinique in bet
jaar 1839 werd1 nog geen zeventig jaar later
door een tweede en nogjernstiger gevolgd,
waarby de stad St. Pierre met over de 20.000
inwoners volkomen weit! vernietigd. Velen
zullen zich <le verwoesting van Messina, de
bloeiende havenstad van Italië, op 28 De
cember 1908 herinneren, de ernstigste aartl-
bfvingaoata strophe in Europa in dte 20e
eeuw. Behalve Messina yerd ook Reggio
verwoest en veel leed erf ellende waren het
gevolg.
In de laatste jaren is het weer Japan, dat
zoo zeer wordt getroffeji.
1 -MT
Wenken voor veiligheid en
Volksgezondheid.
Huisvrouwen!
Bedenkt, dat vleesch in warme dagen,
vooral bij ondoelmatige bewaring, spoedig
in bederf kan overgaan;
dat zulks onder meer* geldt zoowel voor
gekookte als voor versohe levers, -ook al zjjn
deze by de keuring tegslyk met het ge
slachte dier goedgekeurd
dat het eten van bedorven vleesch en van
bedorven levers zeer ernstige ongesteldhe
den, soms met doodelijken afloop, tenge
volge kan hebben.
Gezondheidsraad.
dezer stede van der Goude.
Ail snuffelend in den catalogus van de
Utreohtsche Universiteitsbibliotheek werd
myn aandacht getrokken door een boektitel,
die ais volgt luidde-
„Ordonnantie van de Policye-Camer deser
Stede van der Goude. Van nieus overaien,
verbetert ende vermeerdert. Ammo 1633."
Het bleek een prachtig, in perkament ge
bonden, kwarto deel te zyn, gedrukt met die
mooie XVIIe Eeuwsche letter op natuur-
Iyk geschept, en nog by na niet vergeeld
papier. De inhoud bestond uit een verzame
ling ordonnanties, keuren, placcaten, regle
menten, afkomstig van al tie verschillende
autoriteiten, \tie in tlSe verwarde XVIIe
rechtsvorming deel
1 13 oidonnanties en keuren
zijn van de Goudsche Ste-
en één daarvan is de zoo-
[„Ordonnantie op de Pol'icye-
Eeuw in ons li
hadden. Er si
in, die afkom:
dely'ke Overhi
oven genoemde'
C'amer'"
Het ia myn bedoeling in een paar feul'lle
tone den lezers van dltt blad iets te vertel
len over den inhoud van die oude verorde
ningen, die so-ms zulk een plotseling licht
laten vallen op het leven van die voor
ouders, van wie wy slechts trimder dan drie
eeuwen verwijderd zijn, en die toch soms
veel verder weg lykeru Levend wordt die
oude stedelijke wetgeving als je er de straat
namen in vindt van je oude vaderstad, er
als je eir eigennamen in aaintreft, die nog
heden ten dage in Gouda voorkomen. Pc
hoop, dat m^n leaaer» mèt myl plezier zul-en
hebben in deze oude documenten.
Laat ik beginnen met de „Keure énde Or
donnantie der Stede van der Goude, op 't
stuék van den Brandt, gqémaneert." Ge-
druckt by Pie te r Kammazeyn,
Boeck-verkooper, wonende in <le 'Korte
Groenendaal, in 't Vergulde A.B.C. Anno
1648.
Deze Rammazeyn schijnt later in de zaak
te zyn opgevolgd door Cornells Dy-
v o o r t, die aanvankelijk in de Korte Groe
nendaal blijft wonen, maar tusischien 1662
en 1665 verhuist naar de Markt. Hy noemt
zich dan „Stadts-Drucker", maar zyn zaak
heet als van ouds „In. 't verguit A.B.C."
Merkwaardig om te lezen is hoe in deze
Bramlverordeniing van 1648 allerlei bepalin-
igen staan, die men lieden ten dage byna
letterlyk in moderne brandverordleningen
Art. 1 dan begint met te bepalen, „dat
in nu voortaan miemamt vyer sal mogen
tders als In steenen Sohoor-atee-
nen", terwijl het ook vani nu af aan verbo
den zal zyn „eenige nieuwe buy sen of ander
getimmert te bouwen, dan met steenen Ge-
velen, ende steene zydie-muereni". Uit tal
van andere bepalingen, die op deze volgen,
blijkt, dat men zich in die dagen tot taak
had gesteld zoo spoedig mogelijk de voor
een deel nog houten stad der middeleeuwen
in een moderne steenen stad te gaan veran
deren. Bestaande houten gevel® mogen bijv.
niet meer in hout hersteld worden, maar
moeten, ingeval van vernieuwing, in steen
wonden opgetrokken. En om dit proces wat
te versnellen, werd het verboden houten
gevels te „verwen, teren ofte pecken, op de
•erbeurte van vyf endte twintigh gulden";
egen en wind zouden dan, rekende men
denkelijk, in een paar jaar hun werk wel
doen. En dót in het jaar 1648, waarin im
mers door het sluiten van- den vrede van
;er, de klassieke Nederlandsche vrij
heid „waar we 80 jaar voor gevochten heb
ben", rechtens erkend werd! Aan die vry-
heid blijkt dus zelfs toen wel het een en
ander ontbroken te hebben.
Nabuqrlijk „sal er oock geen hout onder
in eefti-ge Haert-steoen mogen wesen, noch
eenigh 'hout vastwta/er. achter eenige Schoor-
steenen"; met uitzonderingsbepalingen.
Allen die viuur gebruiken by die. uitoefe
ning van hun bedrijf, „alle Brouwers, Mout-
maker», Koormwassers, VI as-hekel aars,
Zeepsieders, Oly-slagers, Koecke-backors,
Verwers, Loot-gieters, Hoedemakers, enz.
ende alle andere, meer vyers tot vordering*
van hare Neringe van doen hebbende, als
tot haer-luyder ordinaris huyshoudinge noo-
digh is, sullck haer voorschreven Neringe
niet en moger^doen, sonder kermisse ende
consent (toestemming) van de vyer-9chou-
wers Dit consent werd met gegeven zon
der dat de vuur-ecihouwers de stookplaatsen
hadden gezien en in otxle bevonden, terwijl
deze laatste 11a die bezichtiging niet meen
ten worden veranderd, en aan timmerlieden
en metselaars op straffe van 10 gulden
boete werd verboden stookplaatsen te ma
ken „contrarie dese ordonnantie". Op die
„vuur-schouwers" en hun functie kotp ik
nader terug.
Er volgt nu nog een gansehe serie van
bepalingen, <Ke alle bijzondere voorzorgen
bevelen tegen brandgevaar by bepaalde
soorten van werkzaamheden. Het zou veel
te ver voeren ze alle op te sommen. Vermel
denswaard is alleen nog een bepaling, die
aan onze moderne arbeidswetgeving doet
denken. Voor het hekel-en van Vlas was een
bepaalde tijd gesteld. Indien nu „hekel-
me vsens (arbeidsters) bevonden worden
een' half uer voor of na den voorschreven
genetten tijd in 't huys waermen Hekelt, die
sullen elck verbeuren drie gulden Een
curieus middel staat aangegeven om te kun-T
ren controleeren ot de bepalingen tegen
brandgevaar by het hekelen niet werden
overtreden. Aan die ingezetenen in wier hui
zen men vlas hekelt, wordt bevélen „een
belle in buy* te hangen, met een koorde, be
zijden den/Ingang van de deur, dienen bc-
quameUck van buyten si en ende sulcks trek
ken zal mogen, dat de belle geluyt geven
mach na behooren: Ende wie hier af in ge
breke blijft, of terstond de deur met en
opende alser ge-schalt wort, dde sal verbeu
ren aes guldien".
Dit alles was aldus bevolen „ten eynde
tien Officier, gynen Stede-houder of do
Vyer-scheawer», 't ondersouck sullen mogen
(kunnen) doen". Wy vreezen alleen, tlat er
tot het oonstateeren van de ev. overtredin
gen niet veel gelegenheid bleef, als de hee
ren van de toenmalige politie eerst door
luid gebel hun komst hadden aangekondigd
Denkelyk nam de toenmalige rechtér het
zoo nauw piet, en was het voor een veroor
deel ing al wel voldoende, als die controle*-
rende ambtenaren de overtreding maar-zoo-
ongeveer hadden geconstateerd.
Van de bepalingen, die voorschayven, wat
er moest gebeuren, als er, alle voorzorgen
ten spijt, tóch b»anj kwam in Gouda, laten
we er hier enkele volgen. -
Om te beginnen, was de bewoner van het
Ivuis, waarin de brand- ontstaan was, ge
houden op de straten overluid „brand!" te
roepen, op straffe van 25.boete, indien
araleren den brand eerder gewaar werden,
dan hyzelf, en brand riepen. Dan werd de
brandklok geludd, op welk gelui „den Colo
nel, Capiteynen, Luytenanten, Vaendragers,
Wachtmeester ende Sergïanten der Schut
terij gehouden wesen be komen met haar
volle geweer op die Marekt voor het Stadt-
huys". Merkwaar<Hg, van de schutters -zélfs
wordt niet gesproken. Mochten die thuis
blijven, of wel, bestond' de stedelijke weer
macht in die dagen, niet zooals nu nog wef
in sorFPmiige müniatuur-staten-, alléén uit ge
gradueerden? Wie ter met was, nadat de
klok een half uur geklept had (wat zal dut
een zenuwachtig gedoe zyn geweest, een
half uur lang die zware brandklok!) kreeg
4.boete.
Intutsschen waren natuurlijk altyrled slag
menschen naair' den brand geloopen. Strenge
bepalingen verhinderden echter, dat men
daar al te vee] last kreeg van nuttelooze
toeschouwers. A-Heen wie de handen uit de
mouw wilde steken, om te helpen, was wel-
ko-mi Om te bègjnnen was het verbodten „dat
iemandt (geen Sdhutter zyrale) ten brande
zal mogen komen met eenigh Geweer of
Wapen". Daarby was het nog weer extra
verboden, gedurende den brand, of daar i"
de buurt, een gevecht te beginnen, of iemand
eenlig kwetsuur toe te 'brengen. Overtreders
werden gesteaft met de dbfc^le straf, an
ders op deiw de lieten gesteld.
Het aardige van dcoe en dergel-y-ke be
palingen is, dat men er uit op kan maken,
wét by brand de meest voorkomende mis-
dryven waren. Andei-s immers zou er geen
reden zyn ze-nog eens afzonderlijk straf
baar te stellen.
Niemand mocht ook „met eenigen Tab-
baert ofte Mantel, ten brande komen". Deed
hy dit toch, dan werd hem de tabberd een
voudig afgenomen, en veibe-urd verklaard,
ten -behoeve van dien Schout en zyn dienaars.
Ditzelfde radicale middel werd toegepast,
als, in strijd met het veiWl,.vreemdelingen,
vrouwen en kinderen op ktraat kwamen ge
durende den brarat Ook zy verbeurden ,,'t
opperste kleedt, datmen haer metter daedt
sal mogen af-nemen". Zy waren dan wel
fatsoenshalve gedwongen naar buis te gaan,
en men was een drom lastige kijkers kwyt
by den brand.
Het blusschen was het werk van vry-wil-
li-gers, wien het wordt„verboden eenigh gek
ofte protfy-t daor van te eyschen ofte ontvan
gen, op de verbeurte van haea1 Poorter
schap, en de correctie dezer Stede". Dat is
toch wel weer een sympathieke trek van
deze oude -Hdlllaralters: ze vinden het geld
slaan uit andermans nood zóó ontoelaat
baar, dat ze, wie dat doen niet meer in hun
midden wenschere, en de stad uitzetten.
Van een georganiseerde brandweer was
-natuurlijk geen sprake. Wekwaren er vaste
„commandeurs" aangewezen, en was pre-
bepaald, waar men de bl u schmiddel en
kon vinden. Intusachen hadden de afcgers,
voor zoover de /brand bij nacht plaats had,
een brandende lantaarn uit ihun huizen ge
hangen (vaste straatverlichting immers be
stond ndet!), opdat het -blusschingswerk n»et
in. het donker zou behoeven te geschieden.
Merkwaardig, deze verplichting staat op
het oogenblik nog net zóó in de Brandver-
ordening der gemeente Utrecht, en daar is
toch straatvenlichting genoeg. Men moet
echter by brand op alles voorbereid zijn.
„Om alle de periculen van brandt te beter
te verhoeden, ende de selve ontstaan zyrale
daer inne te voorsien, helbben den Schout
en myne Hee ren van den Gerechte goet ge-
oralen erale geordonineert" de stad te ver-
deelen in 27 vdjken of „quartaeren", in elke
wijk werden van 2—8 „vyer-sohouwers" be
noemd (brandcommaraleurs), terwijl be
paald wend „<lat in yedter quartier ter ge-
designeeixle plaetsen bran dtlee ren ende
haecken gehangën ende gebeight, ende met
ysere ketenen ende sloten vast gemaeckt
fiuillen wondeb". By dlie „vyer-stnouwers*
staan namen, dte nu nog ün Gouda voorko
men, als: Donker, Jonker, Verzyj, Van <ïer
Tocht, Boon, Smit, Pot,'Van Vlidt, Veibey,
Oosterling, Roos, e.a. Uit het feit, dat het
meerendeel van'de „vuurschouwars" reeds
achternaYnen blijkt te hebben aangenomen,
volgt, dat het allen min of meèr notabele
burgers waren. Achternamen waren toen
ten tijde nog göenazin® algemene gewoon
te: de notabelen zyn daarmee het eerst be
gonnen.
De „vyer-schouwers" kregen tot taak in
hun wyk toe te aten op de naleving van deze
ordonnantie, ook en vooraR in de huizen der
ingezetenen; verder werd hun de controle
luschmiddelen opgedragen, en het
bra-nd. Want in dat geval moesten
■schouwers" «r 200 spoedig moge-
I lyk heen, „by haer hebbende sekeren langen
rooden geschilderden stock met deser Stede
wapen <üaer op, van seven ofte acht voeten
lamck, ten eynde sy by een yegelick daer
vbor bekent ende behoorlick gerespecteerd
mogen worden". Deze stokken kan men In
het Museum nog bewonderen. Ook herinner
ik my héél goed, een paar jaar geleden, 4n
Sto/lwij-kersluis, by een dteair plaats hebben
den brand, een StoJkschen of Haastrecht-
schen brandmeester deftig met een dierge
lijken stok in <lle hand, vóór het aanwagge-
Terale, door hijgende boteren geduwde, hand
spuitje uit te hebben zien stappen. Misschien
bestaan ze daar nü nog wel; in ieder geval
waren de Goudsche „vyer-schouwers" der
XVIIe Eeuw er mee toegérust.
Omtrent hun werkzaamheden by den
brand staat verder voorgeschreven, dat zy
„oock 't volek alle. gereetshap, tegen der.
brandt noodigh, bij den andea-en sullen doen
brengen, omime alsulcke pixlre op de uytin-ge
van den brandt gestedt te worden, als sy-
luyiden bevinden sullen meest dienstel ick te
wesen". Die bluschmUkfelen bestonden uit
^le zooeven -geuoemde l-aidders en haken, en
uit leeren brandemmers, waarvan elk huis,
dat in de .verponding" (ibellasting) was aan
geslagen voor drie gulden of meer, er inge
volge deze „ordonnantie" minstens één
mo^st -hebben. Van brandspuiten wordt niet
gesproken; de eerste werd door Jan van der
Heyden geconstrueerd in 1652, en we schrij
ven pag 1648. De blusswhing- zal <his wel in
zyn werk gegaan zijn op de middieleeuwsohe
manier (o.a. in Schiller's „Lied von der
Glocke" beschreven): er werd een lange
keten gevormd van' maninen, van een of an
der water af, tot aan het brand-ende hui;
toe; de brandemmers, gevuld met water,
werden van hand tot handl doorgegeven, en
door den laat sten ma-n in «ten brand gestort.
Dat dte emmers meer dan half leeg waren,
voor het restant van hum inhoudl in de vlam
men terecht kwam, spreekt vanzelf.
Dat er ook'by'i aulk een •17-eeuwschon
brand, net precies als tegenwoordig, Meden
waren, die in troebel water hoopten goed te
kunnen vissChen,, laat zich deuken. Het
blykt ook uit de strenge straffen, die be
dreigd worden tegen dengeue, die „Huys-
raet, roerende goederen, brieven ofte uet
anders, tlat by tyde van brandt gevHugh t
ofte geberght wordt ,aen hem haekle erale
onder- hem hielt, ende hetselve binnen 24
uren na 't blussen van den .brandt, niet
brochte ter plaetse daer 't behoort". Zoo
iemand werxli, als hy gesnapt werd, veroor
deeld, ten eerste om het goed of de waarde
ervan, alsnog te restitueeren en bovendien
werd hy in een boete verwezen gelijk aan
driemaal tlne waarde, ten behoeve van den
Officier, den aanbrenger, en de armen, gelyk
te vertleeleu. Daarenboven zou hy dan nog
„arbitrallick getaxrrigeert worden", d. w. z.
naar willekeur („arbitraliek") gestraft.
Curieuze strafbedreiging! Had ik geen
gelyk te zeggen, dat het soms Hikt, of het
jaar 1648 veel méér, dan nog geen drie
eeuwen, achter ons %t? -Duidelijk komt
hier nog uit het oorspronkelijke, privaat
rechtelijke karakter dier straf doordat de
'bedreigde boete ten goedte komt aan private
personen. Stelt U zich voor, dat de huidige
Officier van Justitie, of de -huidige Com
missaris van Politie, die toch beiden afstam
melingen in de rechte lyn zyn van de XVIIe
Eeuwschen Schout, geld in den zak zouden
steken, afkomstig van -boeten, waarmede de
rechter de door hen vervolgde en opgespoor
de midryven heeft gestraft.
Al® dan de brand gelukkig was getoluscht.
wat, naar ik vermoed, meestal wel pas het
geval zal zyn geweest, nadat alle8 wat
eendgszins branden kon, inderdaad verbrand
was, en de bluschmiddelen weer opgeborgen
koralen worden, blijkt het herhaaldélijk te
zyn voorgekomen, dat ól te ijverige handen
de ladder® en haken i-n particulier eigendom
dedten ovengaan,\door ze „wegh te dragen
ofte versteken". Natuurlyk trachtte men
ook ddt euvel weer door zware strafbedrei
ging tegen te gaan-, maar het kwam er toch
voor de „vyer-schouwers" op aan, tot het
laatst op hun tellen te passen
Mr. L. J. C. DEN HAIITOG.
Utrecht, Junii 1928.
BINNENLAND.
ingezetenen
over d^fb k
bevel oB br
de „vyi1-*
l-"in«incieele gevolgen van wetsontwerpen.
Op die vragen van den lieer Droog-
leeiver "Fortuyn in verband met* oen
tw-eetol a aai die tweede Kaaner gezon
den adreBsen van de Vereenigiug va..
Nederlandeohe Gemeenten omtrent 4e
aa-nliangige wetsontwerpen in zake de
schooIgeWheffing en toit regeling van
hel voorbereidend' hooger en algean-een
vormend mid del baar onderwijs en be
treffende een tUBSolieii de betrokken
ïiiinisfers te houden overleg ten aan
zien van in beide genoemde wetsont
werpen bes-loten" financieel© gevolgen
voor de gemetetiten, heeft minister
Kan geantwoord, dat hij van de be-
dpeldie adtreseiea klenna» heeft genoawen.
Bedoelde medewerking heeft de mi-
fnieler aan aijn amlbNgenooten gevraagd.
Ten aanzien van het ontwerp van
wel tot regefing van het voorberei
dend hooger en algemeen vormend
111 Ididielbaar ondelrwijs heeft geen over
leg piaals gehadl. De minister van On
derwijs. K. en W. heat wel bij de
voorbereidSng van hetT wetsontwerp,
naar aanleiding van het rapport der
oonrinissie-RhtgeTs, eenige quaesttes
aan het oordeel van dien minister on
derworpen. mater achtte voor nader
oveHeg, ook in verband; met de resul
taten van h«t door hem met de® mi
nister van Financiën gepleegd' overleg,
VAN DE
HANDELS ENLANDBOÜWBANK
Saldo inleg 1 Juli 1927
1.981.153.—.
Saldo inleg 1 Jan. 1928
2.175.925.—.
RENTEVERGOEDING
2519 20
geen voldoende aanleiding aanwezig,
on ait te mdnaer omdat, naur zijn mee-
ninig, he. ontwerp voor een groep van
gem-een-ten voord eelen brengt, voor een
ander den bestaand-en toestaud- niet
wijsdgt en voor een derde nadeelig is
en mitsdien de gebeenten, uJs- geneet
genomen, niet worden be»wauru.
Keu voorontwerp van het ontwerp
van wet tot wijziging van de Lager-
Onderuïjkwet 1920 met betrekking tol
de s el noodgelden is op 2b iSovember
1925 door den toenmaligem minister
van Onderwijs, K. en W. toegezonden
«an den almbtevvjorganger van minis
ter Kan. In diit ontwerp ontbrak een
be|«iliing, waardoor de gemeenten gel
delijk wordien getroffen. In den zomer
van 1926 heeft, voor dei orou-laire van
19 "Juli 1926, volgens aantekeningen,
aanwezig op hot departement van Hin
den wijs, K. en W. mondeling ovetrleg
pleats gelhad tusschen twete- hoofdiamb
tenaren van beidie diepftetefm-enten over
een ander voorontwerp, waialrin, zij
liet in bedekten vonm, wel een bepa
ling van dezelfde- 9,rekking als artikel
III van het oorspronkelijke ontwerp
van wet voorkwam!
De Minister van Onderwijs, K. en
W achtte dbannee, ook in het licht
van de circulaire,© het overleg afge-
loopen. Te eerdleir, omdat hij van mee
ning was, dtet geen nieujwe lasten aan
de gemeenten zullen worden opgelegd,
maar eenvoudig een deel der kosten,
dtet thaïis door die ouders der school
gaande kinderen wordt betaald, voort
aan uit d'e algemeene middeTen zal
zijn te kwijten.
Het aftreden van Baron Krayenhoff als chif
bij de Spoorwegen.
Overal graag geziene figuur.
Üp '60 Juni j.l. heeft de he©r C. R.
Baron Kraiy^diolt, nu "ruim At
diensfjjiareini, 011* gezjoaidhe^dsrtxlenen
zijn beirewKing ails ohef van atfu©_-
ltng Pu'blicfiteit bij die Nederlandsche
Spoorwegen neergelegd Wat dat weg
gaan voor die spoorwegen beteekent,
blijkt uit hetgeen ir. Van Dijk hier
omtrent in „Spoor- en Tramwegen"
heeft geschreven B©zie-ld met een
groot-e liefde voor zijn werk, lieeft de
heer Krayemhaff -jnet een aaai liet on-
gelooflijke grenaenjden ijver, waarbij
hij zichzelve niet in het minst heelt
ontzien, de 'oeRangen vain de Spoorwe
gen behartigd op een wijze, die bo
ven allien lof verheven is. iiijn groote
beminnelijkheid, de neging om alles
voor anderen te zijn en; zijn ge-makke
lijke en ongedwongen omgangsmanie
ren, waren eigenschappen, d-ie ge
paard aan organisatievermogen en
goed comniiercieel inaidit, hout bij al
les wat hij ondernam, een groote kans
van slagen verzekerden.
Door de relaties die „bij overal- ge-
Biaakt heeft, nie/t a-lleen in Nederland,
waar om- zoo te zeggen bijna
iediereen hem kent, maar ook in het
buitenland!, waar hij ook een geziene
figuur is, k;on hij zeer veel bereiken.
B-uiten zi-jn eigenlijke la«k bij de
Spoorwegen heeft de- heer Krayenhoff
nög zeer veel wedt gedaan, dat v©r-
band^Jiiald met het vrcd.uik' 1 ingenver-
keer in Nedlerland. E11 waa-r hij zijn
steun gaf, was hij actief, met een pas
sieve rol stelde hij zich nooit tcvre
den. liaor al te veel is- er op die wij
ze beslag op hem gelegd en maar al
te gemakkelijk kon men hem bereid
vinden Z'jn werkkracht te geven, heel
veel, dikwijls te veel, werd er oipdifl
wijze van hem gevergd
Ook voor de Pers, waarmede Bij
sleedsf in de aangenaamste relatie heeft
;estaan, beteefeent het heengaan van
len heer Kaïyenhoft ©en aeer gevoelig
verlies. Wie herinnert zich- niet zijn
mentorschap bij de rondleiding der
Europeesehe journaiiste® door an» land
eenige weken geleden, waardeer maar
één roep was.
Moge voor hem thans een weiver-
diende rusttijd aanbreken. Degenen,
die hem van nabij ennen en weten,
diat hard werken zBjn tweed© natuur
is geworden,/ vreetsen echter, döt pr
van dat rustiger bestaan niet veel zal
kamen.
WOUWAPEN.
Wanneer we de verschillende werken, die
in den loop der jaren over de verspreiding:
van de Nederijandiffche vogels zjjn geschre
ven, met elkaar vergelyken, zullen wy daar
uit zien, dat het Wouwaapje 't, ondanks de
zeer intensieve Vogtellkundige onderzoekin
gen van dte (laatste jaren niet verder heeft
gebracht dan tot „vrjj zeldzame broedvogel
in moerassige streken (Friesland, Noord
en Zuid-HOlland, Utrecht e. a.)". Onder de
plaatsen waar deze kleine zeldzame reiger-
soort al sands jaar en dag gebroed heeft,
behooren zeer zeker genoemd te worden
onze prachtige Reeuwijksche en Sluipwijk-
sche Plassen, waar elk jaar wel een twintig
tal paren Wouwaapjes nestelen. Door d#>
voorgenomen droogmaking wordt deze
broedplaats thans ernstig bedreigd, maar
we zullen hopen, dat ook hier het gezond
verstand ten slotte zal zegevieren en men
de Reeuwyksche Plassen rustig zal laten
9 Hggen.
Officieel spreekt men gewoonlyk van
Woud-aapje, een verbastering van den even
wel luidenden als juisten volksnaam Wouwr
aapje. De verklaring van dezen naam is heel
eenvoudiig. 't Eerste deel is een verklanking
van den paringsroep, het blaffende: wouw,
wouw; en de lidtgrfn-g aapje wordt heel be-
gry-pelyk wanneer men de vogels heeft zien
rondklimmen in hèt riet of in het struweel.
Met -hun Jange grijpteenen pakken ze de riet-
stengeJs of de takken vast en weten zich op
die^wyze verrassend snel te verplaatsen. In
efn oogwenk zijn ze uit het gezicht verdwe-
nöq; hun vorm en kleur lossen op in de om
geving. Worden ze ontdekt, dan nemen de
vogel® de zjg. paalhouding aan en dan i-.
vooral het okerkleurige wytfje niet gemak-
keljj-k te zien. Het mannetje in pra»-.lttkleed
is gemakkelijker te vinden, z'n gevederte e
ook meer opvallend dan dat van de andere
sexe: de rug ia zwart met groenen weer
schijn, vleugel® en staart zwart, de hals
bruinachtig geel, de onderzijde bruingeel, de
buik wit.
De jonge vogels vertonnen groote over
eenkomst met de wijfjes. Het Wouwaapje is
heel wat kleiner dan de zeer verwante Roer
domp, 't heeft ongeveer de grootte van een
krielkip.
Schuw mogen die Wouwaapjes niet ge
noemd woixlen, want telken jare broeden ze
in de twee plassen, die het meeste bezocht
worden, waar op warme zomerdagen tal-
loozen zich vermeien: Elfhoeven, waar de
Gouwenaars gewoonlijk gaan zwemmen, zei
len, roeien of vissehep en 's-Gravenbroek,
waar die Roed- en Zeilvereenjging „Gouda"
haar clubgebouw lieeft. Trouwens ook elders
heeft men de ervaring opgedaan, dat het
Wouwaapje de nabijheid van den menscli
niet schuwt. Dr. Otto Schnurre vertelde er
van, dat ze broeden in de 5 H.A. groote vij
ver van een groot park in Frankfurt en Dr,
Otto Kleinschmidt, een HesKi.sche predikant,
wien om z'n groote wetenschappelijke ver
dienste op het gebied der vogelkunde een
eere-doctoraat werd verleend, schrijft in de
nieuwe uitgaaf van het groote Duitseho vo-
gelwerk van Naalmann, uat de Wouwaapje®
zich uitstekend weten aan te passen aan
veranderde kuItiiiurvej-Jvoudlingen en in
Duitschiand broeden op allerlei plaatsen in
de onmiddiellijilce omgeving van de menschen.
Wij kennen het Wouwaapje tlians slechte
als een bewoner van meer uitgestrekte wa
tervlakten waarbij groote rietvelden en
eilandjes of landatrooken met dicht struik
gewas zich aansluiten, 't Behoeft ons echter
"jet te verwonderen, dat het Wouwaapje ook
by kleinere plassen en moerassen, eventueel
gi'ootere vyvers waarin, zooal® in het Frank
furter Ostpark, voél riet groeit en met strui-
ken begroeide eilandjes liggen, broedend i«
aangetroffen. Vroeger trouwens heeft het
Wouwaapje gebroed in de moerassige boe
zemenden van de polders bij Gouderak. Het
•test van deze vogelsoort -kan men, in dejHd
®aand«i Mei tot Augustas, aantreffen; het* PEeii
bevat gewoonlyk 4 tot 6 groenachtig witte
®*ran, ongeveer zoo groot als een klein
«uvenei. Op de Reeuwyksche Plassen vindt
het meerendeel der nesten tussclien bet
riet,
Foto Ir. Ohr. G. J. Bmit.
op de stoppels van het vorig jaar
eenige meters diep in het rietveld verborgen.
In 1922 werd op een eilandje in Elfhoeven
een nest gevonden ongeveer 40 c.M. boven
den grond, in een elzenstruik; 't was een
voudig, bijna slordig gebouwd van twygen,
gevoerd met rietstengels, rietbladen en bie
zen. «#p 's-Gravpnlbroek werd op 1» Juni
1926 het begin van een nest gevonden, even
eens in struikgewas. Op 5 Juli daaraanvol
gend haddeit de Wouwapen een tweede nest
gemaakt, ongeveer 20 c.M. onder liet eerste,
maar nog altyd 40 c.M. boven den water
spiegel. In dit nest wetxl het broedsel groot
gebracht.
Gélegenheid oon zich een nest te bouwen
vindt de vogel gewoonlijk in riet of struik
gewas by vyvers of plassen van niet al te
geringen omvang. En met het voedsel staat
het al niet andens. Naast visch vormen aller
lei insecten en ander klein gedierte een deel
van zijn voedsel; men meent ook wel uitge
plunderde nesten, die by hun broedplaatsen
werden gevonden, aan hen te moeten toe-
Schrijven.
Van een groot aanpassingsvermogen
van liet Wouwaapje behoeft het broeden bij
allerlei kleinere plassen, vyvers en moeras
•sen, zelfs voor zoover deze half of geheel
cultureel zyn, niet te'getuigen; beter is het
hier te spreken van 'n voorzien van de vege
tatie, voor zoover 'betreft broedplaatsen en
voedsel, in de levensbehoeften van deze
vogels. De bewoners van Reeuw ijk en Sluip-
wijk wHen drommels goed, dat Wouwaaipjes
lang niet all ge meen voorkomen en dat er
liefhebbers zyn, die er goed geld voor over
hebben. Dat ze door de Vugelwet beschermd
zyn, weten ze niet en al wisten ze net, dan
haalden ze de ne-ten toch uit, want het
stroopen zit lien in 't Moed. In den broeitijd
letten ze speciaal op de Wouwaapjes en zy
liggen torn® lieele dagen in een bootje uit
te zien naar de plaatsen, waar de oude vo
gels met voednel in het nest ve^vvijnen, om
later de jongen te kunnen uithalen. Byna
eik jaar worden een beduidend aantal nesten
door hen vernield, de jongen met visch op
gekweekt en wanneer ze ongeveer volwas
sen zijn vooreen f linken pry® (wel tot ƒ2.75
per stuk) verkocht. Gewoonlijk komen ze in
handen van kippenkbupers, die ze tusschen
kippen en ayder pluimvee naur Engeland
smokkelen, waar landeigenaars ze gaarne
koopen ter opluistering van hun waterpar
tijen.
Wy hebben in hot by zonder de belangstel
ling willen wekken voor de Wouwaapjes van
onze Hl assen. Het Naardenneer gaat, en
zeer terecht, prat op z'n I<epelaars en Pur
perreigers, de Reeuwijksche en Siuipwyk-
nehe Plassen Itebben hun Wouwaapjes,
waarop zij even trotsch zijn. Met de broed
plaatsen van deze vogels zal, by een even
tueel» drooglegging, zooveel schoons ver
dwijnen, zooveel dat een voortdurende vreug
de is voor allen, die open oor en oog hebben
voor Jiet scliwone in de natuur, dat wy daar
tegen op moeten komen met alle kracht, die
in ons is, indachtig dat „geen land de Na
tuur, de Meestere® aller beeldende kunsten,
de Bron van bezieling voor zoovelen zyner
burgers mag laten opofferen aan geldzucht
en oiïvej-schiMigheid."
Gowda. a. S.
Verder aijn tot bijwoning van pen en
andter uilgenoodigd die college H var.
B. en NV. vangenoemde g©m©enten,
©n die be-trokkWi inspecteur van bei
L. O.
ONDERWIJS.
Cursus eketrotechniek.
Do deelnemer» aan de eerst© serie
'umissen in elect roteteluifek gegeVon
aan (wnk-rwij/Asr» en oikHerw ijaeressen
uit de gemeenten WadKliinixvoen, Ze-
venlfciwaeqi, M*«rk©p«Re, Nieuwkoop,
Nied)sv(^en. Zevenhoven eq Ter Aar
Leidien zijn uitgenoodigd om op Za
dog een bezoek te brengen aan de
■cidsche liclittabrieken. Aan hel be
zoek zal vooraf gaan ©en v©rtooning
van de paedecogische Blm „Van ''oien
tot e)ec1ï!'cit4T in/ het bioscooptheater
Trianon aan d© Breestraat te Leiden
Oplossingen van de raadsels van vorige
week.
By, aal, paard,
vlak, vlok, vlek.
margriet. V.
Hengelo,
verschrikken,
saam, maas.
iDe pry a is gewonnen door WILLEM VAN
E1JK, Graaf van Bloisstraat 26.
Nieuwe raadsels.
1. Wat staat hier?
oooef biasssrrenthk.
Het steekt hoog boven de hulzen uit.
2. Jullie kent me uit de geschiedenis. Ik
besta uit 8 letters.
Uit een 8, 2, 3 kan mep drinken.
1, 4, 6, 8 is een ander woord voor middag
In een 3, 7, 6, 5 kan men verdrinken.
3. In de Lente verheug ik U,
In de Zomer verkoel ik U,
In de Herfst voed ik U,
In de Wintei; verwarm ik U.
4. Wie zit tot over zijn ooren in de schuld
5. In welke steden worden de meeste men
schen geboren?
6. Waarom kijkt de haas om als hy achter
volgd wordt?
Oplossingen inzeqden aan de Redactie van
de Goudsche Courant, Markt 31, Gouda.
DAMRUBRIEK
Onder redactie van de Damclub „Gouda",
Secretaris K. Tiendeweg 23, lokaal der club
Markt 4».
Probleem No. 565.
Ziwart sch-yven o,p: 2, 4, 8, 9, 20, 22/24,
30, 43.
Wit schijven op: 18, 18, 18, 21, 26, 29,
32, 33, 37, 38, 40, 49.
Probleem No. 566.
ONTVANGEN
PRIMA JAM 60 ct. p. pondspot
HUISHOUDJAM 45 ct. p. pondspot
TEDF LIMONAÜE. 1.45 per flesch
Aanbevelend,
LANGE TIENDEWEG 45
|TT
.y>m.
Zwart schijven' op: 5, 14, 19, 22 °4 29
33, 36.
Wit schijven op: 18, 27, 131, 32, 42, 44,
49, 50.
Oplossing van Probleem No. 561.
Wit speelt? 34—29, 28—22, 26 17, 49 7,
40—34, 25 2.
Oplossing van Probleem No. 562.
Wit speelt: 28 19, 35—<30, 27—-21, 3832
42:^
Snaren, Pianostoeltjes, banken,
étagères enz.
Werkplaats voor herstelling van alle Instrumenten.
Stemming per keer en bij abonnement
CONCERT-VLEUGEL TE HUUR
ADVERTENTIEN.
Markt 6 Tel. 762 Gouda
1361 15 j
Ondergeteekende looft uit een belooning groot
Aan degene die naar waarheid aan kan toonen, dat de, I
,,ALRO" niet steeds Correct aan al hare verplichtingen jg
heeft voldaan.
Ondergeteekende waarborgt alle verplichte betalingen der
"A1'RO". T. JANSEN,
Directeur ALRO-KANTOOR
11 Juli 1928. Vleutentcheweg 3, Utrecht
bij 1250 20
Rami 107
met ONGEVALLEN VERZEKERING
volsrems aamwjjzing der Ned. Staatsloterij, verkrijgbaar in het
KLETWEG 59 TELEF. 769.
Hoof dagentenAgenten gevraagd op alle plaatsen.