DINSDAGAVOND 2 JULI FLORIS V08 LIJST 9 Jalouziën, lmctaeii, Markiezen, lolluilen Dagelijks OOK inleggen Dagelijks groeit het aantal onzer spaarders. £an-n tijd tegemoet!' JAN VAN DAM, IN DEN NIEUWEN SCHOUWBURG DE GOUDSCHE FRUITHANDEL SPIEGELS THEEKASTEN s- THEEMEUBELS KAPSTOKKEN J. G. POTHARST ZOON Fa. HÖÖGËNBÖSCH J. F. W. TURION TELEFUNKEN-SERVICE rm Loop niet langer met pijn, GOUDSCHE COURANT ZATERDAG 29 JUNI 1929 - TWEEDE BLAD LIJST 31. over: WAT HEBT GIJ VAN DE LIBERALEN TE WACHTEN? Komt dezen enthousiasten redenaar hooren. rianoliihc is de nutsspaarbank, oost- Ranrdiil/e kunt u elk bedra£ hoe groot Bestel UWE MARKIEZEN aan het concurreerend adres J. F. REVET ZONEN. Fa. P. J. Revet en Zonen Verf, Lakken Kwaden VERF - GLAS en KWASTEN S. A S. van Dantzig Onkrukbiri Bissen f .2.50 Hygiënische artikelen en Patentgeneesmiddelen SPECIALE AAABIEDIHG Sbih&n Flux' Schoenhandel Electrotechnisch Bureau T.lefunken de beste toestellen v* P laat bij ons Uw schoenen maken 20 G.v.d. LINDEN Zn. - Tel-6740 Adverteert in dH Blad. Uit den Goudschen Raad. wm~ 5. Da valsche leuze der Nationale Ontwapening. -\ Dr. I. H. J. VOS Li'd van de Tweede Kamer. Oud-Wethouder van Amsterdam DE EERSTE CANDIDAAT VAN Da Liberale Lijst Or. I. H J. VOS SPREEKT: attp«€ian«l kamerlid, Tor opluistering Muziek en zang. Een koor van Dames en Heeran. TOEGANG VRIJ. AANVANG KWART OVER ACHT. Qaleaaahai* tot dabot. Llfcsrile Staatspartij, Da Vrijholdsbond. AH. Gauda. UOyClIJKo HAVEN 12 geopend. Dat wil zeggen OyCIIJIVo OOK terug vragen; nariDliilre kunt H zich aanmelden voor den UdyClIJnS Ophaaldienst; Danpliikc ke'" £e'eêenbe'd een fraai nikke- uayciljno len spaarbusje aan te vragen. KIEST Dan gnat het goad Hij „overweegt" niet, maar hij doet Middenpartij voor Stad en Land. Veerstal 30 - Telefoon 494 - Gouda 20 Firma Wad A. Rietveld. LANGE T1ENDEWEG 27 BLAUWE DRUIVEN. VERSCHE AARDBEIEN POMPELMOES. TAPELPEREN TAFELAPPELEN BANANEN heeft i» voorraad TELEF 313 Schilders, Oostharen 65, Tel. 280 - OOUDA. - HET ADRES voor H. BROUWER DE KONING Spieringstraat 153 Gooda. Om brood werd bekroond: Arnhem 1S2S, '.-BMch 1924, K'dam 1921, Dordrecht en Utrecht 1927. Nieuwe Zending H. VAN DER GRAAPP Blauwttrnat 19 Tel. 763 Oaboorta Trouw an Rouw SINAASAPPELEN CITROENEN NIEUWE VIJGEN STUDENTEN HA VEE VRUCHTEN IN BLIK VRUCHTEN IN GLAS DIVERSE SOORTEN NOTEN BUSGROENTEN (merk Sleutele) speciaal noma m Consult ook per brief. Mevr. i. DAM Goudschestraat 7 - ROTTERDAM KLEIWEG GOUDA U zult van de mooie jaarge tijden dubbel genieten, als U Rublin draagt. Rublin-schoenen met normale hak zitten Jicht en luchtigs geven Uw voeten een stevigen steun, kunnen overal tegen en zijn zoo goed als onver slijtbaar. De elegante vorm blijft tot het einde behouden. Moderne modekleuren. Gemakkelijk te reinigen. 2 - yg. linnen-schoeisel met Hubbert onderwerk BTinnnnninniiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiitiiiiiiiiiiifiiimmmnmniiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiniiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiinni Ve krjtgbaar bijggg 20 Markt SS Wljdstraat Verkrijgbaar bij jg Tel. 326 - L. Tiendeweg 24, Gouda 40 Goudsche Singel 239, Rotterdam (bij de Boschjeskerk) Vakkundige behandeling en soliede afwerking gegarandeerd Pry sopje aK op. fanvraag Leeningpolitiek. Wethouder Van Staal's standpunt aanvaard. Burgemeester Gaarlandt heeft het meerderheidsstandpunt verdedigd. Het oude bewind natuurlijk weer de schuldige! Twee zittingen lijn noodig geweest een vrij eenvoudige agenda te behandelen. De eerste is geheel in beslag genomen door bespreking van de nota van den wethouder van Financiën K. R. van Staal inzake de leeningpolitiek der gemeente en de tweede was in een paar uur geëindigd, dank zij het terugnemen van drie voorstellen, waarover nog al discussie te wachten was, n.l. het voorstel tot verstrekking van dag- en nacht verblijf aan dakloozen door het Leger des Heils, het voorstel tot gerechtelijke uitzet ting uit gemeentewoningen, en het voorstel tot invoering van gaspenningen voor munt- gasverbruikers. Dat voor de behandeling van de nota-Van Staal een gansche avon<i noodig was, zal men niet in ernst kunnen beweren. De be sprekingen zijn onnoodig lang gerekt, wijl het Btandpunt van de meerderheid van B. en W. bij den aanvang der behandeling niet bekend was. Het was een wel eigenaardige affaire. Volgens mededeelingen van den wethou der van Financiën zouden er een aantal pos ten in de gemeenterekening voorkomen van vroegere jaren 1926, 1927 en 1928, waar voor nog geleend moest worden, omdat er nog niet geleend was of de bedragen niet geheel uit leening waren gevonden, terwijl er ook gevallen zouden zyn, waarvoor te veel zou zyn geleend. Uit de overgelegde gegevens mofeten we de juistheid dier op merkingen aanvaarden. Er was een achterstand, naar Wethouder Van Staal mededeelde, en deze moest wor den ingehaald en de aflossingen, welke in vorige jaren hadden moeten plaats hebben, moesten nu ineelis geschieden. Niet in het principe, dat moet worden af gelost op uit leening verkrfegen bedragen, en afgeschreven zoolang het bedrag nog niet uit leening is verkregen, gaf aanleiding tot eenig verschil van meening, doch het af schrijven ineens van een bedrag van 31.000 op posteh van 1928, 1927 en 1926 e* enkele eerder, waarvan de leeningbedragen nog niet zyn ingekomen. De meerderheid van B. en W. wilde die 31.000 nu over enkele jaren verdeelen pnet handhaving van het principe van afschrijving en aflossing, dat trouwens op de begrooting 1929" al toepas sing heeft gevonden. Wethouder Van Staal wilde daar niet aan en ook de heer Verkerk achtte dat uitstel absoluut verkeerd. Al is volkomen juist het standpunt van den wethouder dat, zoolang de leening er niet is, toch moet worden afgeschreven voor de aflossingen, toch gelooven we dat het standpunt van den Voorzitter, ware dit in een behoorlijk praeadvies goed uitgewerkt aan den Raad voorgelegd, meer instem ming zou hebben gevonden dan het nu ge- kregen heeft. Het wekte verwondering dat na de verdediging van den burgemeester noch wethouder Koemans, noch Wethouder Donker eenige toelichting gaf. Na een urenlang betoog, waarbij wet houder Van Staal zich uitputte in het aan halen van het oordeel van anderen in deze materie waarmede iedereen het eens was, is het door den wethouder Van Staal inge nomen minderheidsstandpunt in het college, door den Raad met groote meerderheid aan vaard .Alleen de r.-k. leden stemden tegen. Wanneer de Wethouder van Staal by behandeling dezer zaak te kennen heeft ge geven dat er wias een achterstand, die hy. nu eens flink zou opruimen, een achter stand, die te wijten was aan het vorig be wind dan merken wy toch op dat die wet houder van Staal, die optrad in September 1927, op 30 Dec. van dat jaar een 4 Vi lee- lung groot 500.UÜÜ heeft aangegaan, dat daarin dus niet waren opgenomen de achterstandsposten, die thans door hem naar voren zyn gebracht. Wy nemen onmiddellijk aan dat de wet houder op dat moment wellicht nog niet genoeg ingewerkt was en eerst veel later daarmede op de hoogte is gekomen. Toch moet dit eenigsiins bevreemden daar een achterstand wanneer deze van eenige be- teekenis zou zyn geweest, toch bij het on derzoek .van de gemeente-administratie door den heer Veenstra destijds wel aan het licht moet zijn gêkomen. Heel groot kan die achterstand /echter niet zyn, daar het overgroote deel 4e r bedragen en het to taal bedrag dan ook overwegend dateert uit de periode 1927/'28, toen de wethouder van Staal in het coiilege zitting had en de zaak dus van naby kon overzien. In vroegere jaren zullen zeker wel eens vergissingen of fouten zyn gemaakt, maar ook onder het be wind van den wethouder van Staal zyn deze er geweest. Iji de laatste periode is het meer dan vroeger voorgekomen dat voor luttele be dragen, welke uit den gewonen dienst be streden kunnen worden, geleend is. Mr. de Witt Wynen vestigde even de aandacht op de meubelen, die de gemeente op afbetaling heeft gekocht, maar zoo zyn er ook andere gevallen. Wanneer de kleine uitgaven ineens zullen worden gedelgd, dan zal dat zeker de instemming hebben van den Raad, die bij de begrooting 1929 reeds toonde een goede af- schry vingspolitiek de juiste te achten. Het gevolg van het nu aangenomen voor stel is dat het saldo van den dienst 1923 met een aflossingsbedrag van rond 31.000 wordt verminderd, waardoor de betasting factor volgend jaar ongunstig wordt be- invloed. Wanneer dit ook op andere wyze nog geschiedt, en daarvan verluidde reeds iets, clan ziet het er voor den belastingbetaler volgend jaar1 nog minder vrolijk uit dan thans. Er was wat deining in den Raad. Het was goed te merken dat meerdere leden door de verkiezinsbacü waren besmet. Het betoog van den wethouder en van Dr. Hoffman had momenten, waarbij i" deze dagen zeer gevoelige snaren werden aange raakt Er zyn heftige interrupties ge plaatst. Er is gehamerd, maar daar bleef het dan toch bij. Zoo werd het bijna mid dernacht eer de eerste zitting geëindigd was. en Vrede", aan het hoofd van welke ver- eeniging staan Prof. Heering uit Leiden en Ds. Hugenholt» uit Ammerstol. Voor deze actie is de medewerking verkregen van tal van voorgangers uit modern-godsdienstige kringen, die door hun idealistische beschou wingen velen tot zich weten te trekken, die zich de werkelijke beteekenis van een een zijdige ontwapening voor ons land met zijn belangrijke koloniën niet weten te realisee- ren, maar zich laten meeslepen door gevoelsargumenten en deze laten overheer- schen Wanneer in deze dagen propaganda wordt gemaakt voor nationale ontwapening, dan geschiedt dat door afschuw in te prenten voor het oorlogsgeweld ,dat in al zyn ver schrikkingen wordt uitgebeeld. Het is dui delijk dat zulk een propaganda ingang vindt, want er is niemand, wie ook, die het gruwe lijk oorlogsbedrijf zal verdedigen. Door die propaganda kan men ongetwijfeld de voor standers van de afschaffing van den oorlog by duizenden en duizenden tot zich trekken. Maar komt men daarmede nu in practischen zin één stap verder om den oorlog te doen verdwijnen Leeft er in ons land by iemand, van welke party hjj (ook moge zijn, de ge dachte dat Nederland een aanvalsoorlog zou willen ontketenen? Afgescheiden van de practische onmogelijkheid, weet men toch wel beter. Niet w ij veroorzaken den oorlog, maar anderen om ons. En met die anderen om ons moeten wy pogen te komen tot een overleg dat er op den duur toq moet leiden dat bereikt wordt het ideaal dat wy allen voorstaan: dat eenmaal de tyd zal komen dat de wapenen kunnen rusten. Zoolang die ideaal-toeatand nog niet is bereikt, hebben wy met de werkelijkheid te rekenen, die ona den duren plicht oplegt om tot bescherming van land en volk te doen wat noodig is, niet meer, maar ook niet minder. Wie de oogen sluit voor wat er buiten onze grenzen voorvalt, wie niet begrijpen wil waaróm de landen om ons heen er niet toe overgaan hun weermacht af te schaffen, wie er geen kennis van neemt welke waar de moet worden gehecht aan de thans aan geheven leuze van nationale ontwapening door politieke leiders, die korte tijden terug het onomwonden hebben uitgesproken dat een eenzijdige ontwapening van Nederland een onding is en den óuurzamon vrede alleen kan worden verkregen langs den weg van internationale samensprekingen en daar door vriendschappelijke verhoudingen tus- schen de volken, wie dat alles aan zich laat voorbijgaan, die staat niet op den bodem der werkelijkheid. 9 In een zijner wekelyksche films in „De Vrijheid", die elders in dit blad is opgeno men, heeft de bekende publicist Hans aan de nationale ontwapeningsgedachte ook een beschouwing gewijd, die zeer waard is te worden overdacht. De uitingen van meerdere predikanten en voorgangers, die in deze tyden zyn uitge trokken en ook de Open Brief van „Kerk en Vrede" aan de Goudsche ingezetenen en andere geschriften wijzen er op dat wie niet is vóór eenzijdige nationale ontwapening be schouwd wordt als een militairist, die op voering van bewapening wi 11 Van hen, die weten^wat door den helaas te vroeg ver scheiden liberalen leider Mr. Dresselhuys in h* belang van den vrede is gedaan, had een dergelijke beoordeeling zeker niet mogen worden verwacht. Wij begrijpen een dergelijke beoordeeling ook niet. Wanneer wy hebben gezien dat nog geen week geleden een adres van den „Wereldbond der Kerken' aan het Neder- landsche Volk is gericht, waarin de Neder- landsche afdeeling een beroep doet op de kiezers om alleen zulke mahnen en vrouwen naar de Tweede Kamer af te vaardigen, van wien men meent zeker te kunnen zyn dat zij beslist en ernstig naar de verwezenlij king van de gedachte van den Volkenbond zullen streven, welk adres is geteekend o.a. door twee candidaten van de lijst der Libe rale Staatsparty, Prof. Eerdmans uit Lei den en Mej. Van Eeghen uit Doorn, dan begrijpen wy niet hoe een mede-onderteeke naar als de Secretaris van „Kerk en Vrede" Ds. Hugenholtz van Ammerstol, er toe medewerkt om een zoo felle actie van „Kerk en Vrede" tegen de liberalen te doen voeren. Dat is niet meer een strijd om de vredes- gedachte, maar een politieke stryd. In dat licht bezie men deze actie, die wij fataal achten voor ons eigen land. D« herdenking van Versailles, Een proclamatie van President Hindenburg. Veertien dagen geleden schreven wy een kort inleidend woord ter aankondiging van de pas verschenen brochure „Ontwapening, Christendom en#Volkenbond" van den kapi tein A. J. Maas, een interessante brochure, waarin op principieele gronden een betoog wordt geleverd tegen nationale ontwape ning. Eenige dagen later zond een lid van ,Kerk en Vrede" ons een epistel, welks inhoud be oogde ons te zeggen dat wy, alvorens over „Ontwapening' te gaan schrijven, ona eerat op de hoogte moesten stellen van hetgeen Prof. Heering schreef over De Zondeval van •het Christendom, van Remarque's werk „lm Westen nichts Neues", en van de Vereeni- ging „Kerk en Vrede". Wy hebben de vrijheid genomen dat epis tel dat, hoewel het zich richtte tegen het geen wij ter aankondiging dezer nieuwe brochure hebben geschreven, toch ook aan andere bladen was gezonden, terzijde te leg gen omdat de inzender, die schuil gaat ach ter de Vereeniging „Kerk en Vrede" zijn gemoed elders heeft kunnen ontlasten, maar vooral omdat wij over een aankondiging niet gaan polemiseeren, en zeker niet met een anonymus. Zooals in talrijke gemeenten van ons land is ook in Gouda een groote actie ontplooid door de partyen der vrijzinnig-democraten en der sociaal-democraten voor de nationale ontwapening en in die actie worden deze krachtig gesteund door de leiders van „Kerk Het was gisteren tien jaar geleden, dat de Duitschers in de Spiegelzaal te Versailles hun handteekening gezet hebben onder het befaamde vredesverdrag, dat een einde maakte aan den ruim 4-jarigen wereldoorlog Op deze herdenkingsdag heeft president Hindenburg een proclamatie tot het Duit- sehe volk gericht, die begint met de woor den: „Dit is een dag van rouw". Tien jaren zijn verloopen, sedert te Versailles de Duit sche gedelegeerden voor de vredesonderhan delingen verplicht, zyn geweest bun hand teekening te plaatsen op een document, dat een bittere desillusie vormt voor de vrien den van het recht en van een waarachtigen vrede. Sedert 10 jaren drukt het verdrag op alle klassen van het Duitsche volk, op het inteiloctueele en economische leven, op het werk van den arbeider en van den boer. Harde en noeete arbeid, evenals eendrach tige samenwerking van alle partijen van het Duitsche volk zijn noodig geweest om ten minste de ernstigste terugslagen af te wen den van het verdrag van Versailles, dat ons vaderland bedreigde in zijn bestaan»en dat de economische bloei van geheel Europa in gevaar bracht. Duitschland hfteft bet ver drag van Versailles onderteekend, zonder daarbij te erkennen, dat het Duitsche volk verantwoordelijk is voor den oorlog Dit ver wijt laat ons volk niet met rust en doet af breuk aan het vertrouwen tusschen de vol keren. Wij kunnen ons slechts een voeden met het Duitsche volk in het afwijzen van de bevestiging van de schuld van Duitsch land alleen aan den oorlog en- in het ver trouwen, dat de toekomst aan de gedachte behoort van de waarachtige vrede, die slechts berusten kan op de loyale en een drachtige conventies van volkeren, die vrij zijn en van gelijke rechten genieten". Deze woorden geven volkomen weer, met welke gevoelens het heele Duitsche volk staat tegenover de artikelen van het verdrag die het tien jaar terug verplicht was te on derteekenen. Vooral blijft men fel gekant tegen de z.g. „Bchuldleugen", de verklaring, waartoe Duitechiand geprest is, dat alle Bchuld aan den oorlog op het Duitsche volk neerkomt. Men behoeft geen spat pro- Duitsch bloed in de aderen te hebben, om te voelen, dat hier inderdaad van een leu gen sprake is. De jongste onderzoekingen wegens den moordaanslag te Serajewo heb ben aangetoond, dat dé Groot-Serviërs, die dezen moordaanslag hebben voorbereid, wel bewust op den Europeeschen oorlog hebben aangestuurd. Maar ook uit de stukken, die vroeger gepubliceerd zijn, over de politiek der groote mogendheden tegenover Duitsch land kan men de conclusie trekken, dat Duitschland niet de eenige schuldige is, ook ai had daar, een militairistische regeering en een onvoldoende diplomatie vele en groo te zonden op haar geweten, en al schijnt men geen hand te hebben uitgestoken om den oorlog in Juli 1914 te verhindere, in te- Maar er is Bedert dien wel iets gebeurd, geschreven en bekend geworden, terwijl het befaamde artikel van Versailles onveranderd is gebleven. Geen wonder, dat in Duitschland de be weging steeds sterker wordt^, om van den druk, dien dat artikel op het Duitsche volk legt, bevrijd te worden. Die beweging zou gisteren op een machti ge wijze tot uiting gekomen zijn in den vorm van allerlei betoogingen, etc., ware het niet, dat enkele zaken dien betoogingsdrang heb ben gedempt. Allereerst ia in het bezette deel van Rijnland, waar de druk van Ver sailles het sterkst wordt gevoeld, door de controle-commissie het verbod uitgevaardigd tot het houden van betoogingen op dezen dag. Bovendien heeft de Rijksregeering een rondschrijven gericht tot de ondergeschikte besturen, waarin allen ambtenaren en be ambten de deelneming aan betoogingen en vergaderingen wordt verboden, daar deze dag waardiger herdacht wordt door een ern stige herinnering dan door uiterlijke mani festaties. Dit alles heeft echter niet belet, dat er gisteren reeds allerwege betoogingen zijn ge houden, o„a. in Keulen op het plein vóór den Dotn, welke betooging ingeluid werd door het imposante gebeier van de Dom klokken. Deze samenkomat in de open lucht was door verschillende partijen georgani seerd en werd door tienduizenden bijgewoond Verschillende partijen hebben bovendien door de heele Duitsche republiek oproepen gepubliceerd, waarih de massa's opgewekt worden tot den strijd tegen de schuldleu gen. De Duitsche bladen vuren door artikelen met vlammende opschriften het verbitterde verzet tegen het bewuste artikel aan. BUITENLANDSCH NIEUWS. VER. STATEN. Vliegtuig Ju vlammen. De bestuurder levend verbrand. Op het vliegveld Rooseveltfried vond gis teren een ernstig ongeluk met een vlieg machine plaats. Het vliegtuig van den zoon van den bekenden Amerikaanschén indus trieel Phillips, bestuurd door den jeugdigen Phillips zelf, stortte tengevolge van een ontpjoffing van de benzinetank naar bene den en vloog in brand. De jongeman ver brandde levend. Zijn begeleider werd uit het vliegtuig geslingerd en zoo zwaar gewond, dat hjj spoedig bezweek. Een groot vermogen. Alexander Cochrane, een tapijtfabrikant te New-York, liet bij zijn overlijden een reusachtig vermogen na: 35.000.000. Hij was bekend voor zijn liefdadigheid en zijn vrijgevigheid voor wefken van openbaar nut. Maar hij was ook zeer mild voor degenen die hem in zijn zaak hadden geholpen bij het vergaren van zijn groot vermogen. In het laatste IJ jaar had hij aan zijn perso neel 6.250.000 uitgekeerd als eztratjea. Het testament bespreekt f 10.000 voor elk van 18 leden van het personeel. Duizend werkers, dien langer dan twintig jaar op .de fabriek Waren krijgen 1000 elk. Een hospitaal te New-Pork ontvangt 500.000 en er zijn vele andere legaten voor instellingen van open baar nut. BINNENLAND. Yan infanterie naar de mariniers. Een binnenkort te verwachten Legerorder zal een ministerieele beschikking bevatten, waarbij ter kennis van belanghebbenden wordt gebracht, dat twee luitenants -der in fanterie met ten hoogste tien dienstjaren als worden gedetacheerd bij het korps mari- t niers. Voor de te detacjieeren officieren zal het niet mogelijk zyn definitief bij het korps mariniers over te gaan; terwijl zy voorts hoogstwaarschijnlijk niet aan de beurt zul len komen voor uitzending naar Neder- landsch-Indië. LUCHTVAART. Militair vliegtuig in brand gevlogen. Officier-vlieger ernstig gewond. Gistermorgen is op Vlieland een van de tijdelijk aldaar gestationeerde vliegtuigen uit Soesterberg bij het starten omgeslagen en in brand gevlogen. De inzittenden Kapi tein Bfiët kwam er nogal goed af; luite nant Kamp kreeg ernstige brandwonden. KERKNIEUWS. do Herv. Diaconieën in Zuid-Holand. In tie provincie Zuid-Hoiland hebben diaconieën der Ned. Herv. Gemeenten in 1928 tot ondersteuning van de behoeftigen een bedrag van 911.8004)5 besteed en voor een waarde van 149.410.06 ondersteuning in natura gegeven. ONTWAPENING. In een der laatste nummers van de „Vrij heid" heeft de bekende publicist D. Hans een parlementsfilm gewijd aan de in deze dagen zoo veel besproken quaestie der ont wapening. Aan deze zeer interessante en zeer lezenswaardige beschouwing ontleenen wy het volgende: fk heb, zoo begint de heer Hans, een kaart voor my liggen, een eenvoudig propa- ganda-briefkaartje, uitgaande van een reli- schryf even voor u over wat er op staat. Het zijn gegevens betreffende den wereld oorlog: „15.000.000 gedoode burgers. 3.000.000 vermisten. 10.000.000 gesneuvelden. 20.000.000 verminkten. 9.000.000 oorlogs weeën. 5.000.000 oorlogsweduwen. 26.000.000 slachtoffers. 4 jaren lang alle 2 minuten 24 dooden. Driemaal de bevolking van Nederland verminkt. Kosten van den gewapenden vrede in guldens: totaal in 41 jaar 95 milliard. De kosten van den we reld-oorlog bedroegen in 4 jaren: 845 mil liard guldens. Dit beteekent 60.000 gulden per uur sinds Christus' geboorte." Ik laat de cijfers voor rekening van de vereeniging, die ze verspreidt. Ze zijn me niet volkomen duidelijk, maar dat doe* er in dit verhand niet toe. Ik zeg alleen: en En toch zyn wy, liberalen, tegenstanden van de eenzijdige nationale ontwapening. Ja, tóch In él hun verschrikking staan daar die cyfers. Ik draag deze getuigenis sta hier openhartig die propaganda-kaart al vele maanden bij m% en als ik ergens vergoe lijkend hoor spreken over den oorlog of als ik ergens de v redes-gedachte meen te kun nen bevorderen, dan lees ik vóór wat op die kaart staat. Ik heb voor en in mij zelf over het ontwapenings-pcobleem - een zwaren kamp gestreden, ik heb er in stille uren over gedacht en gevochten, ik liep er op wandelingen over te strijden, niet het minst naar aanleiding van de actie, op religieuse gronden door professor Heering en de zynen begonnen en voortgezet en in zyn be kende boek toegelicht. En aLs ik voor my zelf ondanks velerlei tot een conclusie tegen de eenzydige ontwapening ben geko men in overeenstemming dus met ons partijprogram dan steunt die conclusie op twee motieven, een practisch en een ideeël: le. dat het bezit van een weermacht voor ons land een sterke preventieve wer king uitoefent; 2e. dat, indien Nederland ooit van die weermacht gebruik zou maken, dit nooit an der zou zyn dan in dienst van het recht. Met deze beide argumenten durf en wil ik ook in m'n spreekbeurten de ontwapenaars tegemoet treden. M'n propaganda-kaart vertoont ontstel lende cijfers, maar ik ben heilig overtuigd dat die cijfers nóg boogjei\, dus nóg ontstel lender zouden zijn geweest, wanneer Neder land in 1914 geen leger had bezeten. On twijfelbaar zoudeh wij dan in den oorlog zyn betrokken, op ons grondgebied zou hy mede zyn volBtreden; aan weerszijden zou men zich hebben gehaast ons gebied te be zetten, om den ander vóór te zyn, krachtens het internationale recht zouden wy de vij anden zijn geworden van de mogendheid, die het eerst onze neutraliteit had geschon den. Zoo trekt dus niet de weeryiacht den oorlog aan, maar de weerloosheid, met name voor ons land, met zijn gevaarlijke ligging. Zoo kan dus ons leger een zegen rijke preventieve werking blyven oefenen, ook in de toekomst, bij eventualiteiten, en mogen wy daarom in de kosten onzer weer macht een verzekeringspremie tegen den oorlog zien. Dit is het practische. En dit is het ideeële: het Nedexlandsche leger en de Neder'.andsche vloot zullen nooit anders optreden dan in dienst van het recht. Elke aanvals-oorlog door Nederland is uitgesloten. De gedachte alleen is al een ab surditeit. Naar aanleiding van het gebeurde op Curacao schreef dezer dagen een groot Engelsch blad, dat Holland de af Ier-laatste mogendheid is die men van eenig agressieve bedoeling zal kunnen verdenken. Inderdaad. Zoo zal onze weermacht alleen optreden, wanneer moet worden opgekomen voor het internationale recht van handhaving der neutraliteit, -voor het nationale recht van vrijheid van grondgebied. Nooit anders dan in dienst van het recht. Dus: met een zede lijke, met een ideeële bedoeling. Terwille van de gerechtigheid. En zou Jezus' leer die toch ook bovenal recht en gerechtigheid is zich daartegen verzetten? Eiycht het Christendom waarlijk, dat wij in zoon ge val ons met handen en voeten gebonden overgeven aan het onrecht, aan de gewelde naars? Moeten wy, om het geweld van het recht te ontgaan, dan laten triomfeeren het geweld van het onrecht? My dunkt, dat kén het Christendom niet bedoelen. Dat dit Christendom, dat de leer van Jezus, zich tegen den oorlog verzet dat is mijn onwrikbare overtuiging. Ik heb onlangs in een besloten vergade ring, waar dit onderwerp behandeld werd en waartoe ik was uitgenoodigd, gezegd, dat ik ge«n speciale bijbelteksten noodig^ heb om te bewyzen dat het Christendom tegenover den oorlog staat, want dat de heele geest van het Christendom voor my dat standpunt beslist: het staat diametraal tegenover elk oorlogsgeweld. Een bekend man in den lande, een oud-minister en be- hoorende tot de rechterzijde, stemde my dit aanstonds toe. Maar daarmee is voor my niet beslist, dat het Christendom het op traden van een weermacht verwerpt, wan neer dit optreden absoluut geschiedt in dienst van het repht „Wat kan het doel van den oorlog uit zedelijk oogpunt zyn Alleen de verdediging of het herstel van de gerechtigheid. Gerech tigheid is het hoogste goed op aarde. Geen materieel bezit, noch de gezondheid noch het leven, heeft zulk een hooge waarde en be teekenis als de handhaving van de gerech tigheid". Aldus Stratmann in „Welt- kirche und Weltfriede", geciteerd in een aardig boekje van A. J. Maas, „Ontwape ning, Christendom en Volkenbond." Ik verdedig dus den oorlog'niet: ik acht hem met Jezus' leer absoluut in strijd. Maar als het doel van het gewapend verzet is: handhaving van het recht en van de hoogste goederen die een volk bezit, dén wordt dat verzet gerechtvaardigd. En om dat nu een actief optreden van het Neder- landsche leger nooit anders denkbaar is dan terwilty van het hoogste recht, daarom acht ik eenzijdige nationale ontwapening een ernstige fout, omdat zy het begaan van onrecht uitlokt en juist veroorzaakt wat men vermijden wil: strijd op ons grond gebied. En om practische en om ideeële redenen staan wy liberalen tegenover de eenzijdige ontwapening. Maar zij, die in hun stille uren met het vraagstuk van den oorlog, in verband met hun religieuse overtuiging geworsteld heb ben, zy weten diep in zich het brandend, hartstochtelijk verlangen, dat door geza menlijke samenwerking in den Volkenbond dé natiën zullen komen tot de ontwapening, opdat de heilige waarheden van het Chris tendom vervuld zullen worden en de bloe sems van den vrede alom zullen bloeien op aarde. Heilig is het ideaal voor den wereld vrede. Heilig is ook de handhaving van het recht: om dit laatste zijn wij, liberalen, voorstanders van een weermacht, zoolang de internationale verhoudingen die niet volstrekt overbodig maken.

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1929 | | pagina 3