DINSDAGAVOND 2 JULI
FLORIS V08
LIJST 9
Jalouziën, lmctaeii, Markiezen, lolluilen
Dagelijks OOK inleggen
Dagelijks groeit het aantal onzer spaarders.
£an-n
tijd tegemoet!'
JAN VAN DAM,
IN DEN NIEUWEN SCHOUWBURG
DE GOUDSCHE FRUITHANDEL
SPIEGELS
THEEKASTEN
s- THEEMEUBELS
KAPSTOKKEN
J. G. POTHARST ZOON
Fa. HÖÖGËNBÖSCH
J. F. W. TURION
TELEFUNKEN-SERVICE
rm Loop niet langer met pijn,
GOUDSCHE COURANT ZATERDAG 29 JUNI 1929 - TWEEDE BLAD
LIJST 31.
over: WAT HEBT GIJ VAN DE LIBERALEN TE WACHTEN?
Komt dezen enthousiasten redenaar hooren.
rianoliihc is de nutsspaarbank, oost-
Ranrdiil/e kunt u elk bedra£ hoe groot
Bestel UWE MARKIEZEN aan het concurreerend adres
J. F. REVET ZONEN.
Fa. P. J. Revet en Zonen
Verf, Lakken
Kwaden
VERF - GLAS
en KWASTEN
S. A S. van Dantzig
Onkrukbiri Bissen f .2.50
Hygiënische artikelen en
Patentgeneesmiddelen
SPECIALE AAABIEDIHG
Sbih&n
Flux' Schoenhandel
Electrotechnisch Bureau
T.lefunken de beste toestellen
v* P laat bij ons Uw schoenen maken 20
G.v.d. LINDEN Zn. - Tel-6740
Adverteert in dH Blad.
Uit den Goudschen Raad.
wm~ 5.
Da valsche leuze der
Nationale Ontwapening.
-\
Dr. I. H. J. VOS
Li'd van de Tweede Kamer.
Oud-Wethouder van Amsterdam
DE EERSTE CANDIDAAT VAN
Da Liberale Lijst
Or. I. H J. VOS
SPREEKT:
attp«€ian«l kamerlid,
Tor opluistering Muziek en zang. Een koor van Dames en Heeran.
TOEGANG VRIJ. AANVANG KWART OVER ACHT.
Qaleaaahai* tot dabot. Llfcsrile Staatspartij, Da Vrijholdsbond. AH. Gauda.
UOyClIJKo HAVEN 12 geopend. Dat wil zeggen
OyCIIJIVo OOK terug vragen;
nariDliilre kunt H zich aanmelden voor den
UdyClIJnS Ophaaldienst;
Danpliikc ke'" £e'eêenbe'd een fraai nikke-
uayciljno len spaarbusje aan te vragen.
KIEST
Dan gnat het goad
Hij „overweegt" niet, maar hij doet
Middenpartij voor Stad en Land.
Veerstal 30 - Telefoon 494 - Gouda
20
Firma Wad A. Rietveld.
LANGE T1ENDEWEG 27
BLAUWE DRUIVEN.
VERSCHE AARDBEIEN
POMPELMOES.
TAPELPEREN
TAFELAPPELEN
BANANEN
heeft i» voorraad
TELEF 313
Schilders, Oostharen 65, Tel. 280
- OOUDA. -
HET ADRES voor
H. BROUWER DE KONING
Spieringstraat 153 Gooda.
Om brood werd bekroond:
Arnhem 1S2S, '.-BMch 1924, K'dam 1921,
Dordrecht en Utrecht 1927.
Nieuwe Zending
H. VAN DER GRAAPP
Blauwttrnat 19 Tel. 763
Oaboorta
Trouw
an Rouw
SINAASAPPELEN
CITROENEN
NIEUWE VIJGEN
STUDENTEN HA VEE
VRUCHTEN IN BLIK
VRUCHTEN IN GLAS
DIVERSE SOORTEN NOTEN
BUSGROENTEN (merk Sleutele)
speciaal noma m
Consult ook per brief.
Mevr. i. DAM
Goudschestraat 7 - ROTTERDAM
KLEIWEG
GOUDA
U zult van de mooie jaarge
tijden dubbel genieten, als U
Rublin draagt.
Rublin-schoenen met normale
hak zitten Jicht en luchtigs
geven Uw voeten een stevigen
steun, kunnen overal tegen
en zijn zoo goed als onver
slijtbaar. De elegante vorm
blijft tot het einde behouden.
Moderne modekleuren.
Gemakkelijk te reinigen.
2 - yg.
linnen-schoeisel met Hubbert onderwerk
BTinnnnninniiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiniiiiiitiiiiiiiiiiifiiimmmnmniiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiniiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiinni
Ve krjtgbaar bijggg 20
Markt SS
Wljdstraat
Verkrijgbaar bij jg
Tel. 326 - L. Tiendeweg 24, Gouda
40
Goudsche Singel 239, Rotterdam (bij de Boschjeskerk)
Vakkundige behandeling en
soliede afwerking gegarandeerd
Pry sopje aK op. fanvraag
Leeningpolitiek. Wethouder Van Staal's standpunt aanvaard.
Burgemeester Gaarlandt heeft het meerderheidsstandpunt
verdedigd. Het oude bewind natuurlijk weer de schuldige!
Twee zittingen lijn noodig geweest
een vrij eenvoudige agenda te behandelen.
De eerste is geheel in beslag genomen door
bespreking van de nota van den wethouder
van Financiën K. R. van Staal inzake de
leeningpolitiek der gemeente en de tweede
was in een paar uur geëindigd, dank zij het
terugnemen van drie voorstellen, waarover
nog al discussie te wachten was, n.l. het
voorstel tot verstrekking van dag- en nacht
verblijf aan dakloozen door het Leger des
Heils, het voorstel tot gerechtelijke uitzet
ting uit gemeentewoningen, en het voorstel
tot invoering van gaspenningen voor munt-
gasverbruikers.
Dat voor de behandeling van de nota-Van
Staal een gansche avon<i noodig was, zal
men niet in ernst kunnen beweren. De be
sprekingen zijn onnoodig lang gerekt, wijl
het Btandpunt van de meerderheid van B. en
W. bij den aanvang der behandeling niet
bekend was.
Het was een wel eigenaardige affaire.
Volgens mededeelingen van den wethou
der van Financiën zouden er een aantal pos
ten in de gemeenterekening voorkomen van
vroegere jaren 1926, 1927 en 1928, waar
voor nog geleend moest worden, omdat er
nog niet geleend was of de bedragen niet
geheel uit leening waren gevonden, terwijl
er ook gevallen zouden zyn, waarvoor te
veel zou zyn geleend. Uit de overgelegde
gegevens mofeten we de juistheid dier op
merkingen aanvaarden.
Er was een achterstand, naar Wethouder
Van Staal mededeelde, en deze moest wor
den ingehaald en de aflossingen, welke in
vorige jaren hadden moeten plaats hebben,
moesten nu ineelis geschieden.
Niet in het principe, dat moet worden af
gelost op uit leening verkrfegen bedragen,
en afgeschreven zoolang het bedrag nog niet
uit leening is verkregen, gaf aanleiding tot
eenig verschil van meening, doch het af
schrijven ineens van een bedrag van 31.000
op posteh van 1928, 1927 en 1926 e* enkele
eerder, waarvan de leeningbedragen nog
niet zyn ingekomen. De meerderheid van
B. en W. wilde die 31.000 nu over enkele
jaren verdeelen pnet handhaving van het
principe van afschrijving en aflossing, dat
trouwens op de begrooting 1929" al toepas
sing heeft gevonden. Wethouder Van Staal
wilde daar niet aan en ook de heer Verkerk
achtte dat uitstel absoluut verkeerd.
Al is volkomen juist het standpunt van
den wethouder dat, zoolang de leening er
niet is, toch moet worden afgeschreven voor
de aflossingen, toch gelooven we dat het
standpunt van den Voorzitter, ware dit in
een behoorlijk praeadvies goed uitgewerkt
aan den Raad voorgelegd, meer instem
ming zou hebben gevonden dan het nu ge-
kregen heeft. Het wekte verwondering dat
na de verdediging van den burgemeester
noch wethouder Koemans, noch Wethouder
Donker eenige toelichting gaf.
Na een urenlang betoog, waarbij wet
houder Van Staal zich uitputte in het aan
halen van het oordeel van anderen in deze
materie waarmede iedereen het eens was,
is het door den wethouder Van Staal inge
nomen minderheidsstandpunt in het college,
door den Raad met groote meerderheid aan
vaard .Alleen de r.-k. leden stemden tegen.
Wanneer de Wethouder van Staal by
behandeling dezer zaak te kennen heeft ge
geven dat er wias een achterstand, die hy.
nu eens flink zou opruimen, een achter
stand, die te wijten was aan het vorig be
wind dan merken wy toch op dat die wet
houder van Staal, die optrad in September
1927, op 30 Dec. van dat jaar een 4 Vi lee-
lung groot 500.UÜÜ heeft aangegaan,
dat daarin dus niet waren opgenomen de
achterstandsposten, die thans door hem
naar voren zyn gebracht.
Wy nemen onmiddellijk aan dat de wet
houder op dat moment wellicht nog niet
genoeg ingewerkt was en eerst veel later
daarmede op de hoogte is gekomen. Toch
moet dit eenigsiins bevreemden daar een
achterstand wanneer deze van eenige be-
teekenis zou zyn geweest, toch bij het on
derzoek .van de gemeente-administratie
door den heer Veenstra destijds wel aan
het licht moet zijn gêkomen. Heel groot
kan die achterstand /echter niet zyn, daar
het overgroote deel 4e r bedragen en het to
taal bedrag dan ook overwegend dateert uit
de periode 1927/'28, toen de wethouder van
Staal in het coiilege zitting had en de zaak
dus van naby kon overzien. In vroegere
jaren zullen zeker wel eens vergissingen of
fouten zyn gemaakt, maar ook onder het be
wind van den wethouder van Staal zyn deze
er geweest.
Iji de laatste periode is het meer dan
vroeger voorgekomen dat voor luttele be
dragen, welke uit den gewonen dienst be
streden kunnen worden, geleend is. Mr. de
Witt Wynen vestigde even de aandacht op
de meubelen, die de gemeente op afbetaling
heeft gekocht, maar zoo zyn er ook andere
gevallen. Wanneer de kleine uitgaven ineens
zullen worden gedelgd, dan zal dat zeker de
instemming hebben van den Raad, die bij de
begrooting 1929 reeds toonde een goede af-
schry vingspolitiek de juiste te achten.
Het gevolg van het nu aangenomen voor
stel is dat het saldo van den dienst 1923
met een aflossingsbedrag van rond 31.000
wordt verminderd, waardoor de betasting
factor volgend jaar ongunstig wordt be-
invloed.
Wanneer dit ook op andere wyze nog
geschiedt, en daarvan verluidde reeds iets,
clan ziet het er voor den belastingbetaler
volgend jaar1 nog minder vrolijk uit dan
thans.
Er was wat deining in den Raad.
Het was goed te merken dat meerdere
leden door de verkiezinsbacü waren besmet.
Het betoog van den wethouder en van Dr.
Hoffman had momenten, waarbij i" deze
dagen zeer gevoelige snaren werden aange
raakt Er zyn heftige interrupties ge
plaatst. Er is gehamerd, maar daar bleef
het dan toch bij. Zoo werd het bijna mid
dernacht eer de eerste zitting geëindigd
was.
en Vrede", aan het hoofd van welke ver-
eeniging staan Prof. Heering uit Leiden en
Ds. Hugenholt» uit Ammerstol. Voor deze
actie is de medewerking verkregen van tal
van voorgangers uit modern-godsdienstige
kringen, die door hun idealistische beschou
wingen velen tot zich weten te trekken, die
zich de werkelijke beteekenis van een een
zijdige ontwapening voor ons land met zijn
belangrijke koloniën niet weten te realisee-
ren, maar zich laten meeslepen door
gevoelsargumenten en deze laten overheer-
schen
Wanneer in deze dagen propaganda wordt
gemaakt voor nationale ontwapening, dan
geschiedt dat door afschuw in te prenten
voor het oorlogsgeweld ,dat in al zyn ver
schrikkingen wordt uitgebeeld. Het is dui
delijk dat zulk een propaganda ingang vindt,
want er is niemand, wie ook, die het gruwe
lijk oorlogsbedrijf zal verdedigen. Door die
propaganda kan men ongetwijfeld de voor
standers van de afschaffing van den oorlog
by duizenden en duizenden tot zich trekken.
Maar komt men daarmede nu in practischen
zin één stap verder om den oorlog te doen
verdwijnen Leeft er in ons land by iemand,
van welke party hjj (ook moge zijn, de ge
dachte dat Nederland een aanvalsoorlog zou
willen ontketenen? Afgescheiden van de
practische onmogelijkheid, weet men toch
wel beter. Niet w ij veroorzaken den oorlog,
maar anderen om ons. En met die anderen
om ons moeten wy pogen te komen tot een
overleg dat er op den duur toq moet leiden
dat bereikt wordt het ideaal dat wy allen
voorstaan: dat eenmaal de tyd zal komen
dat de wapenen kunnen rusten. Zoolang die
ideaal-toeatand nog niet is bereikt, hebben
wy met de werkelijkheid te rekenen, die ona
den duren plicht oplegt om tot bescherming
van land en volk te doen wat noodig is, niet
meer, maar ook niet minder.
Wie de oogen sluit voor wat er buiten
onze grenzen voorvalt, wie niet begrijpen
wil waaróm de landen om ons heen er niet
toe overgaan hun weermacht af te schaffen,
wie er geen kennis van neemt welke waar
de moet worden gehecht aan de thans aan
geheven leuze van nationale ontwapening
door politieke leiders, die korte tijden terug
het onomwonden hebben uitgesproken dat
een eenzijdige ontwapening van Nederland
een onding is en den óuurzamon vrede alleen
kan worden verkregen langs den weg van
internationale samensprekingen en daar
door vriendschappelijke verhoudingen tus-
schen de volken, wie dat alles aan zich laat
voorbijgaan, die staat niet op den bodem der
werkelijkheid.
9
In een zijner wekelyksche films in „De
Vrijheid", die elders in dit blad is opgeno
men, heeft de bekende publicist Hans aan
de nationale ontwapeningsgedachte ook een
beschouwing gewijd, die zeer waard is te
worden overdacht.
De uitingen van meerdere predikanten en
voorgangers, die in deze tyden zyn uitge
trokken en ook de Open Brief van „Kerk en
Vrede" aan de Goudsche ingezetenen en
andere geschriften wijzen er op dat wie niet
is vóór eenzijdige nationale ontwapening be
schouwd wordt als een militairist, die op
voering van bewapening wi 11 Van hen, die
weten^wat door den helaas te vroeg ver
scheiden liberalen leider Mr. Dresselhuys in
h* belang van den vrede is gedaan, had een
dergelijke beoordeeling zeker niet mogen
worden verwacht.
Wij begrijpen een dergelijke beoordeeling
ook niet. Wanneer wy hebben gezien dat
nog geen week geleden een adres van den
„Wereldbond der Kerken' aan het Neder-
landsche Volk is gericht, waarin de Neder-
landsche afdeeling een beroep doet op de
kiezers om alleen zulke mahnen en vrouwen
naar de Tweede Kamer af te vaardigen, van
wien men meent zeker te kunnen zyn dat
zij beslist en ernstig naar de verwezenlij
king van de gedachte van den Volkenbond
zullen streven, welk adres is geteekend o.a.
door twee candidaten van de lijst der Libe
rale Staatsparty, Prof. Eerdmans uit Lei
den en Mej. Van Eeghen uit Doorn, dan
begrijpen wy niet hoe een mede-onderteeke
naar als de Secretaris van „Kerk en Vrede"
Ds. Hugenholtz van Ammerstol, er toe
medewerkt om een zoo felle actie van „Kerk
en Vrede" tegen de liberalen te doen voeren.
Dat is niet meer een strijd om de vredes-
gedachte, maar een politieke stryd. In dat
licht bezie men deze actie, die wij fataal
achten voor ons eigen land.
D« herdenking van Versailles,
Een proclamatie van President Hindenburg.
Veertien dagen geleden schreven wy een
kort inleidend woord ter aankondiging van
de pas verschenen brochure „Ontwapening,
Christendom en#Volkenbond" van den kapi
tein A. J. Maas, een interessante brochure,
waarin op principieele gronden een betoog
wordt geleverd tegen nationale ontwape
ning.
Eenige dagen later zond een lid van ,Kerk
en Vrede" ons een epistel, welks inhoud be
oogde ons te zeggen dat wy, alvorens over
„Ontwapening' te gaan schrijven, ona eerat
op de hoogte moesten stellen van hetgeen
Prof. Heering schreef over De Zondeval van
•het Christendom, van Remarque's werk „lm
Westen nichts Neues", en van de Vereeni-
ging „Kerk en Vrede".
Wy hebben de vrijheid genomen dat epis
tel dat, hoewel het zich richtte tegen het
geen wij ter aankondiging dezer nieuwe
brochure hebben geschreven, toch ook aan
andere bladen was gezonden, terzijde te leg
gen omdat de inzender, die schuil gaat ach
ter de Vereeniging „Kerk en Vrede" zijn
gemoed elders heeft kunnen ontlasten, maar
vooral omdat wij over een aankondiging
niet gaan polemiseeren, en zeker niet met
een anonymus.
Zooals in talrijke gemeenten van ons land
is ook in Gouda een groote actie ontplooid
door de partyen der vrijzinnig-democraten
en der sociaal-democraten voor de nationale
ontwapening en in die actie worden deze
krachtig gesteund door de leiders van „Kerk
Het was gisteren tien jaar geleden, dat de
Duitschers in de Spiegelzaal te Versailles
hun handteekening gezet hebben onder het
befaamde vredesverdrag, dat een einde
maakte aan den ruim 4-jarigen wereldoorlog
Op deze herdenkingsdag heeft president
Hindenburg een proclamatie tot het Duit-
sehe volk gericht, die begint met de woor
den: „Dit is een dag van rouw". Tien jaren
zijn verloopen, sedert te Versailles de Duit
sche gedelegeerden voor de vredesonderhan
delingen verplicht, zyn geweest bun hand
teekening te plaatsen op een document, dat
een bittere desillusie vormt voor de vrien
den van het recht en van een waarachtigen
vrede. Sedert 10 jaren drukt het verdrag op
alle klassen van het Duitsche volk, op het
inteiloctueele en economische leven, op het
werk van den arbeider en van den boer.
Harde en noeete arbeid, evenals eendrach
tige samenwerking van alle partijen van het
Duitsche volk zijn noodig geweest om ten
minste de ernstigste terugslagen af te wen
den van het verdrag van Versailles, dat ons
vaderland bedreigde in zijn bestaan»en dat
de economische bloei van geheel Europa in
gevaar bracht. Duitschland hfteft bet ver
drag van Versailles onderteekend, zonder
daarbij te erkennen, dat het Duitsche volk
verantwoordelijk is voor den oorlog Dit ver
wijt laat ons volk niet met rust en doet af
breuk aan het vertrouwen tusschen de vol
keren. Wij kunnen ons slechts een voeden
met het Duitsche volk in het afwijzen van
de bevestiging van de schuld van Duitsch
land alleen aan den oorlog en- in het ver
trouwen, dat de toekomst aan de gedachte
behoort van de waarachtige vrede, die
slechts berusten kan op de loyale en een
drachtige conventies van volkeren, die vrij
zijn en van gelijke rechten genieten".
Deze woorden geven volkomen weer, met
welke gevoelens het heele Duitsche volk
staat tegenover de artikelen van het verdrag
die het tien jaar terug verplicht was te on
derteekenen. Vooral blijft men fel gekant
tegen de z.g. „Bchuldleugen", de verklaring,
waartoe Duitechiand geprest is, dat alle
Bchuld aan den oorlog op het Duitsche volk
neerkomt. Men behoeft geen spat pro-
Duitsch bloed in de aderen te hebben, om
te voelen, dat hier inderdaad van een leu
gen sprake is. De jongste onderzoekingen
wegens den moordaanslag te Serajewo heb
ben aangetoond, dat dé Groot-Serviërs, die
dezen moordaanslag hebben voorbereid, wel
bewust op den Europeeschen oorlog hebben
aangestuurd. Maar ook uit de stukken, die
vroeger gepubliceerd zijn, over de politiek
der groote mogendheden tegenover Duitsch
land kan men de conclusie trekken, dat
Duitschland niet de eenige schuldige is, ook
ai had daar, een militairistische regeering
en een onvoldoende diplomatie vele en groo
te zonden op haar geweten, en al schijnt
men geen hand te hebben uitgestoken om
den oorlog in Juli 1914 te verhindere, in te-
Maar er is Bedert dien wel iets gebeurd,
geschreven en bekend geworden, terwijl het
befaamde artikel van Versailles onveranderd
is gebleven.
Geen wonder, dat in Duitschland de be
weging steeds sterker wordt^, om van den
druk, dien dat artikel op het Duitsche volk
legt, bevrijd te worden.
Die beweging zou gisteren op een machti
ge wijze tot uiting gekomen zijn in den vorm
van allerlei betoogingen, etc., ware het niet,
dat enkele zaken dien betoogingsdrang heb
ben gedempt. Allereerst ia in het bezette
deel van Rijnland, waar de druk van Ver
sailles het sterkst wordt gevoeld, door de
controle-commissie het verbod uitgevaardigd
tot het houden van betoogingen op dezen
dag.
Bovendien heeft de Rijksregeering een
rondschrijven gericht tot de ondergeschikte
besturen, waarin allen ambtenaren en be
ambten de deelneming aan betoogingen en
vergaderingen wordt verboden, daar deze
dag waardiger herdacht wordt door een ern
stige herinnering dan door uiterlijke mani
festaties.
Dit alles heeft echter niet belet, dat er
gisteren reeds allerwege betoogingen zijn ge
houden, o„a. in Keulen op het plein vóór
den Dotn, welke betooging ingeluid werd
door het imposante gebeier van de Dom
klokken. Deze samenkomat in de open lucht
was door verschillende partijen georgani
seerd en werd door tienduizenden bijgewoond
Verschillende partijen hebben bovendien
door de heele Duitsche republiek oproepen
gepubliceerd, waarih de massa's opgewekt
worden tot den strijd tegen de schuldleu
gen.
De Duitsche bladen vuren door artikelen
met vlammende opschriften het verbitterde
verzet tegen het bewuste artikel aan.
BUITENLANDSCH NIEUWS.
VER. STATEN.
Vliegtuig Ju vlammen.
De bestuurder levend verbrand.
Op het vliegveld Rooseveltfried vond gis
teren een ernstig ongeluk met een vlieg
machine plaats. Het vliegtuig van den zoon
van den bekenden Amerikaanschén indus
trieel Phillips, bestuurd door den jeugdigen
Phillips zelf, stortte tengevolge van een
ontpjoffing van de benzinetank naar bene
den en vloog in brand. De jongeman ver
brandde levend. Zijn begeleider werd uit het
vliegtuig geslingerd en zoo zwaar gewond,
dat hjj spoedig bezweek.
Een groot vermogen.
Alexander Cochrane, een tapijtfabrikant
te New-York, liet bij zijn overlijden een
reusachtig vermogen na: 35.000.000. Hij
was bekend voor zijn liefdadigheid en zijn
vrijgevigheid voor wefken van openbaar nut.
Maar hij was ook zeer mild voor degenen
die hem in zijn zaak hadden geholpen bij
het vergaren van zijn groot vermogen. In
het laatste IJ jaar had hij aan zijn perso
neel 6.250.000 uitgekeerd als eztratjea. Het
testament bespreekt f 10.000 voor elk van 18
leden van het personeel. Duizend werkers,
dien langer dan twintig jaar op .de fabriek
Waren krijgen 1000 elk. Een hospitaal te
New-Pork ontvangt 500.000 en er zijn vele
andere legaten voor instellingen van open
baar nut.
BINNENLAND.
Yan infanterie naar de mariniers.
Een binnenkort te verwachten Legerorder
zal een ministerieele beschikking bevatten,
waarbij ter kennis van belanghebbenden
wordt gebracht, dat twee luitenants -der in
fanterie met ten hoogste tien dienstjaren als
worden gedetacheerd bij het korps mari- t
niers.
Voor de te detacjieeren officieren zal het
niet mogelijk zyn definitief bij het korps
mariniers over te gaan; terwijl zy voorts
hoogstwaarschijnlijk niet aan de beurt zul
len komen voor uitzending naar Neder-
landsch-Indië.
LUCHTVAART.
Militair vliegtuig in brand gevlogen.
Officier-vlieger ernstig gewond.
Gistermorgen is op Vlieland een van de
tijdelijk aldaar gestationeerde vliegtuigen
uit Soesterberg bij het starten omgeslagen
en in brand gevlogen. De inzittenden Kapi
tein Bfiët kwam er nogal goed af; luite
nant Kamp kreeg ernstige brandwonden.
KERKNIEUWS.
do
Herv. Diaconieën in Zuid-Holand.
In tie provincie Zuid-Hoiland hebben
diaconieën der Ned. Herv. Gemeenten in
1928 tot ondersteuning van de behoeftigen
een bedrag van 911.8004)5 besteed en voor
een waarde van 149.410.06 ondersteuning
in natura gegeven.
ONTWAPENING.
In een der laatste nummers van de „Vrij
heid" heeft de bekende publicist D. Hans
een parlementsfilm gewijd aan de in deze
dagen zoo veel besproken quaestie der ont
wapening. Aan deze zeer interessante en
zeer lezenswaardige beschouwing ontleenen
wy het volgende:
fk heb, zoo begint de heer Hans, een
kaart voor my liggen, een eenvoudig propa-
ganda-briefkaartje, uitgaande van een reli-
schryf even voor u over wat er op staat.
Het zijn gegevens betreffende den wereld
oorlog:
„15.000.000 gedoode burgers. 3.000.000
vermisten. 10.000.000 gesneuvelden.
20.000.000 verminkten. 9.000.000 oorlogs
weeën. 5.000.000 oorlogsweduwen.
26.000.000 slachtoffers. 4 jaren lang alle 2
minuten 24 dooden. Driemaal de bevolking
van Nederland verminkt. Kosten van den
gewapenden vrede in guldens: totaal in 41
jaar 95 milliard. De kosten van den we
reld-oorlog bedroegen in 4 jaren: 845 mil
liard guldens. Dit beteekent 60.000 gulden
per uur sinds Christus' geboorte."
Ik laat de cijfers voor rekening van de
vereeniging, die ze verspreidt. Ze zijn me
niet volkomen duidelijk, maar dat doe* er in
dit verhand niet toe. Ik zeg alleen: en
En toch zyn wy, liberalen, tegenstanden
van de eenzijdige nationale ontwapening.
Ja, tóch
In él hun verschrikking staan daar die
cyfers. Ik draag deze getuigenis sta hier
openhartig die propaganda-kaart al vele
maanden bij m% en als ik ergens vergoe
lijkend hoor spreken over den oorlog of als
ik ergens de v redes-gedachte meen te kun
nen bevorderen, dan lees ik vóór wat op die
kaart staat. Ik heb voor en in mij zelf over
het ontwapenings-pcobleem - een zwaren
kamp gestreden, ik heb er in stille uren
over gedacht en gevochten, ik liep er op
wandelingen over te strijden, niet het minst
naar aanleiding van de actie, op religieuse
gronden door professor Heering en de
zynen begonnen en voortgezet en in zyn be
kende boek toegelicht. En aLs ik voor my
zelf ondanks velerlei tot een conclusie
tegen de eenzydige ontwapening ben geko
men in overeenstemming dus met ons
partijprogram dan steunt die conclusie
op twee motieven, een practisch en een
ideeël:
le. dat het bezit van een weermacht
voor ons land een sterke preventieve wer
king uitoefent;
2e. dat, indien Nederland ooit van die
weermacht gebruik zou maken, dit nooit an
der zou zyn dan in dienst van het recht.
Met deze beide argumenten durf en wil ik
ook in m'n spreekbeurten de ontwapenaars
tegemoet treden.
M'n propaganda-kaart vertoont ontstel
lende cijfers, maar ik ben heilig overtuigd
dat die cijfers nóg boogjei\, dus nóg ontstel
lender zouden zijn geweest, wanneer Neder
land in 1914 geen leger had bezeten. On
twijfelbaar zoudeh wij dan in den oorlog
zyn betrokken, op ons grondgebied zou hy
mede zyn volBtreden; aan weerszijden zou
men zich hebben gehaast ons gebied te be
zetten, om den ander vóór te zyn, krachtens
het internationale recht zouden wy de vij
anden zijn geworden van de mogendheid,
die het eerst onze neutraliteit had geschon
den. Zoo trekt dus niet de weeryiacht den
oorlog aan, maar de weerloosheid, met
name voor ons land, met zijn gevaarlijke
ligging. Zoo kan dus ons leger een zegen
rijke preventieve werking blyven oefenen,
ook in de toekomst, bij eventualiteiten, en
mogen wy daarom in de kosten onzer weer
macht een verzekeringspremie tegen den
oorlog zien. Dit is het practische.
En dit is het ideeële: het Nedexlandsche
leger en de Neder'.andsche vloot zullen
nooit anders optreden dan in dienst van het
recht.
Elke aanvals-oorlog door Nederland is
uitgesloten. De gedachte alleen is al een ab
surditeit. Naar aanleiding van het gebeurde
op Curacao schreef dezer dagen een groot
Engelsch blad, dat Holland de af Ier-laatste
mogendheid is die men van eenig agressieve
bedoeling zal kunnen verdenken. Inderdaad.
Zoo zal onze weermacht alleen optreden,
wanneer moet worden opgekomen voor het
internationale recht van handhaving der
neutraliteit, -voor het nationale recht van
vrijheid van grondgebied. Nooit anders dan
in dienst van het recht. Dus: met een zede
lijke, met een ideeële bedoeling. Terwille
van de gerechtigheid. En zou Jezus' leer
die toch ook bovenal recht en gerechtigheid
is zich daartegen verzetten? Eiycht het
Christendom waarlijk, dat wij in zoon ge
val ons met handen en voeten gebonden
overgeven aan het onrecht, aan de gewelde
naars? Moeten wy, om het geweld van het
recht te ontgaan, dan laten triomfeeren het
geweld van het onrecht? My dunkt, dat kén
het Christendom niet bedoelen.
Dat dit Christendom, dat de leer van
Jezus, zich tegen den oorlog verzet dat
is mijn onwrikbare overtuiging.
Ik heb onlangs in een besloten vergade
ring, waar dit onderwerp behandeld werd
en waartoe ik was uitgenoodigd, gezegd,
dat ik ge«n speciale bijbelteksten noodig^
heb om te bewyzen dat het Christendom
tegenover den oorlog staat, want dat de
heele geest van het Christendom voor my
dat standpunt beslist: het staat diametraal
tegenover elk oorlogsgeweld. Een bekend
man in den lande, een oud-minister en be-
hoorende tot de rechterzijde, stemde my dit
aanstonds toe. Maar daarmee is voor my
niet beslist, dat het Christendom het op
traden van een weermacht verwerpt, wan
neer dit optreden absoluut geschiedt in
dienst van het repht
„Wat kan het doel van den oorlog uit
zedelijk oogpunt zyn Alleen de verdediging
of het herstel van de gerechtigheid. Gerech
tigheid is het hoogste goed op aarde. Geen
materieel bezit, noch de gezondheid noch het
leven, heeft zulk een hooge waarde en be
teekenis als de handhaving van de gerech
tigheid". Aldus Stratmann in „Welt-
kirche und Weltfriede", geciteerd in een
aardig boekje van A. J. Maas, „Ontwape
ning, Christendom en Volkenbond."
Ik verdedig dus den oorlog'niet: ik acht
hem met Jezus' leer absoluut in strijd.
Maar als het doel van het gewapend verzet
is: handhaving van het recht en van de
hoogste goederen die een volk bezit, dén
wordt dat verzet gerechtvaardigd. En om
dat nu een actief optreden van het Neder-
landsche leger nooit anders denkbaar is
dan terwilty van het hoogste recht, daarom
acht ik eenzijdige nationale ontwapening
een ernstige fout, omdat zy het begaan van
onrecht uitlokt en juist veroorzaakt wat
men vermijden wil: strijd op ons grond
gebied.
En om practische en om ideeële redenen
staan wy liberalen tegenover de eenzijdige
ontwapening.
Maar zij, die in hun stille uren met het
vraagstuk van den oorlog, in verband met
hun religieuse overtuiging geworsteld heb
ben, zy weten diep in zich het brandend,
hartstochtelijk verlangen, dat door geza
menlijke samenwerking in den Volkenbond
dé natiën zullen komen tot de ontwapening,
opdat de heilige waarheden van het Chris
tendom vervuld zullen worden en de bloe
sems van den vrede alom zullen bloeien op
aarde.
Heilig is het ideaal voor den wereld
vrede. Heilig is ook de handhaving van het
recht: om dit laatste zijn wij, liberalen,
voorstanders van een weermacht, zoolang
de internationale verhoudingen die niet
volstrekt overbodig maken.