Een Honderd Vier en Tachtig Aandeelen
Fa. Hoogenbosch
Lewenstein's
té.
voor
HUURKOOP.
N.V. ALGEMEENE
BETON COMPAGNIE,
Voor het Najaar en den Winter
Levertraan
choentraan
Gieters en Garneerders
M E I W IJ N
C. NOORDEGRAAF
1
KUCHEN MEISTER's
DE GOUDSCHE FRUITHANDEL
KLEIWEG 88
GOUDSCHE COURANT - ZATERDAG 19 OCT. 1929 - TWEEDE BLAD
Notaris G. W. Nagtglas Boot
publiek verkoopen
Een huis en erf
Een huis en erf
Een huis en ert
Een huis en erf
Een huis en erf
Een winkelhuis
Aan de Plateelbakkerij ZlAp HOLLAND
kunnen
geplaatst worden.
DE ECHTE 0VALINE
D. BOUWER
VulcaDiseer-Inrichting DE HUN Zn.
Hygiënische artikelen en
Patentgeneesmiddelen
Gouda
UITGIFTE van
elk groot flOOO.- nom.
WOENSDAG, 23 OCTOBER 1929
Prima Vetleeren Schoenen
Dames-, Heeren- en Kinderschoenen
Fa. C. BOUTER
Heden weer aangekomen
Mainzer Zuurkool
Geldersche Rookworst
Frankfurter Knakworsten
Rolpens
DEN BOERjWt
bij J. C
VEREENIGING VOOR
FACULTATIEVE LIJKVERBRANDING
Fa A. VINGERLING, |r.h. S. 0. Boon, en Co., Spoorlaai
Fa. P. J. Rsyet en Zdnfn
POT»pf y A AS
WISKUNDE
CJ wan Lectins
Sanguin^se
Fraai
Sterk
Goedkoop
A
Smakelijk en Voordeelig is
P.G TEEKE NS, Gouws 55, Gouda
S. S. van Dantzig
Kantoor-
Winkeljassen
.DE KLEINE WINST".
I RADIO tviNTERJASSEW
T. C. REPARON
tbr Schoenen Goéd
K. I. G.
Een merkwaardige vergissing.
Uit ons Parlement
Compleete radio installaties,
ingebouwde spoelen, mooie
royale kasten, geplaatst en
de voornaamste stations af
gestemd, met garantie, f 10.00,
f 15.00 of f 19.00 per maand.
G. DE RAADT
GOUWE 17 GOUDA
te Oouda
zal op Maandag 21 October 1929
om half achtinjHotel „DE ZALM'
aan de Markt'Maar
aan de Gouwe no. 129, te Gouda,
kadaster Sectie D nummer 2733,
groot 2 A. 27 c.A.
Bovengedeelte verhuurd voor 250
's jaara tot 1 Januari 1933.
Beneden ontruimd te aanvaarden,
aan de Raam no. 103, te Gouda,
kadaster Sectie D no. 1457, groot
32 c.A.
Ontruimd te aanvaarden.
aan de Lethmaetstraat no. 58 te
Gouda, kadaster Sectie E no. 2719,
groot 64 c.A.
Verhuurd voor 5.25 per week.
aan de Lethmaetstraat no. 64 te
Gouda, kadaster Sectie E no. 2682,
groot 76 c.A.
Verhuurd voor, 5.25 per week.
aan de Lethmaetstraat no. 68 te
Gouda, kadaster Sectie E no. 2795,
groot 75 c.A.
Verhuurd voor 5.25 per week.
aan de St. Anthoniestraat no. 9 te
Gouda kadaster Sectie C no. 1385,
groot 30 c.A.
Verhuurd voor 7.per week.
Betaling der kooppenningen 18
November 1929.
Bezichtiging volgens plaatselijk
gebruik.
Aanmelden bij den Portier VERLORENKOST 7.
3032
65
MP LEES DIT siI
Kachelglans
Diep Zwart - Blijft Glimmen
Alleen verkrijgbaar a lO cent
per doos bij
Magazijn „Da Driekleur'
Wederverkoopers FLINK Rabat
Alle soorten gebakjes 8 cent
Verschillende Taarlsoorlen vanaf2 -
81. Maas 10, 16 en 18 cent per ons
Prima Honingkoek 46 cenl per slok
Siroopwalels 6 cent per stuk.
Steeds voorradig alle maten prima
gebruikte Autobanden,
2e Weenastraat 28, Tel. 43929, R'dam
SPECIAAL ADRES IN
Consult ook per brief.
Nlewr. i. DAM
Goudschestraat 7 ROTTERDAM
Een flesch prima
«oor slechts 50 ct.
WIJdstraat22 - Groenendaal 62
TELF. 598. 20
Eeveitigd te 's ORAVENHAOE.
MAATSCHAPPELIJK KAPITAAL f I.OOO.OOO.-
waarvan geplaatst en volgestort f 166 000.—.
dealende voor twee derden" in de winst over het boekjaar 1929/30.
krachtens besluit van de algemeene vergadering van aandeelhouders v
van 30 September 1929.
Ondergeteekende bericht dat de inschrijving op bovengenoemde uitgifte
tot den koers van ■OSgpCt. is opengesteld op
von 9 Mur'des voormiddags tot 4 uur des namiddags
ie Amsterdam bij de Firma PRAETORIUS ZOON,
te 's Qravenhege bij de N.V. HANDELS- EN LANDBOUWBANK.
^Afdrukken van het Prospectus met statuten, zoomede inschrijvingsbiljetten,
zijn verkrijgbaar bij de kantoren van inschrijving.
[N.V. ALGEMEENE BE TON COMPAGNIE.
's-Gravenhage, 15 October 1929. 106
ontvingen wij
vanaf f 5«50
Vilten Kinderpantoffels
Vilten Damespantoffels
Vilten Heerenpantoffels
vanaf ff O.BO
vanaf ff Q.95
vanaf fl 1.9S
GROOTE SORTEERING.
met rubber onderwerk 80
MARKT
beroemde accoustische vinding, toegepast
op de ULTRAPHONIC GRAMOPHOON
De Telegraaf zegt:
De toon leefde, had afmetingen en een kern, een
lichaam van klank, zooals ik tot dusver nog niet
bij een reproductie instrument gehoord heb.
Voor Gouda uitsluitend bij .-
NIEUWE GOUDSCHE MUZIEKHANDEL
11 LANGE TIENDEWEG 11 - GOUDA
Vraagt gratis en franco Catalogus
Tevens zijn we weer begonnen met
60 den verkoop van RADIOKASTEN
Firma Wed A. Rietveld.
LANGE TIENDEWEG 27
heeft ia voorraad!
TELEF 313
BLAUWE DRUIVEN.
PERMKSN.
MELOENEN,
TAFBLPBRBN,
TAFELAPPELEN
SINAASAPPELEN
CITROENEN
BANANEN
TOMATEN.
VRUCHTEN IN BLIK
VRUCHTEN IN GLAS
DIVERSE SOORTEN NOTEN
STUDENTEN HAVER
Telefoon 258
50
3141
Groenendaal 1
Inliphtingenbladen en Tarieven en Voorwaarden op schriftelijke aan
vraag verkrijgbaar bij den Afdeelings-Secretpris den heer Mr. A. J.J.
Rijksen, Markt 46, Gouda.20
levert U B^STE ANTHRACIET
voor Watervoorraad.Ook ^VALES anthraclet
A|le andere brandstoffen. Telefoon 33
Schilders, Oostrfaven 65, Tel.
g oy P A.
Een^ooie PLATÉÉL
is f,nergens zoo goedkoop als bij ops.
A. den Hollander, Turfsingel 40.
A. Broekhuizen, Karnemnlkiloot73.
billyke voor
H. B. 8. e
BOUWKUN
'waard
oy
DIG
1LLIER
I1NGEL 1!
Tuinsttaat 85 Gdilda
Itf- en verkoQjj vian Jjj)
alle soorten
BOUWKUNDIG BUREAU
i. C. HENRI VAN INGEN
Rotterdam - Vlietatraat Sb - Tel. 11748.
Verzorging van Exterieur, Interieur, Hin
derwet, Drankwet, enz. Alles tot het vak
behoorend.
H BROUWER DE KONING
(piertngstraat 153 Gouda.
Ons brood werd bekroond:
Arnhem 1923, 's-Bosch 1924, R'dam I92t,
Dordrecht en Utrecht 1927.
Zmuwstarkend - Bloedvormen^,
Het is heugen niet noodig TJ langer
moe en 9lap en lusteloos te gevoelen,
„de SANGUINOSE" helpt U hier
volkomen van af.
Probeer het eens en neem geregeld
2 maal daags een eetlepel, en U zult
verbaasd staan van het verrassend
resultaat
Prjjs per fl. 2.6 fl. 11.
12 fl. 21.—.
Verkrijgbaar bij Apothekers en
Drogisten.
WACHT U VOOR NAMAAK*
VAN DAM Co.,
De Riemerstr&at 2c/4. Den Haag.
een volvet Kilo Kaasje 1.25
een busje groene Kaas
een pond Delft's Roem
een pakje Margarine
25 cent
70 cent
17 cent
Kaashandel in 't groot en klein.
N. W. O. Goederen van
Jansen Tilanus
Friezenveen.
Het adres voor
•n
is
Tiendeweg 22'
GOUDA
ik— per week. GEHEEL OOM- in
per week. GEHEEL COM
PLEET GEPLAATST f 125.--.
IïAPPEL, Snoystraat 69, GOUDA.
Stempel- en Naamplaatfabrick
BOERS Co. R'dam
KEIZERSTR. 6 HANG 52
1 ELEF. 57194, (GEEN F1LI fl L E H
GRAFZERKEN GRAFKRUIZEN
SCHOORSTEENMANTELS,
Ornamenten In alle sttflen.
Beleefd aanbevelend, 2526 10
Firma J. M vin Buaran
Staanhouwrarij
VIJVERSTRAAT 12, GOUDA.
bijzonder concurreerend bij
Keizerstraat 38 Gouda
KLEERMAKER IJ
HET PAROOL VAN DE KOMENDE WEEK
Gouda staat volgende week Jn het teeken
der reclame, een reünie welke vooral be
oogt de bewoners uit de omliggende ge
meenten naar Gouda te trekken, teneinde
hen te toonen dat de Goudsche winkelstand
rn staat is hen van alld benoodigdheden Voor
ait dagelyksch levensonderhoud, schoeisel,
«feeding en luxe en boyendien van al wat tot
JKhamelyke en geestelijke ontwikkeling en
''fptspanning strekken kan, tot redelijke
Wijzen te voorzien.
Sinds vele weken is epn door de Midden-
mds-Centrale voor Gouda en Omstreken
jeatelde commissie bezig geweest plannen
e ontwerpen voor bijzondere attracties, ten-
inde deze te loven activiteit van den Goud-
i winkelstand luister bij te zetten,
f Het gisteren verschenen reclameboek der
I. G. (Koop in Gouda) commissie, zoo-
j kortweg de speciale| commissie uit den
liddenstand is betiteld, doet zooils wij gis-
kren reeds hebben gemeld, zien dat het ip
komende dagen op 28, 24, 26 en 26 Oc
tober niet aan attracties zal ontbreken, wel-
|e tot gevolg zullen hebben ,dat de Goud-
jie winkeliers naar te verwachten is, zich
r meer dan gewonebelangstelling van d®
ingezetenen pn niet jminder van de bewo-j
jers der omliggende gemeenten, zullen kun-
jfheugen. j
j In djizen tijdimetttijn zoo gel
gde verhoudln^eii] tegenovej
igare jaren, past'biet meer
ierf rustig watht tot zijn
•m komen. Wat vroeger rpgel
zalsfen zoovfék Jals andere hani
istrleele ondernemingen koi
n viste cliëntile, dje Kaar
]stf|(ls dezelfde zalcenj, me
in bestuurder
gemoedelyl
den huidigeh
dien v
t de win-
ers tot
dat win-
en m-
Bchappe-
erkeerde,
in. De hoogere
-de maatschappelijk*
jüer aan get h
levei
doen^tc
j( is geweest ^téFhet
die levens- en
i mate is toegenoi
vraag te voldoen. li
arvan zijn deel te kryj
lelf gekomen dat dö<
tere aaiibod het vaste-cliëntèlq-£
regel is jgaan verloopen en plaats heeft
maakt voor het thans vrijwel algemepn ge
volgde dttt men koopt daar waar men méént
het best te kunnen slagen.
Een andere factor, die daartoe ook heeft
medegewerkt is dat de toeneming der le
vensbehoeften niet steeds gelijken tred heeft
gehouden met de materieele levensomstan
digheden. Teneinde tofth aan die meerdere
levensbehoeften te voldoen, is vanzelf de
noodzakelijkheid ontstaan om bij het zich
verschaffen dier behoeften scherper toe te
zien, waar men zich daarvan op de best ge
oordeelde wyze kan voorzien.
Zoo is ook in Gouda een winkelstand
ontstaan, die in aantal, en in verscheiden
heid van waren, aan de behoeften der bevol
king kan voldoen en ook voldoet. En niet
alleen voor de bevolking onzer gemeente,
maar zeker ook voor die der talrijke ge
meenten in onze omgeving, waarvan de be
woners ter plaatse niet datgene kunnen be
trekken, wat zy noodig hebben. Gouda is
als centrum van een gro<?te landbouw
strek voor de bewoners der ve.e omlig-
gemeenten aangewezen als de markt
waar zij voor hun producten een
'bied vinden, en waar zy zich van al
het noodige en meer aan dat kunnen voor
zien.
De Goudsche winkelstand is daartoe
zeker volkomen In staat. De talrijke fraaie
en goed j gesorteerde winkels in het centrum
der stad niet alleen, maar ook in de buiten
wijken, welke in de latere jaren zoozeer zijn
uitgebouwd, doen zien dat Gouda aan de
gestelde eischen kan voldoen. Zoowel voor
der stad, als van het platte-
het van groot belang dat de winkel
stand voortdurend aandacht schenkt aan
en rekening houdt met de behoeften, die
telkens nieuwe vormen aannemen, voor do
gemeente is de taak weggelegd al datgene
te bevorderëp, wat voor de ontwikkeling
van een goeden winkelstand noodigns, hen
in staat te stellen tot volle ontplooiing te
komen. In meer dan (én opzicht moet de
•winkelstand in de lasten meer by.
dan wenschelijk en redelyk is. Een
krachtige winkelstand is voor de
van groot betuig, niet alleen om het
langrijke belastingbedrag dat, vtordt*.
bracht, maar tévens wijl
aantrekkelykhéid varn.en
daardoor jdey trek V
Tgt het bevorderen van dien trek is! het
zetób ook Wenschelyk dat Gèuda geheel open
moet liggen dan alle kanteq en goed beréfk-
baar.i De nog bestaande tallen, waarover
reeds"! meermalen.) is geklaagd, zijn niet
meer van dezen ftjd Kan de gemeente met
alleen 4tot opheffing van die obstakelen ko-
meUdan is het zeker wenschelyk dat toch
,Ke| mogelijke géfjehiede en dat althans de
itrlmpenerwaard van het hek aan den ïn-
gbng onzer stad worde verlost.
•pa Goudsche Middenstand' geeft in de
kcfinende dagen Wn bewys van activiteit;
de winkeliers zullen in smaakvolle etalages
een demonstratie geven wat zy kunnen bie
den, zij zullen toonen dat Gouda's winkel
stand op elk gebied tyn meedoen, attrac
ties van allerlei aard 'zullen medewerken
tot een opgewekte, levendige stemming in
onze stad, de komende dagen zullen daar
door van byzondere beteekenis zyn, niet
voor den Goadschen Middenstand,
aar voor de gemeente als geheel.
Het parool: K. I. G. is daarvoor uitge
won!
Hoe staat het met de Commissie van
Onderzoek inzake der Waterleiding-Mij.7
In het Goudsch Volksblad van Zaterdag
j.l. is opnieuw een epistel verschenen over
de Goudsche Waterleiding-Mij., waarin
op het thema der afschrijving™ wordt
voortgeborduurd.
Wy zullen den schrijver, die herhalings-
lessen geeft, niet op dat terrein volgen,
aangezien niets nieuws is aang<evoerd.
Op één punt echter moeten w(j de aan
dacht vestigen, waar des schrijvers geheu
gen hem parten speelt. Wethouder van
Staal schryft n.l.
„Nu, zooals de Goudsche Courant liet
„weten, van een commissie voorloopi j
„geen sprake is, zullen Burgemeester en
^Wethouders daar houden wy ons
„stellig van overtuigd wel de noodige
„maatregelen weten te treffen, die er
„toe léiden, dat op de eerstvolgende
„balans reëeler afschrijvingspercentages
„tot uitdrukking worden gebracht."
De aanhef van deze aanhaling is nu niet
bepaald juiBt. Wat wtf 28 Sept. j I. hebben
geschreven, is precies het tegendeel van
deze bewering. Btf liet neerschrijven heeft
Wethouder Van Staal o'e Goudsche (frt. van
28 Sept. j.l. blijkbaar hiet by de hand ge
had of wel hy heeft iets anders gelezen dan
er staat, wat wel tons medr is voorge-
Wy schreven, na het betoog dat Wethou
der van Staal in het Volksblad had gehou-
„den uitslag tevreden kan zyn'
vol-
„Indien er sprake kan zyn van een
„uitslag, laat er dan komen een
„uitspraak van de onphr-
„t yjti i g e commissi e, die met ken-
„nis' van zaken het geheele Waterleiding-
„bedryf k^n beoordeulen, de commissie,
„die eerst dobr B. en W is aanvaard,
later overboord i? gezet, omdat
„de voorkeur werd gegeven aan een
„commissie met Duys aan het hoofd,
„wiens antecedenten het verteouwen in
„een objectief oordeel uitsluiten; de
„commissie van jnafhankelyke en ieder
„op zyn terrein deskundige personen,
„waartegen de Waterleiding-My. te ken-
„nen heeft gegeven geen bezwaar te
„hebben. Hot moet toch verwondering
„wekken dat een zoodanige commissie,
„waarvan een zuiver objectief oordee'.
„kan wouden vernacht, niet de instera-
„ming blykt te hebben van B. en W.,
anders moest deze commissie er al lang
,zyn. Voor een oplossing van bestaande
„geschillen moet dat toch de aangewe
zen weg zyn!
Wellicht heeft Wethouder van Staal ook
over het hoofd gezien wat wy schreven 12
Oct. j.l. na ons betoog dat de burgery beu
raakt van al het geschryf over deze zaak
en er naar snakt dat er een eind komt aan
hot krakeel.
„Dat eind kón er komen als B. en W.
„maar willen tred™ in een absoluut ob
jectieve beoordeeüng door een commis
sie van bevoegde personen, die onaf-
„hankelyk zyn van elk der partyen. Ge-
„beurt dat niet, komt een derge
lijke commissie niet tot stand
„dan wordt daarmede de indruk ge
vestigd dat het gemeente
bestuur een dergel y k Zui
ver onderzoek niet wenscht
„en de .consequenties daarvan niet wü
i de .consequenties
amvalrden."
aclAen het noodig
Wy aclfïen het noodig op deze merk
waardige vergissing even de aandacht te
vestigen, opdat ze niet verdter uitgroeie. Wij
moeten inderdaad gaan gelooven dat de
wethouder Van Staal van die onpartijdige
commissie niets en niemendal moet hebben.
een vrij ingewikkelde materie, waarmee
men zich verder deze week. bezig 1
Zeer
TWEEDE KAME1L
Misbruik van interpellaties.
Rechtspositie van ambtenaren.
De Tweede Kamer heeft haar drukste
Na het afdeeliugsonderzoek van de Rijks-
begrooting en tal van andere wetsontwer
p-en is de eerste periode van openbare ver
gaderingen ingezet met de behandeling van
het wetsontwerp tot regeling van de rechts
positie der ambtenaren.
Eerst is opruiming gehouden onder on-
noodlge interpellaties. Dat waren er 3. Mr.
Duys, die er een had aangevraagd over
de G i e s s e n-N ieuwkerksche
'moordzaak, had by nader inzien be
grepen, dat dit nu juist een onderwerp was
om by de begrooting van Justitie te be-
Dies trok fay zyn interpellatie-
aanvrage in, waardoor zy voor afwyzing
behoed werd. Koppiger was de heer Wyn-
koop, die 2 interpellaties had aangevraagd,
een over politieoptreden by
stakingen en een over de verhouding
van ons land tot Sovjet-Rusland;
beide onderwerpen, die meermalen bij de
begrootingen van Binnenlandsche en Bui-
tenlandsche Zaken waren behandeld en die
ook nu by deze begrootingshoofdstukker.
kunnen worden besproken. Op dezen grond
heeft de Kamer het voorstel van den Voor
zitter om deze interpellaties te weigeren,
aangenomen met algemeene stemmen op
die van twee, onderling concurreerende,
dodh in deze natuuriyk één lyn trekkende,
communisten na-
Na afdoening van wat kleingoed zat de
Kamer alras in de Ambtenarenwet,
lang heeft
quaestie het tot openbare behandeling heeft
gebracht. Wylen mr. Dresselhuys heeft op
dit terrein baanbrekend werk gedaan, de
vrjoegere Minister van Justitie mr. Heems
kerk heeft een wetsontwerp ingediend en
minister Donner heeft een nieuw ontwerp
gemaakt, dat op verschillende punten min
der ver gaat en met name afziet van een
gecentraliseerde regeling van het mate
rieele recht der ambtenaren .zoodat pro
vincies en gemeenten goeddeels vry zyn in
de regeling hiervan.
Deze wet zal ongetwijfeld, zy het ook
eenigszins gewyzigd, met groote meerder
heid worden aangenomen. Zy moge niet
alles geven wat sommigen wenschten, zy
brengt toch een aanmerkelyke versteviging
van de rechtspositie der ambtenaren, wat
zoowel in het belang der ambtenaren als
van den openbaren dienst is en ria de zeer
lange lydensgeschiedenis van dit vraag
stuk, welke mr. Boon in herinnering bracht,
zal het verkrijgbare ongetwijfeld aanvaard
mr. Beumer tia
tegen te stemmen, wijl er z.i. meer behoefte
is aan een algemeene administratieve recht
spraak, waardoor alle burgers beschermd
worden, dan aan spociale bescherming van
do ambtenaren.
Reeds by de algemeene beschouwingen
heeft de Minister een concessie gedaan. Het
wetsontwerp sluit de werkers op arbeids
contract uit (by het jtyk zyn er meer dan
lOwOOO)voor hen heeft de Minister nu op
aandrang uit de Kamer een bepaling opge
nomen, tengevolge waarvan by bestuurs
maatregel zal worden bepaald, met welke
personen en onder welk» voorwaarden een
arbeidscontract naar burgerlyk recht mag
worden gesloten; ook de provincies, ge-
i. zullen over
bepalingen moeten vast-
zy „arbeidscontracten»" in
Na deze aanvulling sprak
het vanzelf, dat een amendement-J. ter
Laan om de „arbeidscontracten}" toch on
der deze voor hen niet gemaakte wet te
brengen, moest mislukken; het werd ten
slotte ingetrokken .evenals een amende
ment van denzelfde om alleen de mare
chaussees in de wet op te nemen. Mr. Mar-
chaut probeerde alle militairen onder het
formeele ambtenarenrecht te doen vallen.
Daar waren vele bezwaren tegen en ook
mislukte (met 53 tegen 29
nadat minister Deckers had
medegedeeld, dat een wettelyke regeling
van de rechtspositie der militairen in voor
bereiding is en de Kamer zoo spoedig mo-
geljjk zal bereiken. Evenmin geslaagd Is
een poging van den heer J. ter Laan om
de mogelykheid to openen, dat personen, |n
dienst van semi-publiekrechtelyke lichamen
er. dergelyke, onder de werkingssfeer van
deze ambtenaren/wet kunnen worden ge
bracht; ook hiertegen rezen vele bezwaren
en het slot was een verwerping met 54
tegen 14 stemmen.
Of de Winkelsluitingswet nog kans krijgt
de volgende week behandeld te worden,
staat nog niet 'vast.
Hat Ouitsche
„Volksbegehren."
Strijd voor of tegen het Young-plan.
In den Haag zijn Duitschland en de ge-
al lieerden hej eens geworden over het plan-
Young, dat een verbetering beteekent van
het pian-Dawes, hetwelk de schadevergoe
ding regelde, welke Duitschland heeit te
betalen aan zijn tegenstondera-gedurende
den oorlog. Volgens het plan-Young moet
Duitschland nog zeer belangrijke bedragen
ist betteki
afstaan, die een geweldige last bettekenen,
maar het nieuwe plan steekt niettemin zeer
gunstig aI tegen bet oude. Een prettige bij
komstigheid] is bovendien, dat de aanvaar
ding van hét plan-Young, de bekrachtiging
der desbetreffende wet door het Duitsche
parlement, de volkomen ontruiming tenge
volge hoeft van het bezette gebied, zoodat
Duitschland zyn souvereiniteit we dra weer
terug krijgt. M a w.. de liquidatie van den
oorlog is in liet zioht en een verzoening
tussohen de vroegere vijanden begint zich
hoe langer hoe meer af te teekenen. Dit
komt aan de pacifioatie van Europa ten
goede.
Een en ander is echter niet naar den zin
der rechts-radjcalen in Duitschland, wien
meer beroering en onrust te stade kouieu
dan stabiele toestanden en die nu bzig zijn
net voor te stellen, alsof het plan-Young
Dditschland in een toestand van slavernij
brengt. Den laatsten tijn.zijn zij bizonder
roerig. Hitler kant uoh len zeerste tegen
het herziene schadevergoedmgsplan, maar
het felst verzet zich wel Hugenberg met
zxjn aanhang, die kunstmatig iu Duitsch
land een toestand van wanorde en onrust
tracht te scheppen. Alleen, wanneer laatst
genoemde voorwaarden aanwezig zijn, heb
ben de rechtsche extremisten kans hun slag
te slaan.
Hugenberg en de zijnen wenachen nu, dat
het Duitsche volk zich tegen het plan-
Young zal uitspreken en daarom hebben zij
een grootscheepsche actie georganiseerd; zij
wenachen, dat een referendum wordt uitge
schreven, maar dit heeft ondertusschen nog
heel wat voeten in de aarde. Op de lijsten
van het z g n. Volksbegehren moeten vier
millioen personen hun handteekening zet-
teb. Wanneer deze inderdaad bijeen worden
gebracht, kan de door de rechts-radicalen
uitgewerkte wet, die zich tegen het pian-
Young uitspreekt, het onderwerp eener stem
ming in het parlement zijn. Het is niet uitge
sloten, dat veredschte vier millioen men-
echen teakeuen, aangezien de national, en ui-
tra-nationalisten in Duitschland een aan
zienlijke macht vormen. Maar wanneer zij In
heteerste deel van hun opzet slagen, ia het
algeheele succes nog niet verzekerd. Integen
deel: reeds nu kan worden aangenomen, dat
hun actie op een mislukking zal uitjoopen,
daar zij nooit de twuntig millioen stemmen
zullen halen, die noodig zijn om het gian-
Young te torpedeeren. Van het groote refe
rendum zal dan ook stellig niets komen, te
meer niet, daar de cbnuiiunisten zich blijk
baar afzijdig houden. Toch zal het in 't bui
tenland reedB een ouaangeuamen indruk
maken, wanneer het Volksbegheren worat
aanvaard d.w.z.wanneer de vorenvermelde
vier millioen handteekeningen worden ge
Na ^tresemann's dood zetten d» rechts-ra
dicalen in Duitschland dus hun actie tegen
diens verzoeningspolitiek waarvan de vrucht
de bevrijding van Duitschland is, onvermin
derd voort. Fel hebben zij hem gehaat, met
laster hebben zij hem overladen en dit is t*
begrijpen; zijn politiek stuurde aan op den
vrede, op toenadering en de Duitscho natlo.
n al is ten kunnen alleen iets verwachten van
troebele en roerige tijden. De republikein-
sche denkbeelden zijn echter in Duitschlana
reeds in zoo'u mate gemeengoed geworden,
dat de rechtsche demagogen hun zin stellig
niet zullen krijgen. En dit is maar goed ook
wanneer het huo zou lukken het Plan-Young
te verwerpen, dan zouden dt resultaten der
verzoeningspolitiek zijn vernietigd en boven
al zou er dan niets komen van de vervroeg
de ontruiming, omdat de hoofdvoorwaarde
hiervan is: de bekrachtiging door Duitsch
land van 't Plan-Young.
BUITENLANDSCH NIEUWS.
DUITSCHLAND.
Hooge ambtenaren ontslagen.
Het Berlynsche gemeentebestuur
neemt ingrijpende maatregelen.
Volgens de bladen heeft de in zijn aoibt go-
schorste districts-burgemeester van Berlijn-
centrum Schneider, behalve van de Skla-
reks ook van groote firma's waarmee hij in
THOMAS A. EDISON.
De eenige overleyenden van Edisons eerste
laboratorium-assistenten.
21 October zal het 50 jaar geleden zijn, dat
Thomas AIva Edison de practisch bruikbare
electrische gloeilamp uitvond. Amerika heeft
zich opgemaakt om, naar aanleiding van dit
jubileum, dat ook in andere landen warme
belangstelling wekt, den grijzen uitvinder
op grootsche wijze te huldigen.
Edisons uitvinding is de sleutel geweest,
welke den toegang tot een .dichtende" toe
komst heeft ontsloten, de kern waarom zich
de vrucht der moderne verlichtingstechniek
heeft gezet.
Uit Edisons eenvoudige kooldraadlamp
waarvan do sterkte van 8, 16, 32 kaarsen de
concurrentie met den gasbrander verraadt,
welks sterkte eveneenB 8 kaarsen bedroeg,
zijn de tegenwoordige lampen, de metaal
draad-. de wolfram-, de gasvullingslampen,
zooals ze thans b.v. in de Philips Fabrieken
worden gemaakt, voortgekomen.
Voordat EdiBon het vraagstuk der elec
trische verlichting in studie nam, had men
reeds een vijftig jaren geëxperimenteerd.
Edison begon zijn eerste studies met be
trekking tot dit vraagstuk in den herfst van
1877 toen hij reeds verscheidene belangrijke
uitvindingen, zooala een methode om vier
telegrammen tegelijkertijd langs één lijn te
zenden, de kool-microfoon en de phonograaf
gedaan had.
In Juli 1878 moest hij zijn werk staken,
daar zijn gezondheid, door te ingespannen
werken ondermijn^ mas.
De Amerikaansche journalist Francis .Teh!
vertelt in het U. D. van een ontmoeting met
den grooten man.
Toen ik, zoo vertlet hij, het. laboratorium
binnentrad, zag ik hiemand en had dus tijd
om tot mijzelf te komen. Da sinistra aanblik
van de onverlichte ruimte, ietwat wanordelijk
laboratorium om een uiltje te knappen. En
wij zouden hem nooit wekken, behalve in
uitersten nood. Wij werkten zwijgend do t,
bevreesd, dat een op luiden toon gesproken
woord of eenig geraas de sluimering van den
maakte op mij een gebeimzinnigen indruk en
mijn gedachten sloegen op hol. Wanneer
er eens een geest verscheen en een zoen
offer eischte. Spoedig echter werd ik wat
opgeluaht door de verschijning van een
menachelijk wezen, in de gestalte van een
loopjongen. Ik gaf hein uitleg, hij bracht
me de t^ap op en daar vond 5k al ga|ulw
Edison en een assistent aan het werk.
Toen stond ik van aangezicht tot aange
zicht tegenover den grooten man. Ik over
handigde hem mijn brief en hervond daarna I vreemde, die er uitzag als een bankier, klom
ias mijn evenwicht. De eerste indrukken, die met zwaren stap de trap op en vroeg den
i.I<
hart gedrukt zoo stil mogelijk te zijn.
Na een poosje werd ae stilte verbroken
door het gefluit van een trein en kort daar
na sloeg een deur achteloos dicht achter
iemand, die het gebouw in kwam. Een
isn van een ernstig man ontvangt, zijn in
4en regel blijvend, en het beeld, dat ik mij
in de eerste minuten van Edison vormde, is
in later jaren juist gebleken. Hij had iets
vriendelijks, iets hartelijks in zijn heele ma
nier van doen, zijn glimlach was waardig. Je
voelde je met hem op je gemak en was je
toch tevens bewust, van zijn geweldige gees
telijke superioriteit. Zijn gezond verstand en
zyn logische manier van redeneeren brach
ten zelfs zyn eigen wiskundigen medewer
ker van de wys.
Hoe Edison sliep en „sliep".
Bij zijn werk scheen hij nooit haast te
hebben, ook jachtte hij zijn menschen nooit.
Hij leidde allen, maar net slechts enkel.,
woorden en zijn geestdrift dreef ons aan.
Geen man werkte ooit harder en rusteloo-
zer dan hij dagen en nachten gingen vaak
voorbij zonder dat hij zich rekenschap gaf
van den tijd. Wanneer hij wilde rusten,
placht hy een tafel of een bank als bed te
gebruiken, met zijn jas of een paar dikke
boeken als hoofdkussen. Een zacht bed is
voor een man verderfelijk, placht hij te zeg
gen.
Deze gewoqnte om niet te slapen, een der
meest bekende van Edison, gaf op zekeren
dag te Menlo Park aanleiding tot een grap
pig incident.
Edison had een moeilyk vraagstuk opge
lost en strekte zich uit op een tafel In het
heer Edison te spreken. Hem werd geant
woord, dat dit onmogelijk was dat de
heer Edison sliep en dat niemand hem mocWt
wekken. Dus werd den bezoeker verzocht
plaats te willen nemen en een oogenblik te
wachten. Met klaarblijkélyken tegenzin vol
deed hij aan dit verzoek. Edison bleef sla
pen. De vreemdeling bleef wachten, maar
werd dit tenslotte moe en vertrok juist op
het nippertje om nog den laatsten trein naar
New York te kunnen halen.
Toen de deur in het slot viel verrees
Edison en gaapte. Toen riep hij zijn eer
sten assistent en zei: Ik heb zeventien nieu
we ideeën gehad, sedert ik ging liggen Hebt
U dan n*et geslapen, vroeg de man, die den
vreemdeling had te woord gestaan. Neen,
antwoordde Edison.
Wanneer er tyd en gelegenheid was voor
ontspanning, was Edison even opgewekt
als de jongste van zyn assistenten. Een
bron van vreugde was voor hem een vroolijk
lied. Gedurende de drukke dagen van Menlo
Park, bespeelde hij met talent het orgel, dat
voor experimenteels doeleinden in het labo
ratorium stond.
Soms. na een middernachtelijk maal dat
dikwijls voorkwam, begeleidde hij op het
orgel, de populaire liedjes, die wij wilden
zingen Dan verzochten we den glasblazer
op zijn cdther te spelen en Duitsche liedjes
te zingen. Een der jongens kon voortreffe-
lijK het geluid nabootsen van de
kelijke Edison-fonograaf met de platen van
zilverpapier, wat Edison steeds in een uit
bundig gelach deed uitbarsten.
Onze middernachtelijke vermaken werden
gedeeld door den houder van het postkan
toor en den herbergier. Op een nacht be
gon de kantoorhouder, die een vriend was
van overdrijvingen, zijn levensgeschiedenis
te verhalen. De tijd verstreek, maar de
verteller toonde geen teekenen van ver
moeidheid. Edison, die toen reeds eenigs-
zins doof was, scheen geen aandacht aan
zijn woorden te wijden. Plotseling echter
nam hij een stuk papier en begon te cijfe
ren. Hij keek den kantoorhouder aan en «el
tot hem: Hoe lang bent u van plan aan 't
werk te blijven? Ik heb net uitgerekend,
dat u vandaag al honderdvijftig jaar bij de
post is!
Hoewel dit «P beminneiijken toon werd
gezegd, bemerkten wij, die Edison goed ken
den, wel, dat hij uit zijn humeur was. rtij
vond het altijd onaangenaam, wanneer men,
zelfs in kleinigheden, trachtte hem wat op
de mouw te spelden. Edison: verachtte op-
suijderij en stelde de waarheid op prijs.
La divine Sarah!
In de dagen, volgend op de uitvinding
van de practisch bruikbare gloeilamp, kre
gen we in Menlo Park. hoewel tal van man
nen der wetenschap |jet succes hiervan in
twijfel trokken, vele bezoekers van naam.
Edison was reeds beroemd door zijn uit
vinding van de fonograaf.
Een der bezoekers van 1880 was Sarah
Bernhardt, en bij deze gelegenheid werd
voor de eerste maal de stem van een kun
stenares van Internationale beroemdheid
met behulp van de „spreekmachine" vast
gelegd Ik herinner mij düidelijk den dag,
waarop Sarah Bernhardt ons bezocht. Toen
bekend gemaakt was, dat wij vereerd zou
den worden met het bezoek van de grootav
actrice der wereld, een vrouw, wier cham*
koningen beteoverd had, geraakten wij in
een opgewonden stemming. Baarden va*
eenige weken oud werden afgeschoren, de
vraag naar zeep en water steeg onrustba
rend en ongekamde haren werden netjes
glad achterover geborsteld.
In den beginne werkte de grappige aan
blik van de fonograaf op haar lachspieren.
Zij bestudeerde het toestel aandachtig en
trachtte uit te viaschen hoe dat gekke ding
werkte. Toen de wasplaat in het opname
apparaat was aangebracht en mevrouw
Bernhardt werd verzocht te spreken en te
zingen in de machine, aarzelde zij een
oogenblik. Maar nadat nieuwsgierigheid de
overwinning had behaald op haar scepti
cisme, sprak zij eenige oogenblikken op gé-
animeerden toon en eindigda met het zingen
van een korte melodie. Zij wachtte vervol
gens met ingehouden adem het resultaat af.
Mevrouw Bernhardt was van bewonde
ring vervuld, toen zij haar eigen „gouden
stem" met het karakteristieke accent hoor
de, door de machine weergegeven. „C/est
grandO'est grand- riep zij telkens weer
geestdriftig.
In later jaren zei ze, de herinnering aan
dit bezoek aan Edison ophalend: Ik zag
een man van middelbare gestalte, met een
eenigszins groot hoofd en een edel profiel
en ik dacht aan Napoleon. Ongetwijfeld be
stond er een treffende gelijkenis tusscjien
deze twee groote mannen en ik ben er zeker
van, dat een gedeelte van hun hersenen
identiek moet zijn. Ik vergelijk niet hun
genie. Het eene was vernietigend en het
andere scheppend.
Ik betwijfel of Edison ooit grooter lof
uiting voor een van zijn uitvindingen heeft
genoten dan de Fransche actrice hem dien
dag schonk. Eu stellig heeft hij aan geen
andere meer waarde gehecht.