1
mond
jbaak.
Mi
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
OUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE,
89«Jaargang
Dit blad verschijnt dagelijks behalve op Zon- en Feestdagen
EERSTE BLAD.
anslagen in dt
1928/1929?
1/1929?
gaaf aan TM
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE. BODEGRAVEN. BOSKOOP,
veten wilt in de
De Goudsche Brandweer
in den loop der eeuwen.
NIEUWERKERK, OUDERKERK, OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOO «HOVEN, STOLWIJK, WADD1NXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
Ito. I740S
«BBS——BS—HSS
pi
80
ÜXHVANIieimUKHl
I
:OON, Markt 31, Goud».
sullen elx heb
ben XII emmers
tkker, kuiper,
e hooi in 2
Imin. 1517) de
e het voorhan-
l verzwaard.
Fr huis „wairt
Rynsguldens:
1IIC twee-
her moest heb-
1 zal ik hier
*t keurboek
sullen elx
hebben XXV
emmers.
eronder.
e nieuwe
124.
180.
1T.
t huis beschik-
Bt dak toe of
F huis dat met
|dien aanwezig
k dweil er aan
■etdak te blus-
Sinte Katrijnen Gaftthuys k
Naast deze by particulieren by brand be
schikbare emmers, waren in de voornaam
ste stedelyke en geestelijke gebouwen en
in andere speciaal aangewezen huizen, hoe
veelheden brandemiqers opgelegd.
Het keurboek over de jaren 15071521
vermeldt hieromtrent het volgende:
„In den eersten sal die stede hebben hon-
dert brantemmers ende
opt stedehuys.
Item die observanten
Sinte Claren susteren
Die Bregitten
Sinte Agnieten susteren
Die Cellebroeders
Koperen brandspuitpenningen uit het begin ^er 1®* eeuw. Dienden ala legitimatiebewij
voor de brandweerlieden te Gouda. De keerzijde toonde het Stadswapen.
stadsgrachten sleuven gemaakt, teneinde
overrompeling by nacht te voorkomen.
De oproep geschiedde dan bij klokke-
slag. De noodige bythaken moesten in het
bezit der betrokkenen zijn.
Op het niet te bijt komen stonden in dit
geval dikwijls eigenaardige boeten; zoo trof
ik ééne aan van „twee duizend steenen".
Een practische wijze om in het bezit te ko?
men van den noodigen steen voor de ves
tingwerken.
Ook bestonden met het oog op het ver
krijgen vapjiet noodige water by brand bij
zondere voorschriften inzake het schoon
houden van wateringen en grachten.
Zooals in iedere oude stad, bevatten de
«udsche archieven de bijzonderheden om-
**nt de stedelyke brandweer in den loop
h eeuwen.
Het feit dat Gouda heden zijn nieuwe
taidweerkazetne en zijn nieuwe moderne
ttadbluschmiddelen officieel jn gebruik
**t nemen, is ihy aanleiding geweest
historische bijzonderheden omtrent
brandbluschmiddelen in het bijzonder en
Die Collaciebroeders
Suster Yden Susteren
DJe nonnen after die $erck
Die nonnen upte Gouwe
Die Magdalenen
ken Ambachtsavond-
hief Arbeidsinspectie
eer Autobusdiensten
- Bepalingen Begraving
re Vermakelijkheden
Bezienswaardigheden
ermogén Bewijs van
nmissie Bootdiensten
- Burgemeester Bur-
1 missie van Bijstand
cl.-be.stryding Con-
rders Diaconieën
iden van huisdieren
Electriciteit en Gas
e-aangifte Gemeente-
3-Inkomstenbelasting
Gemeente-
Gezond-
- Goudsche
idels-
dicht
h -
Tenslotte, vóórdat ik mededeelingen doe
over brand voorschriften ^n 'brandbl uschmid-
delen uit de 17e eeuw, nog eenige bijzon
derheden omtrent de politievoorschriften bij
brand uit het keurboek van 15071521.
Wering van de nieuwsgierige masaé^'—
M publiek dat by een brand dikwijls voor
hen, die geroepen zijn al hun krachten in
te spannen tot blussching en localiseering
van den brand en tot redding van wat nog
te redden is, en dat in zoo groote mate hin
derlijk is en dikwylg belemmerend werkt op,
de te nemen maatregelen was ook in
vroegere eeuwen een onderwerp van rege
ling in de brand voorschriften van dien tijd.
Niet alleen weerde men degenen die niet
speciaal met blusschingsbezighedpn waren
belast, en ook anderszins niet in aanmer-'
king kwamen tot bet terrein van den brand
toêgelaten te worden, maar zelfs vyrrden
bepaalde groepen fan inwoners in hunne
woonplaatsen, akhans in de naaste omge
ving daarvan, gecbtyiigneera.
Dit had eenydublrél doel. Ten eerste liep
men elkander niet in den weg en ten tweede
had men in de andere straten en, wijken
cnuniddellijk hulp bij de hand, ingeval van
het overslaan van den brand op huizen in -
*lie stadsgedeelten. A
Voorzeker geen overbodige maatregel als
men aan de vele rieten daken denkt.
Enkele van deze voorschriften
vermelden. Zoo 'bepaalt danfche!
van 1507—1521:
„Ende indient van brandt waer, zoe en
sal nyemandt ten brande mogen gaan dan
die sullen hangen
De keerzijde toonde het Stadswapen.
(Naar origineelen in het Stèdeiyk Museum.)
zullen de overtreders wqrden gestraft; even
eens is opslag van riet of st’roo vexboden,
tenzy met consent voor de bedrijven die deze
stoffen van noode hebben.
Blijkbaar is dit de bevestiging van een
oude niet gehandhaafde keur van 1465, die
reéda voor nieuwe gebouwen „hart dack”
voorschreef.
Trouwens in 1525 was op deze noodzake
lijkheid reeds de aandacht gevestigd, daar
men hoe langer hoe meer het verbod over
trad geen riet of stroo voor dakbedekking
te gebruiken, „daarbij die stede in groot
perekel] van brandt gescepen is te comen”.
Een groote brand in 1627 die veéFhuizen
verwoestte „in de Nayerstraat, Hoehscoept
(thans Blauwstraat) en aen Merktvelt” was
aanleiding dit nog eens te onderstreejten.
De zorgen tegen brand strekten zich ook
uit tot de schepen. Het was krachtens een,
keur, opgenunen in het keurboek'van 1507-
1521 den schippers verboden in hunne vaar
tuigen vuur en kaarsen te branden na ’a
avonds 8 uur.
zit houden v----
hoorende; „indien yemant
dat hjj een emmer thuysdi
emmer en hadde, dat zoud
als dieft".
De zorg voor de emmer
brand was opgedragen mi
riiêrmeesiers”, die ook zorgden voor de re
paratie en vernieuwing. In 1496 was de
stads-hamasmaker nog met de functie van
emmermeester belast.
Van een contract tusschen stedelijke re-
geering en emmermeester zal ik straks nog
melding maken.
De emMermeesters genoten voor iederen
emmer et$ klein bedrag, door den eigenaar
te betalen, in het begin van de 16e eeuw
gemeentelijk bepaald op een stuiver; by
brand verloren gegane emmers werden door
de stad voor de helft vergoed. Tegen beta
ling stelde de stad'de emmers verkrijgbaar.
De emmers moesten voorzien zijn van
„behoirlycken mervken ende letteren"'‘op
dat de eigendom kon blyken.
De ordonnantie van 3 Juli 1627 bepaalt*
nog dat/Sinte Katr(jnenconvent, Sinte Mar
grietenconvent, die Magdalenem ende Non
nen upte Gouwe maecken sullen elcx een
grote back mit wielen en ringen, groot we-
sende tot discresie believen) van de ge
rechte. Desgelycx die Collaciebroeders me
de eenen back. Desgelycx elke conVent een
dosyn ruyme ghieters”.
Deze rijdende waterreservoirs dienden
klaarblijkelijk om water te brengen waar
dit niet onmiddellyk by de hand was.
Brandhaken ontbraken niet by den inven
taris der brandgereedschappen. De kwartie
ren waarin de stad verdeeld was en die
ieder onder een hoofdman stonden, hadden
ieder een bepaald aantal haken en leeren,
„dienende tot bescermenisse van de brandt",
ter beschikking.
D&Jpdder die bij ieder huis met/iet ge-
detiRaaanwezig moest zijn, moes» „seven
sporten lanck syn met een yserpn haeck”
(keurboek 1507—1621).'
By groote droogte en hitte werden de
brandbluschmiddelen extra geschouwd de
emmers en ladders moesten bij deze schouw
aan de deuren geplaatst worden de em-
mer.^met^ber gevuld.
De koMW van de brandbluschmiddelen,
die de stadsregeering zelf beschikbaar hield,
werden door algemeene heffingen gedekt.
Zoo werd in 1495 o.m. bepaald dat de brou
wers ieder 6 stuivers moesten opbrengen
voor het onderhoud der brandleeren en em
mers, terwijl in 1528 een jaarlQksche hef
fing op de burgerij werd Kelend voor gelijk
doel.
Naast de verplichting van de burgerij in
zake het brandbluschgereedschap, was er
nog de zorg dat ook bij gesloten water in
den winter steeds bluschwater beschikbaar
was. Teneinde hierin te voorzien was be
paald! dat de burgerij in den winter bij vrie
zend weer „te byte moest comen", d. w. z.
leder moest zorgen d^t voor zyn deur, in
dien zijn huis aan het water stond, een be
hoorlijke bijt werd gemaakt en onderhouden.
•Dit „byten" geschiedde ook wat de stads
grachten betreft met het oog op de verde
diging. In tijden van dreigend oorlogsge
vaar en dik was in deze eeuwen feitelijk
aan de orde van den dag werden in de
Dit nummer bestaat uit twee bladen, j
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken (beboerende tot den bezprgkring):
1—5 regels f 1.30, elke regel meer 0.2b. Van buiten Gouda en den bezorgkring:
1-7-5 regels 1.65, elke regel meer 0.30. Advfertentita in het Zaterdagnummer 20 et
bifslag op den prijs. Liefdadigheids-advertentièn de helft van den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1-4 regels 2J6, elke regel meer 0.50. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bij contract tot seer gereducoerden
>rijs. Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomst van «oliede Boekhande
laren, Advertentiebureaux en onze agenten en moeten daags vóór de plaatsing aan het
Bureau zjjh ingekomen, teneinde van opname verzekerd te z|jn.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal 2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt
Franco per post per kwartaal 3.15, met Zondagsblad 3.80.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
bij onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren,
Onze bureaux zyn dagelijks geopend van 9—6 uur. Administratie (Telef. Inter*. 82;
Redactie Telef. 88. Postrekening 48400.
zicht Beide ichooa-
en met de heerlyk
sa kort gebruik een
vaa den daarvoor
1 ie. Rottende «pre-
ismen reuk uit aen
en tube van 36 cent,
it (zachte bofbtelsX
-igineele verpakking
(1OIIISIHE MANT
„Gestadigheid verwint
f VONDEL.
Brand! een der grootste, zoo niet ver
schrikkelijkste rampen, die een middeleeuw-
sche stad met hare vele houten met rietdak
gedekte huizen treffen kon. Brand! de alles
vernietigende Moloch, die alle werk van
jaren her, al het met moeizame zorg bijeen
vergaarde in korte oogenblikken te niet
doet; brand I! de overweldigend schoone,
de eeuwen door alom gevreesde, verwoester
van alles wat menschenhanden bouwen en
wrochten! t
Daartegenover de Cmensch, de gemeen
schap, zoekende en vopschende naar midde
len tot een doelmatigeXbestryding van de
zen verwoester. Zyn vehstand^zyn kennis,
zyn organisatievermogen^teeds meer spit-
sendft tot meerdere perfectie van magelijke
bestrijdingsmiddelen.'
Hy die de historie kent, kent pok dezen
stryd! Weet ook het zoeken van de gemeen
schap, in 't byzonder van de bestuurderen
van de groove dicht op eikandei wonende en
gedrongen gemeenschappen, de steden, naar
middelen tot wering van de gevaren van
brand. En zoo hij het niet weet, zal hem
inzage van de keuren, de wettelyke voor
schriften voor de bewoners der steden, doen
blijken dat één der onderwerpen van grortfv
zorg der Regeering was brand te voor
komen en by het uitbreken daarvan ii#het
bezit te zyn van de middelen ter bestrij
ding. Primitief w,aren deze middelen in den
isnvang, eenvoudig was de organisatie en
iele eeuwen heeft het geduurd vóórdat
De oudste keur die my bekend is, is die
van 1413. Hierin wordt bepaald dat „elc
„man, dn« staat int scot voer XXX of
„daerboven (d. w. z. wiens inkomen op 80
„ponden vlaamsch ƒ60.werd ge
laxeerd), sel houden 1 iederen emmer op
„sinen cost, mede brande te comen alst
„nood es, en® die sel men alle tyd scouwen
„als men vrede maect; dies niet en hadde,
„dat is op een boeten van XII scellingen;
„ende die emmers sel men setten vol water
„voer die doer om te bezien of sy goet zijn.
„Desghelyx de backer of brouwer sel oec
„houden 1 emmer in derselver manieren."
Hier wordt de last van het voorhanden
hebben van de voornaamste middelen tot
brandbjussching, de emmeiw, gelegd op de
meer gegoede burgers. Men verkreeg nier-
door de zekerheid dat in de voornaamste
huizen een aan bepaalde eischen voldoende
brandemmer aanwezig was. Geregelde
schouw van deze emmers gaf zekerheid om»
trent bruikbaarheid en aanwezigheid wam
Beer noodig.
■Weze schouw vond plaats 'op de „algemeene
rechtdagen”, „als men vrede maect”, rIs
men onderlinge geschillen tot oplossing
trachtte te brengen. Voor brandgevaarlijke
.bedrijven, bakkers en bfrouwers, golden bij
zondere voorschriften; afgescheiden van
hun aanslag in de stedelyke belastingen
moesten zy minstens één brandemmer dis
ponibel houden.
Deze emmers, die van zwaar leder waren
vervaardigd, werden nog tot in het midden
der 19e eeuw gebruikt, na de uitvipding der
slangbrandspuiten naast en met deze.
Eenige exemplaren van deze lederen
brandemmers zyn nog in het stedeiyk mu
seum aanwezig.
In totaal dus 310 emmersJ
Ook waren in dit jaar (ph
eischen voor de burgers inza|
den hebben van brandemmei
Deze luidden toen dat ied
wesende V1C zeshonderd!
2; ieder huis „wairt wesendj
honderd) Rynsguldens: 1 enz
ben; iedere brouwer behalvelvoor zyn huis
het vereischte getal, voortzyn brouwery
twee emmers, idem een lakker, kuiper,
smid, kramer of bouwman, e hooi in zyn
huis borg, één emmer.
Bovendien moest by iede
baar zyn een ladder tot 1
twee „kerksparren”; bij eei
riet gedekt was moest bove
zyn een lange stok met ee
(om vallende vonken op het
schen).
Voor een huis met rie> gedekt en
aan het water staande, „en die «fr veel sijn”,
werd verder geëischt een ,Jjhidter of oes-
vat”.
Strenge straffen waren bedreigd tegen
het gebruik van de brandemmer» vot»r een
ander doel dan waarvoor a(j waren bestemd,
of het wederrechtelijk nè een brand in be
zit houden van emmers aan nnderen toebe-
bevonden worde,
lix^ige, die gheen
l men corrigeeren
rafmj en nA den
de organisatie der brandweer in het alge
meen in den loop der eeuwen in onze goede
oude stad te verzamelen en te publiceeren.
Uit de volgende mededeelingen moge
de(n) lezer(es) blyken dat er in de perfec-
tionneering van de brandblussching in deze
stad steeds een gestadige verbetering is
geweest, een verbetering die rekening
houdende met de hulpmiddelen en behoeften
van den tyd waarin zy tot stand kwam
niet anders dan tot eere van de toenmalige
stadsbestuurders kan worden vermeld. De
ontwikkeling van het bfandwezen in Gouda
vertoont een steeds stijgende lyn, en, hoe
wel crittek op hetgeën werd gepoogd te ver
krijgen wel nimmer zal hebben ontbroken
en wel nimmer zal ontbreken en wellicht
zoowel vroeger als thans er wel te wen-
schen zal overblijven, verdienden en verdie
nen de bestuurders lof vóór hun Streven
piet alle mogelyke middelen het bezit der
burgers veilig te stellen tegen het vuur!
telen werden gevonden bruikbaar en ge
schikt op een doeltreffende wyze brand te
besWden!
water op een doeltreffende en doelmatige
vyze te brengen naar de plaats van den
brand, dezen te localiseeren, ziedaar de
vraagstukken eeuwenoud en nog steeds
nieuw.
Welke middelen had men hiertoe? Water
was er4n onze Hollandsche steden gemeen-*
lijk vdwoende verkrijgbaar; daarvoor be
hoefde dus geen zorg te ziin.
De middelen het by den brand te bren
gen, waren het is reeds Jlpgemerkt
zeer primitief en bestonden nit den emmer
en het hoosvat. Spuiten kende men feitelyk
niet. Die men kende waten zoo onvolkomen
en verschilden zooveel van de slangbrand
spuiten in het derde kwart der zeventiende
eew door den bekenden Gorinchemsch^y,
later zich te Amsterdam gevestigd hebben
den, schilder en werktuigkundige, Jan ■fan
der Heyden, uitgevonden, dat men weinig
of niets van deze brandbluschmiddelen in
de oude stedelyke archieven vermeld vindt.
Verder had men nog ter localiseering van
den brand, dekkleeden; meestal brandzeilen
genoemd, waarmede men de daken en ge
wis der aangrenzende huizen bedekte en
’elke voortdurend werden nat gehouden.
Naast deze daadwerkelijke bestrydings-
riddelep, waren er de middelen ter voor
koming van brand, welke tot uitdrukking
kwamen in de <Pverse ^euren en welker
bndhaving en controle waren opgedragen
Wn een bepaald college „de vierscouwers”.
Ziedaar lezer(es)/in kort hoe onze voor
aten trachtten hét kwaad van het yuur in
mine woonplaatsen te voorkomenr te be-
kyden en. «'"bedwingen.
Het spreekt vanzelf dat de groote brand
gevaarlijkheid van de huizen dier dagen
aanleiding was tot bijzondere voorschriften
op het gebruik van vuur niet alleen, maar
WliUk* naar gestréefd 4trd Vooral in de
steden in verband met haar compacten
bouw te komen tot dakbedekkingen die^
dit gevaar beperkten.
Een middel de van riet óf stroo vervaar
digde daken zooveel mogelyk tegen vallend
vuur te vrijwaren was het bestrijken met
leem.
De keurboeken bevatten hieromtregl vele
voorschriften. Het leem moest o.m. ter( dikte
van twee vingers worden aangebracht; alle
ongeleemde gebouwen „sal men .af doen
breecken op coste van de eygenaars”.
Het maken van „hart dack’V— tegels of
pannen werd aangemoedigd. Gouda had
hiervoor een specidle regeling. Er was een
„gesworen tegeldecker”. Zonder toestem
ming van\ dezen ambtenaar was net ver
boden, wanneer men „hart -lack” had dit
af te breken. Nieuwe huizen moesten van
tegel- of pannen dak voorzien zijn. Blij
kens het keurboek 15071521 droeg de
stad in de kosten hiervan bij tot een bedrag
van 20 stuivers per roede. Overtredingen
werden gestraft met zware boeten en af
braak van het in stryd met de keur ge
maakte. Het vervangen van bestaande
„weecke doeken”, d. w. z. daken'met riet
of stroo gedekt, door tegel- of pannendaken,
werd eveneens aangemoedigd middels bij
dragen van stadswege in de kosten.
Het juist genoemde keurboek toch bevat
de volgende bepaling hieromtrent- „degheen
die reeds 30 of 40 jaer rietdack hebben en
bereit syn met hart dack te decken, dnwsal
men dubbelt dack geven te weten II rijns-
gulden van de roe, mits het gehe|le dack
nieuw ende niet die bij vacken of een vack
afbreect”.
In 1566 wordt een algeheel verbod uit
gevaardigd tegen het dekken met riet of
stroo. Met een boete van 25 karolusgulden
nteraa<P\w
verbet, vah -
:he Librye
Stedeiyk w— 1
st Hotfmatn
yteehu4d<- Huil
ichtingen en InsteTmgen
/ijs Instellingen van
aliditeitswet Invoer-
iag Kalender 1930—
Kegelclubs Kerk-
ingen Keuringsdienst
lenting Lager Onder-
ibouw ongevallenwet
•rzending Makelaars
wijs Monumenten
jol (Stads-) Natuur-
ut van ’t Algemeen -
derwysvereenigingen -
t (Uitvoering) Ont-
Ouderdomsrente
aspoorten Pensioenen
ie Politieverordening
- Raad van Arbeid
inigingen Reinigings-
jksproefstation Klei en
- Ryks Zuivelcohsulent
kclub Schoolverzuim
choonheidscommissie
ente) Slachthuis
Sonnevanck Spaar-
j Stadhuis Stedel.
oombootdiensten St.
nmissie) Stratenlyst
lere) Tehuis voor Israë-
telling) Tesselschade
iberculosebestrijding
leniginden van Handel,
- Vereenigingen (Land-
rings-Mjaatschappijen
Vermogensbelasting -ri
Irankmifibruik Volks-l
•voer Vreemdelingen-
is ophalen ^£“4
rereenigingen ennnstel-
Woningbedryf (Comm.)
lenigingen Zegel
- Ziekenhuisverpleging
Einde 17e eeuwsche Slangbrandspuit
(naar een afbeelding uit het Sted^lijk Museum).
