Publiek verkoop
VOERPEEN
„ALRO" Obligatiën
COLUMBUS
SIGAREN
■k
lOOISCIE minimi
ZUIVELFABRIEK
J. DE JONG - GOUDA
Waarom, meubelen van Zwambacfc??
A. ZWAMBACH - Prins Hendrikstraat 92
WITTE STAD OBLIGATIËN
De Goudsche Fruithandel
W
SIBBES
H. v. d. POOL
Heden Verschenen:
Prijs 25 cent
GOUDSCHE COURANT - ZATERDAG 7 NOV. 1931 TWEEDE BLAD
li SDUDSCHE mililiU
Notaris J. van Kranenburg
Th. Binnendijk
Uw adres voor
P Speksnijder.
SLAGERSJASSEN
KOKSBUIZEN
„De Kleine Winst"
S. S. van Dantzig
ppAIro" Kantoor, Gouda
Esn verrassing voor do kenners
Serlemerk 6-B-10-12 cent
Voor LIPS' Brandkasten en Slotenfabriek I
is de Agent: P. ROND Pz., GftUDA. I
I
I
2, "|4, '|5, 'llO, '120
Hoofdagent J. DE WEGER
Motorbootdienst Gouda-Oudewater-Utrecht.
fertnkurenliiBdagiTiDd 7 lor Woenidigmiildag 2 mr liriirdagniMii 12 mr
Wenscht gij een vertrouwd adres voor Uw meubelen
B. BELONJE - Achter de Vischmarkt 22
TH. Knopper's
TELLUS
JAEGER-
ONDERGOEDEREN
G. J. v. WERD
Laat tl|dlg
SCHOENMAKERIJ
Abonneert U op dit blad
De nieuwe Uitgave van de
Bijgewerkt tot 1 Oct. 1931
n
te GOUDA.
zal op MAANDAG 16 NOVEMBER
1931, des avonds half acht, in hotel
„De Zalm" aan de Markt te Gouda,
een in volledig bedrijf zijnde
(voor melk. boter en bijproductenV
bestaande uit Fabrieksgebouwen
woning, erven en terrein, groot
8 A. 75 c.A„ aan de Karnemelksloot
48, 50, 52, 54 te Gouda, met machines
gereedschappen en verder toebe
hooren,
een en ander breeder omschreven
in bij den notaris gratis verkrijgbare
notities.
De verkoop geschiedt in 1 perceel
en in 1 zitting.
Het geheel is verhuurd aan den
heer L. de Hey te Gouda tot 19 Juni
1940 voor 110.per week.
Betaaldag 4 Januari 1932.
Bezichtiging op Woensdag 11. Don
derdag 12, Vrijdag 13 en Maandag
16 Novembef a.s. van 2 tot 5 uur.
Verdere inlichtingen geeft de nota
ris.
Begrafenis - Ondernemer,
Goawe 228 (otot de Centrale)
Volvette Ooudsche Kaas
«•kruide Kaai
Kilo Kaaijei
Roomboter
Delft's Roem
Versche eieren
li by r. O. TUKINS
GOUWE 55
Kasahindel in het Groot en Klein
H.H. AsatorlfdarB
Vulceniseeren van Auto buiten- en
binnenbanden. Vlutf en billijk onder
garantie.
Itrili Goudichi ïilcaniieer Itrit'ilinj
GOUDA. KLEIWEG 38 «oktkr
STEENHOUWERIJ
1. ROODBOL
HARDSTEEN ZANDSTEEN
SCHOORSTEENMANTEL*
GRAFWERKEN.
ACHTER DE KERK - GOUDA.
HALLO I
wij zijn er weer met onze
20 pond voor 25 cent
100 pond f 1.00
KUIPERSTRAAT 42
Telefoon 3219.
Wordt gratis thuisbezorgd. 20
Goedkoop
Goedpassend
zijn de
•n
van
Korte Tiendeweg 22
GOUDA
■laran
51/, cent per stuk
B. SMITS
Splerlngitraat 5. Tel. 2555
N.W.O. Goederen
van Jansen Tilanus,
Friezenveen
zanuiOan
mal Ongevallenveraeharlng
Uitloting 4 pari volgent aanwijzing der Nederl. Staatsloterij, verkrijgbaar
«lelweg SB Teleleon sies
P. S. Voor Ooode en omliggende plu tien nog eenlge HOOFDAQBNTEN
en AGENTEN gevraagd.
Verkrijgbaar te Gouda bij:
K. BERLIjN, St. Anthoniestraat.
A. JONOKNEEL. Groenendaal
,M. DE KNEGT, Nieuwe Haven 124.
J. C. LANGERAAR. Burgemeeiter Martenssingel 17
A. VAN REEDE, Zwarte Weg.
Th. VBRBEIJ, Karnemelksloot.
VAN WESTDORP, Westhaven. 90
J. DE WEGER, Nieuwe Markt
W BRANDSEN, Gouwe hoek Nieuwe Haven.
VERTEGENWOORDIGER,
HIEUWE HAVEN 318 TELEFOOR 2818
Omdat, WAT wij leveren goed is;
Omdat, de stand klein, dus de prijaen laag zijn
Omdat, U koopt van fabrikant, en alles vakkundig wordt gemaakt.
Informeert U eens naar ZWAMBACH's meubelen
Aanbevelend,
Meubelmaker en Stoffeerder annex Bedden en Matrasten.
MAANDAG 23 NOV. A.S. BEGINT DE TREKKING DER
NED. STAATSLOTERIJ
OVERAL VERKRIJGBAAR
NIEUWE MARKT 17 TELEF. 3256 GOUDA
De Ondernemer: FIRMA WED. K. A. VAN DEN HEUVEL
m Ligplaats BOjLIWE bij da Grooaaadaal Tal. 2604
Goederen worden dagelijks aangenomen GOUWE 184.
VERZEKERT U bij de firma
BAKKER Co.
Makelaars in assRrantiën
ZHiesIrtal Ma Tilikn 2123 Giuda
Zorg in crisistijd
Voor de grootste zekerheid.
BLAUWE DRUIVEN
TAFELPEREN
TAFELAPPELEN
SINAASAPPELEN
CITROENEN
BANANEN
TOMATEN.
Aanbevelend,
NIEUWE VIJGEN
DOOSJES DADELS
DOFFE KASTANJES
VRUCHTEN IN GLAS
VRUCHTEN IN BUK
DIVERSE SOORTEN NOTEN
BUSGROENTEN (merk Sleutels)
Firma W»ci A. Rlatveeld.
lANGE TIENDEWEG 27
TELEF. 3316
dan is
het aangewezen adres.
MEUBELMAKERIJ en STOFFEERDERIJ
24 Reparatie aan alle soorten meubelen.
in onze
Hoeden ArpeeuNa
GOUDA
M«U 9
KOOPT
DONDERDAGS op de MARKT Uw
KOEKJES en BANKET
van
Bankelbakkerljan
BOTERSPRITS 30 ct. p. >/2 pond
BOTERSPECULAAS
25 ct. p. '/2 pond
LETTERBANKET 25 ct. p. Vi pond
tevens fline BONBONS en
SUIKERWERKEN.
HOOGFIJNE TRUFFELS
25 ct. per half pond.
Beleefd aanbevelend.
20 TH. KNOPPERS.
TELLUS tikt en
Talt daa tijd
En wijlt kat
Mat zekerheid
Hat volmaakt*
Herlogo
^lloaa Vertegenwoordiger
L. HEPPENER - Horloger
LANGE TIENDEWEG 20, GOUDA
HOOGSTRAAT 7
Telefoon 2005
OPRUIMING van een partij prima
■edveeren, 25 ets per K G.
B. SMITS
Spieringatraat 5 Telefoon 2555
VROUWESTBEG 14
GRAAF v. BLOISSTRAAT 6
Tarrazzo Vloeren en
Granito Gootsteenen
Boter St. Nicolaas 18 cent per ons
Ouderwetsch gekruid St. Nicolaas
16 cent per ons
Gewoon St. Nicolaas 10 cent per ons
Prima Borstplaatjes
12 smaken, 16 cent per ons
Spoorbanket 25 cent per ons
Honingpepernoten 8 cent per ons
10 GEBR. KAMPHUIZEN.
Uw schoenen repareeren
Dit bespaart U kosten
in de
van
RAAM 107-109
Een onmisbare gids voor iederen Gouwenaar!
Verkrijgbaar In eiken Boekhandel en bij de Uitgevers
A. Brinkman Zoon Markt 31 Gouda
Vrijhandel en Loonpeil.
Nederland wordt wel eens een ryk land
genoemd. Men moet daarmede voorzichtig
jjjn. De ware rijkdom van een land bestaat
ju het bezit van natuurlijke hulpbronnen,
verborgen in zijn bodem. En in dit opzicht
is Nederland arm. Zijn bodem is gemiddeld
ilechts van zeer matige vruchtbaarheid en
bevat zeer weinig delfstoffen. Daarentegen
heeft het eene bevolking, zoo talrijk in ver
houding tot zyne oppervlakte als maar wei-
mg Janden ter wereld. En nu zyn, wel be-_
gdiouwd, die landen, welke veel vruchtbaar
ot gan delfstoffen ryk land per inwoner
beschikbaar hebben, ryke landen. En landen
m?t weinig land per inwoner arme landen.
Alle andere omstandigheden natuurlijk ge
lijk veronderstellend.
Het gevolg van de dichtheid onzer be
volking is, dat ongeveer slechts de helft
direct en indirect kan bestaan van de ex
ploitatie van eigen bodem. De andere helft,
voor zoover zy niet leeft van de rente van
aan het buitenland verstrekte kapitalen,
moet bestaan van den uitvoer van arbeid
in den vorm van industrieproducten, scheep
vaartdiensten enz. Nu is echter aan dien
uitvoer van arbeid, evenals aan dien van
j elk ander exportartikel, ééne voorwaarde
verbonden. Namelijk, dat de arbeid goed-
kooper is dan in de landen, waarheen men
hem uitvoert en niet duurder dan in landen,
waarmede men op vreemde markten moet
eoncurreeren. Vóór den oorlog was dit met
den Nederlandschen arbeid het geval. De
loonen waren hier lager dan in de meeste
ons omringende landen. En dit was een zeer
natuurlijke toestand. Deze lage loonen wer
den mogelijk gemaakt door onzen vrijhan
del. Daardoor waren de pry zen der levens
middelen laag en konden de arbeiders van
lage loonen leven. En door die lage loonen
kon met voordeel voor export worden ge
werkt.
Sedert den oorlog is men echter een ge
heel anderen weg ingeslagen. Er hebben
zich opvattingen vastgezet, als zou de hoog
te van het loon bepaald kunnen worden
door de macht der organisaties of door
ethische overwegingen. Door personen, die
meer over deze dingen hadden nagedacht,
is er toen wel op gewezen, dat men met eene
dergelijke loonpolitiek vast zou loopen. Zy
werden echter als reactionnair aan de kaak
gesteld. En in de op den oorlog volgende
periode had het inderdaad den schyn, alsof
de waarschuwing ongemotiveerd was ge
weest. Dit kwam door twee omstandighe
den. In de eerste plaats door onze groote
inkomsten, uit Indië en in de tweede plaats
doordien men in onze steden ging potver
teren van hetgeen de landbouwende bevol
king door jaren langen arbeid en zuinig
heid had bijeengebracht. Dit is thans uit.
De Indische inkomstenbronnen drogen op.
En onze landbouw verkeert in een toestand,
dat hy bezwijkt.
Wy zitten nu met een in verhouding tot
andere landen veel te hoog loonpeil. On
danks onzen vrijhandel is het loon hier hoo-
ger dan in de meeste andere landen. Het
gevolg ligt voor de hand. Wy kunnen on
zen overtolligen arbeid niet in het buiten
land plaatsen.
Merkwaardige cijfers daaromtrent wer
den dezer dagen vermeld in een schrijven
van de Nederlandsche reeders aan de trans
portarbeidersbonden, welke cijfers wy hier
onder laten volgen:
Maandloonen van
matrozen stokers tremmers
Nederland
ƒ100.—
ƒ105.—
86.—
Amerika
164.06
106.23
141.74
Engeland
85.86
90.63
85.86
Zweden
90.85
90.85
59.23
Denemarken
85.32
87.48
58.32
Noorwegen
86.40
89.10
50.22
Frankrijk
66.80
61.66
56.80
België
68.35
73.64
66.27
Italië
63,75
67.58
61.84
Spanje
29.97
36.63
33.90
Duitschland
85.44
71.75
€0.27
Japan
45.—
85.—
45.—
HEDEN IS VERSCHENEN
«•n Bids voor lodorooo.
PRIJS F 0.25
GECART. 0.50.
Verkrijgbaar bij den Boekhandel
en bij de Uitgevers A. BRINKMAN
ZOON. Markt 31.
Zooals men ziet, zyn in alle zeevarende
landen de loonen lager dan hier te lande,
met uitzondering van Amerika, waar de
scheepvaart van overheidswege wordt ge
subsidieerd. Dat onder deze omstandigheden
het aantal opgelegde Nederlandsche scne-
pen in onze havens grooter is dan anders
het geval zou zyn, ligt voor de hand. En
wat hier van de scheepvaart geldt, geldt
'ook van exportindustrieën. Men denke b.v.
aan den treurigen toestand, waarin de eens
zoo bloeiende Xwentsche industrie verkeert.
Zooals de zaken thans staan, wordt het nut,
dat ons land van den vryhandel trekt, illu
soir gemaakt door den te hoogen loonstan-
daard. Dit echter niet alleen. Men ver
moordt er den vryhandel zelf mee. Om dit
te begrijpen, moeten wy ons tot den land
bouw wenden, die onze arbeiders voorziet
van goedkoope levensmiddelen. Onze land
bouw kon onder het systeem van den vry
handel betrekkelijk bloeien, zoolang de loon-
standaard hier te lande laag was. Nu men
den loonstandaard heeft opgevoerd tot een
peil, dat in eene onmogelijke verhouding
staat tot <(e prijzen der landbouwproducten,
heeft men, wil men de productie in stónd
houden, slechts de keus tusschen twee we
gen. Wy moeten onzen landbouw door pro
tectionistische maatregelen steunen óf het
loonpeil doen dalen tot ongeveer het voor-
oorlogsche peil. In dit'laatste geval zal het
leven goedkooper kunnen zyn dan voor den
oorlog en zal onze arbeid op de buitenland-
sche markt met gemak kunnen eoncurree
ren. Wil men echter geen van beide wegen
op, dan zal onze intensieve bodemcultuur,
teniet gaan en zal onze bodem op exten
sieve wyze, d. i. met weinig arbeid en ver
dere kosten, moeten worden geëxploiteerd.
Wy hebben ons er dan echter op voor te
bereiden, dat een groot deel van onze land
bouwende bevolking en van hen, die indirect
van den landbouw leven, werkloos zullen
worden en het leger der werkloozen met
eenige honderdduizenden zal toenemen. Men
zal deze werkloozen een tydlang kunnen
steunen. Spoedig zal men daarmede uit ge
brek aan middelen echter moeten ophouden.
»Dan zullen de arbeiders met een loon ge
noegen moeten nemen,dat door de ver
arming van ons land vermoedelijk heel wat
lager zal zyn dan dat, waarmede thans nog
de toestand te redden zou zyn. Alles wel
beschouwd, komt het ons voor, dat zij, die
de meening propageeren, als zou het geld-
loon wel op dezelfde hoogte van thans kun
nen blyven, hoog spel spelen en eene catas
trophe. voorbereiden, waarvan ook de arbei
ders de wrange vruchten zullen plukken.
Brieven uit de Hofstad.
MXCIX.
Vergeetachtigheid.
i'er dag laten zet,tig luenaclien iets uit
vergeetachtigheid in de titan liggen. Aange
ven er per Augustus iKfuderden v ij f tagdui-
zend menschen met de tram vervoerd wor
den, ie dat getal met overweldigend groot.
Een aantal van 8424 parapiuiee in een jaar
is wei heel veel, maar over het jaar «n het
aantal paasagwre verdeeld, loopt het nog wei
los. Dat men 5333 gulden aan geld in de
train verheet, lijkt wel een aardig bedrug,
ui aar ook hier verdeeld over het aantal pas
sagiers, niet zoo groot. Mussehien is dit
cijfer nog wel grooter, want bij het schoon
maken, zal er nog wel een verloren dubbel-
tjt te voorschijn konien.
Zijn de menschen vergeetachtig.- Er zijn
in iedere kring verhalen bekend van krasse
staaltjes, die mderdaad op waarheid berus
ten, maar ais men eens wist, wat de men
schen allemaal meesjouwen In de tram, is
het cijfer der vergeetachtigheid met zoo
groot. We hebben het eene meegemaakt, dat
een moeder haar kind doodkalm vergat. Het
kind zat vooraan in de volle wagen, mama
achter in en toen mama uitstapte, vergat
zij het kind, dat een halte verder mee moest
rijden en daar door der uitstappende
ïvizigers werd teruggegeven aan de vergeet
achtige moeder, die al kwam aanhollen
Een krag staaltje van «•Oplettendheid heb
ban wij eens gezien van een moeder, die
met haar kinderwagen haar eigen kind over
reed. Ma liep achter den kinderwagen, waar
in baby sluimerde, naast de moeder liep al
spelende een tweejarig kind. De aandacht
van de moeder werd heel erg getrokken door
iets, wat aan de overkant van de straat
voorziel, zoodat zij niet) bemerkte, dat <te
tweejarige al spelende vlak voor den kinder
wagen was gevallen. Ma duwde gedachte
loos voort en reed haar kind ovjer. Ais dat
e.iia een kindermeisje was overkomen dan
zou het er gezwaaid hebben!
in ieder huis blijft wei een parapiuie ach
ter, dde, de een of andere bezoeker of be
zoekster heeft vergeten. Meestal Komen die
terecht, soms met. Er is een variant van
vergeetachtigheid, die men „aiofheid' pleegt,
'te noemen. Groot is het aantal waarschu
wingen aan hen, die verzuimen op tijd hun
invullingsbiljet voor de belasting in te zen
den. om van het aantal aanmaningen tot
tijdig betalen, maar niet te spreken.
De vergeetiaohtngiheid en de slofheid kost
heel wit tijd en geld, maar daarvan trekken
de vergeeitachtigan wch niet veel aan Zij
vinden het in den regel niet gewichtig, om
dat zij niet weten hoe zij één van het groote
leger onachtzamen vormen. Op tal van be
palingen. die nageleefd moeten worden
staan boeten en dat helpt zelfs met eene
altijd. Trouwens als ieder alles uit zich zelf
niet een politieke, maar een theologische
tractae vertegenwoordigt en dus geen toe
komst heeft.
Op den duur bevalt liet memgeen in de
Kamer met, omdat de tijd die het lidmaat
schap koet, evenredig is aan het resultaat
van den arbeid. Het is juist zoo jammer dat
die disharmonie bestaat want het maakt dat
vele goede krachten afkeerig zijn van deze
funotoe.
Men kan dit naast andere werkzaamheden
met vervullen of men moet er de kantjes
af loopen. En dat gebeurt dan ook maar al
te veed. Het ia te begrijpen dat niet ieder
lid alle vergaderingen m de Kamer bijwoont
van den eersten tot den lasts ten hamerslag
van den Voorzitter, maar er ia ook een an
der uiterste n,l., dat men alleen de presen
tielijst teekent en dbn verdwijnt. Men weet
vryweJ. altijd of er een stemming zal komen
en men kan daar op rekenen.
Juist door deze eigenaardlgen gang van
zaken in de Kamer wordt dit mogelijk, leder
lid bemoeit zich steeda met eenige onder
werpen en gelooft de rest wei, zyn vrienden
zorgen daarvoor en hij loopt bij de stem
ming wel met hen mee. Vandaar ook dat de
lange vergaderingen de leden met vermoeden
want het zijn in den regel telkens an.deren
die aanwezig zijn en tot het bitter' eind
moeten blyven.
8lechtB een heel enkele ia uit vfijen wil
aanwezig, soms omdat hij niet» beters heeft
te (toen. Juist voor den enkeJflng is dit sys
teem bezwarend, want hij meet? wel, Veed
aanwezig zijn, wijl hij niemand heeft die
voor hem oppast".
Vandaar dat het voor de kleine fracties
een zware taak is en het is dus te begrijpeh
dat een eenling er genoeg van krijgt.
HAGENAAR.
dienst heel wat minder stroef functioneeren.
Nu is dikwijls een afzonderlijke dienst noo-
dig voor de controle op 4e nalatigheid.
De heer Lingbeek.
Wij hebben het gezien bij de volkstelling
hoe het in de duizenden liep, van hen die
de stad hebben verlaten zoneter daarvan op
gave te doen. Het zal wel m$t. gelukken dit
euvel te voorkomen, tenzij men weer hooge
boeten gaat stellen.
Wederom gaat een Tweede Kamer lid zijn
functie neerleggen, llet is een merkwaardi
gs éénling in het Parlement geweest, de iu*r
Lingbeek, maar het lidmaatschap schijnt
hem geen bevrediging te hebben geschon
ken. Gelijk trouwens te verwachten van
iemand, die alleen een heele party vertegen
woordigd. Het is niet altyd opdekkend'
theologische discussies aan te höoren en
vooral met als dae een militant karakter
dragen. Het is aia omstander vërmakelijk de
heer en. te zien bekvechten om theorie Q van
eeuwen terug, die zoo weinig aantrekkelijk
zijn in den huidigen tijd. Nu en dan stond
de heer Lingbeek op tegen zijn broeders en
dan trok hij van loei met eon predikatie om
van om te vallen.
Zijn opvolger zal het niet gemakkelijk heb
ben want het valt niet mee om alleen te
staan en je er door heen te slaan. Toch zijn
zulke eenlingen eigenlijk met gewenscht m
het Parlement. Hun beteekems in de Ka-
mar is te gering, vooral wanneer die één
Zoolang ik gezond ben, gaat niets
mij boven een prettigen vriend.
FEUILLETON.
DE ZILVERKONING.
Uit het Engelsch van
ALFRED WILSON BARRETT.
Nadruk verbodsn.
een toon van verlichting
En i
Ntneer Ware met?
Coricett
bent de
met?
- Juist. Maar ga in vredesnaam mee naar
jxateer Ware's huis in Hatton Garden.
v%. drong Jaikes aan en hij trok Corkett
aan f-
mik op zijn i
laat zich groote belangstelling afteekende.
Een moord, als we er niet gauw bij zijn,
neP butler. Mijn arme meester is buiten
welf en hij heeft gedreigd meneer Ware
"f vermoo*denGa mee en help me
"em weg te krijgen.
Corkett keek hem met open mond aan.
*)n blik ging van het gezicht van zijnnieu-
"o weldoener naar dat van Jaikes. Geluk-
«K voor hem. ki
hulp.
Neem
i zijn i
hem
i me niet kwalijk, zei hij tot den
TOwon ien Jaikes. Zoekt u dien
die daar in de
V binken?
jongen
Korenschoof" zat
Ja, inderdaad. Hebt u hom gezien?
vroeg Jaikes.
Ja, was het antwoord, hij kwam een
paar minuten geleden daar vandaan, nam
een rijtuig en gaf bevel naar Charing Cross
te rijden. Nietwaar?
De waarheidlievende Coombe richtte zich
hierbij tot Corkett.
Ja, ja, antwoordde de eveneens zeer
eerlijke bediende.
Weet u zeker dat het mijn meester was?
O, ja, heel zeker, verzekerde de man
met den witten baard hem. Jij bent er toch
ook zeker van dat het meneer Denver was,
hè Corkett?
Ja. daar zou ik een eed op kunnen
doen.
Gelukkig, dat u ons ontmoet hébt,
grijnedie Coombe. Als u wat voort maakt,
kimt u uw meester aan Charing Cross vin
den.
Dank u, dank u wel, zei de butler. Ik
ga er direct naar toe.
Coombe grijnsde opnieuw en Jaikes spoed
de zich weg.
Wel ja. doe dat maar. oude gek, grin
nikte hij. Je zult hem er tooh niet vindien.
Nu 2ullen we uit moeten kijken en zien, dat
die dronken kerel ons uat den weg blijft En
nu. beste jongen, loop nu maar voor mij
uit. En zorg. dat je niet uit het gezicht
raakt.
Corkett gaf nu den weg aan. zooals van
hem verlangd werd en hij merkte op: Ala
lk ooit uit die beroerdigheid kom. zal Ik zor-
Rendat ik er nooit meer in raak
Feiten en cijfers over
•chool en onderwijs.
n.
Het aantal scholen.
Het is nog met zoo heel lang geleden,
dat hut in ons land een belangrijke vraag
was pf er voldoende scholen waren om de
bevolking bok die in afgelegen oorden, van
het noodzakelijk onderwijs te voorzien. En
thans zyn er nog tal van landen, waar de
zorg voor een genoegzaam aantal scholen
behooren tot de ernstige beslommeringen
van den onderwysorg$nisator.
Tegenwoordig is het in ons land echter
anders. Een van de meest klemmen
de vragen, waarvoor ieder, die zich bezig
houdt met de organisatie van ons lager
onderwijs, wordt gesteld, is niet of er wel
voldoende scholen zijn, maar of wij er
niet te veel hebben. Er zijn thans velen,
die meenen, dat het getal scholen ver uit
gaat boven hetgeen noodig en daarom bo
ven hetgeen in deze zorgvolle tijden finan
cieel toelaatbaar ia.
Wa^ leert de statistiek van het
gewoon en uitgebreid lager
onderwijs (uitgave van het Centraal
Bureau voor de Statistiek te 's-Gravenha-
ge) ons dienaangaande?!
Wy maken aan de hand van de daarin
voorkomende cijfers vooreerst op, dat de
Lager Onderwijswet van 1920 een belang
rijke vergrootinig van het aantal lagere
scholen heeft veroorzaakt of althans mo
gelijk gemaakt.
Stellen wy het aantal scholen van einde
1929 tegenover dat op ultimo 1919 dan
blijkt, dat in deze tien jaren niet minder
dan 2116 scholen, werden geopend. Voor
zeker een enorm aantal voor een land als
het onze. Te veel?
Het is niet mogelyk dit met wiskundige
zekerheid vast te stellen.
Vooreerst hierom niet wyl volgens het
stelsel van onze wet rekening moet wor-
worden gehouden met de godsdienstige en
paedagogische richtingen welke zich op
schoolgebied openbaren. Voor uiterst ge
ringe aantallen leerlingen worden nog
openbare scholen in stand gehouden, voor
een 40-tal kinderen kan (in onze kleinste
gemeenten) een bijzondere school worden
gesticht. Aan een objectieven maatsta# kan
de juistheid van deze minima niet worden
getoetst Of zy goed gekozen zijn kan we
ten schap j>el ijk niet worden vastgesteld.
Maar dat is de eenige moeilijkheid niet.
Zelfs indien in onze onderwijsorganisatie
eens geen rekening werd gehoudén met den
voorkeur der ouders voor scholen van een
bepaalden richting, zou het nog niet doen
lijk zyn om een vasten norm aan te geven,
volgens weiken het juiste aantal scholen
voor het geheele Rijk of een bepaalde ge
meente statistisch kon worden bepaald.
Immers daarvoor zou vast moeten staan
welke schoolgrootte paedagogisch en eco
nomisch als ideaal moet worden beschouwd.
Men zou voorts precies moeten weten niet
alleen hoe groot de bevolkingsdichtheid is
dat is voor elke gemeente bekend
maar ook op welke wyze de bevolking over
het land is verspreid. Wonen de menschen
verspreid over de geheele oppervlakte der
gemeente of zyn zy geconcentreerd ge-'
huisvest
Genoeg om te doen zien hoe moeilijk de
vraag is. Toch kunnen wy wel een indruk
krijgen door het maken van vergelijkingen.
Wij ontleenen aan de statistiek twee voor
beelden. I
Vergelijken wij de toename van het aan
tel scholen tusschen 1910 en 1920 met die
tusschen 1919 en 1929 dan zien wij, dat er
in het eerste tijdvak 800 en in het tweede,
gelijk gezegd, 2115 zijn bijgekomen. De
groei is dus na 1919 wel zeer versneld. Dat
is voor een deel te rechtvaardigen doordat
de groei der schoolbevolking in het tweede
tijdvak ook grooter was dan die in het
eerste. Maar een afdoende verklaring is
dat niet, want ware het oude tempo van
schoolrttHchting bewaard dan zouden er In
het tijdvak 19191929 een 1200 doch nooit
ruim 2100 nieuwe scholen bijgekomen zijn.
Door deze versnelling van het tempo van
schoolstichting daalde dan ook het gemid
deld aantjal leerlingen per school van 178
tot 161.
Hoe is nu die groote toename van het
aantal scholen te verklaren?
Wy geven aan de hand van de uitvoe
rige inleiding der onderwij sstlatistiek vijf
Vooreerst werden in 1920 groepen, die
vroeger niet in staat waren een school
naar haar keuze op te richten, daartpe in
de gelegenheid gesteld.
Verder werd het ambulantisme van de
hoofden der openbare scholen afgeschaft.
Deze moesten onderwijs geven aan een
klasse en konden daardoor niet belast blij
ven met het bestuur van groote scholen.
Dientengevolge werden groote openbare
scholen gesplitst. -MÉG
Schoolsplitsing werd verder veroo&tmkt
door het, thans vervallen, voorschrift, dat
een school niet meer dan 400 leerlingen
mocht tellen.
De sterk opklimmende schaal, waarnaar
het aantal leerkrachten der school, dat
voor Rijksvergoeding in aanmerking kwam,
werd bepaald, werkte eveneens de school-
splitfaing in de hand. Een school met 300
leerlingen ontving Rijksvergoeding voor 8
onderwijzers, twee scholen met leer
lingen elk voor 6 onderwijzers d.i. dus sa- -
men 10 onderwijzers.
Eindelijk werden, naar wettelijk voor
schrift, de m.u.1.0. scholen gereorganiseerd
elk tot twee scholen, een voor g.lrf. en een
voor u.l.o. Meestal bleven deze beide scho-
len onder één hoofd vereenigd.
De inleiding van de statistiek van het
lager onderwijs behandelt het vraagstuk,
dat ons bezig houdt, nog op een geheel
andere wijze. Er werd een berekening ge
maakt van het gemiddeld aantal scholen
per 10.000 leerlingen en wel voor elk der
zes gróótste gemeenten afzonderlijk en
voorijs voor vier groepen van kleinere ge
meenten binnen elke provincie. Wijl de be
zetting van een bepaald gebied met scho
len in nauw verband staat met de bevol
kingsdichtheid van dat gebied, werd voor
dezelfde gemeenten en groepen van ge
meenten nagegaan hoeveel schoolgaande
kinderen per K.M.2 komen. Deze beide fac*
toren „scholendichtheid" en „leerlingen-
dichtheid" werden in onderling verhand
HOOFDSTUK VII.
Middelerwijl was Geoffrey Ware op zijn
gemak teruggewandeld naar zyn kamers an
Hatton Gardten. onderweg een wijsje neu
riënd en zich geheel onbewust van net hef
tige tooneel, dat zich na zijn vertrek had
afgespeeld. Want Denvera woede was eigen
lijk eerst goed losgebarsten na zijn vertrek
en hij wist niet dat Denver hem achtervolg
de met een pistool in de hand. met de be
doeling hem te dooden.
Hij ging dus kalmpjeg zijns weegs; uiter
mate tevreden met zichzelf en zijn lippen
krulden zich tot een glimlach. zi)n vijand
was ten grond» gericht! Dat was Thderdtead
heel genoegelyk. Geruïneerd, geruïneerd,
herhaalde hij in zich zelf. En bij iedere her
haling werd de booze glimlach nog boozer.
Want daar had je Nelly, de kleine Nelly
Hatlhaway, van wie hij eene had gehouden.
Hy haatte haar nu, omdat ze hem eens had
afgewezen. Een triomfantelijk lachje kwam
op zijn gezicht Wanneer zij geruineerd was,
wanneer zij verarmd was en haar kinderen
gebrek leden, dan zou ze wellicht naar hem
toe komen en dan zou hl] haar wel klein
krijgen.
Terwijl hij zoo üep te overleggen berakte
hij de woning, waarin zijn kamera gelegen
waren en hij maakte de deur open.
Neuriënd liep hij de trappen op en-duwde
een deur op de eerete verdieping open
Op de tafel, die in het midden van de
kamer stond lagen een aantal sporttijd
schriften slordig door elkaar Op een buffet
«tond een likeurstelletje met een aantal
siphons en een lucht van sigarenrook hing-
m het vertrek en m de gordijnen, een lucht
die vermengd wae met de zwoele geur van
witte rozen, die dodr de half-open deur van
de andere kamer nog even zichtbaar waren.
Glimlachend ging Ware naar de achter
kamer, waar hij aliep, draaade het licht aan
en begon zich zorgvuldig in avondtoilet te
kieoden. Eh onderwijl hielden zijn gedach
ten zich DOS steeds bezig met zijn vernietig
den vijand en met Nelly Hathawayzijn blik
werd hoe langer hoe boosaardiger. Toen hl),
gekleed was, belde hij driftig.
Dat ig het belletje van maneer Warer
daar hoef ik noet een» voor naar het bord
te gaan kijken, mompelde Leaker, de oude
portier van 114 Itktton Gardenzoo haastig
als hij kon klom hij de trappen op en klop
te aan.
Binnen, riep een knorrige stem.
Toen Leaker binnentrad kwara Ware uit
zijn slaapkamer en liet zich door den portier
met zijn overjas helpen.
Ik ga uit. Leaker, zei hijdoe de bui
tendeur maar op slot.
Ja, meneer Moet ik op u blijven wdjoh-
ten* t
Ware schudde het hoofd.
Neen. ik weet Mieft, wanneer ik terug
kom 't Kan over een half uur zijn en mta-
schien kom ik heelemaai niet thuis. Öa
maar naar bted al» je zin hebt. Goeden
avond.
Hy ging heen. gevolgd door den portIer,
die het licht uitdraaide.
fen heele poo« bleet de kamer rustig en
verlaten. Behalve het ««ten van de klok
was het er doodstil. Toen kwam er plotselöng
een zwak gerucht van den kant van het
venster, iemand scheen naar binnen te glu
ren door de onderste ruiten en toen volgde
er een geluid, alsof er met iet» hards over
het glas werd gestreken. Eenige minuten
later werd het venster langzaam opgescho
ven en het groote lichaam van een man
kwam m de vensteropening te voorschijn-,
de gestalte stapt» voorzichtig op de vloer.
De indringer bleef even onbeweeglijk
staan Toen liet hij sr.ei een gele streep
licht door de kamer spelen uit een lantaarn
welke hij in dte hand droeg. Er was een
uitdrukking van voldoening in zijn gluipe
rige oogtejl. die ovenschadywd werden door
zware zwarte wenkbrauwen.
De kust is veilig, dat is in orde. gromde
hij en hij begaf zich voorzichtig naar het
buffet aan den overkant.
-- Hier moet bet zijn. ging hij voort, ter
wijl hij zidh bukte en achter het. meubelstuk
voelde, met zijn vingers over het lioutwerk
strijkende.
Opeens bleef hij roerloos staan en luister
de aandïicLrfig. Een zacht, eigenaardig fluitje
dat blijkbaar ergens in het huis weerklonk,
had de stilte vgrbroken, het werd nu wat
dringender herhaald.
De inbrteker knokte, ging naar de deur
van dte kamer, gaf zachtjes het contnwdg-
naal en keerde naar het buffet terug om zijn
onderzoek voort te zetten, hij was zoo ver
diept in zijn werk. dat hi] nauwelijks opkeek
toen de deur voorziohtig werd geopend en
iemand binnentrad.
Alles velfig?
(Wordt vervolgd.)