BESCHUIT VAN CREBAS A. M. IJ. FOTO REGINA Nederlandsche Middenstandsbank LOEF's Vogel- en Aquariumhandel Wilt ge voetbalschoenen voor f 2.50 koepen N.V. REEDERIJ DE IJSEL v.h. C. G. van der Garden F. STROEVE, Markt Alle Bankzaken Safeloketten Assurantiën HANDEL H. J. DA EMS, Zeugestraat 56 A. VERBLAAUW Goudvlssehen 2 voor 15icent Gelieve dan naar «JAN Va DAM in de Keizerstraat te luopen. Snelgoedere&lienst Gouda-Rotierdam v.v. Motorbootdienst Gouda-Rotterdam v.v. Motorboot-en Autodienst Gouda-Utrecht v.v. Motorbootdienst Gouda - Leiden - Den Ha<*g Delft v.v. Dagelijksche Autobesteldiensten „Hollandla" Eerste Ned. Fabriek van geëmailleerde Pijpen V«n dar Want an Barrat Kunstaardewarkfabi iek „Regina Vazen en Pullen COMPLETE MEUBILEERINGEN veatigd. In 1906 trok de heer 1), G. van Vreumingen zich uit de zaken terug en werd door de heeren A. D. en U, D. van Vreumhlgen de zaak voflteezet ónder de firma D. G. van Vreumingen. In de laatste jaren is de toestand in de sigarenindustrie zeer veranderd. De groote fabrieken die merken fabriceeren, welke door geweldige en kostbare reclame onder 't oog vdrt het publiek gebracht worden, verdringSriiülgzamerhitod de kleinere za ken. Kon men vroeger in Z'n winkel eigen merken vlot verkoopen, thans vraagt het publiek taeest de. bekende mej-ken en daar aan heeft de firma zich ook aangepast door een groote, uitgebreide sorteering van be kende goede fabrikaten in voorraad te heb ban. Nog steeds worden eohter de ouderwet- sche Koophandel-handwerk sigaren gefabri ceerd, maar de tabakskervery heeft zich uitgebreid, ze is op meer modernen leest geschoeid en de „Koophandel" rook- en pruimtabak mag zich in een goeden naam verheugen en hier i„ Gouda en daarbuiten wordt „Koophandel"-tabak met succès ver kocht. Eigenaardig is dat de firma van Vieuniingen nog een debiet in snuif heeft mogen behouden. Deze snuif bewerkt van carrotten en fijne Virginia-tabak wordt door haar nog steeds op oud-Hollandsche wyze gefabriceerd en toebereid en is be kend om haar fyne qualiteit. De mooie oude Delftsche potten waarvan er 28 in dein winkel staan, bevatten dan ook een tiental verschillende soorten snuif. Vroeger was het snuiven van tabak een zéér gewilde vorm van tabaksgebruik zelfs in vooraanstaande kringen, getuige de prachtig bewerkte snuifdoozen welke men nog hier en daar in verzamelingen aantreft. In 1986 hoopt de firma haar 100 jarig bestaan te herdenken. HET HUYS „DE SALM". Tot de oude bedreven van Gouda behoort ook het ieder welbekende Hotel „De Zalm". Het is geen industrieele onderneming, zoo als de andere genoemde bedryven, maar het houdt er toch ten nauwste verband mee. Hoevele zaken op het gebied van handel en industrie betrekking hebbend, zyn in dit huis besproken en afgedaan? Het huys „de Salm", zooals het in de vroegere tyden heette, heeft een merkwaar dige geschiedenis, die volgens de aanwe zige bescheiden vanaf 1670 is na te gaan, hoewel er ook gegevens zyn, die er op wij zen dat voor dien, omstreeks 1590 „de Salm" vermoedelijk al als herberg heeft be staan. De geheele geschiedenis hiervan weer te geven, ligt thans niet op onzen weg, maar toch is het wel interessant in een courant als deze op te wyzen hoe de herberg „de SalnT de eeuwen door een halte 8s gefeest, waar de reiziger die met den postwagen, de vrachtschuit en later met de moderner vervoermiddelen naar Gouda kwam, steeds een goed onderdak en een goede verzorging heeft genoten. Dat het er goed was, moge blyken uit aantee- keningan, ïfu meeru'dan 100 jaar oud, dat in 1807 het toenmalige stadsbestuur aan de commissie der wederzydsche leden tot den postwagen in November van dat jaar in „de Salm" een maaltyd aanbood. Waaruit wel valt af te leiden dat toentertyde de keuken al een even goeden naam had, als in lateren tyd steeds het geval is geweest. In die vroegere tyden, het is genoeg be kend, wist men dat evenzeer te waardeeren als thans. In den jaren 1670 is by de verbouwing van „de Salm" door het toenmalige stads bestuur den eigenaar de verplichting opge- legd bepaalde voorschriften na te komen met het oog op het schoone Waaggebouw in de onmiddellyke nabijheid. By die gele genheid is een gevelsteen aangebracht, die heden ten dage nog aanwezig is in den muur boven de stal. Die steen draagt tot i opschrift: Niet te hoog niet te laag. Anno van passé 1670. Heeft men toen daarmede klaarblykelyk te tarnen willen geven dat de verbouwing ra 1670 precies naar den eisch is geschied, dat opschrift zou ook thans nog het hotel l „De Zalm" van heden tonnen sieren, om- dat thans na zoovele jaren nog de beteeke- nis dier woorden voor het gerenommeerde huis nog steeds geldt: „De Zalm" is niet te hoog, en niet te laag; het is er van pas Bü de jubilea, die '„De Zalm" heeft mo gen vieren, is dat steeds op ondubbelzinnige wijze gebleken. Het oude is daar weer nieuw geworden. En „De Zalm" van heden staat evenals „de Salm" van eeuwen her, op het eerste plan. BEDRIJVEN UIT NIEUWEREN TIJD. N.V. TOT AANNEMING VAN WERKEN voorheen H. J. NEDERHORST. De N.V. tot Aanneming van Werken v.h. H. J. Nederhorst alhier vierde kort geleden haar 60-jarig bestaan, ter gele genheid waarvan toen een fraai gedenkboek verscheen, waarin het wedervaren dezer bekende onderneming in de bouw- en aan nemerswereld uitvoerig is geschetst, met talryke afbeeldingen dnarby van de vele en velerlei belangryke werken door haar hier te lande en sinds eenigen tyd ook in West-Indië uitgevoerd. Van uit de eenvoudige timmerszaak door nu wylen den heer H. J. Nederhorst in 1872 opgericht is het bedryf gegroeid dat op het breede terrein der bouwwereld mede pita stoat, bekend is Zopals bekend is de leiding van dit be dryf thènadh handen van den he«w>P. Bok hoven, directeur en H. J. Nederhorst, adj.- directeur der vennootschap. N.V. KAASHANDEL-MAATSCHAPPIJ „GOUDA". In het oorlogsjaar 1870 is de groote onderneming op het gebied van den kaashandel ontstaan, die thans als de N.V. Kaashandel-Maatschappy „Gouda" be kend is. De aan ieder nog welbekende heer J. L. van Eyk, die in zyn leven in menig opzicht een vooraanstaande plaats in onze gemeente heeft ingenomen, was de stichter er van. Heel bescheiden is die zaak begon nen, maar allengs is ze gegroeid tot zy ten slotte den vorm eener vennootschap heeft aangenomen, die op groote schaal den kaas handel dreef en die zich een afzetgebied in alle werelddeelen heeft weten te ver- De kaashandel heeft in den huldigen tyd met groote moeilykheden te kampen, die door de beperkende en bezwarende bepa lingen van den invoer en levering in an dere landen wordt veroorzaakt. i N.V. GOUDSCHE MACHINEFABRIEK. Het is duidelyk dat in een gemeente als Gouda met veel industrie en veel ver keer te water, ook behoefte is aan een goede machinefabriek, die in staat is alle voorkomende reparatiën aan machines te verrichten. Daarin voorziet de in 1909 door den heer J. G. Hupkes opgerichte fabriek, die als een voortzetting van de vroegere machinefa briek van de firma G. J. D. Arends Co. kan worden beschouwd. Dat bedryf werd met de gebouwen aan den Kattens\gel Wat het reparatiewerk betreft, dit wordt in den meest uitgebreiden zin voortgezet. Gelegen aan groot scheepvaarwater, waar in zy een eigen inrichting heeft voor het opvijzelen van een stoom- of motorboot ten einde stuwschroef of schroefas te kunnen repareeren of verwisselen, was deze fa briek in Gouda en omgeving de aangewezen inrichting voor reparaties aan scheeps- stoommachines en scheepsmotoren. Verder zorgde de industrie van Gouda en omgeving voor reparatie en nieuw werk van den meest uiteenloopenden aard. Vanaf het begin van de oprichting der N.V. Goudsche Machinefabriek was het streven om, zonder verwaarloozing van het reparatiewerk, de zaak op een breederen grondslag te vestigen door het vervaardi gen van enkele speciale machines welke de naam der fabriek buiten Gouda bekend kon- In 1910 gelukte het haar de eerste op dracht te verkrygen tot levering van' een machine voor de vervaardiging van melk poeder. Deze levering was een groot suc ces, de opdracht werd door meerdere ge volgd, en de imelkpoedermachine heeft de naam van de Goudsche Machinefabriek door het geheele land gebracht. In 1914 werd besloten de fabriek aan- merkelyk uit te breiden en te modernisee- ren. By het uitbreken van den wereldoorlog waren de fundamenten van de nieuwe fa briek juist gereed. Na ampele overweging werd besloten het werk door te zetten, zoodat in 1915 de nieuwe fabriek in bedryf genomen kon De fabriek kon toen voldoen aan de grootere vraag naar melkpoedermachines, de constructie werd in den loop der jaren 4 geperfection/eeW, de capaciteit per machine J opgevoerd van 350 Liters melk per uur tot j 1200 Liters melk per uur, de machines werdejj^njet alleen in ons land doch ook I acinic meSb^vooraanstaande fabrieken van melkproducten in het buitenland geleverd. Sinds 1925 is de Goudsche Machinefa- 1 briek ook spedlaal ingericht voor de ver- werdejj^njet alleen in ons lai a^u-tfc meSW^vooraanstaande f I WAT GEN TARIfeVRNOOM.OG VERMAG. HOE HET DE GOUDSCHE PIJPEN. INDUSTRIE IN 178» VERGING. I waarin een ieder spreekt over Con- I tingenteering, over I beschermende rechten, over moor- H 1 dende buitenland- is het belangwek- kond „m na te it gaan hoe het do H Goudsche pypen- ■WBflüindustrie in verging. De jaren rond 1790 waren voor Holland zeer bewogen, hetgeen onherroepelijk zyn invloed had op het zakenleven. Gouda' had zich op politiek gebied ook niet onbetuigd gelaten. Er was binnen onze wallen een krachtige patriottenparty, die echter door de ommekeer van zaken in 1787 tijdely'c de leiding was ontnomen. De heerschende Oranjeparty had thans te toonen of ze de kracht bezat om den lam geslagen handel te herstellen. Dit was hard noodig, want in Gouda was de pypenindustrie danig in ver- val. De stadsregeering stelde alles in het werk om het de pypmakers te verlichten. De „Staaten van Holland en Westvriesland" steunden deze industrie eveneens, die om streeks 1700 tot een nationale industrie was uitgeroeid. Reeds in 1725 kwamen er rechten op de invoer van tabakspypen, voorloopig op de waarde daarvan. In 1751 gaat Holland zyn rechten verhoogen n.I. van 5 st. op 6 stuivers en acht penningen per gros. Ten slotte werd by resolutie van 4 April 1788 door de Alg. Staten goedge vonden dat de rechten voor de inkomende tabakspypen zonder onderscheid van soort werden verhoogd tot 7 stuivers per gros. Het zou te ver voeren om alle protectionis tische bepalingen op te sommen, die ten doel hadden om de pypenindustrie te be schermen. Maar wat men ook deed, de toe stand werd steeds slechter. Een van de oor zaken daarvan werd toegeschreven aan een moordende Duitsche concurrentie. Wanneer men de correspondentie uit die dagen hier over doorleest, voelt men de groote over eenkomst met de moeilijkheden van onzen tyd. In 1788 kwamen, door de nieuwe belas ting op den in- en doorvoer van tabakspy- vaardiging i hef- en transport-werktui- De Kazernepoort in 1904. De wacht er voor, in de houding opgesteld. Behalve de noodige moderne draai-, frais- ven schaafbanken, en speciale kamwiel-frais- h^achine, beschikt zy hiertoe over een pneu matische klinkinrichting en een electrische lasAinrichting. Deze veelzydige inrichting kon* uit den aard der zaak de uitvoering vanfhet nog steeds belangryke reparatie wed ten goede, Vanaf de eenvoudigste tot de iheest gecompliceerde werken op dit ge bied kunnen door haar op de meest ratio- neele wyze worden uitgevoerd. DE PELIKAAN. De Goudsche bleekeryen zyn sinds jaren algemeen bekenda In het jaar 1862 waren er hier reeds meer dan 20. Onder hen treffen we Verschillende ook thans nog bekende namen aan, die de eigenaars des- tyds aan hunne ondernemingen hebben ge geven: de Ryzende Zon, De drie noteboo- men, Het springende Paard, De Pelikaan. Onder dezen laatsten naam is thans de be kende Stoomververy en Chemisch Wassche ry „De Peükaaa" bekend, die in 1907 werd opgericht en dus in 1932 25 jaar zal be staan. Dit nu 25 jaar geloden gevestigde bedryf was voor Gouda geheel nieuw. Op zeer bescheiden schaal begonnen, heeft het zich, vooral toen de wasschery „De Peli kaan" in de Chemische wasschery werd opgenomen snej ontwikkeld, zoodat deze onderneming een groote vlucht heeft kun- Stond aanvankelyk het publiek wat vreemd tegenover stoomen en verven van kleeding, daarin is een algeheele ommekeer gekomen, het is thans heel gewoon gewor den, dank zy de wyze waarop het stoomen en verven geschiedt. „De Pelikaan" is in Gouda ingeburgerd en heeft zich ook in tal ryke andere plaatsen op uitnemende wyze KLEERMAKERIJ J. DE MOL ZOON. Dat een kleermakersbedryf meer dan een halve eeuw achtereen bestaat, is waar- lyk een zeldzaamheid. Daarom vermel den wy dat de heer J. de Mol, Turfmarkt alhier, in 1881 reeds zyn kleermakerszaak vestigde, welk® thans onder de firma J. de Mol Zoon nog steeds bestaat en zich in een goede cliëntèle mag verheugen. Dat feit is na een zoo lange reeks van jaren zeker vermeldenswaard. CAEOSSERIE EN WAGENBOUW A. VAN DER WEIJDEN ZOON. Een nieuw bedryf van dezen tyd is' de carosseriefabricage. Nu de auto meester op den weg is geworden heeft deze niet alleen de paanden op stal gezet, maar ook de wagens zyn daarby verdwenen. De mo tor is ook in dienst gekomen voor het vrachtvervoer en de daarvoor noodige wa gens worden thans sinds korte jaren door speciale carossepiefabrieken gemaakt. Sinds een tiental jaren heeft de firma A. van der Weyden Zoo», Nieuwsteeg alhier, die al van 1878 dateert, zich hierop speciaal toe gelegd en menig fraaie carossrie is door haar in dien tyd afgeleverd. De luxe uit voering daarvan heeft het wenschelyk ge waakt een auto lak- en spiritinrichting als afzonderiyke af deeling aan haar bedryf te verbinden, waardoor de afwerking nog meer wordt geperfectionneerd. De Kleiwegsbrug, gebouwd in 1872. Links het Koffiehuis „De Romein" thans de Sociëteit „Vredebest" pen, sl spoedig klachten binnen uit het buitenland, zoo ook een krachtig protest van de „Keurvorstelyke Doorlugtigheid van Trier". Deze brief was ter behandeling doorgezonden aan de heeren Burgemeeste- ren, als commissarissen van de Pypneering der stad Gouda, die op hun beurt order gaven aan de Overluiden en Dekens van het pypmakersgilde alhier, om deze brief te examineeren en van advies te voorzien. Het Duitsche schryven bevatte een op gave van pry zen, waarin de pypmakers uit het gebied van Trier en Hor trachtten aan te toonen dat de nieuwe heffing hoogst on- billyk was. Het antwoord door de Overlui den en Dekens opgemaakt, is zeer uitvoerig en geeft een duidelyk beeld van den con- currentie-stryd met het buitenland en van den toen heerschende tarievenoorlog in Europa. De opgave uit Trier vermeldde dat ze voor korte pypen 9 stuiver Holl. in de fa briek per gros kregen, en dat ze deze vóór de nieuwe belasting in Holland verkochten voor 14 stuivers (wat ook de prys der Goud sche korte pypen was), hetgeen echter ge heel onjuist bleek daar de Overluiden en Dekens van het Gilde alhier konden aan- toonen dat de Duitsche pjjpen voor 10 stui vers per gros werden verkocht, dus voor 4 stuivers beneden den genoemden prys. Dit was echter nog niet alles. De Duitschers lieten bovendien by het verkoopen de py pen uittellen, de heele lieten ze betalen, de gebrokene werden niet gerekend, slechts het bestelgeld lieten ze vergoeden. De Overluiden en Dekens van ons Gilde beklaagden zich ook erg over een anderen vorm van oneerlyke concurrentie. Zy schre ven namelyk: „Wy zullen tevens bewyzen dat hare gantsch® fabriek een namaakzel van de Goudsche is en dat hoe meerder hare fabriek floreert, hoe meerder de onze moet te gronde gaan, want dewyl onze Goudsche pypen voor de fraayste en sterkste door de geheele wereld beroemd zyn, zoo veel in de tegenwoordige, als voorledene Tydt, zoo tragten zy hunne pypen met de onze gelyk te stellen, want waartoe zouden zy alle onze soorten en fatzoenen namaken? En waartoe zouden zy ze anders met de merken van de beste fabrieken alhier bestempelen? En waartoe anders het Goudsche Wapen er duidelyk en fraay opzetten? waartoe dierid dit alles dan om degene voor Goudsche pypen te doen doorgaan?" Om aan te toonen hoe noodig het was dat de nieuwe belasting van 1788 gehand haafd bleef, vertellen ze in hun brief dat die pypen uit Düitschland hen zelfs uit de Noorsche landen verdringt. Overal weten ze zich in te dringen en steeds zyn ze 4 stuivers Holl. goedkooper dan de Gouw- naars, In den tyd van 20 jaren hebben ze kans gezien, alleen door den handel op Noor wegen, Gouda zulk® enorme slagen toe te brengen, dat het Pypengilde in de komende jaren een catastrophe voelt aankomen. Vóór 1760 verkochten de Gouwenaars in de noor- delyke landen per jaar meer dan 20.000 gros korte pypen. In 1761 gingen nog 10 Friesche tjalkschepen afgeladen met korte pypen naar Zweden en dit was zoo onge veer de jaarlyksche hoeveelheid. Maar in 1789 was dit nog maar slechts drie schepen per jaar. Wyzend op dezen teruggang van den fcuitenlandschen afzet, zeggen ze, laat ons onze eigen provinciën beschermen, neemt de belasting op de vreemde pypen er niet af, want anders gaat het precies als in de Noorsche landen en dan kunnen we heele- maal wel sluiten. In 1786 waren er alleen in Utrecht ruim 80 kisten Duitsche pypen gebruikt en zelfs na de nieuwe belasting van 1788 voerden de Duitschers ze nog in en werden hun pypen eenige stuivers goed kooper verkocht Vroeger lag geheel Europa open voor den pypenhandel, maar in 1789 waren het slechts nog maar enkele landen? In Brabant (OBelgië) moesten de Gouwe naars 17 stuivers per gros belasting beta len. Engeland was voor de pypeninvoer ge sloten, Pruisen eveneens. Er was by de Overluiden en Dekens van het Gilden een stille vrees dat de Oranje- party, die haar herstel te danken had aan Düitschland, mogelyk zou toegeven en de belasting ,weer zou verlagen. Daarom schryven ze nog eens uitdruk- kelijk: ,Js het dus niet onze plicht alle po gingen aan te wenden ,om dat onheil af te keeren. Kan een eerlyk mensch, aan wie de bestiering eener zoo voorname fabricq is toevertrouwd, daaronder stil zitten en tot behoud van nog eenige duizenden menschen niet al doen wat in zyn vermogen is, om dat voor te komen, en dat maar om een kleine belasting te vorderen, die niet ondrageiyk is, maar de prijzen w*t doet evenaaren, die, al DOCTOR REIJNIER SNOIJ. lyüens den zeven- tigjangen levens loop van de „Uoud. scne Liourant is ook veel geschieu met de stad Gouda zelf. Deze werd in aantal inwoners' verdubbeld en in omvang en uitge breidheid meer dan verdubbeld. het stadsdeel de Korte Akkeren b.v. kwam toen by na geheel tot stand in tien vorm waarin wy het thans kennen. Over den naam van een der straten van dit stadsdeel de Snoystraat, wil ik iets mededeelen, daar die naam een onzer vroegere, historisch ge worden dokters aanwyst. Reynier Snoy werd in 1467 uit een def tige Goudsche familie geboren. In zyn jeugd was hy niet een van de vlugsten. Toen hjj zeven jaar was, kon hy nog geen A van een B onderscheiden. Zyn vader zond hem dan ook nog niet ter school en liet zyn ver stand, gelyk een boer soms het land, braak liggen. Na jaren vraagt vader wat zyn zoon voor ambacht kiezen wil. Hy komt in de leer by een grofsmid, zooiets als de 16e en 17e eeuwsche voorvaderen van den beroem den dichter Goethe! Het werken vermoeide hem. Hy ging nu ter school en werd spoe dig al zyne medescholieren te knap af. Hty werd student aan de hoogeschool te Leu ven, de school, die, van de middeleeuwen af tot in onze tyden, honderden Noord- Nederlandsche leerlingen heeft kunnen pro- moveeren. Te Leuven studeerde nu onze Snoy in de philoBophie en de „artskunde". Te Boulogne werd hy leermeester in de medicynen en ontving een aanzienlyk ge schenk. Hy bleek een redenaar te zyn. In Holland teruggekeerd, werd hy lyfarts van den Heer van Veere op Walcheren. Deze, Adolf van Bourgondië, schonk hem ryke goederen. Karei, Heer der Nederlanden, zond hem als zyn gezant naar de Konin gin van Schotland en Denemarken. Terug gekomen namen onze Goudsche wethouders hem als medelid in hun college. Hy huwde met Aleidis en kreeg twee dochters, Aleidis en Maria, die later in 't klooster gingen van Sinte Margarieta in onze stad. Vader Snoy legde alle waardigheden en functies neer en wydde zich verder aan ge leerde, vooral aan wysgeerige en godge leerde studiën. Reeds toen verschenen ge schriften van andere geleerde Nederlanders te zyner eer. Ook lofgedichten, naar de ge woonte dier dagen. Hy bleef de voorvader lijke Roomsch-Katholieke godsdienst on wankelbaar trouw. Hy schreef Latynsche werken over de dichtkunst, een vermaan gedicht tot Keizer Karei den Vijfden, een boek over het wezen der menscheljjke ziel en over hare krachten en hartstochten, over het hoogste goed en het noodlot, ove| de denkbeeldën, ook in de natuurkunde. Veïder over de scheikunde, waartoe hy ook de al- chimistische scheikunde rekende. Hij schreef 13 boeken over de Batoafsche geschiedenis. Ook eenige boeken over de geschiedenis der waarheid, in den trant ongeveer, zooals in onze huidige ernstige wereldtijden van pro- testantsche zyde zoovele boeken het licht zien in verband met de openbaring der laatste tyden. Snoy was een bestrijder der Luthersche meeningen en leeringen, meer word die voluit 'betaald, zy nog tegen ons kunnen markten, ja zelfs nog veel goedkooper geven." Na nogmaals aangehaald te hebben dat deze belasting in vergelijk met die in andere landeni waar de Goudsche pijp belast wordt, zeer matig is, vertellen ze dat b*v- Pr€ll3en in 1753 per gros Goudsche pijpen 1 rijks daalder belasting hief om zyn eigen pypen industrie te beschermen, maar dit was nog niet genoeg: in 1754 werden de grenzen van Preusen voor de Gouwenaars gesloten en werdem die voor contrabanden verklaard» Goudsche pijpen mochten zelfs het 'nnd niet meer passeeren. Door deze bepaling der Preusische regeering verloren Frans Verzijl en Jacob de Vos 36.000 gulden debiet in een jaar. Door al die tolmuren maakte Gouda in 1789 per jaar „driemaal honderd twintig duizend gros pijpen mindër". Het pjjpengilde behoorde oorspronkelijk tot één van de krachtigste organisaties uit de 18e eeuw. Het had voor zyn leden een ziekenkas, zorg voor weduwen, genaamd de Pypmakers-Bosse. Bovendien een leenbank voor haar leden tegen onderpand van pijpen. Dit allee waren voor dien tijd zeer vooruitstrevende zaken. Maar de economisch-politieke maalstroom van het eind der 18e eeuw heeft dit doen verdwijnaik a D. A. GOEDEWAAGEN. Het plantengeographisch onderzoek van de Krimpenerwaard. De Krimpener waard is in de laatste jaren het onderwerp geweest van menige weten schappelijke stu die. In 1926 ^er- scheen van ,de hand van een °°d- h.woner van Ber- kemwoude Dr. T» Vink een uitvoe. rig proefschrift getiteld „De Lekstreek. Een aardrijkskun dige verkenning van een bewoond delta gebied", een werk dat, terecht, algemeen als een studie van groote beteekenis wordt beschouwd. Door den eenvoudigen vorm, waarin dit boek is geschreven, heeft het ook voor den niet-wetenschappelyk ge schoolde groote aantrekkingskracht. Kort hierop (1927) beschreef Jhr. Ir. L. F. Teixeira de Mattos in een zeer om vangrijke studie, behoorende tot de serie „De waterkeeringen, waterschappen en pol ders van Zuid-Holland", den waterstaatkun digen toestand van de Krimpenerwaard. Een van de medewerkers van dit blad wydde aan dit werk destijds een uitvoerige bespre king. Wy mogen op deze plaats ook wel ver klappen, dat een onzer stodgenooten het voornemen koestert een studie te schryven over den eigenaardigen vorm van het land bouwbedrijf, welke in dit gebied wordt aan getroffen. Bovendien is het in hooge mate waarschijnlijk, dat eerstdaags een aanvang zal worden gemaakt met een onderzoek naar de plantenresten, waaruit het laag- veen van de Krimpenerwaard is opgebouwd. Dit onderzoek is vooral van groote betee kenis, omdat het de schakel vormt tusschen het zuiver geographisch onderzoek van Dr. Vink en het plantengeographisch onderzoek van de Krimpenerwaard, waarmee in 1924 onder leiding van Dr. D. M. de Vries, toenmaals te Gouderak woonach tig, een aanvang werd gemaakt. Hiet is aan het desbetreffende onderzoek, dat wij in dit artikel eenige beschouwingen willen wijden. De planteïigeographie is dat zelfstandige onderdeel van de botanische wetenschap, dat zioh bezig houdt met de verspreiding der planten in den meest uitgebreiden zin. Zooals in alle wetenschappen ia ook hier natuurlyk een steeds verder gaande speciali satie, onderverdeeling, noodig gebleken. De lallooze studies, welke in de laatste eeuw over onderwerpen van plantengeographi- schen aard zyn verschenen, noopten van zelf tot steeds verder gaande verdieping en tevens tot beperking van den omvang der onderzoekingen. Het onderzoek naak den aard, den bouw e» de samenstelling van het plantendek van de Krimpenerwaard moest dan ook noodzakelijkerwijs tot énkele, weliswaar nog "zeer belangryke, onderdeden worden beperkt. Door Dr. de Vries werd, in overleg met zyn medewer kers, een werkplan opgesteld, dat in de latere jaren voor het grootste deel is uit gevoerd. Dat Plan omvatte allereerst een onderzoek naar de verschillende planten soorten, welke in de waard werden aange troffen. In totaal bleken dit een kleine 500 soorten varens en hoogere planten te zyn. Het grootste gedeelte hiervan vindt men vermeld in een bijdrage, welke onder den verzamel-titel „Het plantendek van de Krimpenerwaard" in het „Nederlaindsch Kruidkundig Archief" is verschenen. Be halve dit respectabele aantal werden in dit gebied nog een 60-tal blad- en levermossen aangetroffen. De bewerking hiervan moet voornamelyk met gebruikmaking van het mikroskoop geschieden en kostte dus veel tyd. Bet resultaat was echter boven ver wachting! Door de Vries werden tegelykerty<J onderzoekingen aangevangen, welke geheel nieuwe perspectieven zouden openen; hy ging zich bezig houden met de studie der plantengemeenschappen, een wetenschap, die voordien in ons land nog geen beoefe naren had geteld. 'Reeds enkele eeuwen ge leden werden in vele plantkundige werken de plantengemeenschappen aangeduid. Ge woonlijk op oppervlakkige wyze, zooals wy ook nu nog spreken van heide, weide, veen, bosch enz. Eerst veel later zyn zy ook het onderwerp geworden van nauwgezet weten schappelijk onderzoek en is men in de on derscheiding veel verder gegaan. Thans kunnen door een geoefend plantkundige vaak op betrekkelijk kleine terreinen tal van gemeenschappen onderscheiden worden. In de vier voormalige polderboezems onder de gemeente Gouderak, tezamen een opper vlakte omvattend van ongeveer 10 H.A., waren een 70-tal van die gemeenschappen vertegenwoordigd. Dit zyn de kleinste een heden, welke tegenwoordig in de wetenschap der plantengemeenschappen, de planten- sociologie, worden onderscheiden; zij dragen den naam: associaties. Het ligt voor de hand, dat allereerst de meest onaangetaste terreinen in aanmer- W wkeljjk en minder scherp en spotlustig dan lijn eveneens beroemden tyd- en landgenoot en, om zoo te schrijven, kwart-stadgenoot, Erasmus van Rotterdam (en Gouda). Nog tot in zijn laatste ziekte schreef Snojj bybelsche redevoeringen. Hij stierf 1 Augustus 1587, ongeveer 70 jaar oud. Hij werd begraven in de St. Janskerk onder een koperen zerk, waarop zyn beeltenis uit gebeiteld stond.De volgende brand onzer Goudsche Sint-Jan vernielde den prachtigen grafsteen, die een latijnsch grafschrift droeg van Alardus van Amsterdam. Gouda, 2e Paaschdag. Dr. A. C. A. HOFFMAN, Arts. Het Staionsplein in 1904, met de paardentram naar Bodegraven, de postwagen naar Haastrecht en Schoonhoven en de stads-omnibus. king kwamen voor een onderzoek. Begonnen werd met de schrale hooilanden, welke tot het midden van de 19de eeuw het over- groote deel van de waard innamen. Door de sterke uitbreiding van de varkensmes- tery kreeg men de beschikking over groote hoeveelheden mest, en het ®>bruik daarvan deed het schrale land zienderoogen verdwy- nen. By den aahvang van het onderzoek waren er nog ongeveer 80 H.A. aanwezig, thans geen vierde gedeelte meer ervan. Uit een wetenschappelyk oogpunt zou het daar om in hooge mate gewenscht zyn, wanneer de Vereeniging tot behoud van natuurmonu menten in Nederland tot aankoop van een dezer terreinen zou kunnen besluiten! Door de zeer uitvoerige en grondige beschryving welke door de Vries in zyn proefschrift van de voornaamste aan de vorming ervan deelnemende gemeenschappen is gegeven, zyn deze althans op papier voor het nage slacht bewaard gebleven. Dit sclïraalland is gekenmerkt door een zeer gelykmatige samenstelling: Pype- strootje, Kruipend .struisgras, Reukgras en Tandjesgras zyn de belangrykste gras soorten; daarnaast komen Tormentil, Blau we Zegge, Hondsviooltje en Spaansche ruiter zeer talryk voor. Op de vochtiger plaatsen langs de slootkanten hebben Reukgras, Wit- bol en Veldzuring de overhand. Behalve deze schrale hooilanden, die nim mer werden bemest, werd ook een ander type hooiland in het onderzoek betrokken. Dit type, dat als half-cultureel mag worden beschouwd, werd vooral aangetroffen in den Lekkerkerkschen boezem en op de veen- kaden. De qualiteit van het hooi ervan is beter dan van dat van het echte schraal- land. Een enkele maal wordt het wel be mest. De voornaamste soorten, die men er aan kan treffen zyn Reukgras, Kruipend struisgras, Witbol en Rood zwenkgras. Aan onzen vriend M. J. J. Peeters werd de bewerking van het daaromtrent verzamelde statistisch materiaal opgedragen. Zyn vroegtydig overiyden is oorzaak geweest, dat dit nog slechts ten deele is geschied. De derde oorspronkeiyke plantengroei, waaraan aandacht werd- geschonken, was die van de voormalige boezems van de GoU- deraksche polders en van den polder Stol- wyk, eveneens te Gouderak. Na de buiten gebruikstelling van deze boezems in den loop van de vorige eeuw heeft zich hier een zeer byzondere plantengroei ontwikkeld. Wie er van den dyk af op kykt men den- ke slechts aan den boezem van den polder Veerstalblok naast de bekende hofstede „IJseloord" krygt den indruk met een gesloten rietland te maken te hebben. Wie echter het voorrecht heeft gehad er in te mogen doordringen, weet dat het Riet er vry ijl staat en dat de bodem bedekt Is met een dicht Veenmostapyt, waarin allerlei interessante planten worden aangetroffen. Wy noemen daarvan slechts niet minder dan 9 soorten wilde orchideeën, waaronder de verrukkelyke Welriekende nachtorchis, Rondblad wintergroen, de donkerhemels- blauwe Klokjesgentiaan, de vleeschetende soorten Zonnedauw en Blaasjeskruid, Dop heide, Struikheide en Kraaiheide, kortom allerlei soorten, die men in onze omgeving niet direct zou verwachten. Een uitvoerig onderzoek van de talryke plantengemeenschappen, die aan de samen stelling van dit rietveenland deelnemen, vindt men in myn proefschrift. Zy die wellicht belang stellen in de de tails van bedoelde plahtensociologische on derzoekingen, kunnen deze vinden in de vier bydragen over „Het plantendek van de Krimpenerwaard", welke alle in het „Neder- landsch Kruidkundig Archief" zyn opgeno men. Een exemplaar hiervan bevindt zich in de Goudsche Librye. Natuurlyk is de plantengroei van andere terreinen, van de grienden, van het betere hooi- en weiland, van de grindhoopen en bazaltglooiingen en in het water niet ver waarloosd, maar een uitvoerige bewerking is tot nu toe achterwege moeten blyven. Dat onderzoekingen als deze, welke be oogen een inzicht te verkrygen in den bouw en de samenstelling der plantengemeen schappen en de omstandigheden, waarin ze worden aangetroffen, niet alleen een we tenschappelyk belang hebben, is duidelyk gebleken uit de toepassing, welke de me thoden, onder leiding van Dr. de Vries uitgewerkt en gebruikt, hebben gevonden by het in cultuur brengen van de droog gemaakte Zuiderzeegronden. Wellicht doet zich nfltf' wel eens een ge legenheid voor om hieró']3," en op de overige resultaten van het plantengeographisch werk in de Krimpenerwaard verricht, nader terug te komen. Dr. A. SCHEYGROND. Kantoor: Gouda Oosthaven 58 - Telefoon 3001 VRAAGT STEEDS KWANTITEIT EN KWALITEIT Bittervoorntjes 6 ets., Salamanders 3 ets., Waterplanten 6 ets. Dag- en avond1 zingende Kanarievogels. Broedpopjes. Bloemputters, Sijsjes, Man-Vinken, Robijntjes, Japansche Nachtegalen enz. Een ruime sorteering Kooien, Tafels, Standaards en Hangers in koper, nikkel, hout en witlak. Uw adres voor prima vakkundig gemengde Vogelzaden. Ontvangen goedkoope warmwater-aquariums. Alle soorten Tropische Visschen zeer voordeelig. Dagelijks levende Daphnia verkrijgbaar. Kleiweg 69 Gouda GOUWE 82 GOUDA TEU. 3162. VAN GOUDA?: Gouwe 80, Telefoon 3152, 7 uur vfm. 11 uur v.m. 3 uur n.m. Zaterdags 7 uur v.m. 11 uur v.m. VAN ROTTERDAM: Oosterkade, Tel. 11950. 9 uur v.m. 1 uur n.m. 5 uur n.m. Zaterdags 9 uur v.m. 2 uur n.m. VAN GOUDA: Gouwe 80, Telefoon 3152 Turfsingel 2, Tel. 3161 Dagelijks 5 uur v.m. VAN ROTTERDAM: Oosterkade. Tel. 11950, Dagelijks 1 uur n.m. VAN GOUDA: Turfaingel 2, Tel. 3161 Gouwe 80, Tel. 3162, Maandag 10 uur v.m. Dinsdag, Donderdag 12 uur m. en Vrijdagnacht. VAN UTRECHT: Nieuwekade 2, Tel. 12736, Maandag 12 uur m. 5 uur n.m. Woensdag- en Vrijdagavond 5 uur. VAN GOUDA- Turf singel 2, Tel. 3161 GOUDA. Gouwe 80, Tel. 3152, Dinsdag Donderdag Zaterdag 10 uur v.m. VAN DELFT: Koommarkt 61, Tel. 1048, Maandag Woensdag Vrijdag 4 uur n.m. VAN DEN HAAG: Fijnjekade 18, Tel. 117070, IVJaandag Woensdag Vrijdag 6 uur n.m. VAN LEIDENHaven 14, Telefoon 222, Maandag Woensdag Vrijdag 6 uur n.m. (M.V. Automobiel Maatschappij IJsrl) GOUWE 82 GOUDA TEL. 3162. 'Don Haag v.v* Gouda 'Jtihi Jwotlardam v.v, VAN GOUDA: Gouwe 80, Tel. 3152: 9 uur v.m. VAN DEN HAAG: Fijnjekade 18. Tel. 117070: 4 uur n.m. Zaterdag: 2 uur n.m. VAN ROTTERDAM: Oosterkade. Tel. 11950: 4 uur n.m. Zaterdag. 2 uur n.m. :'Lichtbeelddoorrookers licht en elegant Verkrijgbaar bij Ruime sorteering ROLFILM-CAMERA 6x9 vanaf f 4.25. CAMERA'S voor films en platen f 2.40. ENSIGN ROLFILM (opvouwbare) CAMERA in schitterende uitvoering f 15.— ,4 Steeds voorradig GEVAERT, KODAK, AGFA, TEMPO-ROOD, PLAVIC ROLFILMS en FILMPACKS. KIRIDIN ROLFILM 6x9 thans 55 cent, 6»/j x 11 f 0.70 Goedkoopste adres voor het ontwikkelen, afdrukken, vergrodten voor amateurs KLEIWEG 37 - GOUDA

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1932 | | pagina 10