„DE GROOTE ZWAAN"
MEUBELEN
PIEBOUUJ
YdUEIJDEN:
GOUDAr
J. G. POTHARST ZOON
- KLEIWEG 90-92 -
UW ADRES
SCHOONMAAK 1932
CHEVROLET
Fi. Vil ZEVEIIIVEI i DE EOIC
„DE ZALM'
P. G. v. d. HORST
Autolak- en Spuitinrictiting
- UITERST LAGE PRIJZEN --
ENORME KEUZE
Laat ons Uw WASGH VAKKUNDIG behandelen
GARAGE VAN HOORN
vh CORNs. JONKER ZOON
TURFSINGEL 61
N.V. Goudsche Machinefabriek
Chauffeursschool
HOTEL - RESTAURANT
DRUKWERK
Gordijnen, Spreien. Wollen
en Gestikte Dekens
VOOR SOLIDE
EN GOEDKOOPE
UW ADRES:
NIEUWE HAVEN 2|, GOUDA
TELEFOON 9322
opgericht iara
Alle voortkomende reparatiën aan Auto's
MEUBELEN-BEDDEN-TAPIJTEN-KINDERWAGENS
■rük'
Stoom Wasch- en Strijkinrichting
N. G ROEST voorh Gez. Etman
Stalling, Onderhoud,
.Reparatiën, Olie, Benzine.
BRUILOFTSPARTIJEN
DINERS EN SOUPERS
N.V. Groothandel en Aardewerkfabriek
Kantoor bn Monsterkamer
TELEFOON No. 2081
HEF- en TRANSPORTWERKTUIGEN
ELECTRISCHE PAKHUISLIEREN
LIFTEN
AANHANGWAGENS
REPARATIEWERK
ELECTRISCHE LASCHINRICH1ING
PNEUMATISCHE KLINKINRIC 4TING
GOUDA - Kattensingel No. 24 - Tel 2701
Deze kerken onttrokken zich dan ook een
jaar later, in 1840, aan het kerkverband der
Christelijk Afgescheiden gemeenten en ver-
eenigden zich in een ander, nieuw kerkver
band. Zy noemden zich Gereformeerde Ge
meenten onder het Kruis, d. w. z. onder den
druk. Hun naam drukte dus duidelijk uit, in
welken toestand zij zich bevonden.
In het jaar 1841 vinden we in Gouda bei
de groepen vertegenwoordigd.
In den loop van dat jaar richtte J. A. W.
van Kluyve alhier namens eene groep Af
gescheidenen het verzoek tot Z. M. Koning
Willem II om erkend te worden als eene
Christelijk Afgescheiden gemeente. Daar zy
aan alle vereischten voldaan hadden, werd
hun verzoek toegestaan.
Dit kerkje hield hare godsdienstoefenin
gen in de Hoefsteeg, in een gedeelte van
het huis, dat in den volksmond bekend stond
onder den naam van het „Port", dat nu
goeddeels verdwenen is. Deze gemeente
heeft slechts een zeer kortstondig bestaan
gehad. Enkele jaren later is er geen spoor
meer van te ontdekken.
In hetzelfde jaar was er echter ook te
dezer stede een groep „onverzoenlyken":
Gereformeerden onder het Kruis. Ook hun
aantal was in den beginne zeer gering. Bo
vendien waren het meest zeer eenvoudige
lieden.
Deze menschen hielden hunne eerste bij
eenkomsten ten huize van een zekeren Ger-
rit van Staveren, die een horlogewinkel had
m den Langen Groenendaal. Zyne woning
stond op een gedeelte der plaats, di«- nu tot
speelplein dient voor de school van Chr
Nat. Onderwijs.
Al spoedig kon de eenvoudige woning de
opkomenden niet meer bevatten en werd er
uitgezien naar eene ruimere plaats van bij
eenkomst. Men achtte zich gelukkig op den
Kattensmgel eene groote schuur, welke tot
voor kort als wasscherij gediend had, te
kunnen huren, waarvoor aan de eigenaresse
de wed. Bos, eene huur betaald werd van
50.— 's jaars.
24 Augustus 1849 ging men over tot het
vormen van eene gemeente, tot het benoe
men van ouderlingen en diakenen, ja men
benoemde zelfs ook nog kerkvoogden en no
tabelen. In datzelfde jaar werd als voor
ganger aan de gemeente verbonden F. Ur-
banus.
Na eenigen tijd bleek ook deze schuur
vaak te klein, zoodat men dan, als de weers
gesteldheid het tenminste toeliet, op het
aangrenzende bleekveld tonnetjes plaatste,
waarover men planken legde, teneinde zoo
doende nog meerderen in de gelegenheid te
stellen, de predikatie aan te hooren.
Deze toestand kon echter op den duur
met bestendigd blyven. Des zomers was het
in het gebouwtje snikheet, des winters vaak
zeer koud.
In 1850 besloot men dan ook een fonds
te stichten voor kerkbouw. Enkele maanden
me" de »k»PiWe" »°ra van
ƒ353.95 bijeen.
Op het voorbeeld van het Roomsch-Ka-
tholieke Kerkbestuur, dat in den loop v*n
het jpar dan den Gemeenteraad eene sub
sidie van ƒ5000.aangevraagd had, ten
einde haar kerkgebouw op de Gouwe te
kunnen verbouwen en deze ook gekregen
had, besloot de Geref. Gemeente onder het
Kruis, in het najaar van 1852, zich even
eens tot den Raad te wenden met het ver
zoek om eene bijdrage van 1600.— ter
tegemoetkoming in de onkosten van het
bouwpn.
Door verschillende omstandigheden kwam
dit voorstel pas aan de orde in de Raads
vergadering van 11 Maart 1853. B. en W.
stelden voor, afwijzend op bovengenoemd
verzoek te beschikken.
De discussie, die zich naar aanleiding van
het voorstel van B. en W. ontspon, is bui
tengewoon leerzaam en geeft ons een dui
delijk beeld van de mentaliteit der toen
malige raadsleden.
Het is hier niet de plaats, om er uitvoe
riger op in te gaan, maar laat ik mogen,
volstaan met te vermelden, dat er 4 ver
schillende stroomingen in den Raad te on
derscheiden waren, die echter in één opzicht
eene roerende overeenkomst vertoonden, n.l.
dat zy alle tegen deze subsidieverleening
waren.
Met algemeene stemmen werd dan ook
het verzoek van de hand gewezen.
Niet ontmoedigd door deze beslissing,
sterk staande in hun geloof en vertrouwen
op God, gingen deze eenvoudige menschen
door. Het nog ontbrekend bedrag werd hun
in kleine bedragen door verschillende leden
geleend.
Zoo kwam dan in 1853 het nieuwe kerkje
gereed. Hoewel het meer gerief bood dan
de oude schuur, was het tbch nog maar een
nederig gebouwtje. In den tijd, waarin de
oprichting van Uw blad valt, was de toe
stand nog ongeveer dezelfde als een tien
tal jaren daarvoor.
Nadat het in 1870 nogmaals eene flinke
uitbreiding had ondergaan, is het in dien
«vorm onveranderd blijven voortbestaan, tot
het voor eenige jaren verkocht en onder
slooDers handen gevallen is.
Wat zien we ook in dat opzicht den toe
stand veranderd, als we eens eene verge
lijking maken tusschen het verleden en het
h*den!
Het eerste «eigenlijke kerkgebouw: een
gebouwtje dat ruim f2000.kostte, met
een orgel, waarvoor men ƒ200.betaald
had nu, sinds enkele maanden, een ge
bouw van ruim ƒ80.000.met een orgel
van 9000.
In den beginne collecten voor Kerk en
armen, die elk wekelijks ƒ48 opbrach
ten nu collecten, die wekelijks elk de
100.flink overschrijden.
Toen eene kleine schare, geminacht door
het toenmalige oppermachtige regime
nu eene flinke groep, welker leden evenzeer
als alle andere burgers, zich in de achting
van andersdenkenden mogen verheugen. a
I^aat mij mogen besluiten met de opmer- I
king, dat deze Geref. gemeente onder het
DE EVANGELISCH LUTHER,SCHE
GEMEENTE NA 1860.
DE Luthersche Gemeente van Gouda
heeft ook in de afgeloopen 70 jaren
haar geschiedenis gehad, vooral wat
haar kerkgebouw betreft. In 1860 was het
gedeelte van de Gouwe by den Groenendaal
heel anders dan nu. Gelijk op vele plaatsen
in Gouda is ook daar een stukje oudheid
verdwenen. Over de Gouwe lag daar ter
plaatse een hooge brug, zoo'n echt oud--
Hollandsch bruggetje, als men thans tever
geefs hier zoekt en alleen o.a. in Delft nog
vindt. En het oude kerkje daar vlak by, al
vele eeuwen oud, had nog een aardig toren
tje, dat één geheel met het gebouw vormde.
Die toren behoorde aan de burgelyke ge
meente, en toen hy bouwvallig begon te
worden, deed men, wat in die dagen ge
woonte was maar een echt vandalistische
gewoonte de toren werd afgebroken
het kerkbestuur bleef zitten met een ge
schonden gevel! Wel ging men weer her.
stellen, maar weer volgens de gewoonte
van dien tjjd: er werd een gevel van geheel
anderen styl en van ordinaire steenen opge
trokken en daarna werd het geheele ge
bouw... gepleisterd. Of het mooi geworden
mooj .g njet velen zullen dat
Ook het inwendige van het kerkgebouw
had door restauratie, geleden. Mooi antiek
eikenhout werd eikenhout geverfd. In
1928 vond hier een grondig herstel plaats,
zooveel mogelyk in overeenstemming met
het oorspronkelyk karakter; een jaar later
werden nog zeer eenvoudige ramen glas-in-
lood aangebracht, nadat ruim een eeuw te
en 11 gebrandschilderde ramen, meest
met bybelsche voorstellingen van Willem
Tomberg waren verkocht!
■en merkwaardige datum is onopgemerkt
voorbygegaan, n.l. het driehonderd-jarig
bestaan van de Luthersche Gemeente in
Gouda in 1923. Waarschynlyk was de Ge
meente toen zoo onder den indruk van het
op handen zynde vertrek van Ds. Scharten,
die hier zeer bemind was, dat een gedach
tenisviering in stilte is voorbygegaan.
In de afgeloopen 70 jaar heeft de Lu
thersche Gemeente 5 predikanten gehad. In
1860 was hier reeds 13 jaar werkzaam Ds.
W. F. Barbiers, die van Harlingen gekomen
was en in Gouda bleef tot zijn emeritaat in
1883. Hy werd opgevolgd door Ds. S. W. F.
Grebe, beroepen van Edam, dien de Ge
meente echter reeds in 1887 na een kort
stondige' ziekte door den dood moest ver
in. Twee jaar later deed Ds. J. C. Geel-
huysen, gekomen van Den Helder, zyn in
trede en diende de Gemeente tot hy in 1913
zyn emeritaat verkreeg. Na een jaar vaca
ture kwam Ds. Th. Scharten uit Hoorn. Als
trouw en ijverig leeraar is hy by heel de
Gemeente nog in herinnering. Voor zeer
velen was het een droeve dag, toen hy in
September 1923 afscheid nam om naar Nij
megen te vertrekken. Het volgend jaar,
1924 werd zijn plaats ingenomen door den
tegenwoordigen predikant, Ds. J. J. Simoo,
die beroepen was van Weesp.
Een teeken des tijds is het, dat in de
laatste jaren ook vaak Duitsche godsdienst,
oefeningen worden gehouden in de Luther
sche Kerk voor de vele hier werkzame
Duitschers.
Het aantal Lutheranen bedraagt ongeveer
450.
G. S.
Zijl gij nog geen abonné
op de Goudsche Courant
Geef U dan heden op aan het
Bureau: Ma.kt 31. Tel. 2745.
Morgen begint het nieuwe kwar
taal.
Kruis zich in 1863 uit haar kerkverband
losmaakte en zich aansloot by dat der Chr.
Afgescheidenen. In 1869 had eene alge
meene ineenamelting plaats der Chr. Afge
scheiden gemeenten en der Geref. Gemeen
ten ónder het Kruis. Tusschen deze beide
groepen was nooit eenig wezenlijk ver
schil in beginsel geweest, alleen de kwestie
van het al of niet erkenning aanvragen,
was oorzaak geweest, dat ze in 1840 uit
elkaar gegaan waren.
De naam der kerk werd van toen at
Ghristelyk Gereformeerde Kerk.
In 1886 verliet opnieuw eene groep Ge
reformeerden de Ned. Herv. Kerk. Deze uit
treding is bekend onder den naam van
Doleantie.
Hoewel in belijdenis niet verschillend met
de Chr. Geref. Kerk van die dagen, ver-
eenigden de nieuw uitgetredenen zich niet
direct met deze kerkengroep. Eerst in 1899
besloten de Synodes van beide kerken tot
ineensmelting over te gaan, waarby de
naam der kerk nogmaals veranderd werd.
Voortaan heette zy geen Chr. Geref. Kerk,
yiaar Gereformeerde Kerken.
In verschillende plaatsen, o.a. te Gouda,
leidden de twee kerken nog eenige jaren
een afzonderlijk bestaan, zoodat, om ver
warring te voorkomen, men de voormalige
Chr. Geref. Kerk de Geref. Kerk A of kort
weg Kerk A noemde en de kerk, die uit de
Doleantie voortgekomen was, Geref. Kerk
of kerk B. In 1906 zijn beide kerken hier
ter plaatse echter vereenigd en sedert dien
ty'd kan men dus spreken van d e Geref.
Kerk alhier.
Enkele leden der voormalige Chr. Geref.
Kerk alhier waren tegen de bovenvermelde
ineensmelting. Zoodra deze in 1892 tot
stand was gekomen, vormden zij, onder den
ouden naam Chr. Geref. Kerk, eene nieuwe
kerkformatie, onder welken naam zy ook
nu nog bekend is.
A. R. VAN DE PUTTE.
(Nadruk verboden).
KORTE MEDEDEELINGEN
OMTRENT DE REM. GEREF.
GEMEENTE VAN GOUDA
van 1860—1932.
In 1860 werd de Remonstr. Geref. Ge
meente te Gouda bediend door 2 predikan
ten, n.l. Ds. D. van Hinloopen Labberton en
Ds. J. N. Scheltema. Onder hun predikant
schap werd in 1870 de kerk geheel verbouwd
en van nieuw meubilair en orgel voorzien.
Aan Ds. Labberton werd in 1871, op diens
aanvrage, eervol ontslag verleend; in zijn
plaats werd geen andere predikant beroe
pen.
Na de gemeente 25 jaar te hebben ge
diend, vroeg Ds. Scheltema in 1879 emeri
taat en werd, na een consulentschap van
Ds. J. Maronier, in 1880 opgevolgd door
Ds. H. P. Schim van der Loeff, die de gees
telijke veraAging van de gemeente behar
tigde tot fjjh beroep naar Leiden in 1892.
Door hem werd hier ter stede de Vryz.
Prot. Zondagsschool opgericht. Ds. Schim
V. d. Loeff bleef consulent tot de intrede
van Ds. L. R. Oldeman in 1894. Deze leidde
de gemeente 9 jaar en werd in 1903 opge
volgd door Ds. H. van Assendelft. Na 17-
arigen dienst moest aan Ds. van Assendelft,
wegens voortdurende ongesteldheid, zieken
verlof worden gegeven en werd het predi-
kantswerk tydelyk waargenomen door Mej.
Da. J. M Eelman en later door Ds, B.
Nieuwburg. In 1922 vroeg en verkreeg Ds.
van Assendelft eervol emeritaat.
Hoewel het beroepingswerk zoo spoedig
mogelyk werd aangevangen, duurde de va
cature ruim een jaar, daar een paar be
roepen tevergeefs werden uitgebracht.
De behoefte aan een pastorie had zich
reeds lang doen gevoelen, daartoe werd
einde 1922 een woonhuis met kantoor, Oost
haven 63, aangekocht. Het kantoor werd
later ingericht als Remonstrantenhuis.
Dr. L. J. van Holk werd in 1923 als pre
dikant beroepen, maar toefde hier slechts
jaar; hy werd opgevolgd door Ds. P.
D. Tjalsma. Deze twee laatste predikanten
beijverden zich zeer voor de Jeugdbeweging.
In 1927 werd de kerk van binnen geheel
gerestaureerd.
Ds. Tjalsma nam in 1928 een beroep aan
lar Leiden; tot zyn opvolger werd geko
zen de tegenwoordige voorganger Ds. H.
Cramer, die begin 1929 zijn intrede deed en
zich aan de gemeente, V. C. J. B. en Zon
dagsschool met liefde en toewijding geeft.
Het 300-jarig bestaan van de gemeente
werd in 1929 feestelijk herdacht.
Door het naar achter plaatsen van het
orgel kreeg de kerk in 1930 een ruimer aan
zien en kwam er gelegenheid tot het geven
van uitvoeringen van gewy'de muziek.
De laatste jaren is het ook gebruikelijk
geworden, dat de leden eens per jaar op een
Dit jaar kwam een samenwerking met de
Vryz. Hervormden tot stand, ten gunste
van de gemeenschappelyke, vryz. godsdien
stige beginselen.
C. M. J. IJ.
De IJsel-Havensluis omstreeks 1875. Links het Tolhuis, rechts het vroegere gebouw
van de Stoombootreederij „De IJsel", firma C. O. van der Garden.
OUD-KATHOLIEKE KEftK
ST. JAN BAPTIST.
Het kerkgebouw
der Oud-Katholie
ke Gemeente be
vindt zich aan de
Westzijde van de
Gouwe, tegenover
de Groenendaal-
sche Brug. Uit
wendig is slechts
een bescheiden in
gang zichtbaar,
toegang gevend tot
een kleine kerk,
die geheel achter
j (sciicei ucnier
de nrnzen verborgen ligt. Zjj dateert uit
van H n jaann ,de Hoogmogende Staten
van Holland en de stedelijke autoriteiten
slechts oogluikend de uitoefening van den
Katholieken Eeredienst toelieten, namelijk
u.t de eerste helft der 17e eeuw. Als zoo-
danig vertoont dit gebouw dan ook duide-
lyk het type van een schuilkerk, waaronder
dergelijke oude monumenten in- den lande
bekend zijn. Een tydlang hebben alhier ook
nog enkele andere „statie's" in denzelfden
geest bestaan, doch geleidelijk zyn deze
samengevoegd by de bedoelde kerk, toege-
wyd, evenals Gouda's hoofdkerk, aan St.
Jan Baptist; zoodat op deze plek gronds de
uitoefening van den Katholieken Eeredienst'
na de Reformatie is voortgezet door een
ononderbroken ry van geestelyken, die al
len trouw gebleven zyn aan den alouden
Aartsbisschoppelyken zetel van Utrecht,
gesticht door den Apostel van Nederland,
Ijlen iH. Willebrordus. Onder deze pastoors
neemt een byzondere plaats in de bekende l
schryver van Gouda's geschiedenis: Igna
tius Walvis f 6 Mei 1714.
Voorts ligt het geheel in de lyn vpn den
70-jarigen gedenkdag van dit blad,'om te
vermelden dat op 2 April 1862 een andere
bekende figuur in onze toenmaals nog kleine
stad'het tydelyke met het eeuwige verwis
selde, Henricus de Jongh, die vanaf het
jaar 1818 in de gemeente van St. Jan het
pastoraat had uitfeeefend. Onder zyn op
volger J. H. de Jamaer, die reeds vanaf
het jaar 1860 de bediening uitoefende,
kwam tot stand de algehegle verbouwing
van de kerk en haar toegang, van de pas
torie en de bjjbehoorende panden gelegen
aan de Gouwe, waardoor het huizencomplex
Gouwe 107115 het tegenwoordig aanzien
verkreeg.
De opvolging der geestelyken luidt als
volgt:
J. H. de Jaeraaer: Febr. 1860—1 Aug. 1883.
C. A. Harderwijk: 1 Aug. 1883—1 Dec. 1894
G. L. Rinkel: 1 Dec. 1894—Nov. 1902
W. Gol: Nov. 1902—1 Oct. 1919,
terwyl de tegenwoordige pastoor vanaf
laatstgenoemden datum tot op heden alhier
werkzaam is.
By den eeredienst, die geheel in de moe
dertaal geschiedt, en overigens in oud-
christelyken eenvoud en soberheid plaats
ROOMSCH KATHOLIEK GOUDA
IN DE LAATSTE 70 JAAR.
P)E le Januari 1857 was de dag, waarop
de beide reeds een paar honderd jaren
oude Roomsche Staties van Gouda, de Lieve
Vrouwe Kerk op de Westhaven (nu de
Stads-Librye) en de Josefkerk op de Gouwe,
tot volgerechtigde Parochiekerken verheven
werden en in Gouda voorgoed, na het her
stel der Bisschoppelyke Hiërarchie in 1853
in Nederland, de door de kerkelyke wetten
voorgeschreven parochiale indeeling tot
stand kwam. Door een lyn loopende van
Bloemendaal over den Kleiweg, de hooge
Gouwe, de Peperstraat naar den Veer stal
tot in den IJsel werd de stad in twee gelyke
deelen verdeeld. Kerkelyk berechtigd kon nu
Roomsch-Gouda haar kerkelyk leven voluit
gaan beleven.
Tot de eerste officiëele Pastoors verden
benoemd aan de Lieve Vrouwe Kerk W. de
Bruyn, aan de Josefkerk A Randshuizen.
De Pastoors sinds dien waren: aan de
Lieve Vrouwekerk: L. Bakker (1867—'71),
H. van Lith (1871'78), Monseigneur Ma-
lingré (1878—1909), J. A. Kupers (1909—
'15), J. Klompé (1915—'21), P. Stroomer
(1921—'23), P. Wytenburg (1923—'29), B.
M. J. van Rooy (1929); aan de Josefkerk:
G. Pouw (1874'88), A. A. Jelgersma
(1888'96), Th. J. Timmerman (1896
1900), J. P. G. Tack (1900—'17), P. J. A.
de Graaf (1917).
In October 1869 werd de Pastoor van de
Lieve Vrouwekerk tevens tot Deken van
het toen nieuw opgerichte Dekenaat Gouda,
dat dè streek tusschen Boskoop, Woerden,
Schoonhoven, Nieuwerkerk omvat, aange
steld.
-In de 70 jaren, die tot nu toe verliepen,
is er op Katholiek gebied onnoemelyk veel
tot stand gebracht en dat geheel door eigen
kracht en alles zonder eenige subsidie of
steun van de burgerlyke Overheid, en niet
alleen op religieus gebied, maar op allerlei
gebied: charitas; opvoeding, onderwy's, ont
wikkeling, tooneel, enz.
Als tastbaar bewys daarvan noemen
we slechts den bouw der beide nieuwe Paro
chiekerken met hun Pastoriën, die aan het
silhouet van met zymmooie Raadhuis-
en Sint-Jans-Kerk-contouren nieuwe mar
kante teekening geven. Over enkele maanden
zal de derde nieuwe kerk worden ingewyd.
We wyzen op den bouw van diverse scho
len. In het geheel zyn er een tiental achter
eenvolgens neergezet, waarvan er nu nog
vyf in gebruik, welke scholenbouw in de
laatste drie jaar met de twee nieuwe model
bewaarscholen werd voltooid. Werd in 1891
aan den Graaf Florisweg het eigen mooie
Kerkhof met Kapel aangelegd, in 1894 werd
het eigen Weeshuis op de Gouwe gesticht.
Ook de diverse eigen vereenigingsgebouwen
wyzen op een intens Katholiek Vereeni-
gingsleven: de twee Gezellengebouwen op
de Gouwe en de Westhaven, het zoo beken
de Concordia en het Volksbondgebouw al
daar, het Vincentiusgebouw op de Groenen
daal en het Armenkantoor in de Keizer
straat. Dit alles vond zyn bekroning in de
stichting van het een ieder bekende Sint-
Josef-Paviljoen, waar naast de ouden van
fagen en de weezen verschillende pensio-
laires een rustig onderdak vinden en de
zieken een verpleging, die volgens de aller
nieuwste eischen is ingericht.
Wel zyn de laatste zeventig jaar een op
bloei en vooruitgang geweest voor Katho-
jliek Gouda, als men alleen maar let op al
'die' bouwwerken in dien tyd tot stand ge
bracht.
v. R.
De voormalige St. Joseph Kerk aan de
Hooge Gouwe in 1902, in September 1004
vervangen door het nieuwe kerkgebouw,
waarvan de heer C. P. W. Dessing archi
tect was.
vindt, worden liturgische gewaden en sie
raden gebruikt, die deels om hun hoogen
ouderdom, deels om hun kunstvolle bewer
king reeds meermalen de aandacht trokken
van kenners en vrienden van oude kerkelyke
kunst.
J. A. ROESEUNG.
KORTE TREKKEN UIT DE
GESCHIEDENIS DER ISRAËLITI
SCHE GEMEENTE TE GOUDA.
Omtrent de geschiedenis van de Ned. Is.
raelitische Gemeente van Gouda kan wot
den medegedeeld, dat volgens de ™Kv..i
in het archief aanwezig, in het laatst der
18e eeuw de gemeente bestond uit c.a, 20
hoofden van gezinnen, waarvan Rehho
Hertz" een Pool de gazzan was
Langzamerhand breidde de gemeente zich
uit. In 1798 kochten de toenmalige Goud-
sche Joden het niet meer in gebruik ziinde
Doopsgezinde kerkgebouw, staande en ge.
legen op ,,'t Evecoop" thans Turfmarkt
voor 800.- van eenige „tans in weeze»
zynde ledematen van de doopsgezinde *e.
meente of Waterlanders". In 1815 werd
door het gemeentebestuur op een door Jacob
Levy Cats, Joseph Abraham Sanders, Salo
mon Elias Cats en E. J. Heesfeld, uitma
kende hel genootschap met de administra
teuren der Hoogduitsche Israël. Gemeente,
ingediend verzoek om een door hen aange-
kochten tuin gelegen even buiten de Klei-
wegsche Poort aan het Bloemendaalsche
Verlaat tot begraafplaats te gebruiken,
gunstig beschikt. Deze begraafplaats werd
in 1846 en 1856 door schenkingen van grond
uitgebreid. Daar ze in de laatste jaren geen
voldoende ruimte meer bood, is sinds kort
onder de gemeente Waddinxveen een nieuwe
begraafplaats gemaakt, die op 16 Nov. 1930
door den opperrabyn Davids is ingeWyd.
In 1823 werd de synagoge, die oud en
bouwvallig was geworden, verkocht voor
510.—, waarna in 1827 het nieuwe kerk
gebouw gereed kwam, dat op 27 Sept. van
dat jaar werd ingewyd. In dien tusschentyd
werden de godsdienstoefeningen gehouden
in de Capel in de Looihal, aan de Jeruza-
lemstraat, waar thans het bureau van den
Armenraad is gevestigd. In 1856 en 1888
werd de synagoge gerestaureerd, terwyl in
dat laatste jaar de thans nog bestaande
woningen aan beide zyden der synagoge
werden gebouwd.
Als feit van de laatste jaren kan worden
gememoreerd, dat de kerkelyke gemeente
te Woerden door de Centrale Commissie in
1926 is opgeheven en haar gebied by Gouda
is gevoegd.
Op 8 Sept. 1927 werd het 100-jarig be
staan van de Goudsche synagoge op feeste-
lyke wyze herdacht. Uitvoerige publicaties
daarover verschenen in de Goudsche Cou
rant van 8 Sept. 1927 (De Goudsche Syna
goge 1827—1927 door G. J. J. Pot) en in
het Nieuw Israëlitisch Weekblad van 16
Sept. 1927.
Als leeraar en voorzanger waren o.a. aan
1 de Ned. Israëlitische Gemeente verbonden
de eerwaarde heeren: Hertz Polk, M. Mo-
nasch, Soes van Dantzig, Kupfer, Perets,
B. Hildesheim, B. Bleekrode, A. Ketellap
per, die hier by na 53 jaar leeraar was,
L. M. Rood, die hier byna 50 jaar voorzan
ger was, J. Metselaar, L. Frank en thans
sinds 1920 de eerwaarde heer L. Brommet.
De huidige voorzitter der Gemeente is de
heer A. Mogendorff.
Als telg van de Ned. Israëlitische Ge
meente moet het Centraal Tehuis voor Is
raëlieten in Nederland, dat hier ter stede
aan de Oosthaven is gevestigd, worden ge
noemd. Het is ontstaan uit het in 1841 door
het toenmalig Israëlitisch Armbestuur op
gerichte Oude Mannen- en Vrouwenhuis,
dat toenmaals in de Groenendaal was geves
tigd. Op 1 Nov. 1848 werd een eigen huis
betrokken aan de Turfmarkt, hetwelk in
1855 voor een grooter huis, eveneens aan
de Turfmarkt, werd verwisseld, teneinde ook
ouden van dagen van elders op te kunnen
nemen.. Tot Juni 1894 is die inrichting daar,
gebleven. In 1892 kocht het beBtuur, door
e«n legaat daartoe in staat gesteld, het
thans nog in gebruik zynde groote pand
aan de Oosthaven, dat toen onder het be-i
stuur kwam der daarvoor opgerichte ver-
eeniging „Centraal Israëlitisch Oude Man
nen- en Vrouwenhuis voor Nederland en de;
Koloniën. Sindsdien is in 1917 de naam der;
Vereeniging veranderd in Centraal Tehuis
voor Israëlieten in Nederland. Het bestuur
wordt thans gevormd door 20 regenten. Van
de 7 regenten van het Dagelyksch Bestuur
zyn er thans 3 te Gouda, 3 te Rotterdam
en 1 te 's-Gravenhage woonachtig.
J. BROMMET.
(Uitvoeriger verschenen in het Weekblad,
voor Israëlitische Huisgezinnen van 11 April
1930.)
VOOR GOED EN GOEDKOOP
1ST HET BESTE ADRES
A. E^RINKMAN Zn.
MARKT 31 - GOUDA M|
TELEFOON 2745 -
Voor behandeling van
Uw adree
Stoom- on Chemische WassCHorll
H. H. van Straatan
Tolol. 2004 Bleekersslngel es
Fluwetlensingel 68 - Gouda - Telef. 2497 (aak Ingang Burgemaestar Mirtensstiaat)
Dein 1831 meeat
verkochte Automobiel
ter wereld
Jeru.alemstraat 8
Telefoon 2673
GEVESTIGD SEDERT 1670 -
VOOR UW
KOSTENBEGROOTING VOORAF
Q O U DA:
□Irecleur J. 0. Hupkes
