H
Deze Courant komt in vele duizenden
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
«r
gezinnen. Gegarandeerde oplage 6500 ex
i
■o. 18135
Zaterdag 5 November 1932
71* Jaargang
Ditblad verschijnt dagelijks behalve op Zon- en Feestdagen
EERSTE BLAD.
DRUKWERK
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GO U DE RAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE,
FjlEUWERKERK, OUDERKERK,OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOENHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
Losse bladen uit het Dagboek
oan een Gouwenaar.
O
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
K.
hun hoogte-
Nat.Vg. Ryksd.
163
8
10
IS HET BESTE ADRES
84
22
4
2
577
608
491
498
472
459
421
Totaal aantal zetels
1
4
SJ
SJ
19
75
91
44
102
2
64
71
21
65
39
Rijksd.
32
100
62
65
95
16
45
28
5
10
3
23
8
3
12
2
ons
n en ons klaar
kt we onze belan-
Itijd grooter zien
ir dat ze daarom
4
6
2
2
2
1
A BRINKMAN Zn.
MARKT 31 - GOUDA
TELEFOON 2745 -
schrift ge-
voordiacht
iliede Boek-
-a plaatsing
5
4
Ryksd.
14
131
45
69
103
19
51
32
4
17
RÜksd.
12
153
54
62
73
16
45
25
230
133
89
75
37
22
7
4
3
VOOR GOED EN GOEDKOOP
wy allen, of we al dan niet rechtstreeks bij
voorgestelde bezuiniging betrokken zijn, on
zelven hebben voor te hoyden, dat bezui
nigingen noodig zijn, dat het invoeren daar
van altyd eenig belang moet treffen en dat
we ons moeten los maken van de welis
waar natuurlyke overtuiging, dat de belan
gen, waarbü wy betrokken zyn of die wy
steeds hebben behartigd of die meer .direct
binnen onzen gezichtskring liggen, nu juist
de belangen zyn, die niet opgeofferd had
den mogen worden »los van de meening,
dat niet wy, maar onze buurman bezuini
gen moet. We kunnen kritiek oefenen op
regeeringsvoorstellen tot Bezuiniging en we
moeten dat doen. Wanneer we ons daarnaast
maar in het duidelyke beaef, dat er bezui
nigd moet worden, weten vry te houden
van de meening, dat dat juist binnen
gebied niet moet gebeuren en ons
bewust weten te maken,
gen, die wy verdedigen
als anderer belangen, mi
nog niet grooter zijn.
G0I1ISIHE COURANT.
i i J J
Voor de Huisvrouwen zegt alles de
Modelwasscherij
Fa. J. H. VAN STRAATEN
tegen van die voorstellen afzonderlyk dis-
cussieeren we thans niet. Evenmin wordt
ontkend, dat de regeering by haar beslis
sing omtrent de voorstelen, die zy wil
overnemen, alleen met financieele factoren
hebben te rekenen en dat iedere bezuiniging,
die thans direct mogelyk is zonder ons
openbaar leven te ontwrichten, ook toelaat
baar zou zyn. Er kan door bezuiniging
aan belangen een schade worden toege
bracht, die wellicht op het oogenblik nau
welijks voelbaar zou zyn, maar die zich op
den duur ernstig zou wreken. In deze mo
gelijkheid mag zeker de regeering wel eens
overwegen, voor ze zoo ruw in onze rech-
terlyke organisatie gaat huishouden als de
commissie-Welter voorstelt, waar wellicht
op andere wyze op justitieel gebied een veel
doelmatiger bezuiniging -zou zyn in te voe
ren. Maar dit alles neemt niet weg, dat
De Rijksdagverki«zingen In Duitschland.
Hoe de parlementaire verhoudingen In Qultschland
zicITsInds 1919 ontwikkelden.
(Van een byzonderen V.D.-medewerker).
Voor de tweede maal in dit jaar zal het
Duitsche volk Zondag ter stembus gaan tot
net verkiezen van leden van den Ryksdag
De op 31 Juli j.l. gekozen Rijksdag heeft
slechts enkele zittingen gehouden en de ge
beurtenissen in het Duitsche parlement op
12 September van dit jaar, toen de Duitsche
Rykskanselier Von Papen het ontbindings-
decretet van den Rykspresident den presi
dent van den Rijksdag den nationaal-socia-
list Goering overhandigde, op een moment
dat volgens laatstgenoemde reeds was be
gonnen met de stemming over de door de
regeering afgekondigde noodverordeningen,
liggen nog versch in het geheugen. On
danks de protesten van nationaal-socialis-
tische zyde werd de Ryksdag ontbonden
verklaard en hadden de in de bewuste zit
ting gehouden stemmingen, die tegen de
regeering gericht waren, geen rechtsgeldig
heid.
Het is de tweede verkiezing voor den
Ryksdag, maar niet minder dan de vijfde
die dit jaar in Duitschland zal plaats heb
ben. Op 24 April werden in Pruisen en in
I eenige andere Duitsche staten Landdagver-
kiezingen gehouden, in Maar en April had
den verkiezingen voor de benoeming van
een Rykspresident plaats en op 31 Juli voor
de eerste maal Ryksdagverkiezingen. In en
kele Duitsche staten hebben nog eenige ma
len extra verkiezingen plaats gehad, zoo-
dat er Duitschers zyn, die zelfs dit jaar
voor de zevende maal naar de stembus
gaan.
Hieruit blykt wel, hoe verward de politie
ke toestand in Duitschland in het afgeloo-
pen jaar geweeet is. Hoe de toestand zich
na Zondag zal ontwikkelen, valt moeilyk te
voorspellen. Algemeen verwacht men, dat
de nationaal-socialisten over hun hoogte-
Maar waarom, daar zoo schatrijke
stofje is, heeft tot noch toe niemand,
dit beschreven ondernomen
IONATIUS WALVIS.
Zaterdag 5 November.
Gisterenavond hield ik voor de leden
van de Oudheidkundige Kring „Der
(Joudeeen magistrale lezing, getiteld;
„fragmenten uit de histone van het
Goudsche geslacht Bottetaar. Deze lezing
werd door talrijke intellectueelen in adem-
looze stilte gevolgd.
„In zeer ouden tijd, toen de Spienng-
straat nog Hofstraat, heette, stond aan
de IJsel aan de Oostzijde van de Haven
een burcht. De Heeren van Schoonhoven
en van Der (joude voerden een vorste
lijke Staat l Het was in den vrpegen
morgen van den eersten dag van Oogst
maand 1394 dat hier werd geboren Ghuy,
de stamvader van mijn geslacht. Het slot-
vertrek, een torenkamer, zag op het zui
den uit: de Krimpenerwaard. In het wa
zige verschiet teekende hei silhouet van
Schoonhoven zich tegen den hemel af.
Vierentwintig jaar later.
Een rijzige, jonge man keert uit de
Zuidelijke Nederlanden terug naar zijn
geboortestad. Veel is veranderd in dien
tijd. De heerlijkheid der Goude viel het
Grafelijk geslacht van Holland ten deel.
De jonker is nog slechts een gast in het
hooge huis aan de IJsel Op een druile-
rigen, grijzen middag in November jaagt
hij in het Goudsche Bosch. De reiger is
een trotsche vogel I De regen dropt van
de kale boomtakken; zijn voeten waden
door de natte, roodbruine bladeren. Her
tog Albrecht heeft uitgestrekte bosch-
perceelen verkocht; straks zal ook dit ge
deelte worden geveld. Vanaf den IJsel-
kant toet een hoorn. De jongen luistert.
Nog eens. Dan kiest hij den weg naar 4’
rivier. Een reiswagen heeft haar vooras
gebroken. Willem aelberechtse, de
Schoonhovensche magistraat, is een oud
man, hij bedwingt slechts mét moeite zijn
schichtige paard. Zijn blauwoogige doch
ter kijkt nieuwsgierig vafi onder de huif
uit naar den hulpvaardigen jonker.
Zes maanden later huwen zij, Ghuy en
Machteld van Schoonhoven. De Vicaris
Barent van Hont wacht hen voor het al
taar van de Kapel van Blois, genaamd
d'IJzere. Uit dit huwelijk spruit Ijsbrand.
Hij koopt een huis aan de Hofstraat. Zijn
stiet is bierbrouwer; zijn buren noemen
hem Ijsbrand Bottetaar. Het Goudsche
Kuyt is vermaard! In Zeeland, Brabant
en Vlaanderen schuimt het Goudsche bier
in de steenen kroezen.
De achterkleinzoon van ijsbrand, Fre-
derik Ariensz is rijk. Vele gouden munten,
waarin den beeldenaar van Keizer Karei
is geslagen, glinsteren in zijn geldkist.
Hij is de vriend van Dirk Crabeth, de
glasschilder. Op den avond van den
12 Januari 1552 slaat de bliksem in de
torenspits van de Sint Jan. De burgers
hebben toortsen en fakkels in de hand;
zij willen het vuur blusschen. Maar de
klokken van dit Godshuis zullen niet meer
luiden; zij storten uit den toren met dof
fen slag tegen de plavuizen.
1556. Fredehk Ariensz en zijn buurman
Gerrid Oerridsz, de vischkooper, hebben
een glas aan de nieuwe kerk geschonken,
een venster in het ChoorDirk Crabeth
heeft hen beiden geschilderd. Gekleed als
Discipelen van Johannes bukken zij zich
voor de traliën van zijn kerker. Vele jaren
later zal Rubens een ladder leenen. De
Vlaming wil deze karakteristieke koppen
van dichtbij bestudeeren.
In de 16e eeuw komt mijn geslacht tot
verval. Het vermaarde Goudsche bier
wordt niet meer geschonken 1
Het Fransche
ontwapening»- en veiligheidsplan.
Paul Boncour licht het plan toe.
Paul Boncour licht het plan toe.
Parijs stemt toe in een wyziging der
militaire bepalingen van Versailles.
Dienstplicht aan Duitschland toege
staan.
In de vergadering van het bureau der
ontwapeningsconferentie heeft Paul Bon-
cc.ur een uiteenzetting gegeven vaar het
nieuwe Fransche constructieve ontwape
ning»- en veiligheidsplan.
Boncour had zyn rede niet op
steld en gaf een geïmproviseerde
over het Fransche plan, hetgeen alle nadee-
len van Boncour's genmkkelijke welbe-
spraakthid weer sterk deed uitkomen, door
dat hij van den hak op den tak sprong en
steeds lange tusschenzinnen ten beste gaf,
die het volgen van zijn betoog bemoeilijk
ten.
Als Harriot niet te voren in de Fransche
Kamer een zooveel duidelijker uiteenzetting
mui het Fransche plan had gegeven, zou
het te betwijfelen zijn, of men terstond de
groote beteekenis van het nieuwe Fransche
plan zou hebben begrepen.
Deze beteekenis ligt hierin, dat zij de
mogelijkheid opent voor een betere Fransch-
Duitsche verstandhouding, doordat Frank
rijk in een wijziging der militaire bepalin
gen van het verdrag van Versailles toestemt
en aan Duitschland de bevoegdheid tot in
voering van den militairen dienstplicht wil
teruggeven, ook al zou Duitschland daar
door het offer van de opheffing der rijks-
weer moeten brengen.
Ten opzichte van het personeel der strijd
machten heeft het Fransche plan aan
Duitschland dus de gewenschte gelijkheid
van rechten. Met betrekking tot het mate
riaal, waarover Herriot in de Kamer niets
had gezegd, heeft Boncour zich bepaald tot
de verklaring, dat ook hier evenals met be
trekking tot het personeel naar een gelei
delijke unificatie in de verschillende landen
moet worden gestreefd.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal /2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
per kwartaal ƒ2.90, per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt.
Franco per post per kwartaal /8.15, met Zondagsblad ƒ3.80.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
hij onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zyn dagelijks geopend van 9—6 u|ir. Administratie en Redactie Telef.
fnterc. 2745. Postrekening 48400.
N. S. D. A. P
S. P. D.
Comm. Party
Centrum
Duitsch-Nationalen
Beiersche Volksparty
Duitsche Volksparty
Staatspartij
€hr. Soc. Volksd.
Duitsch Hannover
Econom. Party
Duitsche Boerenparty
Landbond
Landvolk
Volksrechtparty
Onafh. Soc. Party
Duitsch Sociale Party
Conserv. Party
Volksnat. Ryksver
Andere partyen
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken (behoorende tot den bezorgkring):
15 regels ƒ1.30, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den bezorgkringi
1—5 regels 1.55, elke regel meer 0.80. Advertentiën in het Zaterdagnummer 20
byslag op den prys. Liefdadigheids-advertentiën de helft van den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regels 2.25, elke regel meer ƒ0.50. Op
de voorpagina 50 hoogex.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bfj contract tot zeer gereduceerden
prijs. Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomst van soli«
handelaren, Advertentiebureux en onze agenten en moeten daags vóór de
aan het Bureau zyn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te zün.
Uit dezen staat blykt duidelijk, dat het
grootste gedeelte van de rec'hts-georiënteer-
de kiezers zich na 1928 hebbeiy vereenigd
in de Nationaal-Socialistische Duitsche Ar
beiderspartij. Dit blykt ook duidelük uit
de op deze party uitgebrachte stemmen,
namelyk op 20 Mei 1928 809.771 (2.6%);
op 14 September 1930 6.406.879 stemmen
(18.8%) en op 31 Juli 1982 13-745.781 stem
men (37.3%). Alle kleine partijen, tot zelfs
de Duitsche Volksparty, welke in den tijd
van Stresemann zooveel invloed had, zyn
ineengeschrompeld tot kleine groepen, in
zoo sterke mate dat dp zoo juist met name
genoemde party van 65 zetels in den eersten
Duitschen Ryksdag die na de omwenteling
werd gekozen, in sterkte is gedaald tot 7
zetels.
De verkiezingen op Zondag a.s. zyn van
groote beteekenis voor de verdere ontwik
keling van den politieken toestand in
Duitschland. Daar de tegenwoordige regeer
ders echter niet aan een of meer politieke
partijen gebonden zyn, moet worden afge
wacht of de uitspraak der kiezers zoo dui
delijk zal zyn, dat Von Papen en Von
Schleicher ook na Zondag desnoods zonder
Ryksdag uitsluitend met machtigingen van
den Rykspresident in den vorm van nood
verordeningen zullen durven verder te re-
geeren.
punt heen zyn en dat zy in den thans te
\erkiezen Ryksdag niet zooveel zetels zul
len verkrygen als by de vorige verkiezin
gen. Hoeveel zy in stemmen-aantal zullen
teruggaan, zal moeten worden afgewacht.
Van groot belang zal ook zyn het resultaat,
dat de sociaal-deirtocraten, die thans voor
het eerst weer in de oppositie zyn, zullen
weten te bereiken. Tevens zal dan blyken
of de Verliezen, die zy sinds 1928 voorna-
melyk naar links hebben geleden, thans ge
heel of gedeeltelijk zullen worden heroverd.
By de Ryksdagverkiezingen op 20 Mei 1928
hadden de ^ociaal-democraten met 9.151.059
stemmen 29.8% der kiezers ojj zich ver
eenigd, een percentage, dat bij de verkiezin
gen op 31 Juli 1932 met 7.959.712 stemmen
tot 21.8 bleek gedaald te zyn. By dezelfde
verkiezingen steeg de invloed van de Com
munisten op de kiezers van 10.6% met
3.263.354 stemmen in 1928 tot 14.3% met
5.282.626 stemmen op 31 Juli 1932. Hadden
cie sociaal-democraten in 1928 nog 153 ze
tels in den Ryksdag, dit aantal bedroeg in
de op 12 September j.l. ontbonden Ryksdag
nog slechts 138. De communisten waren
daarentegen gestegen van 54 tot 89 zetels.
Het kan by de ontwikkeling van den poli
tieken toestand in Duitschland sinds het ge
dwongen aftreden van Brüning als vast
staand worden aangenomen, dat het Duit
sche Ryk thans op een keerpunt in de ge
schiedenis is gekomen. In verband hiermede
is het van belang na te gaan hoe de poli
tieke toestand zich sinds de omwenteling in
November 1918 heeft ontwikkeld. Het best
blijft dit uit deverdeeling der zetels. In
de eerste Nationale Vergadering, die op 18
Januari 1919 werd gekozen en in de zes
parlementen, die tiet Duitsche volk daarna
als vertegenwoordigend lichaam naar Ber-
lyn zond. Deze verdeeling was aldus:
Ryksd. Ryksd.
107
143
77
68
41
19
30
14
14
3
23
6
3
19
Onze bezuinigingen.
Het rapport van de commissie-Vv eltei
heeft heel wat beroering in ons land ge
bracht. Dat is aan den eenen kant wel goed.
Wy hebben de laatste jaren al uit den
treure gehoord, dat de toestand onzer open
bare geldmiddelen tengevolge van de oeco
nomische crisis, die de geheele beschaafde
wereld teistert, niet schitterend was en
het daarom een eisch van gezond beleid was
bezuinigingen in te voeren. Maar we namen
dat feitelyk aan als kennisgeving. Wy onder
gingen allen in meerdere of mindere mate
de gevolgen der oeconomische crisis en
waren ons niettemin van den ernst van den
toestand over ’t algemeen niet bewust. Voor
een deel komt dat zeker, omdat die gevol
gen zich in ons land wat minder scherp
deden voelen dan in verreweg de meeste
andere landen en omdat wy erin slaagden
ons geld op peil en onze begroeting ten
minste ten-naaslen-by in evenwicht te hou
den. Maar voor een zeer groot deel was dat
ook een gevolg van de algemeen ménsche
lyke eigenschap om zich zoo weinig moge
lyk narigheden en vooral financieele zor
gen te realiseeren en het niet verder te
laten komen dan de vage gedachte, dat het-
niet al te best gaat en we daarmede reke
ning moeten houden, ons zelf te sussen met
de hoop, dat het nog wel zoo’n vaart niet
loopen zal
Uit dien toestand nu, uit die stemming
heeft het rapport van de commissie-Welter
ons allen min of meer opgeschrikt, al is
die schrik dan nog niet zoo erg hevig ge
weest. We hebben het plotseling voor ons
gezien, hoe een commissie van ernstige
mannen den financieelen toestand van ons
land zoo ernstig achtte, datke in onze open
bare huishouding bezuinigden meenen te
moeten voorstellen, die vry diep in ons
leven ingrepen. En daaruit hlbbèn de mees
ten van ons wel de ernstiga Conclusie ge
trokken, dat een vry ver dolrgevoerde be
zuiniging in onze staatshuishouding nood-
zakelykk was. Dat besef hadlren we noodig
en hebben we nog noodig, met het minst
ook tegenover die conclusie van de com-
missie-Welter en tegenover de reactie, die
het rapport dezer commissie gewekt heeft, i
Het kan wel niet anders of de voorstellen
van het rapport-Welter moesten in menigen
kring een sterk, vaak heftig verzet uitlok
ken. De erkenning, dat bezuiniging noodig
pleegt meestal gepaard te gaan met de
meening, dat onze buurman, niet wy, hoog
noodig bezuinigen moet. En wanneer bezui-
“fingen onze belangen dreigen te raken of
belangen, waarvoor wy ons warm plegen
te maken, dan zyn wy geneigd ze als onge
motiveerd of verkeerd te veroordeelen. Dat
wil nog niet zeggen, dat grof egoïsme ons
•Itijd leidt. Maar we hebben ons zoo ver
trouwd gemaakt met de levenssfeer en de
belangen van eigen kring of de belangen
•an welker behartiging wy onzen arbeid en
on« zorgen hebben besteed, dat we deze
belangen niet mee^ in haar juiste verhou
ding tot de beteekenis van anjere belangen
hunnen zien, maar integendeel steeds in
vergroote afmetingen, plegen waar te ne
men. Dat maakt het begrypelyk, waarom
tegen allerlei sociale maatregelen zoo’n
’t^rk verzet ryst in de kringen van arbei
ders, loontrekkenden en zy, die vooral voJr
arbeidersbelangen gevochten hebben, waar-
°m de ambtenaren zoo heftig tegen salaris
verlaging ageeren en advocaten en rechters
de opheffing van rechtbanken en kanton
gerechten tegen ’s lands belang achten.
Hiermede wil niet gezegd zyn, dat alle
voorstellen der commissie-Welter zijn toe te
Juichen. Over de waarde en het voor of
