Een practisch geschenk!
Elietra-Tecliflijch Bureau J.F.I T1IRI0N
ftentfc
VAN BOHEMEN Co.
TEÉfS' Modelslagtrij
Trouw
Ringen
Koopt In de „Koopt meer weken"
HERFST
Kanar|iajairaor45cl.
Siil Hui plrnkig
SANGÜINOSE
Rubber
Warmwaterzakken
SPECIALE AANBIEDING
Tr plaatselijk NAT. ckisisoomik a
nJSSS^S' SS,? sSjS"*1
J. A. HINKE
MARKT 70
Speciaalzaak voor Buikgordels, Elastieken
Kousen, Bustehouders, Rochthouders,
Suspensoirs en Breukbanden naar maat.
V
BON
TWILFIT CORSETTEN
J. L. BRUNS
Speculaasjes
Dik Speculaas
Boterletters
fl-1. I 1.1. ilHil, Mirlrt li
Op vertoon van dtze bon
GOUDSCHE COURaNT - ZATERDAG 19 NOV. 1932 - TWEEDE BLAD
DE
Oosthaven 12
6. Th, Timmermann
Rolpens, Rookworst
Hebt ge onze Etalage al gezien?
hint Nicolaas
Naaimachinehuls P. BÉIü
Drog.,, De Goudsche Gaper"
D. BLOOT
F. W. Reitstr. 7;
bij de firma GEBR. DE BRUIJN, Zeugestraat 76
Drogisterij Fotohandel HET BLAUWE KRUIS
HET LEVEN IS EEN PUZZLE
Magazijn „DE TIJD"
8. LUiJERlNK, KLEIWEG 38
Adverteert In dit Blad
Ivan I 14.- voor ff 10--
TEN BATE VAN HET
■EWEH DONDERDAG 23 NOV. in „CONCORDIA"
door Inden SLEUTELS 3e OPVOERING
van de IIAM
R. K. TOONEELVEREENIGINGEN B*LDP*TE"
lste Ran» on iieeie: NIC0 DB ROOIJ Jr.
nrsspuiuiMi m,
(Opgericht in 1857)
Het aantal spaarders bedroeg op:
KOOPT» UW
b«
Gedipl Kapper,
SINT ANTHONIESTRAAT 10.
Ruime keuze
Parfumril* an TolletirtHralaa.
WITTE STADBRIEFJES
verkrijgbaar.
31 DECEMBER
1927:
1928:
1929:
1 1930:
1 1931:
bedraagt op heden:
4.453
5.613
7.076
8.695
9.957
10.559
ciifer?sPRE^TvOoTzimZELr ^bumde
1-™? DE WINTERMAANDEN
SPECIAAL AANBEVOLEN onze fü„e
en KNAKWORSTJES.
Zie deze week onze welverzorgde etalage.
L. TIENDEWEG 49 TELEF. 2094.
AUerwege bekroond met gouden em zilveren
medailles, plus Beker als Kampioensprys.
v*rST. NICOLAAS W KERSTMIS
een VRRWARMINGS-Of HUISHOUDELIJK ELECTRISOH APPARAAT
een TELEFUNKEN RADIO-TOESTEL.
L. TIENDEWEG 24 GOUDA TEL. No. 2115.
TELEFUNKEN SERVICE STATION.
Hat horloge von
Europeeiche vermaardheid
t Alt... .ertrijpho., b|
horfopemotier, hariiMboai mm
nevemieand Zeatta leeke»
Zy bevat een keur van
artikelen in
GOUD ZILVER
en UURWERKEN,
zoowel vo«r Dame» als
Heeren, die zich bij uit
stek leenen voor
Geschenk-artikelen
geschikt voor
HORLOGES voer Dames
en Heeren.
Gouwe 121 Gouda - Tel. 2592
is Uw adres voor aankoop van een NAAIMACHINE. Wij hebben de alleen-
vertegenwoordiging der Pfaff-, Veste-, Kohier- en Gritzner Naaimachines
voor Gouda* en omstreken.
Vakkundig adres voor reparatie van alle merken naaimachines met volle
garantie, tevens gelegenheid tot inruilen.
Naalden, olie en divense onderdeelen verkrijgbaar.
Vraagt gedurende de Koopt-méér weken Uw BONNEN.
GOUDA,
KORTE TIENDEWEG 10.
ROTTERDAM,
HAAGSCHEVEER 6a.
Leveranciers van de Goudsche Ziekenfondsen, Rotterdamsch
Ziekenfonds en Gemeentelijke instellingen.
De bloedarmoede is de meest ver
spreide kwaal van onzen tijd. Het
bloed bevat dan te weinig bloed
lichaampjes, is niet gezond genoeg
om aan spieren, zenuwen en hersenen
de vereischte kracht te geven.
Het beste middel om het verzwakte
bloed te herstellen is de Sanguinose
te gebruiken, die met groote zeker
heid de bloedarmoede overwint.
Per flacon ƒ2.—, 6 fl. ƒ11—.
12 fl. ƒ21.—.
Verkrijgbaar bij Apothekers en
Drogisten
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
VAN DAM Co.,
öb Riemerstraat 2c/4. Den Haag.
prima 'kwaliteit
vanaf 1.35.
MARKT 6 TELEF. 2423.
Op vertoon van deze BON geven wij van 21 NOVEMBER3 nPrpuT,
IO Korting ®®E|
op verscheidene ELECTRISCHE APPARATEN Wii
aandacht op een pas ontvangen STDFZUIGER van f 49— waaïm
een korting geven van 10 Vraég vrijblijvend deraonstiS 00
Ook verkoop van KOOLH AARDEN en PHILIPS RADIO uit
leverbaar. 1U Ult voorraa
BEL OP No. 2657, Wij staan voor U gereed
ZiSt gti zniiüg op uw figuur? Geeft rij het de vereisehk J
steun, de juiste contour, algeheele vrijheid van bewevin.1
Door een „Twiifit" te dragen kunt gij uw figuur alle vow
deeien geven die het verdient en voor Uzelf verkrijgen
modisch figuur, omdBt ieder „Twiifit" model otT weten
schappelijke grondslag gemodelleerd is en een -
comfort geeft. ■—•oom
VERKRIGBAAR IN MATEN TOT 100 c.M. bij
PLANTABOTER verkrijgbaar onder het controlemal
v- d- Vegetariërs bond. VRAAGT UW BONNEN.
84—1216"18 cent per ons
814 cent per ons
1.20 per pond
v.b. ROOGAERDT
L. TIENDEWEG 43, Telef. 2593
SPOORSTRAAT 37 Telef. 2189
Belangrijk bericht aan Heeren Rookers
CRISIS-SIGAREN EN CRISIS-TABAK
Deze week beginnen wy een groote party sigaren uit te verkoopen. Let goed op! Lam
rbLü?daChtien maakt ^ebruik van de aanbieding. Wij gaan 10 fijne sigaren vo»
I kwartje verkoopen en geven 1 er by om op te steken, dus goed begrepen, U km*
10 pV°^r i J^veng^gaan WÜ n°A door met de zakjes inhoudende
10 sigaren. Restanten voor 30<cent fa de eerste 1000 onzen crisistabak zijn weggenven
1 008 «öfgeven. U weet hoe wij die weggeven. 6 Sigaren veor
bekendadres ontvangrt een ons crisistabak cadeau. Alleen verkrijgbaar bij 't van ggdi
*- Turlntmrkt Qouda
LUXE DOOZEN. ZEEP EN EAU DE COLOGNE.
ZEISS IKON CAMERA MET GRATIS FILM 6x9
verpakt in Luxe doos II.
BURG- MARTENSSINCEL. VRAAGT BONNENümil!
Specula»» 17/, en 20 cent per pond
Amandelapeculaa» 22/, e» 32'/, ct. p. p.
Middel.lagapeculaa» 16 cent per una
De strijd om het bestaan is zwaar. Ik heb
de sleutel gevonden tot Levensblijheid.
PRIKKEN a 10 CENT
op myn prikplank beteekent: Geld verdienen
Fraaie prijzen.
VLAMINGSTRAAT 11 GOUDA. I
kunt U een
bekomen, zoolang de voorraad strekt,
bij
VIJF BOEKEN MET PREMIE
Dr. J. RUTGERS
HET MYSTERIE DER VOORTPLANTING
Dit vraagstuk, schijnbaar eenvoudig, ia zoo ingewikkeld, hethangt zoo innig aamen met ons fijnste zieleleven en met onze
eerste levensvoorwaarden, de vraag grijpt zóózeer in op elk gebied, dat een oppervlakkige behandeling nooit in staat zat
yn ons de juiste oplossing te verschaffen; daarvoor is een volledige behandeling van de kwestie noodig, welke in dit
standaardwerk gegeven wordt.
Gebonden m linnen prachtband: Prijs 4.50.
Dr. F. DUMSTREY
DE HYGIENE DER VROUW IN GEZONDE EN ZIEKE DAGEN
.van waartegen zelfs in beschaafde kringen nog zoo dikwijls wordt gezondigd,
bevelen Het werk in aanb®y°|fni €n dat reeds is voldoende om de lezing van dit boek met genoegen aan te
PriJs gebTi^en f 3 75 mt,e,fbaar modeI' in k>earendruk, -van het vrouwelijk,lichaam.
Dr. EMILE BOULANGEK
J HANDBOEK VOOR GEHUWDEN
populaire verhandeling over den man en de vrouw met uitslaande platen In kleurendruk en 76 illustraties tusschen den
ZZZPrijs gebonden 3.25.
Dr. H. BATENBURG
BOEK voor verloofden en jonggehuwden
enz 66e waarschuwingen. Belangrijke voorschriften. Geneeskundige bemerkingen. Practische wenken
enz. J» to* 78e duizendtal. Opnieuw bewerkt en geill. met 19 anatomische afbeeldingen en extra bijlage voor jonge moeders»
Dr. J„ VAN DER VUURST DE VRIES
Speciaal Arts voor Ziekten der Urinewegen en Sexologie te Amsterdam
GEVAREN VOOR JONGE MANNEN EN HOE DAARAAN TE ONTKOMEN
Prijs 1.25.
W bIeden wy v-00r van 110—in verzegeld pakket, betaalbaar in maandelyksche
termijnen van ƒ1.— of meer, naar verkiezing Iedere kooper ontvangt bovendien een premieboek, getiteld:
BLSA EN MARY, door D. LIMBURGER.
l^O1 U?t teIversprfiden °P den no« immer zoo duisteren weg van liefde en sexualiteit,
q a 'tl- luinep prachtband met omslag in kleurendruk.
SKS*!*besteUing van deze buitengewone aanbieding is gewenscht. De complete serie en premieboek worden direct na
ontvangst van onderstaand bestelbiljet toegezonden door:
N.V. QEBR. QRAAUW's Uitgevers MaetschappIJ en Boekhandel te Amsterdam
SINGEL 81, Telefoon 46460, Port-Giro Na. 70310.
- «fa
BESTELBILJET
Onderyeteekende ».r»oeirt N.V(MBRSL GRAAUW» Uitg.-Mg, en Boekhandel te Amsterdam, Singel 80, t» .enden'
v-1 V, VIJ* BOEKEN en PREMIEBOEK: ELBA ESI MART
V<d,em aanbieding ia de «ODIWCHE 0O7JRANT ran 21 No». 1932 voor de» „ijs van 10— en wenscht dit bodrog
betalen in maandelyksche termynen van
i 3
^aam: Woonplaats:
S. v. p. duidelijk aangeven, welk bedrag per maand betaald zal worden.
Schemering.
Er is een wondere bekoring in de scheme
ring. Wanneer het laatjste zonlicht is weg
gegleden van de hoogste boomtoppen, maar
de lucht nog nauw merkbaar kleurt van hot
laatste licht en over |het land een nauw
zichtbaar blauwig waas begint te nevelen,
waarin alle vormen en kleuren vervagen,
dan is het ons, of wy jjn de stilte van den
vallenden avond gaan| door een andere
wereld dan de altijd gekende en of in ons
hart vreemde droomeij opryzen en een
zachte weemoed zich sluiert om de verlan
gens en begeerten van j allen dag. De een
zal die eigenaardige bekoring van het weg
stervend licht sterker ondergaan dan de
ander. Ook zullen wy in de eene stemming
er toegankelijker voor zijn dan in de andere.
Maar allen en by na ajtyd ondergaan we
dezen invloed. En het is ons of lang ver
leden tyden herleven, of oude verwachtin
gen nieuw leven krijgep, of het leven ons
anders schijnt dan in de helderheid van den
dag, of we weer durven hopen en de moei
lijkheden en zorgen, die óns beklemmen, zich
oplossen in het blauwig waaa; dat alles
anders maakt. Vaak geven we ons geen
rekenschap van deze eigenaardige avond
stemming. Het leven is zoo druk, allerlei
dingen en vragen eischen zoo voortdurend
onze aandacht op. Het imag zijn, dat een
glimlach zich om onzen mond plooit en
we een oogenblik stil staan om rondom ons
te zien, verrast door die vreemde, nieuwe
stemming, we denken ijoch nauwelijks er
aan, dat het deze schemering is, die een
dergelijken invloed op ons oefent. En ook
wanneer we ons er wel van bewust zy'n', dan
aanvaarden we alleen .zonder ons af te
vragen, waarom nu todh dat schemerige
licht en de stilte rondoAj ons ons anders
maakt dan we in den drukken dag en ift ons
werk gewoonlijk zijn. Toch loont het mis
schien wel de moeite zkib daarvan reken
schap te geven. Er moet toch wel een reden
voor zijn. Er moet ook, dunkt me, wel een
beteekenis achter zyn. Wgnt waarom, waar
om toch stemt deze schemering ons, wel niet
altijd, maar toch ons allén wel eens, zelfa
den meest nuchteren en prftktischen mensch,
niet alleen zachter en weemoediger, maar
ook verwachtender, idealistischer, roman
tischer 1
We gaan zoo weloverwogen, zakelijk,
nuchter, bedachtzaam onzen weg door het
groote leven. We willen nipt weten van an
dere dingen dan zuivere zakelijkheid en ge
degen verstandelijkheid. En we glimlachen
ietwat spottend, waarin iemand, een ver
liefde, een dichter, een dweeper, eens een
oogenblik uitdien zakelykeh, verstandelyken
toon valt. En toch is diep in ieder van ons
iets gebleven van het kindj dat het wonder
verwacht. We hebben er geen naam voor en
geen vorm. Maar weggescholen in de ver
borgenheid van ons eigen hart, waar nie
mand het ziet en niemand het vermoedt,
leeft nog iets van den droom. En die droom
is het, die schuchter naar voren komt, wan
neer de dingen van den dag vervagen in het
wegstervend licht. Het lev^n zelf is druk,
zakelijk, nuchter, heeft scherper contouren
en besliste vormen.
Er is geen ontkomen aan; twee maal twen
is vier. Maar in dit licht der
verliezen de dingen hun scherpe,^
trekken. Het wordt alles onzeker"*^
felsnd. Dat zijn het licht en fle sfeer
de droom leven kan. Alles ils niet
meer als het helle daglicht lijkt,
tasie krijgt vrijer spel. En we
een eigen wereld opbouwen zonder
werkelijkheid direct onze falntasieëy tegen
spreekt. Het vreemde verlangen in ons fluis
tert, dat het toch nog zoo heel zeker niet is,
dat tweemaal twee altijd vier is.
Zou het dat niet vooral *ijn? Zeker het
feit, dat we veelal onze dagtaak beëindigd
hebben en niet meer zoo geheel leven in de
Een Regrentendagboek uit de 18e eeuw.
»24 Juny 1762 Publicatie gedaan we-
„gens 't ommegaan van de Open Schaal
„van 't weeshuys.
In April was gecollecteerd voor de Aal-
moezeniers; nu kwam het andere armbe-
j stuur aan de beurt.
July Extra ordinaris regtdag (bui-
ongewone rechtzitting).
„De saak van d Erfgenamen van Cinq
„voldongen, de stukken overgegeeven en
„de zaak in advis gehouden ider in te
«Leggen 200 gl, consignatiepenningen,
„advocaten verkooren by scheepenen om
„te adviseeren in 's Hage Johan festus
„van Breugel en Johannes Brouwer.
De partijen in het proces waren uitge
praat en hadden elk hun stukken aan de
vierschaar overgegeven. Deze besloot nu de
zaak „in advis te houden" (zich over de
zaak te beraden). Maar om zeker te zijn,
dat de verliezende party straks de, aan de
vierschaar toekomende, gerechtskosten zou
betalen, liet deze de béide partyen elk 200
gl. „inleggen". Dat was nog naar middel-
eeuwsch gebruik. Die pennfngen werden
aan de vierschaar in „consignatie" (bewa
ring) gegeven.
Hoewel er verschillende rechtsgeleerden
in de vierschaar zaten, werd besloten om
het advies van een tweetal Haagsche advo
caten in te winnen. Tegenwoordig komt dit
niet meer voor; de rechtbanken beslissen
zelf, zoodra de twistende partijen elk hun
standpunt hebben uiteengezet.
„Willem Nabbe gedagvaart zynde, en
„niet gecompareerd (verschenen) gecon-
„demneert (veroordeeld).
„Missive na den Hofraad geschreeven
„van den Koning van Pruysrti over de
„zaak van Mevrouw van den Burch: hoe
„men hier procedeert.
Die „Hofraad van den Koning van Pruy-
sea" was de advocaat Trendelenburg. De
vierschaar had intusschen ook, den anderen
Kleefschen brief en het schrijven van Me
vrouw van der Burch in handen gekregen.
De vierschaar richtte daarop tot de „Hoog-
loflyke Clev Markische Lande Regeering
Te Cleve" een schrijven, waarin zy zich op
het standpunt van Mevrouw van der Burch
stelde.
Schepenen deelden mede, dat aan me
vrouw van der Burch geen beteekening van
het exploit had plaats gehad en „dat indien
de gemelde Regeerings Advocaat Hofraad
Trendelenburg iets tot Lasten van gemelde
Vrouwe Weduwe Van der Burch heeft, hy
zal alhier een Practigyn (procureur) moeten
qualificeeren (machtigen) omme teegens
dezelve (haar) na Style Locaal te Proce-
deeren (een proces te beginnen op de wijze,
zooals dat in Gouda is voorgeschreven).
De Goudsche schepenen waren niet zoo
beleefd als de Kleefsche regeering; zy zei
den niet aan het slot van hun brief, dat zy
tot wederdienst bereid waren.
„Gezegelt: de Bleykerye van Willem
„Nabbe Leggende op de Oingel
„Cleywegs en potterspoort.
Ontf: 4 st.
Willem Nabbe was, zooals hierboven reeds
is gebleken, veroordeeld om zyn schuld aan
den secretaris van Eyck te betalen. Hy had
daaraan niet voldaan en bijgevolg werd zijn
bleekery verzegeld. Die verzegeling was de
inleiding tot den verkoop foor schuld.
„22 Juli. Publicatie gedaan wegens de
„St. Jacobsmarkt.
„Present Baillu, jongkint, Hoeve, Boon,
„Secrets Boers.
Die publicatie was de afkondiging van de
Goudsche kermis. Van oudsher begint (of
is het nu „begon" de Goudsche kermis,
die vroeger St. Jacobsmarkt heette, op den
eersten Maandag na 26 Juli, den naamdag
van St. Jacob.
In 1762 viel St. Jacob op Zondag, zoodat
de kermis op 26 Juli een aanvang nam.
By die publicatie, die steeds op Donder
dag vóór de kermis plaats had, werd van
de pui van het stadshuis bekend gemaakt,
dat de kermis op den eerstvolgenden Maan
dag zou beginnen en zes dagen zou duren.
Verder werd afgekondigd, „dat een iegelyk
drie dagen voor en drie dagen na (de ker
mis) vry met zyn persoon en goederen tot
en van dezelve zal mogen gaan, en keeren,
van (het oogenblik) dat het kruis aan de
poorten zal zyn aangeslagen tot dat het
weder zal zyn afgenomen."
Drie dagen voordat de kermis begon werd
aan elk van de stadspoorten een kruis be
vestigd, dat pas drie dagen na afloop daar
van werd afgenomen.
Dat kruis was het teeken van de markt-
vryheid en den marktvrede. Terwijl onder
normale omstandigheden een koopman van
buiten de stad zyn waren in Gouda niet
mocht verhandelen, was dit hem gedurende
den tyd van de marktvryheid wel toege
staan. Marktvrede wilde zeggen, dat be
paalde geschillen moesten blyven rusten.
Als gevolg daarvan kon bijvoorbeeld een
vreemde koopman, die aan een Gouwenaar
geld schuldig was, zich gedurende de ker
mis rustig in Gouda vertoonen, zonder ge
vaar te loopen om te worden gegijzeld.
„25 Augustus geweest na den drecht
„om op te neemen de tweejarige reke
ning van 't jaagpad van Amsterdam en
„Gouda met de volgende Heeren
Amsterdam
G. Witzen
J. Trip
Q. W. van Hoorn
S. Dedel
J. G. Kerseboom
J. Doorn
J. Thiery
Kerchem
Gouda
Mr. D. M. Jongkind
f» W. der Hoeve
n Mr. dTw. Lestevenen
n Mr. N. van Toulon
A. Alewy'n
Mr. H. van Eyck
n G. van Brandwijk
Mr. C. Boers
J. T. Breda
„en overgeschoten van
„Mey 1760 tot 1761 1373—4—9%
„van 1761 tot 1762 voor 538—2—1 I
„rekening van Gouda
1911—6—10% I
zakelijke sfeer, zal vaak eenigen invloed
doen gelden. De stilte rondom ons en de ver
stilling van het drukke leven trekt onze ge
dachten weg van de realiteit en doet ons
gemakkelijker inkeeren in ons zelf en luis-
nog spreken, maar die in de drukte van den
dag onverstaanbaar zyn. Maar de voor
naamste invloed zal toch wel uitgaan van
het andere licht en de verandering, die daar
door de uiterlijke wereld om ons heen on
dergaat. In de middagzon kan het toch soms
ook stil zijn op het land en in het klare
licht van den vroegen morgen. Maar de
wereld om ons is dan helder en duidelijk en
beslist. Nu in de avondschemering gaan we
door een andere \frereld met andere vormer
niet alleen, maar met vervloeiende vormen
en omtrekken ook. Zqo krygt de wereld iets
van de droomwereld poor ons, waarin alles
minder zeker is. En Ijn deze minder zekere,
minder duidelijke, vage wereld, waarin alles
niet zoo stevig op «ijn beenen staat, kan
ook onze droom herleven. De verwachtingen,
die-we ons zeiven niet bekennen durven,
maar die leven in het binnenste van ons
hart, treden naar voren. En niet alleen de
uiterlijke wereld om ons, makr ook het leven
verliest zyn harde nuchterheid. En in oiis
hart herleeft weer het kind.
K.
De negen hierboven genoemde Goudsche
Heeren waren naar het „HuiB aan de
Drecht" geweest om aldaar een zevental
Amsterdamsche collega's te ontmoeten ten
einde met hen de tweejaarlijksche rekening
van het jaagpad en den waterweg tusschen
Gouda en Amsterdam op te nemen. Zonder
twijfel was die tocht „na den drecht" een
om de twee jaren terugkeerend pretje. Het
is moeilijk te denken, dat zestien regenten
zich de moeite van een verre reis zouden
getroosten alleen maar om de juistheid van
een rekening te contróleeren. De eigenlijke
redenen van die tocht zullen wel zijn ge
weest de gebruikelijke „treffelycke maeltyt"
en het „glasie wijn".
Jaagpad en waterweg waren, zooals trou
wens uit het hier medegedeelde onmiddellijk
v°lfTt, gemeenschappelijk eigendom van Am
sterdam en Gouda. Dit was eveneens het
geval met de daarbij behoorende sluizen,
tollen, tolhuizen en het „Huis aan de
Drecht", dat aan de samenvloeiing van Aar
en Drecht was gelegen.
Aan dien waterweg met jaagpad en toe-
behooren is een heele geschiedenis verbon
den.
Reeds in 1639, toen zich de behoefte aan
een behoorlijke verbinding te water tus
schen Amsterdam en Gouda meer en meer
deed gevoelen, werden „Burgemeesters ge-
authoriseerd (gemachtigd) in conferentie te
treeden met de Heeren van Amsterdam no
pende een Jagtpad door Swammerdam en
nieuwcoop".
By de daarop volgende onderhandelingen
kwam men echter tot de conclusie, dat er
een betere verbinding tot stand kon worden
gebracht, wanneer men de „Goudkade" volg
de. In beginsel werd dan ook aan het nieuwe
plan de voorkeur gegeven.
In 1655 berichtten „Burgemeesters en
Regeerders van de Steden Amsterdam en
Gouda" aan de Staten van Holland, dat zy
„tot gerief van de reisende man een vaert
ende treckpadt tusschen de voorsz steden"
wenschten aan te leggen. In verband daar
mee, zoo deelden zjj vsrder mede, was het
noodzakelijk, dat die steden menige landen
van particuliere ingezetenen van deze pro
vincie aen haer souden moeten hebben" (in
eigendom zouden verkrijgen). Zy verzochten
dan ook aan de Staten, dat die landen „tot
taxatie van neutralen" (tegen de door neu
trale personen bepaalde prijs) aan hen zou
den worden toegewezen.
Edn onteigeningswet bestond er in dien
tyd niet. Toch liep alles vlot van stapel,
want den 28 Februari 1656 besloot de Goud
sche vroedschap „te persisteeren by voor-
gaende resolutie in dato 13 Juli 1655 (haar
besluit van 13 Juli 1655 te handhaven),
waarbij de Heeren Burgemeesteren syn ge-
autoriseert (gemachtigd) het voorsz. werek
met de heeren van Amsterdam te vol-
trtcken".
Nu moest de geldkwestie nog worden op
gelost. Ook dat was spoedig in orde; het
ging net eender als bij den bouw van de
nieuwe Kleiwegsbrug, het geld werd een
voudig geleend. Welk bedrag en op welke
wijze men leende, kan men lezen in het
vroedschapsverslag van 28 Mei 1657, lui
dende als volgt:
„Rapport gedaen wesende van het treek-
pat ende geproponeert (medegedeeld zijn
de) dat hetselve is besteet te maeken (aan
besteed) ende geen penningen in voorraet
(en er geen geld in kas is).
Soo is in deliberatie (bespreking) ge
bracht off de penningen daertoe requiree-
rende (noodig zijnde) niet en sullen werden
genegotieert (geleend).
Is geresolveert (besloten) ende verstaen
de penningen te negotieeren (leenen) op
'lyffrenten ter somrae van vyff ende twin-
tich duysent gulden te prefereeren de bur
gers voor vreemden (waarbij de burgers den
voorrang hebben boven vreemdelingen) te
gen den penningh twaelff".
Deze leening was van een geheel ander
karakter dan de tegenwoordige; de geleen
de hoofdsomnien werden nooit terugbetaald.
Voor iedere honderd gulden, die men ter
leen gaf, kreeg men gedurende zijn heele
leven jaarlijks twaalf gulden uitgekeerd.
D§?e wijze van sluiten van een leening kon
voor de stad evengoed voor- als nadeelig
I zyn; elke afzonderlijke overeenkomst van
geldleening was een kanscontract.
I De Stad zag in deze leening blijkbaar een
weldaad voor haar inwoners. Het is anders
moeilyk te begrijpen, waarom zy haar
poorters „voor vreemden prefereerde".
Later leende de Stad op denzelfden voet
nog eens 25000 en 15 16000 gulden.
In 1658 waren jaagpad en trekvaart zoo
goed als klaar; men besloot de toen no£ te
kort komende gelden te leenen tegen „3 en
ten hondert losrente".
Aan de gelden, benoodigd voor de be
taling van die lyf- en losrenten, kwamen
Gouda en Amsterdam door het heffen van
tollen en „gabellen". „Gabellen" waren in
dit geval de rechten, die van een ieder wer
den geheven, die van waterweg of jaagpad
gebruik maakte.
Zoodra was de verbinding tusschen Gouda
en Amsterdam niet tot stand gekomen, of
een lange reeks van verordeningen trad in
werking. Er kwamen dienstregelingen voor
de „jaagh Schuyten", uitvoerige tarieven
voor het vervoer van personen en goederen,
instructies voor de schippers en hun knechts,
voor de tolba' n, voor de jagers, voor de
sluiswachters, kortom voor een ieder, die
iets met den waterweg te maken had.
AI deze reglementen werden in den loop
der jaren steeds weer gewyzigd en aange
vuld.
Voor de Heeren van de Regeering was er
aldus weer een nieuw gehjed bijgekomen,
waarop zy hun bekwaamheden als wetgevers
konden toonen.
Deze toestand, waarby Amsterdam en
Gouda ver buiten hun stadsmuren hun rech
ten deden gelden, is ongewijzigd blijven be
staan tot 1824. Toen ging het niet langer,
want Aar, Drecht en Arastel waren onge
schikt geworden voor de vaart van de steeds
grooter wordende schepen. De regeering
keurde daarom goed, dat het Heemraad
schap van den Amstel en den Nieuwen Am-
stel een grondige verbetering ter hand zou
nemen en machtigde bij Koninklijk Besluit
van 5 April 1823 dat Heemraadschap tot de
overneming van de Vaart van de Drecht tot
de Amstel, onder verplichting een overeen
komst te maken met de eigenaars. De
nieuwe toestand zou ingaan 1 Januari 1824.
Gouda bleef eigenares van alle werken
van de stad tot aan den Rijn, de Gouwslui»
inbegrepen. Verder moest het Heemraad
schap een jaarlyksche schadeloosstelling
aan de Stad betalen van 2000.en ver
bond het zich ieder jaar te zullen bijpassen
hetgeen de scheepvaartrechten op de GouWe
minder dan 2500.zouden opbrengen.
Ten slotte kreeg de Stad een uitkeering in
eens van ƒ9477.voor haar aandeel in de
vaste goederen benoorden den Rijn.
Nog had GcAttla dus invloed op den water
weg naar Amsterdam. Maar ook hieraan
zou een eind komen.
Den 20ste Februari 1894 besloot de Goud-
sehe gnu—itnraad «iet ai gameene ateramen_
de Turfsingel en de Gouwe met jaagpad
aan de Provincie te verkoopen.
De koopsom bedroeg ƒ232.692. De Stad
had de keus tusschen de uitkeering van dat
bedrag ineens of de jaarlyksche rente daar
van ad 4 met dien verstande, dat wan
neer de Provincie niet langer op de Gouwe
rechten zou heffen, de hoofdsom aan haar
zou worden uitgekeerd. De Stad gaf de
voorkeur aan de rente,
De Stad kreeg bovendien voor het onder
houd van de verbinding tusschen den
Hollandschen Usel en de Gouwe in de ge
meente een jaarlyksche bijdrage van
12000. Mèt de bovengenoemde rente ad
4 ontving de Stad dus per jaar als ver
goeding van haar vroegere rechten op de
Gouwe ruim ƒ21000.
Hoewel de inkomsten uit die scheepvaart
rechten na de opening van het Merwede-
kanaal reeds aanzienlijk waren verminderd,
en de jaarlyksche vergoeding, die de Pro
vincie zou betalen weer veel lager was,
had burgemeester van Bergen IJzendoorn,
het algemeen belang vooropstellende, den
verkoop warm aanbevolen.
Als gevolg van deze overeenkomst-moe®.,*
ten er nu nog enkele personeelswisselingen f
plaats hebben.
Wij zijn niet op aarde geplaatst om te
gtnie/en, maar om onzen plicht te doen
FEUILLETON.
De gaheimzinnige ver
dwijning van Robert Grell.
(Geautoriseerde vertjaling).
54 Nftdruk verboden.
Fairfield, ouwe jongen, zei hij ernstig,
wij hebben samen genoeg doorgemaakt om
te bewijzen dat ik geen lafaard ben. Ik-
zweer bij mijn eer dat il$ niets te maken
heb met den dood van den man of^hoon
ik reden had om hem dood te wen-
■chen. Dat weet God! Denk je dat ik uit
angst voor mijzelf mij verscholen heb?
Ongeduldig schudde Fairfield het hoofd
en zich losrukkend liep hij Bnel de kamer
op en neer.
Dat is alleB goed en wel, Grell, zei hij
wat zachter, maar tegenover de feiten ia
het moeilijk te gelooven Je verdwijnt on
middellijk na den moord, nadat je mij eerst
bob laten liegen om je aftofcht te dekken
en voor het eerst hoor ik wedr van je nu je
geld noodig hebt. Het is ongelooflijk Als ik
jou was, zou ik nu heengaan.' Terwijle van
vroeger -,al ik niets vertellen Van je bezoek
nier. maar je helpen door andere middelen
n«enAls je niet de hand In dien moord
hebt gehad, kom dan voor dien dag als een
wan en veoht er voor Ik zal je steunen.
Dank je.
Er was een droge bitterheid in Grell's
toon, die Sir Ralph niet ontging.
Tk had geen beteren raad kunnen krij
gen al» ik naar Scotland Yard was gegaan.
Zijn stem' kreeg een nieuwen, harden
klank.
- Zie eens hier FairfieW. Stel, dat ik
iets van die zaak weetstel dat ik wf»et wie
Harry Goldenbu^g was en hoe en waarom
hij werd vermoord stel dat ik was geble
ven, terwijl het onddrzoek werd ingesteld,
dan zou ik of ?en vriend hebben moeten
verraden of den last op mijn eigen Behou
ders nemenstel dat ik oprecht was dien
avond, toen ik Je verzooht mijn afwezig
heid uit de $t.. Jermijns club te verbergen
dat ik niets deed, wat ik niet nog eene zou
doen
Hij sloeg met zijn vuist op de tafel en
zijn oogen glinsterden woest
Ik zeg je, dat ik geen keus in die zaak
Zelfs jij. die mij het best kent van
I weet niet. wat ik heb door
die man dood lag. Sedert heb ik
in He hel geleefd. De politie heeft mij sinds
dien tijd op de hielen gezeten. Ik had maar
heel weinig geld bij mij en durfde het niet
wagen een cheque te innen, terwijl men
dacht dat ik dood was.
Hij haalde een gouden horloge ajn
zak.
- Tk durfde zelfs dit niet beleenen, want
ook de pandjeshuizen werden bewaakt. Zij
heletten al mijn pogingen om op andere
wijze geld in handen te krijgen en hebben
mff van miin vrienden -gescheiden Tk heb
vf**tien shillin-r over e« toch heb ik sedert
zij mij eergisteren uit mijn schuilplaats
hebben verjaagd geen onderdak durven zóe-
ken uit vrees hun achterdocht op te wek»
ken. Ik heb vannacht op den Theemsoever
geslapen.
Hij zweeg, uitgeput door zijn eigen op
winding. Fairfield had hem in oogenblik-
ken van gevaar gezien, dooh nooit was hij
zoo buiten zichzelf geweest. Hij kon zien
dat een van de gespierde handen werkelijk
beefde, en dat alleen was bewijs genoeg van
de hevigheid der ontroering van den opge-
jaagden man Hij eih® naar een klein tafel
tje, schonk een glas vol met cognac en soda
water en gaf het- Grell. Maar zijn gezicht
was nog strak en hard.
En t6er. de ander gehoorzaamde:
Het helpt niet of wij om de kwestie
heendraaien, Grell. Als je wil dat ik je
help. moet je mij de een of andere verkla
ring geven. Ik steek mij niet blindelings in
die zaak. Geloof mij dat dit niet alleen een
kwestie is van jou en mij. Dit betreft
Eilegn.
Grell zette het leege glas neer en staarde
in de oogen van den ander.
O, ja- Eileen zei hij rustig. Wat heeft
zij er mee te maken?
Dit, zei Fairfield strak, dat je, wan
neer je schuldig bent, haar leven hebt ver
woestals je onschuldig bent en het niet
kan bewijzen, kon je evengoed schnldig
zijn Ik wil niet voor je verbergen dat ik
Scotland Yard eenige hulp heb gegeven bij
hun pogingen je te vinden Weet je waarp
om? Omdat ik dacht dat je een man zou
zijn Omdat ik dacht dat je in het niterste
geval1 je onschuld zoudt kunnen bewijzen of
den eenig mogelijken uitweg nou vmden die
haar de vernedering zou kunn'en
den man, dien zij liefhad als moordenaar
veroordeeld te zien.
Een grimmige glimlach speelde om Ro
bert Grell's lippen Hij begreep maar al te
goed wat bedoeling was.
Je bent altijd ee,n goed vriend geweest,
Fairfield, antwoordde h\j. Misschien heb
je een revolver, die je mij kunt leenen.
Zon je ze gebruiken, als ik het deed?
kwam plotseling van Fairfield's lippen.
Zijn aanbod meende hij oprecht. Zijns
inziens was dit de eenige uitweg uit het
dilemna, waarin zijn vriend zich bevond.
Alles was volgens zijn oordeel beter, dan
de schande van een publieke veroordeeling.
Wees niet dwaas, zei Grell, een afwe
rende beweging makend. Lk zal geen zelf
moord plegen tenminste zoolang ik nog
een kans heb om te vechten. Laten wij tot
een resultaat komen. Wil je mij wat geld
leenen?
Het fijn besnéden gezicht van Fairfield
was doodsbleek geworden. Toen hij* ant
woordde was het niet droge lippen en fluis
terende stem-
v— Geen cent.
En toen met grooter nadruk
Góén cent'
Er kwam een nevel voor zijn oogen Het
slot van do deur knipte en Grell slofte naar
buiten Meer dan tien minuten bleef Fair
field onbewegelijk, terwijl zijn vingers
speelden met de knoopen van zijn vest. Had
hij goed gehandeld? Wa« Grell's optreden
niet bet verstandigst van alles? Had zijn
eieen gevoel voor Eileen geen invloed ge
had op rijn besluit niet den man te helpen.
die zijn vriend w«s geweest?
Hij trachtte de zaak van zich af te zetten
en zijn hand zocht den schelknop.
Tweemaal schelde hij zonder antwoord te
j /krijgen en hij wierp de deur open en 'riep
luid
Roberts!
,Nog kwam de man niet. Snel liep hij de
kamers door die zijn woning vormden Er
was geen spoor van den knecht te zien.
Een snelle argwaan drong door zijn her
sens en hij vroeg zich verbaasd af, waarom
hij daar niet oerder aan had gedaaht. Het
sprak vanzelf, dat Roberts Grell herkende.
Niettegenstaande zijn kleeran, zijn afge
sehoren snor en zijn verward, zwart geverfd
haar. had Fairfield hem herkend. Waarom
de bediende niet? En al» Roberts hem had
herkend en nu verdwenen was
Fa'rfleld begon haastig een overjas apa
te trekken.
HOOFDSTUK XXXXI.
Het optreden der politie, in verband met
het 8peel hol in Smike Street was met suc
ces bekroond. Al de gevangenen, behalve de
voornaamsten en zij. diP betrokken waren
bii den aanval op Heidon Foyle, waren tot
kleine boeten veroordeeld. De rest was voor
«en week uitgesteld op verzoek van het
Openbaar Ministerie, terwijl een verzoek
om vriilating onder borgstelling wwd ge
weigerd.
Wordt vervolgd).