MOGELIJK WEET U HET NIETü
J. H. KROM zoorr
SCHBINMAHilRTIKELEII
Albert Heijn
Gymnastiekschoenen
JAN VAN DAM
HEDEN WEER VERKRIJGBAAR
Fa. C. v.
Fa. J. C. Fiekweiler
D. A. VAN YPEREN
Koffie met Sprits
FOTOHANDEThTXDAEMS, Zeugestraat 56,
RADIO-APPARATEN CENTRALE
GRATIS
SfHISMrr1» S
SSff"
Groenendaal
Telef. 2685
G. van Vreumirtgen
„CENTRALE-KEUKEN"
GOUPSCHE COURANT - ZATERDAG 4 MAART 1933 - TWEEDE BLAD
KLEEDIM6
Maar in yyHet Ling6VÏGfluis"| Kleiweg 54, enorme .keuze in Br^elwol en Kouat
B6b6-artlkalen en Corsetten. Ruim gesorteerd in klcadji
WIJDSTRAAT 29
ZIET ONZE SPECIALE ETALAGES
Heerlijke Riivièra Sprits
prima tarwebloem z eya
griesmeel met bessensap
in de Keizerstraat,-^ Gouda
Onze pracht gemengde biscuit 19 ct
per blik 13 K G. 98 ets.
I
Steeds versche PINDA's 7 Vets. p. pond)
Voordeeliga aanbieding
WIJ 6111 DOOR
P. B. DE PITER,
LINIMENT LAGO
door IFa. G. DE RAADT
Gouwa 17 - Gouda Telef. 2556(3113)
H.H. WINKELIERS
W. F. Kuijken
Een üagentendagboek uit de 18e eeuw.
I
i
J
■f li,
Brieven uit de Hofstad.
Ongeluk of opzet?
altyd hotaf
dan confectie
BEZEMS
DWEILEN
WITBORST^LS
WERKBORSTELS
SPONSEN
ZEEMLEDER
LUIWAGENS
KWASTEN
WIEKEN VOOR 'T DAK
PRIMA WERKTRAPPEN per trede
ZWARE EMMERS t
35—27—19
19—17—13
35—25—19
16— 9— 7
20—15— 9
59—54—39
29—24—19
16—12— 9
25
50—35—27
46—36—32
Deze "week moet U zeker
ALBERT HEIJN's KOFFIE eens
probeeren.
Niet alleen, dat U gegarandeerd De
Allerbeste Koffie voor den prijs ont
vangt, doch bovendien geven wij van
ZATERDAG 4 t.rn. VRIJDAG 10
Maait bij EEN POND KOFFIE van
6575 ct. en hooger
Een Half Pond
VOLVETTE GOUDSOHE KAAS per pond 32
PRIMA LEIDSCHE KAAS 21
FIJNSTE NRD.-HOLL EDAMMER KAAS 40% vet
per heele kaas qq
LUNCHKAASJES per'stuk 35
ik
per pondspot 27 i
per 3 pondspot 69
2 45
per groot blik 25
57
per pot van 4 stuks 14
per pond 29
JAM, pot gratis
PINDAKAAS
PINK ZALM
ROODE ZALM, DELMONTË
GEMAR. HARING
CHOCOLADE HAGEL
ONZE NIEUWE REUZEN-ONTBIJTKOEK
Circa 2 pond zwaar „PI. „+„1, pc
HAVERMOUT nw nond fi
GROVE RIJST P P0™ S
1 pond Griesmeei en 14 flesch Bessensap voor 20 ct.
RAAPOLIE
SLAOLIE
per Liter 29
30
Maakt U hat loven goadkoopsr, MM
R 97 Gouda Markt SI
Koopt U het ALLERSTERKST bij
Alben HoUandsch fabrikaat van de Heveafabrieken te Heveadorp
WaBId,e s!erke "GRES" SCHOENKN gemaakt worden
(6 maand garantie).
■xtra Aanbladlngan
1 Ko. Wik APPELMOES
1 Ko. SPERCIEBOONTJES
Zi Ko. ERWTEN of
BR. BOONENSOEP
4 blikken a 1 K.G. heerlijke
SPERCIEBOONTJES voor 90 ct.
Onze bekende fijne
GELDERSCHE ROOKWORST
per pond 30 ct.
Prima TAFELRIJST
HAVERMOUT
VERMECELLI
GEDR. APPELSTUKJES
BL. CALIF. PEREN
PRUIMEN' f
TUTTI FRUTTI
SARDINES 3 bi
3 bL
PILCHARDS 2 bi.
ZALM 2
6 ct. p
Alleen bij
SPERCIEBOONEN 25 cent per blik
SPINAZIE 24 cent per blik
ANANAS 25 cent per blik
I» TIENDEWEG 45
TEL. 2591.
Zoekt U Iets??
in Overhemden, Boorden, Dassen,
Sokken, Bretels, Sokkenhouders, enz.
EEN BLIK IN ONZE ETALAGE
ZEGT U GENOEG.
C. J. J. LOEVE
GOUWE 145, t.o. de Turmarkt.
MET GOEDKOOP
TE LEVEREN
Ook in 1933
VOOR KLEEDING
NAAR MAAT.
Prima stoffen en
voerings; vakkun
dige bewerking m.
..Original Hansel
Echo". 20
VIERDE KADE 72
(Nw. gedeelte).
lets nieuws en goedkooper I
Tegen Rheumatiek
slechts 65 cent per flacon.
J C Langeraar, Gedipl Drogist
Door bovengenoemde firma is op 1 Febr. 1932 opgericht de
R.A.-Centrale, welke zich ten doel stelt
RADIO-ONTVANGINSTALLATIES (compleet met antenne)
AAN HAAR ABONNE's IN GEBRUIK TE GEVEN TEGEN
BETALING VAN
EEN GULDEN PER WEEK voor type A.
EEN GULDEN TWINTIG PER WEEK voor type B.
Men sluit een abonnement voort drie jaar met recht van koop en kan
na 3 jaar beslissen of men de installatie wil koopen, wenscht door te
betalen, of het abonnement wil beëindigen.
1. Wie na 3 jaar koopen wil, betaalt 15.(desnoods in wekeiykscre
betalingen van 1.en ontvangt na algeheele betaling van dit bedrag
de geheele installatie in vollen en vrijen eigendom.
2. Wie na 3 jaar niet koopen wil, blijft doorbetalen, doch dan slechts
40 cents per week.
3. Wie geen van beiden wenscht, houdt op abonné te zijn, zoodat de
installatie wordt weggehaald.
Deze regeling 1b gebaseerd op prompte wekelyksche betaling van het
abonnement.
Wie naar buiten de gemeente verhuist, heeft het recht het abonnement
tusschentijds op te zeggen.
TYPE A is een tafeltoestel met aparten luidspreker.
TYPE B is een staand toestel met ingebouwden dynamischen luidspreker.
Met beide installaties zijn de normale, te Gouda hoorbare stations te
beluisteren, welke op heel eenvoudige wijze, dank zij den modernen bouw,
door iederen ongeschoolden luisteraar zijn af te stemmen.
Het onderhoud komt voor rekening van de R. A. Centrale. Beide instal
laties worden vanaf heden geëxposeerd.
Nadere inlichtingen en inschrijvingsbiljetten met prospectus verkryg-
baar aan het bureau GOUWE 17.
G. DE RAADT.
N B. Wij hopen binnenkort de Pers uit te noodigen met verzoek de beide
installaties te beoordeelen.
U verhoogt ongetwijfeld uw debiet,
als U de alom bekende
KOOPHANDEL
ROOK- en PRUIMTABAK
voorradig hebt in puntzakken
van
Sinds 1836. WIJDSTR. 20.
Vraagt offerte.
voorheen St. Jan, gevestigd TUHFMARKT 121—123 TEL. 3018.
Uitzending van DINERS vanaf 1.bü abonnement 80 cents.
20 Beleefd aanbevelend,
De onderg-eteekenden berichten ibij deze dat de MODEVAKfKHOO
op Woensdag 8 Maart wordt verplaatst van Gouwe 127 .naar
WESTHAVEN 4 „Blauwe Kruis".
Nieuwe leerlingen worden nog aangenomen op Woensdag en Donde
Béleefd aanbevelend, ««abk
GEZ. J. G. VAN HEUZELENDOgP
ontving oon nieuw* zending ROLPILM J
vane! 13.go. *»r wstmtma
XXIV.
„9 January 1764 Stille vroedschap op
,,'t begeeve van de Subalterne ampte
„vide (zie) Lyst vhn dat jaar. Ik ben
„geworden fabrykmeester, Weesmeester
„en Politiemeester en Commissuris van
„de huwelykse Saake.
De „Subalterne ampte" waren, zooals
reeds vroeger is medegedeeld, de verschil
lende overheidsfuncties, die in belangrijk,
heid onmiddellijk op het lidmaatschap van
de vroedschap volgden. Nu met 31 Decem
ber 1763 de ambtstermijn van Willem van
dar Hoeve! als schepen was beëindigd en
deze dientengevolge de zittingen van vier
schaar en fibagistraat niet meer behoefde
by te wonëA, werd op hem voor de andere,
minder beljtoigryke, functies beklag gelegd.
Hy werd Mom te beginnen Thesaurier-
Fabryk-Mf&lster, dat wil zeggen hij kreeg
zitting in aje commissie voor de fabricage
en werd met het reeds zittende lid van dej^,
Kerckhoven met de zorg voor de daarmee
verband houdende financiën belast.' Al»
weesmeester was hem met drie andere
vroedschapsleden het toezicht op de 'wees
kamer opgedragen. Politie-Meestera (paren
driq^vrpeijschapsledên; zy vormde)
rechtbank, waarvoor! de kleine gescjhiUen,
o.z. de beleedigingsaaken Ferdan beh^jfufold.
Dezelfde heeren, ttie au' poütie-i
optraden, waren o$k cqttimissarisseli
huwelijkache zaken. É?en overstaan
werden de aanstaande echtparen in
trodw opgenomen, f 1 fl
1 ,,12 jfanuary. Deii| 17 deezer is
de huyivTouw Van Marie vin den f 'Ifërg
„[(Wonefde op de mgpersttaat int be
„niste tóoortjp]
„vallenflvan een zoc
„der aijnen, Djten
niets als het^ichjj
„volmafkt wel
„dat "kind vnéjrd
„reformleerde kérk (j|
„heeft den naam vt
it Vaembedde béj,
zyrtJfle geheel zor)
beenen hebbend^
,m ent hooft 4aj
!p 18den in de G,
Jan) gedoopt
tCornelis bekoml
„[en den 29 Maart 17(14 overleden]
„30 January Verpagting in $argef.
„meesters Camer present J Langê'
„Quarles en de Moer1 fabrykmeestei
„Kerkhoven Hoeve Toesiender J. Wj
„Breda voor den tyd van 3 jaaren
„Boterhuys trekpenning 10G
„H Fortuyn 280—,,—,,
„lë Vissery van de haneproy tot X
„weg8 poort trekpenning 1-10-,, Theod.
„v. Rossum 19
,2 van XWp tot Kleywegspt trek-
„penning 110Ary Reunis 5
„8 van Kleywegspt tot Potterspt trek-
„penning 110—,, Ary Reunis 10
„4 van Pott: tot Dyxpoort trekpenning
„1—10—,, Ary Reunis 9
Deze verpachting was een groote plech
tigheid; er kwamen tenminste drie burge
meesters, de beide thesaurier-fabriekmees
ters en de directeur van gemeentewerken
aan te pas. Evenals by een verkoop werd
ook hierby trekgeld gegeven. De „vissery"
van de Hanepraai tot de Tiendewegspoort,
bracht het meest op.
Tot aan de hervorming toe was het visch-
recht in de stadsgrachten in handen geweest
van de Paters-Minderbroeders, die hun
klooster hadden staan, waar zich tegen
woordig de V(jverstraat bevindt. Nadat
Gouda tot den prins was overgegaan, had
<le stad dit recht aan zich getrokken en
verhuurde het tot styving van de kas.
*17 febxuary aangeteekend Elias Cats
„met heater Barents.
Hier trad van der Hoeve voor het eerst
in functie als Commissaris van de Huwe-
lyksche Zaaken". Het betrof hier, zooals uit
de namen biykt, een Israëlitisch huwelyk.
Huwelijken tusschen Israëlieten, Roomsch-
Katholieken en aanhangers van andere Pro-
testantsche gezindten dan van de Staats-
kerk konden, zooals reeds eerder is gezegd,
alleen ten Stadhuize rechtsgeldig
gesloten.
„3 Maart fabrykmeesteren geeven
„over aan Burgermeesteren de defecte
„Lyst van de Stad. Betaling gedaan in
„Politiekamer getrokken by den The
saurier 143858 voor de maand fe-
„bruary
Van del Hoeve deed in „Politiekam^'
verschillende betalingen in ztfn kwaliteit
van „thesaurier-fablWck-meester". Die gel
den, die betrekkingij hadden op de maand
Februari, moest hij eerst „trecken" by den
stedelyken ontvanger, den „Thesaurier".
„4 April Politiekamer Present allé,
i „Boetens gereguleert (vastgesteld)
„Ontfangen 't mantellaken als fabryk-
i „meester 24—,,—,,
Het „reguleeren van de Boetens" was niet
het veroordeelen tot boete in kleine straf
zaken, maar was het vaststellén van de
boeten, die de politiemeesters moesten be
talen, wanneer zy te laat kwpmen of zon
der wettige redenen verzuimden.
Ook de fabriekmeesters genoten trakte
ment, dat evenals het salaris „van de sche\
penen mantellaken heette. Rè<És vrëfeger is'
die naam „mantellaken" verkaard.
„24 April Vroedschap
„Proces over den L^ysendam gestaakt,
„alsoo verder!geen heil in't Proces voor
i „te setten gevonden word
„5 Mey Ca rel Staats inmdknder 'van 't
j „Brand Erimèr enity^rand «puyte geld
„overleden Vnde is iri dessems plaats by
t „fa^fy^meelters aang|steld Iff an de Lunt
Carel Staats -was belilljgewëest met het
ophalen van het „Brand Emmlr en Brand
Spüyte geld". Dit? was epi afzoaderlijke ber
las^ng, die oorspronkfljtók,,! allien voqr dè
brandemmers golej. Die "njelast^ig was in
1512 ingevoerd. Ér was 'toen
„eene ygelyk van elke brandend
ïpaald, dat
ïer 1 stui
ver 's jaars sal geven",maar I teUens was
vastgesteld, dat „de emmermi esters een
ygelyk zyn enyners wedër zul en leveren
buiten den eigenaars cost','. In 1695 zyn in
Gouda de' brandspuiten ingevoerd. Bij de
keur van 10 December is toen bepaald, dat
jaarlijks „by omslag oveif Uflle huizen eenig
geld zal worden opgebracht". Dit geld zou
worden geïnd en veraxmvoord door d,e
brandmeesters. Blijkbaar («efenden thesau-
rier-fabriekmeesteren hieij!>p toezicht uit;
zy benoemden althans denfman die met de
inning van dezen omslag Was belast.
„11 Mey Weeskamer present alle, Mr
„G de Moor Bailliu geworden synde,
„heeft van 't Collegie afscheyd genomen
„Gedeelt de pot, ontfangen 2146
„15 Mey Dekker adjunct zynde, ende
„vertrokken na Amsterdam is in des-
„selfs plaats aangesteld Mr F de Mey.
Willem Decker was een van de twee mede
afgevaardigden of adjuncten, die met een
regeerend burgemeester de -stad Gouda in
de Staten van Holland vertegenwoordigden.
Hy was nu „Gecommitteerde Raad ter Ad
miraliteit te Amsterdam" geworden inplaats
van Mr. de Mey. Deze werd op zijn beurt
weer „Gecommitteerde Adjunct ter Dag
vaart".
„25 Mey aangetekent Willem Versyl'
„jm en Caatje Cabout J.d: geaBsisteeri
„met moeder van Willem en vader van
„haar beyde rooms
„12 Juny 1764 request yan de huurder
„van de volmolens, versoek remissie
„(vermindering) van Syn huur wegen»
,,'t Sluyten van de molens
De stad Gouda bezat in 1764 twee vol
molens, de groote volmolen aan de Punt,
die stond ter plaatse waar zich nu het kaas
pakhuis van den heer S. Meijer bevindt, en
de kleine volmolen aan de Veerstal, waarin
tegenwoördig de werkplaats van de N.V.
Endenburg is gevestigd. De oudste van de
worden twee was de kleine volmolen, die in 1621 was
voltooid. De bouw van dien molen was een
pogipg om de lakenindustrie, die in de mid-
deleeuWen van groote beteekenis was ge
weest, maar daarna steeds door was achter
uitgegaan, weer vooruit të helpen door van
stadswege een modern hulpmiddel te harer
beschikking te stellen. Die molen zou moeten
dienen om een onderdeel van de laken
weverij, de voldery, op een hooger peil te
brengen.
Het „vollen" geschiedde in Gouda tot in
1621 nog op de ouderwetsche wijze. Nadat
de lakens waren igeweven, dat wil zeggen,
nadat scherirfgW inslag waren gemaakt,
waren zij nog v<4 kleine rechthoekige gaat
jes, omdat noch de draden van de -scheming,
noch die van den inslag aan elkaar sloten.
Die gaatjes moesten Worden gevuld, of zoo
als men toen zei „geVold". Tegelijk moesten
ook de draden onzichtjbaar- worden gemaakt.
Dit „vollen" geschiedde nu aldus, dat de
lakens in een mengsel,van warm water, vol
aarde, urine en boter werden gebracht en
dat de „volddr" met zyn bloajte voeten dit
mengsel in die lakens stampte. Na deze be
werking hadden de lakens een viltachtig
aanzien geWgdn en warei) zy smaller ge
worden. I t
Het stadsbestuur besloot nu dezen
Khterlyken jSboetenarbeid" te doen verdwij-
n en het jollen machinaal te laten gt»
:ht voor die machines
-oon hanige wyze worden
gebruik te maken van het
deb iJsel en de
stelde zich
om eeh „zyT" të' m*kpn "tpsséhen usel
Spieringkraat ert|n dien zijl een water-
te plaatsen. Dat^waterrad zou day door
it strabmende water 'in beweging worden
bracM en aan de ronddraaiende as zouden
i verschillende toestellèi worden gekop-
ld^jvaranee de lakeps konden worden
jHet stadsbestuur won evenwel eerst het
adVies inlvan Claea Wyertsz, den toenmali-
fSpn directeur van gemeentewerken, in dien
'tyd nog stadstimmerman'geheeten. In het
„camerbcfeck" van 1620 staat in de nitulen
van de «itting van 3 Abril vermeld, dat
Cl&es Waertsz adviseerde] „dat de zyl dye
men 'matóken zoude deuer, 't Casteel [op de
Punt] jroffisant (voWoenÖe) zoude wesen
om de volmoelen te d^n gaen". De volmolen
kwam daar evenwel niet, want op 8 April
brachten Burgermeester |Cool en schepen
Gysbert Hendriksze in Antwerpen rapport
uit over „huere commissie (hun opdracht)
om met die van Rynlandt te spreecken om
een syl te maken duer 't Casteel". De hee
ren van Rijnland voelden er evenwel niets
voor om nog meer water in Rijnlands boe
zem te brengen, omdat het uitmalen daar
van voor hun hoogheemraadschap weer
Het stadsbestuur schikte ,zich naar de op
vattingen van Rijnland en keek uit naar een
andere plaats. Reeds vyf dagen later brach
ten burgemeester Cool en schepen Anus er-
pen rapport uit over een andere gelegen
heid. Zy „hadden consultatie genomen opte
Zyl van de peperstraet (waren wezen kijken
naar de zyl van de Peperstraat)" en ad
viseerden den volmolen daar te bouwen.
Naar aanleiding daarvan werd dan ook „ge-
resolveert (besloten) dat men voortgaen sal
met t maecken van de volmolen op te selve
[de zyl van de Peperstraat] buyten de veer-
stads poort". De „verstalpoort" stond aan
den IJsel ter hoogte van het trapje tegen
over het foeibootenveer, dat voor eenige
jaren is opgeheven.
In het begin van Mei 1621 was de vol
molen klaar, want op 4 Mei 1621 werd het
navolgende billet aangeslagen: „De Burger
meesters ende tresoriers (ontvangers) der
Stad van der Gouden laeten by desen eene
ygelick weten dat sy verhuyren .villen een
volmolen van Laeckenen ende andere spe
ciën (stoffen) met een woonhuys daer aen
behoorende staende dicht aen 't veerstals
mette waeter (die door water
wordt gedreven) Ende dat voor den tydt
van een jaer ingaende den eersten Juni
anno 1621."
Er waren blijkbaar dadelijk1 al liefheb
bers, want Abraham Jansz en Jacob Tho-
nessz namen den volmolen reeds vóór 1 Juni
1621 in gebruik en betaalden „voor loopende
Mei" de somma van 25.—.
Deze volmolen kon blijkbaar het werk
niet aan, want in 1680werd al aan den
bouw van een tweeden en grootgren ge
werkt. Het stadsbestuur had daartoe een
zijl laten maken, dia liep van den IJsel
i)aar de Spieringsfrraat. Maar opidat de ste
delijke regeering uit haar ervaringen van
1620, wist, dat Rijnland niets van die zijl
moest hebben, was zij net als een ondeu-
jongen stilletjes met het werk be-
in de hoop, dat als de volmolen er
stond, met Rijnland wel een rege-
g zou zyn to treffen. Maar de heeren van
inland en ie „van Schieland van gelijke"
;h hat al gauw in de gaten ey dag
vaardden de Stad Gouda voor het Hof van
iHËIand tegen 20 Juni 1630. Dit proces werd
levenwei niei uitgevochten; op 2 October
1.1630 kwam eën schikking tot stand. Daarbij
l'wérd precies j bepaald, welke zijlen aan de
styd tusSChen) IJsel en binnenwateren zou-
dqn zijn yergund. De zyl in de Peperstraat
mocht in staid blijven en ook het werk aan
dej Punt mdlmt voortgang hebben; twee an-
|ijljsn moesten echter worden
het werk af en de nieuwe
.me»aen naam van „grooten vol
molen" areafcl werd dadelijk in werkjng ge
steld. De orale molen bij de Peperstraat
werd vóortaali' de kleine volmolen genoemd.
De volmolens zijn, nadat de weverij ten
slotte geheel 4it Gouda was yerdwenen, nog
jaren lang beide in het bezit van de stad
gebleven. De groote volmolen is omstreeks
1873 verkocht, pe kleine volmolen is later
omgezet in e$rtj beukmolen voor vlas en is
boven is gezegd, een werk-
N.V. Endenburg. Hij is ech-
stadseigendom en de N.V.
huurster.
dere zylen moes
In M he
molen, .die 'aen
vol-
duidelyk, hoe de inrichting
it. In de werkplaats van de
kan men nog zien, waar
zich vroeger de as van het waterrad heeft
gevonden. Als en rad zyn evenwel uit den
aard der zaak verdwenen. In de werkplaats
bevindt zich nu een installatie, waarmee
men den duiker kan sluiten en openen, die
den watertoevoer naar de Peperstraat
regelt. c
Ook aan den grooten volmolen op de
Punt zyn nog herinneringen bewaard ge
bleven. Wanneer men van den Oosthaven de
Punt opgaat, ziet men halverwege de hel
ling in den eersten muur links een steen
met het jaartal 1631. Die steen duidt het jaar
van de voltooiing van den grooten volmolen
aan. Een paar passen verder bevindt zich
in die muur een deur met een bordje, waar
op staat vermeld Havendienst en O V M
(Oost Volmolen) Duiker. Die deur geeft
toegang tot een vertrek van den haven
dienst, waarin een installatie is opgesteld,
waardoor de duiker wordt bediend, die de
watertoevoer naar' de Spieringstraat regelt.
Het vertrek van den havendienst springt
geheel in in het kaaspakhuis van den heer
S. Meyer; het is daarvan door houten wan
den afgeschoten. Het pakhuis zelf, de ge
wezen groote volmolen, is een vry groot
gebouw, waarvan vroeger ook het vertrek
van den havendienst deel heeft uitgemaakt.
In dat gebouw waren ten tyde van de „vol
dery" het waterrad en de volmachines op
gesteld.
Zoowel de duiker aan de Punt als die aan
de Veerstal, de West Volmolen Duiker, staan
onder toezicht van den havenmeester, den
heer Imholz. Zy mogen slechts op bepaalde
tijden overeenkomstig een daarvoor vast
gesteld reglement worden geopend. Hun
eenige functie is tegenwoordig om dienst
te doen by het aan elk rechtgeaard Gouwe
naar bekende „schuren".
Ten tyde van het dagboek was er van de
wevery niet veel meer overgebleven. Toch
waren de volmolens nog steeds in gebruik.
Zy werkten nu# echter ten deele voor de
Utrechtsche en Deiftsche zeemleerfabrikan
ten, die hun zeemvellen in Gouda lieten
vollen. Daarnaast werden de volmolens toen
al reeds gebezigd voor het beuken van vlas.
Voordeelig was het vak van „huurder van
de volmolens" niet. Dat blijkt uit het rekest
van den pachter Ary de Jong. In dat rekest
deelt deze mede, dat hy door den voort-
durenden regenval in het najaar van 1763
en het voorjaar van 1764 in een zeer on
gunstige positie is komen te verkeeren.
Terwyl anders tengevolge van het hooge
peil van de Gouwe de volmolens hoogstens
drie maanden, van half Februari tot half
Mei, gesloten moesten zyn, hadden nu de
waterraderen over een veel langer tijdvak
niet gedraaid. Zoo hadden de volmolens o.a.
in Januari 1764 drie weken stilgestaan.
Ary de Jong begrootte de daardoor door
hem geleden' schade op een bedrag, dat
zekpr hooger was dan V*. van de door hem
te betalen huur. Hy wees er in zyn rekest
op, dat de huren van de beide molens, res
pectievelijk 925 en 430 gulden 's jaars, aan
zienlijk hooger waren dan die van zijn voor
gangers. Daarbij kwamen nog afzonderlijke
dooor hem te betalen toeslagen, de „rand-
soenpenningen". Hij verzocht dan ook
remissie van huur en rantsoenpAningen.
Voor- het gemak had hy dien huurafslag
maar vast uitgerekend; deze bedroeg drie
honderd vyf en vijftig gulden, dertien stui
vers en twaalf penningen.
Dit vond het Stadsbestuur te veel ge
vraagd. De Goudsche Regeering huldigde
echter blykbaar tc»en reeds de moderne be
grippen van de crisispachtwet en stond
Ary de Jong een remissie van vyftig gulden
toe.
(Wordt vervolgd.)
Nadruk verboden. Dr. Mr. J. SMIT.
MCXVII.
De idealistische litterator.
Reeds hebben de dagbladen het nogal tra-
gisch-komische geval meegedeeld van den
idealistischen litterator, die een wereldpartij
wou stichten en daarvoor een vergadering
had belegd waafop slechts twee hoorders
verschenen. Men kan zich met dit geval ver
maken en den idealist in de maling nemen,
maar dat is toch niet heelemaal billyk.
Zulke zonderlinge malcontente zyn er altyd
geweest en zullen er altyd blyven. Zy zyn
dikwyls niet zoo mal als het iykt, maar zy
zyn eer onhandig en weten niet hoe een
zaakje moet worden aangepakt om eenige
kans op slagen te hebeben. Toch is het een
klein kunstje om die kans te krygen, maar
de tydsomstandigheden zyn ongunstig.
Al die groote pogingen zyn tot misluk
king gedoemd als ze niet doelbewust wor
den aangewend. Er is een zekere „bewe
ging" die wilde trachten alle religieuse
richtingen en stroomingen tot elkaar te
brengen en dus een ideëele eenheid te kry
gen. Heel fraai doel, maar nogal netelig.
Wat> er echter gebeurd Die nieiwe be
weging" is zelf al gebarsten en nu zyn er
twee van precies dezelfde soort, denzelfden
naam voerend die bqide die groots,che een
heid als ideaal hebben. Dat hier met een
glimlach op neer gezien wordt, is te be-
grypen.
Het geval doet ons herinneren wat eens
in een kleine gemeente gebeurde. Daar was
een zekere sekte van een honderd menschen
sterk. Ze was een zekere „liefhebbery" van
een gefortuneerde dame, die voor haar visie
op het levensvraagstuk een stukje had ge
vormd dat den weidschen titel van „ge
meente" kreeg. Toen die dame stierf liet
zy aan de gemeente een aardig sommetje
na. Over de bestedingswyze daarvan ont
stond spoedig oneenigheid: splitsing volgde.
Een paar jaar later ging er iemand op ver
zoening uit en inderdaad gelukte hem dit,
maar toen de vereeniging een feit was
bleek toch in beide gedeelten weer een frac-
tje zich niet met de verzoening te kunnen
vereenigen en het eind was dat er drie
groepjes waren!
MisscWen hebben dergelyke gevallen zich
meer voorgedaan. Ook in de politiek zyn ze
wel aan te wyzen.
59
Zwijg, of zeg iets wat beter is dan
zwijgen.
FEUILLETON
Naar het Engelsch ran
3. 8 FLETCHER.
(Nadruk verboden)
Zeg en We&ttierstiaw bleet even
•taan toen ze bij het hek xan een groot
huis kwamen, de< tusschen de boomen lag
uan den rand van de heide. Eén vraag,
voordat we naar binnen gaan! Is Sir John
lid van de club?
Ja, antwoordde Marston. lederen dag
loopt hij er in. en uit hij brengt daar de
helft van zijn tijd door.
Dat verklaart de zaak, merkte Wea-
thershaw op. Hij heeft het testament van
--»r Cheville in het loketjes gelegd, 'n Glad
de jongen,
O, hij is glad genoeg, mompelde Mar
rows. Glad en sluw. Nu, we zijn er. Gaan
Jullie nu een beetje achteraf staan, terwijl
>k hem aan de voordeur te spreken fvraag.
8 Lij thuis is, zal ik wel zorgen, dat we
met z'n drieën naar binnen gaan.
MBr»ton en de detective gingen onder de
omen aan den kant van den weg staan
deftri &rr0WS aan- ®6n man in Hvrei
h uk 0p6nnft even met hem gesproken te
«ebben, kwam Marrows terug. Er lag een
vreemde glimlach op zijn gezicht.
Niet thuisi fluisterde hij. En waar
6n u> dat hij i«? Bij Etherton op Loiw
Hall Na het eten daarheen gegaan, zei de
knecht. Verdorrie, dat is toch het toppunt
van brutaliteit. Een vriendschappelijk buur
praatje gaan houden by den man, wiens
uitvinding hij gestolen heeft.
Kom mee, beval Marston barsch", mei
een grimmige beslistheid. We gaan er op
af. üp Law Hall behoeven we niet aan te
bellen, Marrows ik loop er in en uit en
heb den sleutel. We gaan dadelijk naar bin
nen.
Onderweg naar Low Hall hield Weathers-
haw de anderen staande.
Als meneer Marrows er niets tegen
heeft, zet hij, zou ik gaarne dit. onderddeel
van de zaak leiden.
Ik vind het best, zei Marrows. Maar
geef ons een aanduiding.
Sir Marston neemt ons mee naar bin
nen, ging Weathershaw door. In geval we
Sir John daar aantreffen, dan moet hij-zoo
terloops tegen Etherton zeggen, dat we hier
in da buurt een paar dingen onderzocht
hebben en dat we hem het laatste nieuwe
komen vertellen. En laat de rest van het
verhaal dan maar aan mij over. En als ik
spreek, houden jullie Sir John in de gaten,
om te zien hoe hij er op reageert
O, juist, knikte Marrows Ik snap het.
U zult er een zekere olimax in brengen,
nietwaar? Goed idee. Nu, sir Marston, laat
u ons dan maar binnen.
Marston, die Low Hall kende als zijn
eigen huis, ging zacht de voordeur binnen
en bracht zijn gezelschap over den dikken
looper in de gang naar een deur aan het
andere einde Die opende hij zonder plicht
plegingen Marrows en Weathershaiw volg
den hem op de hielen en vóórdat de aan
wezigen in de kamer het beseften, waren
zij al binnen en was de deur achter hen
gesloten.
Een uiterst vredig, huiselijk tooneeitje
deed zich aaa hen voor. In de oude eet
kamer scheen het licht vin een lamp met
een groote kap en er was een gezellig vuur.
Op do tafel in het middjén der kamer stond
een likeur-flesohje, er lagen sigaren en si
garetten-; Etherton zat in zijn eigen stoel
een pijp te rooken, nhast hem zat Letty
met een handwerkje; a^n den anderen kant
van den haard, in een irooten armstoel, zat
een korte, dikke, gewidhtig uitziende man.
Zijn bakkebaardjes gaven hem een arro
gant voorkomen en hij had kleine sluwe
oogen. Hij rookte een groote sigaar. Weo-
thershaw keek dadelijk naar hem, tot zijn
verwondering toonde de man niet de minste
belangstelling of verwondering om hun
plotseling binnenvallen.
Hallo! riep Etherton, toen het drietal
dichterbij kwam. Wat is er aan de hand?
O, niets bijzonders, zei Marston. We
hebben hier in de buurt een paar dingen
onderzocht en we komen u het laatste
nieuws vertellen.
- Dat zal mij zeer aangenaam zijn, ant
woordde Etherton. Ga zitten, meneer Wea
thershaw ga zitten, commissaris. Wat
wilt u drinken?
Hij stond op en zette een paar glazen ge
reed
Marston gaf Sir John een koel knikje en
ging naast Lettv zitten. De beide andere
mannen namen bij de tafel plaats.
Wat is er voor nieuws» vroeg Ether
ton, terwijl hij zijn gasten de glazen aan
reikte en het sigarenkistje naar hen toe
schoof. Zeker iets bijzonders?
Weathershaw heeft een paar dingen
ontdekt, die hy u wil vertellen, zei Mar
ston, naar den detective knikkend.
Sir John en ik spraken er juist over.
Etherton ging weer zitten. Sir John gelooft
niet, dat de zaak ooit opgehelderd zal wor
den. Hij denkt dat er veel meer achter
steekt dan men zou denken.
Marrows gaf Weathershaw onder de tafel
een zachte trap.
Dacht u dat, Sir John? vroeg hij.
Ja zeker, ik geloof niet dat de zaak
zoo eenvoudig lijkt als zij is, verzekerde Sir
John, op een half vdrttrouwelyken, half
overtuigenden toon. Hij keek naar Mar
rows en toen naar Marston, en knikte met
zijn rechteroog Ingewikkeld geval, zei
hij. Mijn indruk is, dat iemand verduiveld
graag wou weten, wat er in dat testament
stond. Begrijpt u» Iemand van wien je
't op 't eerste gezicht met zou verwachten
een buitenstaander! Jawel, 't testament
niks anders. Dat is de oorzaak van alles.
Geloof ik beslist
Dus u denkt dat Sir Cheville Stanbury
aangevallen werd om dat testament? vroeg
Weathershaw.
Sir John sloeg een minachtenden blik
op den vrepmde.
Dat denk ik. jongeman, knikte hy.
Net wat ik zei,
Weathershaiu nam een sigaar, stak die
kalm aan en begon te rooken. Hij liet een
minuut in stilte voorbijgaan.
Nu, ik weet dat 't niet daarom was,
zei hij plotseling óp een scherpen afgebeten
toon.
Etherton draaide zich om in zyn stoel e»
Letty keek op van haar werk. Maar Sir
John, die, zooals Marrows en Weathershaw
duidelijk opmerkten, stevig gedineerd had
en in een vertrouwelijke bui was, glimlach
te uit de hoogte.
Zoo, weet u dat, jongeman? vroeg hij.
Nou wees maar met beleedigd, ik ken u
heelemaal met. Maar u bent nog jong. Jong,
maar overtuigd van u zelf, hè?
Overtuigd van hetgeen ik weet! gaf
Weathershaw ten antwoord.
En dat is? Etherton keek naar den
detective en meende een blik opgevangen
te hebben tusschen dezen en Marrows. Sir
Marston zei, dat- u ons iets kon vertellen.
Ja! antwoordde Weathershaw. Dat
kan ik zeker. Maar, hij wachtte even en
wees met zijn sigaar naar Sir John Arn-
ctiffe, daar deze heer vindt,, dat ik nog
jong ben en zooals hij het uitdrukt
overtuigd van mezelf, zoudt u hem beter
even kunnen vertellen, meneer Etherton,
dat ik als expert deze zaak onderzoek.
Meneer Weathershaw is een particulier
detective, legde Etherton zijn gast uit. Met
een zeer goede reputatie.
8ir John knikte toegevend Toen schudde
hij weer het hoofd
(Wordt, vervolgd).