Thalia Theater
A
V
Boa
öra «V
O.. BEDOEL JE^DAT
Haarverfkam „APPRICIOSA"
-*25 ReS,ain
mm
m m
aV
m m
m
mm
mmm
mm u w%
a ttV
SCHLEPPZUG M 17
1933
DB ALLES OVERTREFFENDE 9ROOTB LACH
REVUE
KERSENTIJD In
„Do Kloine Betuwe"
2e ORGELBESPELING
Haagsche Normaallessen
Een Regentendagboek uit de 18e eeuw.
Veilige en Economische
tieqniijk.
PUROL
POEDER
Damrubriek.
JÊ
m i
HL
Alj
Het verdrag van Vereailles.
Raadsels voor de Jeugd.
ATTENTIE
NIEUWE SCHOUWBURG - Sociëteit Ons Genoegen
in de 6B00TE nf 81. JANSKERK te tinidn
VAN B0HEMEN Co. KORTE TIENDEWEG jO
Kilokaasjes
G. J. v. WERD
XLI.
„4 December 1770 Magistraat
„request overmans qp dekens Bakkers-
gilde versoeke dat de Bakkerye mogan
iuytsterven tot 34, goedgevonden te
„laten legge tot H volgende jaer
Overmant en dekens van het bakkerkgilde
hadaen zich tot de magistraat gewend met
c n uitvoerig rekest, waarin zij mededeelden,
dat aan hen „van fyd tot tyd door veele
dunner gildebroederen zware klagten waren
gedaan over het'verval der Baknering, de
welke in vroeger jaren zeer plag te f'oree-
ren (bloeien), dog na van Jaar tot Jaar ja
vs van dag tot dag zodanig in verval is
toegenomen, dat, in gevalle daar in niet'
werde vooralen, te vresen is, dat dezelve in
korte tyd geheel geruïneert sal zyn'. De
redenen van dat verval, die in het rekest
vverqen opgesomd, waren „voor eerst de
droevige duure omstandigheden der tyd
waaj door, veele Ingeseetenen werden ge
drukt en verarmd, ten anderen, dat een
grote Menigte der Burgeren binnen dezi»
"itadi hun eige brood aan hunne huizen bakte
n '(an ten derde, en wel voornamelykTt
groot getal van Bakkers, die de baknering
Itgejiswoordig exerceeren (uitoefenen), en
welk getal reeds op vier en vijftig is ge-
l.otnèn, van welk de grote helft buiten Staat
IS, cjrn na behoren de kost te winnen en
hunne huishouding te onderhpuden".
Overmans en dekens zeiden verder, dat
het Ie duchten was, „dat hetzelve getal in
bat Mort (binnenkort) nog vermeerdert staat
te gorden door diegene, die op een be
kwame gelegentheid wagten om de bak-
neerihg te beginnen, ten ware daartegens
door UEdele Groot Agtbare wierde voor-
5%n Zq verzochten dan ook aan de magi
straat „tot voorkoming der meergenoemde
te vntsene ru'ine (ondergang)» goed te vin.
deg, „dat het getal dhr Bakneeringen op
een ijeker vast getal mag werden bepaald
«t dijar op sal moeten uitsterven»
Overmans en dekens beriepen zich bij hun
hetgeen de magistraat „in der:
- jaare aan de grutters binnen
deosel Stad tot maintien (instandhouding!
r grutneering had gelieven toete-
Toen was namelijk bepaald, dat ook
ringen tot een lager aantal zou-
1 teruggebracht,
ts en dekens gaven zelf aan
>at een maatstaf en verzochten,
t getal van Broodbakkers en Brood-
zal worden en blijven bepaald op
vifo eh dertig Personen, en dat het tegens-
ivo»rdjg meerder getal tot op de voornoem
de vier en dertig zal moeten uitstereven".
In dozen zin zou dan de gildebrief gewijzigd
dienen te worden, Maar naast deze hoofd
bepaling wanen, ook een reeks overgangs
bepalingen noodig ten aanzien van de
knechts, die op het punt stonden de gilde-
proef jtp doen en de familieleden van de
later in de zaak zouden opvol
had het rekest voorzien,
it had blijkbaar weinig zin
zulke verstrekkende maatrege-
Vandaar, dat zij besloot het
volgende jaer te laten legge".
Vanl vakkundige z«de is mij medegedeeld,
dat eeki bevolking van vijftien duizend in-
wonera zooals Gouda In 1770 ongeveer tel-
<1aap 54 bakkers een bestaan kon geven.
Maar daarbij moet dan worden aangenomen,
dat de gewone burger niet zijn eigen brood
hakte |en dat de overheid niet, door prjjs-
regalehd op te treden, het winstcijfer sterk
naar beneden drukte.
Ter Vergelijking diene, dat er omstreeks
I860, toen het bevolkingscijfer weer onge
veer hetzelfde was als in 1770, in Gouda
twee et zeventig bakkers een bestaan von
den. Nu, bij een bevoiking van dertig dui
zend inwoners, is het aantal bakkers weer
veel minder dan in 1860. De oorzaak daar
van ÏH gelegen in het opkomen van de coö
peraties, waardoor vele kleine bakkers het
met meer konden houden.
„Ijl December Magistraat
„request Kaaskopers nader te stellen
„in landen van de Waagmeester.
Dit rekest was reeds den lOen Juni door
de kaaskoopers ingediend en kort daarop in
handen gesteld van den waagmeester Coen-
raad Linkers. Deze had daarop van bericht
gediend. Het rekest, dat onderteekend was
door een aantal „Kaaskopers, respectieve-
ltfk woonagtig binnen deese Stad, in Rot
terdam, Woerden en verdere omleggende
Steeden en Dorpen", behelsde een tweetal
verzoeken Het eerste daarvan was cm de
St. Jacobs Kaasmarkt, „sedert veischeyde
Jaare herwaarts ingevallen op Lingsda&
voor de Kermis" en de „St. Mattheu?
Markt", die op 21 September plaats vond,
elk op veertien dagen later te laten stellen.
Het tweede verzoek v r.s om de Waag, die
pas om zeven uur open ging, op alle kaas
markten in Mei, Juni '-n Juli 's morgens
om zes uur en ii> Augus us, September en
October om half zeven open te sljellen.
De redenen van het eerste verzoek waren
zeer merkwaardig. De kaaskoopers beweer
den namelyk, „dat de huysluyden (boeren),
om de Ordinaire (gewone) Leverantie van
Honddrt Stukken Kaasen [op de St. Jacobs-
marktj vol te maken, onder dezelve voegen
al te jonge kaasen, die door de koude voor
jaren, seedert den jare 1740 niet leverbaar
zyn, en door het behandelen en vervoeren
aan bederff onderworpen". Dit schrikte hen
af „om op de voorazegde markt te kopen".
Het gevolg daarvan was, zoo zeiden de ver
zoekers, dat de kaaskoopers „hun benodigde
Kaasen gaan kopen by de Huysluyden, de
welke deselve dan leveren op andere Waa-
gen, 't geene de voorszegde Markt doet ver
minderen, en de Waag alhier nadelig is".
Zooals men ziet, trachtten de kaaskoopers
hun doel te bereiken door te wijzen op de
nadeelen, die de stad zou ondervinden, wan
neer hun verzoek niet werd toegestaan.
Het tweede verzoek motiveerden de kaas
koopers met een beroep op de belangen van
de boeren. Zij zeiden namelijk, dat „de
huysluyden gewonelyk met het opengaan van
de Stadspoorten, hunne kaasen ter Markt
brengen, en dikwyls dezelve terstond ver
kopen, en egter niet eerder de waag open
vinden, zelfs cles Zomers als ten Seven
Uure en dikwyls later, waar door een lange
tyd verloopt, eer dezelve hunne Leverancie
kunnen doen en afrekenen".
Natuurlijk hadden de kaaskoopers even
goed als de „huysluyden" belang bij het
vroeger opengaan van de Waag. vonden
echter, dat het minder egoïstisch leek voor
de belangen van de boeren op te komen dan
direct iets voor zichzelf te vragen.
Het rekest was onderteekend door P
Stans, Jan van der Hof, Jan Ten hage,
Yemand Jongeijan, ^albert Loeff, H. van
Bisseluk, Barend Udeman, Jan de Bruijn,
Martinus de Bruijn en Cornelia Konynen-
burgh.
Coenraad Lipkers, de waagmeester, had,
zooals reeds boven is vermeld, over dit
rekest op 16 Juli rapport uitgebracht. Uit
dit rapport bleek ten duidelijkste, dat hij
met de rekwestreerende kaaskoopers niet op
een stoel zat.
Hij begon met op die kaaskoopers af te
geven door mede te deelen, dat „onder het
gering getal van de suppliahten (verzoe
kers) er naauwlyks een was, die, buiten
deese Stad wonende, gewoon was, op de
Kaasmarkten alhier, Quantiteiten (hoeveel
heden) van belang te kopen; en dat die
welke binnen deese Stad woonden, niet ge
woon waren hunne gekogte Leveranties ten
tyde van de markten te ontvangen, maar
meest op andere dagen, die zy met den ver
koper willekeurig vast stellen". Voor deze
laatste groep, zou het alzoo „van geen be
lang ter waereld zijn ,of het versoek wierde
geaccordeert (toegestaan) of afgeslagen".
Verder merkte hij ten aanzien van het
eerste verzoek op, dat „indien de twee prin
cipale (groote) Kaasmarkten veertien da
gen later werden gesteld, zulke Opkopers
en Marktbedervers, als er ook onder de
Supplianten (verzoekers) te vinden zouden
zyn, veertien dagen langer tyd hadden om
hun rol te speelen, en de huysluyden (boe
ren) die het ongelegen mogt weesen den
verkoop hunner producten langer uit te
stellen ,te dwingen". Wat betreft het ope
ningsuur van de waag, zei de waagmeester,
dat dit, zooals hem was meegedeeld, sedert
meer dan vijftig jaar op zeven uur was ge-
„27 en
December vroedschap
„Rapport van de laaste vergadering
belegging van Uw Kas- en Spaargelden.
„utsupra (als boven) van 't Pillegift
„en de naam van de jonggeboorne Prin
„cesse is Frederica Louisa Wilhelmina
GEMEENTE
<s
Spaarbank 3
Giro-, Stortings-) 2.52
en Ophaaldienst
GOUWE 2 - GOUDA.
steld en dat „dit ongerief, indien 't er een
was, zoo weynig noemenswaardig was, dat
de Supplianten (verzoekers) beducht sche
nen te weezen, zig door klagten van zo ge
ringe importantie (beteekenis) belachelijk
té maken en daarom dezelve schoven op de
huysluyden, die hunne Kaze ter Markt bren
gen, welke laatste er egter weynig aan ge
legen ligt, of zy een Uur vroeger of later
geëxpedieerd (afgeleverd) worden, alzo zy
meest al gewoon zyn, ten tyde van hunne
aflevering, zig die geheele dag in de stad
op te houden.
Het geheele verzoek, zoo beweerde Lin
kers, beoogde „het eigen belang van eenige
uit de supplianten (verzoekers) te bevor
deren en wel ten kosten „van de geprivili-
gieerde (bevoorrechte) kaasmarkten".
Na nog enkele andere beschouwingen, ad
viseerde hij dan ook het verzoek niet toe x
te staan. t
De Magistraat vond echter, dat Linkers I
bij zyn advies niet voldoende op de kern
van de zaak was ingegaan. Linkers kreeg
daarom rekest en advies nogmaals terug
met het verzoek de Magistraat nauwkeu
riger in te lichten.
„12 December vroedschap
„Commissie aan Syn Hoogheid om
„hem te feliciteeren met de Bevalling
„van H K H Heid en Peterschap geap-
„probeert (goedgekeurd).
De burgemeesters rapporteerden, „dat
Hoogstgemelde Z:D:H: door den Heer Raad
pensionaris uyt naam van de vergadering
was gefeliciteerd"
Verder werd in deze vroedschapszitting
„Omtrent het Peterschap, pillegave en Ce
remonieel by den Doop gerésolveert (beslo
ten), zo als in den Jaare 1748 by'de Ge
boorte van Hoogstgemelde Zynè Doorlug-
tige hooghijd was geobserveerd (gehandeld)
en gearresteerd (besloten).
„18 December Magistraat
„van Rossum Pottebakker versoekt op
„Sondag te mogen stooken geaccordeert
„(toegestaan)
„de resteerende anderePottebakkers
„versoeken ingelyks te mogen bakken
„met Kersmis geaccordeert mits
„kennis gevende aan 't Gilde
„Missive 's Hage (schrijven uit den
„Haag) omtrent 't vlagge by de doop
„van de Princesse, goedgevonden niet te
„vlagge
„21 December Magistraat
„'t Gilde van de Pottebakkers versoeke
„t Stooke op Sondag geaccordeert
„(toegestaan)
„regtdag
„In de zaak van Willem van Hoorn
„goedgevonden niet te berigten maar een
„resolutie (besluit) genomen
Die „zaak" was het geschil met vrouw
Verschut, die geld van Mr. van Hoorn moest
hebben. Dat geschil was in der minne ge
schikt en Mr. van Hoorn had verzocht het
proces niet behoeven voort te zetten. Dit
werd hem toegestaan; hy behoéfde niet
meer te „berigten". Daartoe nam de vier
schaar een afzonderlijk besluit.
„Daasdonck correctie gegeeven parti
culier (een standje gegeven)
De procureur Daasdonck had blijkbaar
iets gedaan, dat aan de vierschaar onwel
gevallig was geweest en was daarover door
de heeren berispt.
„Secretaris geordonneert (gelast) de
„resolutie (het besluit) in de zaak van
„Mr. Willem van Hoorn te boeken in 't
„boek van Scheepen
„affscheid
Het rapport „van 't Pillegift" hield in, dat
„op 19 December deeses Jaars het Sacra
ment des H Dbops aan de Jong geboren
Princesse van Orang* wès bedient, waar by
dezelve was genaamt Frederica Louisa Wil
helmina en dat de Heeren deses Stadsge-
committeerden (de afgevaardigden van
Gouda) als Gevaders (peetvaders) en Ge-
tuygen daar by hadden geassisteert".
Het rapport behelsde verder de schen
king van de „jaarlykse Lyfrentebrief" en
dat „dezelve^ door Zyn Doorlugtige en Haare
Koninglyke Hoogheid zeer vriendelijk wa3
geaccepteerd (aanvaard)".
Van der Hoeve sloot zyn dagboek over
het jaar 1770 af met een korte balans van
zyn inkomsten en uitgaven over het afge-
loopen jaar, voor zoover deze betrekking
hadden op de door hem bekleede overheids-
functies. Daaruit bleek, dat hy over het
dienstjaar 1770, beginnende met 6 Januari
1770 en eindigende met 5 Januari 1771 ter
zake van zyn functies als „vroedschap
Scheepen Scheepemeester en Ontfanger van
de verponding in totaal had ontvangen 1206
gulden 4 stuivers en 8 penningen. Daai
stond tegenover een uitgave van 617 gulden
en 18 stuivers, zoodat „van 't jaar 1769 wa0
overgeschoten" een bedrag van 588 gulden
6 stuivers en 8 penningen.
Naar den toenmaligen maatstaf van het
geld, was dit reeds een vry groot bedrag,
wanneer men in aanmérking neemt, dat de
door van der Hoeven bekleede betrekkingen
slechts als by baantjes beschouwd moeten
.Affscheid genomen" wilde zeggen, dat
de vierschaar dien dag haar laatste zitting
in het jaar 1770 had gehouden.
„5 January 1771 ten 5 uuren Magi
straat Present alle de Heeren
„Bedankt malkanderen voor de adsis-
„tentie
„Affgehaalt Burgemeesters Dekkeren
„G de Moor beedigt
„Kerkhoven en Hoeve affgeleyt met
„flambouwe
„Affgehaalt Noortberg, Kedts c,.
„Schipper als Scheepen, de Laaste buiten
„de Vroedschap en beedigt;
„affgeleyd Boon, Teyssen en Toulon
Hoewel de schepenen niet tot de vroed
schap behoefden te behooren, werden zy in
den regel daaruit benoemd. Van der Hoeve
vermeldt dan ook als een merkwaardigheid
de benoeming van den schepen Schipper.
Voor ons zou het zonderling lyken, wan
neer iemand tot wethouder werd benoemd,
e geen raadslid was. Ia den tyd van de
republiek was het daarom niet vreemd, om
dat de schepenen zich in hoofdzaak met
rechterlijke functies bezighielden en het
dagelyksch bestuur byna geheel'by de bur
gemeesters berustt%
b,2 April 't Vroor den 2e April 1771
„dat de weteringe en Slooten toeleyde
„zynde dit de 4e keer dit jaar.
„14 April Trouwen, Hoeve en Blyden-
„burg Secretaris Jongkint
„Abram Sanders jongman jood en Ra-
„chel jacdbs jodin
„2 gebode op 1 dag
„16 April Hoeve en Bleydenburg Se
cretaris Jongkint
„certificatie (verklaring) onder Ee<fe
„affgenomen van1 Cornelia van der Voor
„en Jan Langerak omtrent wolle en dat
„hier geen beamettelyk ziekte is onder
„de menschen
Het betrof hier wol, die naar het buiten
land moest worden verzonden. By die wol
diende een certificatie (verklaring) van de
overheid te worden gevoegd, waaruit kwam
vast te staan, dat er in Gouda geen besmet
telijke ziekte heerschte.
Ook de herkomst van die wol moest wor
den vermeld, omdat anders de mogelijkheid
met was uitgesloten, dat ze reeds besmet in
Gouda was ingekomen.
Vandaar dat de schepen-commissarissen,
alvorens die verklaring af te geven, de be
langhebbenden oqder eede hoorde.
Hoewel de overheden Calvinistisch waren
namen zq in den tijd van de Republiek
rooals later nader zal blijken - uitgebreide
maatregelen om de verspreiding van be
smettelijke ziekten tegen te gaan.
(Wordt vervolgd.)
Nadruk verboden. Dr. Mr. J. SMIT.
bijzonder verzachtend
opdrogend en reuk-
wegnemend. werkt
bij transpireerende
oksels en voeten.
Strooibussen 60 cL en 1 W1V1.
Bi) Apoth. en Drogisten.
Onder redactie van de Damclub „Gouda"
Probleem No. 897.
Et 52^
Zwart schijven op: 11, 13, 14, 19, 23, 24,
81, 34, dam 1.
Wit schijven op: 25, 26, 28, 32, 38, 37, 42,
43, 47, 50.
x Probleem No. 898.
De commissarissen voor de huwelyksche
zaken wilden blykbaar het huwelyk ver
haasten door twee geboden, waartusschen
altijd een week in lag, nu op een dag te doen
plaatsgrijpen.
„15 April Magistraat
„Bode Houtam versoekt als Cqrateur
„in den Boedel van D Gibbon een kleyn
„Stukje Land onder Bloemendaal onder
„de hand te mogen verkoopen
„Geaccordeert (toegestaan)
Regel was In den tijd van de republiek,
dat de goederen in een faillissement in het
openbaar werden verkocht. Die regel is tot
op dezen tjjd gehandhaafd. Evenals toen
kan ook nu nog daarvan worden afgeweken.
Terwijl in dien tq'd de Magistraat daarvoor
toestemming moest geven, geschiedt dit
tegenwoordig door den reehter-commissaris.
De fiets, ons nationale
vervoermiddel.
■éar merkwaardige geschiedenis,
door F. PRIMO.
HoeWel geen sportvereeniging in den
oigenlyken, engeren zin van het woord, be
staat ejr toch een onloochenbaar verband
tusscheh den A. N. W. B. en de sport als
zoodanig, terwyl het ook onomstootelljk
vast staat, dat over het algemeen de on
sportieve Nederlander sympathie en eerbied
heeft voor het werk, dat sinds een halvo
ouw door de achtereenvolgende leiders van
i-.;n onlangs jubileerenden Bond werd ver
richt. ïif geen land zal dit zoozeer het geval
-ijn a Is I, in het onze, omdat in geen land het
rywiël een zoo sterk uitgesproken nationaal
vervoermiddel is als by ons.
Goedé wegen en uitstekende verkeersaan-
..j zingen op die wegen, ziedaar het ken-
nerk van het Nederlandsche verkeerswezen
n nan de tot standkoming van die by uit
stek practische waarden heeft de A. N. W.
B. gedbrende de halve eeuw, die achter ons
ligt, zyh'actief aandeel gehad.
Wielfydersbond! In dit woord ligt een
tuk geschiedenis opgesloten, n.l. die van
1 -it rijwiel, waariip het in deze dagen vooral
niet omjien&ftg ib de aandacht even te ves^,
iigén, iWe zouden daarby zeer uitvoerig
unnen ztfn in de beschryving van de ge-
.•hiedeijfis van het verkeer, doch zullen ons
bjperköfirt tot de ontwikkeling van de zoo
p opulair geworden „fiets".
Voorloopers van de fiets.
Wyzen we even op de uitvinding van den
zeilwagen, eerf zuiver Hollandsche uitvin
ding, een wagen met een zeil, waarmee voor
dien tyd een vry groote snelheid werd be
reikt, waarmee ook Simon Stevin en Prins
Maurits hebben gereden.
Ook buiten ons land probeerde men door
middel van toestellen groote afstanden af
te feggen, vlugger dan te voet mogelyk was.
Dit deed b.v. Freiherr Karl von Drais, die
opperhoutvester was in Baden en uit den
aard van zyn betrekking genoodzaakt was
groote afstanden af te leggen. Dat wenschte
h(j niet altyd te paard te doen en daarom
verzon hy de z.g. „loopmachine", waardoor
hij zyn inspectiereizen langs de boschpaden
minder vermoeiend trachtte te maken. Voor i
zijn uitvinding heeft hy natuurlijk gepro- I
fiteerd van het werk van anderen, die zich
hadden toegelegd op het vinden van een
„kunstwagen", maar zijn machine is de
eerste, waarvan we met eenige zeker he/I
détails beschrijven kunnen.
Het was op het Congres van Weenen in
1815, dat Freiherr van Drais voor het eerst
in het openbaar met zyn wagen verscheen.
Zijn kar bestond uit twee wielen, waarboven
een balk was bevestigd. Het voorste raa
was draaibaar en daarmee kon hy zyn ma
chine makkelijker sturen. Er was een soort
zadel op den balk aangebracht en een stuur
aan het voorwiel. Van werkelijk „rij<len"
was met dit boestel nog geen sprake, daar
voor ontbrak nog de trapas ter. voortbe
weging door overbrenging der lichaams
kracht.
Men ging vooruit door zich op den weg
met de voeten beurtelings af te stooten en
daarmee bereikte men een snelheid van on
geveer tweemaal die van een voetganger;
maar minder inspannend en vermoeiend dan
wandelen was het toch niet.
In den loop der jaren heeft von Drais
successievelijk verbeteringen aangebracht
aan zijn loopwagen; hy bracht twee zadels
aan en legde aldus het principe van de tan
dem vast en hij maakte het toestel verstel
baar voor personen van verschillende
grootte.
De eerste primitieve fiets.
Het was in 1818, dat de Engelschman
Knight een aantal verbeteringen aan von
Drais „draisine" aanbracht, waardoor ze
den n^aam kreeg van „vliegwagen". De men-
schelijke kracht werd met handen en voeten
in motorische kracht overgebracht op de
wielen van het toestel en zoo bereikte men,
dat het loopen in ryden veranderde. Met
slechts hier en daar enkele kleine, meestal
onbeduidende verbeteringen, bleef de drai
sine toch in wezen niets anders dan wat
men een „loopwagen" pleegde te noemen.
Het was in 1862, dat men in Parys de
eerste „vélocipède" in den handel bracht.
De meeste ouderen onder ons herinneren
zich nog dat vreemde woord uit hun jeugd,
toen ze van moeder en vader met St. Nico-
laas zoo'n soort fietsje kregen in metaal,
met 'n aapje erop dat bescheidefi dienst
deed als mascotte, Je had het woord als
kind netjes leeren uitspreken als de groote
jongens, die 'n echte 'fiets hadden, waarop
ze „rijden" konden; wij moesten er nog
I naast loopen en in onze verbeelding denken
dat we reden. 1
Maar het profanum vulgus, de groote
grove massa die de fiets alleen kende van
haar te zien en niet van haar te „bezitten",
die massa sprak van „vielsepede" of „fiel-
sepee" en slechts de fyne meneer, die zelf
fiets reed, sprak het woord correct uit. Doch
toen eenmaal de fielsepee een „fietslepee"
was geworden, en de afkorting daarvan
„fiets" voo zer af was van het oorspronke
lijke „vélöcipède" dat memand er nog een
poging in kon zien van Fransch te spreken,
toen ging het woord „fiets" erin als koek.
Ouderen van dagen zullen het vreedzaam
naast elkaar leven van fietslepee en fiets
zich nog goed herinneren en deze woord
afleiding laat wel niet de minste twyfel
over.
De terminologische ontwikkeling is trou
wens uitstekend documentair vastgelegd in
het destyds bekende cabaretliedje:
„Allemaal op de fiqts, allemaal op de
fiets, allemaal op de fie^selopede! Allemaal
op de fiets, allemaal op de fiets, wie gaat
er met mij mede?"
In de jaren '90 gebruikte men nog hier
en daar de verkorting van het Fransche
woord „velo" en ook nu nog is dit in Frank
rijk en in België de gebruikelijke term.
De technische ontwikkeling der fiets.
De nieuwe industrie ging in 18,62, kort na
haar ontstaan ,te Parys te gronde, tenge
volge van een proces typschen de fabrikan
ten. Maar spoedig maakten Engeland en
Amerika zich van de Fransche uitvinding
meester en de vélocipède werd in zekeren
-jmmw
Zwart schijven op: 7, 9, 10, 12/14, 16/18,
23, 31, 83, 40.
Wit schijven op> 26, 29, 30, 34, 37, 38, 42,
45, 47/50.
Oplossing van probleem No. 893.
Wit speelt: 33 29, 46—41, 41—36, 82—28.
36 7.
Oplossing van probleem No. 894.
Wit speelt: 47—42, 33—29, 30—24, 35—30,
42—87, 32 3, 3 47, 47 49.
zin vry spoedig gevulgariseerd. Het .voor
wiel werd tot een buitengewone hoogte uit
gebouwd en het achterwiel kromp tot een
klein onbeduidend raadje weg, nog juist vol
doende om het evenwicht eenigszins te be
houden. Zoo was dan de hooge tweewieier
geboren, waarvan het zadel in twee reuzen
stappen te bereiken was en dat ihen slechts
na heel veel oefening tenslotte alleen „be
stijgen" kon. Van versnelling was toen geen
sprake en 'n zekere snelheid bereikte men
enkel door dén omvang van het enorme
voorwiel. j
Enfin, men kent het huidige „museum
stuk" in al zyn glorie uit die dagen van
technische renaissance. Langzamerhand
kwam men tot de ontwikkeling van de over
brenging der versnelling op het inmiddels
grooter wordende achterwiel, tot beide wie
len tenslotte gelyk van grootte werden. De
houten spaken van de hoogwielige véloci
pède werden via ijzeren, tenslotte veranderd
in draadspaken, waardoor het gewicht veel
verminderde. Toen volgden de kogelassen,
tot nog toe onbekend in de rijwiel fabric age,
waardoor de wrijving verminderd en de
krachtsinspanning zeer gereduceerd werd,
Eeh reusachtige verbetering was ook de in
voering van de gummibanden (eerst reed
men op houten of ijzeren banden); aanvan
kelijk waren ze massief, later kwamen de
luchtbanden en zoo ontstond geleidelijk de
flets zooals men hem heden ten dage kent,
met al de verfijningen der techniek, die hem
hebben gemaakt tot een. voor breede lagen
van het volk ideaal verkeersmiddel, dat niét
gauw door andere van zyn soort zal worden
verdrongen, vooral indien de. fabricage erin
slaagt de productieprijs in evenredigheid tot
andere voertuigen laag te houden.
•sa.
Zyn geschiedenis en onderteekening.
Wat heeft de vrede Duitschland gekost?
De vi
By het voorioopige verdrag van 5 Novem
ber 1918 scheen Duitschland erontlanks de
verloren oorlog nog vry goed af te komen.
D0 streken met een zuiver Poolsche bevol
king zouden het moeten verliezen; Rolen
zou bovendien een uitgang naar zee krygen;
in de Elzas moest een volksstemming ge
houden worden en het was wel te verwach
ten, dat Duitschland koloniën moest missen,
zyn bewapening moest beperken, oorlogs
schatting moest betalen. Doch deze eischen
werden aanmerkelijk verscherpt in den tyd,
die er tusschen 5 November 1918 eu 28 Juni
1919, den datum van onderteekening, is ver-
loopen.
In fcarys vergaderden 1037 gedelegeer
den en 70 gevolmachtigden van 28 staten;
er werden 7 plenaire conferenties, 1646 com-
niissievelgaaeringen, 145 zittingen van den
Raad der Groote Vier en 72 van den Raad
van Tien gehouden. Het verdrag dat ten
slotte aan Graaf von Brockdorff-Rantzau-
den Duitschen minister van Buitenland-
sche Zaken, werd voorgelegd, wilde zelfs de
regeering van den socialist Scheidemann
niet aanvaarden. Er moest eerst ten nieuwe
regeenng onder Uustav Bauer ,jLrden ge
vormd, want tenslotte mpest er'tfcch getee-
kend worden; dit weigeren en de oorlog
hervatten, daaraan viel in verband
Duitschland's binnenlandschen toestand niet
te denken. Op 7 Mei 1919 werden Graaf von
Brockdorff-jRantzau de definitieve vredes
voorwaarden overhandigd, dus byna een half
jaar na de wapenstilstand en in dat
jaar had de hongerblokkade van Duitschland
onophoudelijk nieuwe slachtoffers geëischt.
In de dagen voor de onderteekening
kon men in de kranten lezen van op
roer in Hamburg, ernstige schietpartijen,
nieuwe belastingen ter hoogte van 1.2 mil
lioen Mark, muitende soldaten in Midden-
Duitschland, van stakingen, honger en aller
lei nood. In die dagen, op 17 Juli 1919, zei
Hindenburg: „By hervatting der vijandelijk
heden zijn wy militair in staat om in het
Oosten de provincie Posen te heroveren en
onze oude grenzen te behouden. In het Wes
ten kunnen wij echter by een ernstigen aan
val van onze tegenstanders in verband met
het numerieke overwicht der Entente en het
feit, dat zij ons op beidp vleugels kan om
vatten, vry wel niet op succes rekenen. Een
gunstig resultaat van de krijgsverrichtingen
in haar geheel is dus zeer dubieus, maar als
soldaat moet ik aan een eervollen ondergang
de voorkeur geven boven een smadelyken
vrede".
l)e onderteekening.
Op 26 Juni 1919 vertrokken de af ge vaar
diguen der Duitsche regeering van Berlijn
om het vredesverdrag te gaan onderteeke-
neu. De trein .varliet-te laat hét Stations er
was weer eens een spoorwegstaking uitge
broken. Zwijgend en' bleek kwamen zij te
Parys aan. Voor het hotel des Réservoirs te
Versailles, dat slechts 300 m. van het prach
tige slot verwijderd is, weerklonken den ge-
heelen nacht de stappen der politie-agenten.
Er was op de straat geen mensch te beken
nen. Het was, alsof de wereld haar adem
inhield in dien nacht van 27 op 28 Juni 1919.
Den volgenden dag om kwart 'voor drie
'fa middags, op de seconde nauwkeurig, kwa.
men er vier kolonels in gala-uniform: een
Amerikaan, een Engelschman, een Fransch-
man en een Italiaan, om hem af te halen,
Uiterst beleefd, doch zwijgend-werd er ge
groet, zwijgend ook gingen zij in twee ge
ruischloos rijdende auto's naar- het slot door
de afgezette straten. Zy werden er in de
Nattier-zaal ontvangen door William Mar
tin, een beleefde, voorkomende, zeer beweeg
lijke man, chef van het protocol der vredes
onderhandelingen. Bedienden namen hoeden
en jassen in ontvangst, terwyl de vier ko
lonels nog steeds zwijgend toezagen. In de
vestibule der spiegejlzaal stonden een aan
tal genoodigden, imeerendeels vrouwen,
dicht opeen en keken. Doch reeds na een
oogenblik gingen de Duitsche afgevaardig
den met hun begeleiders de spiegelzaal bin
nen, waar zy plaats namen tusschen de
ertegenwoordigers van Japan en die van
Uruguay.
Toen stond Clemenceau op. Langzaam
trok hij zich op aan de tafel en veegde even
over zijn knipperende oogen. Een korte toe
spraak en toen kon de onderteekening be
ginnen. Er waren ruim 500 afgevaardigden
van alle betrokken mogendheden aanwezig.
De onderteekening duurde vrijwel precies
50 minuten.'Het eerst waren de Duitschers
aan de beurt. Dr. Bell stond op en liep door
Je aaal, waarin men een speld kon hooren
vellen, naar de middentafel. Achter hem
»an kwam Hermann Mtiller. Men hoorde
hun schoenen licht kraken. Niemand bewoog
zich. Het was, alsof allen hun adem inhiel
den.
Driemaal kraste Hermann Müller's vul
pen; drie handteekeningen moesten er naast
de reeds aangebrachte regel worden gezet,
"■'der het eigenlijke vredesverdrag, ohder
"e overeenkomet betreffende de Rijnstreek
en onder het aanvullend protocol. Terwül
echryft, wikkelt Bell een penhouder uit
een stuk papier. Het is een gewone houten
■"en uit het Hotel des Réservoirs. Daarna
ze< hjj de historische handteekeningen.
Nog 26 maal klinkt de stem van den pro-
ocolleider; 26 staten laten het verdrag door
voor 26 staten is «e oorlog met Duitschland
wn einde. En dan staat Clemenceau op-
jweuw op en verklaart, dat alle vereischte
geplaatst, behalve die
oer Chinee8che vertegenwoordigers. Daar-
mee is de zitting ten einde. Wanneer dien-
zelfden dag de Duitsche afgevaardigden
vanuit het station Nolsy-rle-roi Parys, ver
laten, zien zy in de verte de eerste vuur
pijlen, waarmee Parys den vrede viert. De
ruiten van hun salonrytuig worden even
buitén de stad ingeworpen; de begeleidende
officieren worden er zenuwachtig van en
maken hun sexcuus. Dè Duitschers schijnen
er echter onverschillig voor. Wat beteekent
zoo'n incident vergeleken by het zoo juist
geteckende verdrag.
Een poging tot taxatie.
Het verlies, dat Duitschland door het ver
drag van Versailles geleden heeft, is feite
lijk niet te schatten. In hoeverre is de
tegenwoordige nood mede veroorzaakt door
de algemeene wereldcrisis. In hoeverre is
het verlies in den inflatietijd een gevolg van
de onkosten voor het oorlogvoeren geweest
Daarom kunnen wy slechts die onkosten en
verliezen in aanmerking nemen, welke
rechtstreeks in verband Htaan met de uit
voering dér verdragsbepalingen.
Duitschland heeft 70.579 K.M. land verloren
met 6.475.650 inwoners; in het Westen
Eizas-Lotharingen, Eupen, Malmédy, Mo
resnet, in het Noorden, Noord-Slees wijk, in
het Oosten een groot deel van West-Pruisen
tn Posen, Danzig, het Memel-gebied en ver
der de Opper-Silezische districten Rybuik,
Pess, Kattowitz en Königshütte, benevens
het „Hutschiner landje". In dat gebied was
voor milliarden aan Duitsch volksvermogen
gestoken; er zyn belangrijke industriege
bieden by en verder vindt men er toch hui
zen, straten, spoorwegen, enz.
Bovendien heeft Duitschland al zyn kolo
niën verloren: 2.945.900 K.M2. met 28.396
blanken en 22.728.000 kleurlingen als bewo
ners, waar tusschen 1880 en 1914 ook heel
wat geld voor kolonisatie- en beschavings
werk in gestoken was.
Duitschland moést alle handelsschepen
afstaan van meer dan 1600 ton, de helft der
tonnage, die het aan schepen van 1000
1600 ton bezat en een kwart der tonnage
van de kleinere schepen, zooals visschers-
booten. Van de Duitsche handelsvloot, die
5.238.957 ton omvatte in 1914, bleef slechts
ongeveer 10.000 ton behouden.
Nadat Duitschland zyn veestapel door
den oorlog reeds met een derde had zien
verminderen, moest het nog 700 dekheng
sten, 40.000 merries, 950.000 melkkoeien,
52.000 trekossen, 40.0QÜ vaarzen, 100.000
schapen en 111.150 andere runderen af
staan.
Verder kostte de vrede het overwonnen
land ongeveer 2.000.000 ton steenkool,
100.000 ton zwavelzure ammoniak, de helft
van alle aanwezige kleurstoffen en che-
misch-pharmaceutische producten en een
vierde der productie tusschen 1920 en 1925.
Tenslotte noemen wy nog het verlies van
aile onderzeesche telegraafkabels met een
totale leilgte van ongeveer 41.000 K.M.,
waarvan vooral de verbindingen Emden
SpanjeTeneriffeAzorenNew York en
Teneriffe-West Afrika van belang waren.
By de spoorwegen in de afgestane gebieden
moest bovendien ook het bybehoorende rol
lende materieel worden afgeleverd, maar.,
dit moest in goeden staat verkeeren en waar
tydens den oorlog van dit materiaal zeer
veel was gevergd, hield Duitschland zelf
'van de nog goede locomotieven en ry tuigen
niet veel meer over. Ook vele Duitsche pa-
tentaanvragen moesten worden opgegeven.
Daarnaast waren er nog tal van kleinere
en ook minder belangrijke eischen te ver
vullen ;d© tekst van het vredesverdrag om
vat niet voor niets 250 gedrukte bladzijden!
Dat een dergelijke aderlating Duitschland
vooral na het uitbreken der algemeene we
reldcrisis aan den rand van den ondergang
moest brengen, behoeft wel geen nadere
toelichting.
SPORT EN WEDSTRIJDEN
I I 4 I Va
Het 20-jarig bestaan van de
Goudsche Sportvereeniging.
Vandaag zal de Goudsche jSportvereeni-
ging in de zaal Kunstmin van de Soc. „Ons
Genogen" in feestelijk samenzijn haar 20-
jarig bestaan herdenken. De juiste datum
van oprichting is eigenlijk 21 Juni, want op
21 Juni 1913 kwam de vereeniging tot stand
onder den naam van „de Zwaluwen". Aan
vankelijk werd geepeeld o|p een terrei aan
de Nieuwe Vaart, maar dit leek allesbehalve
op een voetbalterrein, later werd gespeeld
op een ander terrein aan de Nieuwe Vaart,
daarna op een terrein aan de gillens.
Na eenigen tyd sloot de club zich aan bij
de Goudsche Voetbalbond en wistf na 5 jaar
spelen het kampioenschap van den Goud-
schen Bond te behalen.
Nadat de vereeniging zioh gecombineerd
had in 1918 met de Voetbalvereeniging V.
W.G., werd de naam „ZWaluwen" veranderd
in G.S.V. Goudsche" Sportvecreeni.ging.
Van dien tyd af werd gespoeld op een
terrein aan den Rotterdamschen dijk.
In 1919, 1920 en 1921 eindigde G.S.V. tel
kens wederom ais kampioen van den G.V.B.
In 1922'23 zagen de vierde: klasse af-
deelingen in den NjV.B. het licht en G.S.V.
kreeg tegelijk met O.N.A. een plaatsje in
den grooten bond.
Er kwam weer eon opleving in de groen
witte gelederen. Elk: seizoen werd betere
plaats in den eindlstand ingenomen. In
1927'28 de tweedei met 25 winstpunten, d.i.
meer punten, dan d e Goudscihe dterde kiasse-
kampioenen in dleze competitie wisten te
behalen.
Er werd bij de Intrede ini den N.V.B. op
een terrein aan, den Kanaaidyk gespeeld. I
Na één competitie daar te hebben vertoefd,
werd nogmaals een poging gewaagd haar
oude terrein aan den Winterdqk aan een I
keuring te onderwerpen. Het bleek toen goed
te zyn. Hier heeft G.S.V. in elk opzicht met
pech te kampen gehad, het terrein toch ge
raakte in zoodamgen staat, dat het meer ge
leek op een zwembassin, dan op een voetbal
terrein. Zoo trok men weer naar den Kanaal
dijk, waar in 192i-'28 geen enkele wedstrijd
vefioren werü. Doch helaas, ook dit jaar
bleef men niet van rampen verschoond. Bij
een storm wérd het eedlokaal weg
gerukt en onherstelbaar vernield.
Uitstekende spelers heeft G.S.V. onder
zijn leden gehad en bekende Goudsche voet
ballers hebben eens het groen-witte shirt
gedragen. Onder de eersten zyn b.v. Pim
Streef land, Kroeders, Van der Lecq, Wan-
net, Endenburg, Schooneveld; onder de laat.
sten H. en-C. Spee, Koolmees, gebr. Vre-
dehburg en anderen.
In 1920'21, toen G.S.V. een zeer sterk
elftal had, was de wing Jansen, Van Maa
ien, Vlot een zeer sterke formatie.
Tot' de leden die het wel en wee in vroe
gere jarpn en ook op heden nog meemaken,
behooren wel Kapteyn, Jansen, Revet, Wan-
net en tal van anderen.
Als voorzitter heeft de heer A. Wannet
lange jaren gefungeerd. Na hem kwamen in.
een korte periode verschillende anderen aan
liet bewind.
Sinds einde 1928 is de heer Jac. Sla-
man voorzatter en onder zyn leiding heeft
de vereeniging een opmerkelijke vooruitgang
gemaakt.
Als G.S.V. eenmaal een feest met opge
wektheid heeft gevierd, dan was dat by het
15-jarig bestaan op 21 Juni 1928. En een
nog vroolijker sfeer heerschte op de daarop
volgende feestavond in Oct. 1928 in „Con
cordia" toen de promotiet naar de derde
klasse een feit werd. Rijswijk was afdee-
lingskampioen, G.S.V. met 2 punten achter,
tweede, doch er was een plaats in de derde
klasse vacant en die was,voor G.S.V. Daar
door werd alle narigheid vön vroegere jaren
meteen weggevaagd. In afwachting van de
gereedkoming der gemeentelijke sportterrei
nen werd in 1928-4929 nog in den Kanaal
dijk gespeeld. Een historisch doelpunt was
dat van Jansen, die als invaller een gebles
seerde speler moest vervangen, kort hierna
den gelijkmaker tegen Kampong scoorde,
wat redding van degradatiewedstrijden be-
In het laatste seizoen, nadat de gemeente
lijke sportterreinen successievelijk officieel
in gebruik waren genomen, heerschte er een
gezond clubleven. Vroeger werd steeds met
3 4 elftallen aan de competities deelgeno
men. Thans met 5, hetgeen de groei duide
lijk demonstreert.
G.S.V. was de eerste vereeniging die in
een geheel nieuw gebouwd kleedlokaal de
leden en bezoekers op „radio" vergastte en
steeds nog is het bestuur er op uit zyn
leden, donateurs en donatrices, bezoekers en
bezoeksters op haar terrein zoo aangenaam
mogelijk te ontvangen.
Niet alleen voor voetbal maar ook van
athletiek zyn de groen-witten liefhebbers
geworden. Een keurige pfestatie leverde de
eerste ploeg door in 1930 het derde klasse
kampioenschap van den G.A.K. te behalen.
Oplossingen van de raadsels
van vorige week.
1. Neus, hoorn, neushoorn.
2. Nikker, kikker.
3. Oosterhout.
4. Meid, ryd, bijt, krygt.
5. Luchtpost.
De prijs viel by loting ten deel aan
HILDA SLONT, Gouwe 140.
Nieuwe raadsels.
1. Verborgen plaatsen in ons land.
Wy vonden, dat Bob erg energiek optrad
by den brand.
De mooie poedel is sedert drie dagen
spoorloos verdwenen. (8)
Geel staat Tante bijzonder goed.
y Ik zal meniet gauw ongerust maken.
Jan loopt hard; we zullen dus maar
even op hem wachten.
2. Wat kan draaien, maar niet loopen,
Doet by wind getrouw zijn plicht
Wat geeft aan het Hollandsch landschap
Toch zoo'n aardig, mooi gezicht?
8. Met n heb ik een donkere huid, met k"
ben ik groen en met kn word ik ge
bruikt by een aardig spel.
4. Myn geheel wordt met 8 letters ge
schreven en noemt een held uit de
Vaderlandsche Geschiedenis.
4, 5, 3, 6 is een drank.
Een 1, 7, 4 is een deel van een vrucht.
Een 5, 2, 4 is een klein paard.
4, 2, 8 is een metaal.
Oplossingen inzenden aan de redactie van
de Goudsche Courant, Markt 81.
RUILBUREAU
voor bont en plaatjes
Genoteerd voor:
Mevr. C. I.V. ,te Gouda: 25 Hille'^bons.
De Kwattasoldaatjes zijn verkrijgbamf zoo
lang de voorraad strekt, IV» punt pi'stuk
(by uitzondering).
Mej. Hv v. N. te Gouda: 33 Benito's bons.
Mevr. O. te Gouda: 107 Hille's bons.
Metfr. v. B. te Gouda: 920 punten. We
vinden het raadzamer datf we eerst uw oude
schuld inlossen. Zooals U weet staan er nog
van d.d. 9-2-'38 te leveren 109 stuks. Over
elkaar noteeren doen we liever niet, dan
hoopt zich alles zoo geweldig op.
het RUILBUREAU.
vertoont van VRIJDAG t.e.m. WOENSDAG
de Nederlandsche première van het groote filmwerk der Aafa
SLEEPBOOT M 17
met in de hoofdrol HEINRICH GEORGE.
Een spannend filmwerk vol actie en temperament.
Verdere rollen worden vertolkt door
BETTY AMANN BERTHA DREWS MARIA SCHANDA.
In ons bijprogramma
Journaals, teekenfilm en een vroolijke Amerikaansche kluht.
Aanvang der voorstellingen weekdagen S.I5 uur.
Zalardag I Vooralailing S.IB uur
Zondags vanaf 3.30 uur doorloopend.
BESPREEK UW PLAATSEN VOOR VRIJDAGAVOND.
IS 31
HALLO HIERHEEN
1933
PEEL BANDJE
M
19 20 - 21 - 22 JULI
te HAASTRECHT.
Op ZONDAG 9 JULI a.s. zal onze bekende vliegenier, de WelEd.
Heer SCHMIDT CRANS, chef van de Nat. Luchtvaartschool te
Rotterdam, MfcT ZIJN VLIEGTUIG EEN BEZOEK BRENGEN AAN
„DE KLEINE BETUWE", alwaar hy kersen komt eten. Op uit-
noodiging van den heer Schmidt Crans zal de ondernemer vanuit
Rotterdam naai- Haastrecht de vliegtocht meemaken.
LANDING 3.15 n.m.
op het weiland van Gebrs. KOOLWIJK in Boven-Haastrecht, dn dev
nabijheid van „DE KLEINE BETUWE",.
Op het land van Gebrs. KOOLWIJK is gelegenheid het landen en
opstijgen van dichtbij te aanschouwen tegen vergoeding van
10 CENT PER PERSOON.
Wij hebben aan deze gebeurtenis een bijzondere attractie verbonden,
n.1. een
FOTOWEDSTRIJD
Degene die van het vliegtuig, hetzij in de lucht, dan wel by het
landên of opstijgen een foto maakt, zende deze uiterlijk Woensdag
avond 12 Juli a.s. aan den ondernemer in.
Wij loven voor de MOOISTE FOTO uit een
le PRIJS a 10.—.
2e PRIJS een kaart recht gevende om met een gezelschap van
20 personen gratis kersen te eten.
3e PRIJS een zelfde kaart voor 10 personen.
De Ondernemer:
TELEF. 19. W. KOMPIER
ZONDAG EXTRA AUTOBUSDIENSTEN.
Vanaf autobusst&tion1.55, 3.3.30 en 4.35. Voldoende bussen
aanwezig.
Terug naar Gouda: 5.5.30, zoo noodig later meerdere wagens
beschikbaar.
op WOENSDAG 12 JULI n.in. 8.15 uur,
door den Heer HENRI C. J. DE MAN.
Programma's ad 20 ct. verkrijgbaar bij Boekh. J. DE VEN en F. BIJLSMA.
OPLEIDING VOOR ONDERWIJZER EN ONDERWIJZERES.
Éénjarige cursus voor bezitters H. B, S. 5 jaar en Gymnasium. Twee
jarige cursus voor bezitters H. B. S. 3 jaar en M.U.L.O. diploma.
Aangifte bij den Directeur. Spreekuur Wöfensdag en "Zaterdag 24.
A. STOLK,
Alexanderplein 14, Telef. 117151.
van Dr. FERRAND,
verft Uw haar direct in de gewenschte kleur, geheel onschadelijk.
PRIJS 4^0.
(volvet) BB ct. per stuk
DELFT's ROEM, prima 60 ct. p. pond
bil'
P. G. TEEKENS, Gouwe 55, Gouda.
Kaashandel in 't groot en klein.
Goed nieuws voor Heeren Rookers!
Wij geven U 11 Sigaren voor 1 kwartje
en 7 Sigaren met 1 ons Crisistabak voor
1 kwartje. Voor kwaliteit wordt geheel
ingestaan. Alleen by
R. VEERMAN Turfmarkt 56.
VROUWESTEEG Jt,
GRAAF v. BLOISSTRAAT «H
Terrazzo Vloeren en
Granito Gootsteanen