Thalia Theater A V Boa öra «V O.. BEDOEL JE^DAT Haarverfkam „APPRICIOSA" -*25 ReS,ain mm m m aV m m m mm mmm mm u w% a ttV SCHLEPPZUG M 17 1933 DB ALLES OVERTREFFENDE 9ROOTB LACH REVUE KERSENTIJD In „Do Kloine Betuwe" 2e ORGELBESPELING Haagsche Normaallessen Een Regentendagboek uit de 18e eeuw. Veilige en Economische tieqniijk. PUROL POEDER Damrubriek. JÊ m i HL Alj Het verdrag van Vereailles. Raadsels voor de Jeugd. ATTENTIE NIEUWE SCHOUWBURG - Sociëteit Ons Genoegen in de 6B00TE nf 81. JANSKERK te tinidn VAN B0HEMEN Co. KORTE TIENDEWEG jO Kilokaasjes G. J. v. WERD XLI. „4 December 1770 Magistraat „request overmans qp dekens Bakkers- gilde versoeke dat de Bakkerye mogan iuytsterven tot 34, goedgevonden te „laten legge tot H volgende jaer Overmant en dekens van het bakkerkgilde hadaen zich tot de magistraat gewend met c n uitvoerig rekest, waarin zij mededeelden, dat aan hen „van fyd tot tyd door veele dunner gildebroederen zware klagten waren gedaan over het'verval der Baknering, de welke in vroeger jaren zeer plag te f'oree- ren (bloeien), dog na van Jaar tot Jaar ja vs van dag tot dag zodanig in verval is toegenomen, dat, in gevalle daar in niet' werde vooralen, te vresen is, dat dezelve in korte tyd geheel geruïneert sal zyn'. De redenen van dat verval, die in het rekest vverqen opgesomd, waren „voor eerst de droevige duure omstandigheden der tyd waaj door, veele Ingeseetenen werden ge drukt en verarmd, ten anderen, dat een grote Menigte der Burgeren binnen dezi» "itadi hun eige brood aan hunne huizen bakte n '(an ten derde, en wel voornamelykTt groot getal van Bakkers, die de baknering Itgejiswoordig exerceeren (uitoefenen), en welk getal reeds op vier en vijftig is ge- l.otnèn, van welk de grote helft buiten Staat IS, cjrn na behoren de kost te winnen en hunne huishouding te onderhpuden". Overmans en dekens zeiden verder, dat het Ie duchten was, „dat hetzelve getal in bat Mort (binnenkort) nog vermeerdert staat te gorden door diegene, die op een be kwame gelegentheid wagten om de bak- neerihg te beginnen, ten ware daartegens door UEdele Groot Agtbare wierde voor- 5%n Zq verzochten dan ook aan de magi straat „tot voorkoming der meergenoemde te vntsene ru'ine (ondergang)» goed te vin. deg, „dat het getal dhr Bakneeringen op een ijeker vast getal mag werden bepaald «t dijar op sal moeten uitsterven» Overmans en dekens beriepen zich bij hun hetgeen de magistraat „in der: - jaare aan de grutters binnen deosel Stad tot maintien (instandhouding! r grutneering had gelieven toete- Toen was namelijk bepaald, dat ook ringen tot een lager aantal zou- 1 teruggebracht, ts en dekens gaven zelf aan >at een maatstaf en verzochten, t getal van Broodbakkers en Brood- zal worden en blijven bepaald op vifo eh dertig Personen, en dat het tegens- ivo»rdjg meerder getal tot op de voornoem de vier en dertig zal moeten uitstereven". In dozen zin zou dan de gildebrief gewijzigd dienen te worden, Maar naast deze hoofd bepaling wanen, ook een reeks overgangs bepalingen noodig ten aanzien van de knechts, die op het punt stonden de gilde- proef jtp doen en de familieleden van de later in de zaak zouden opvol had het rekest voorzien, it had blijkbaar weinig zin zulke verstrekkende maatrege- Vandaar, dat zij besloot het volgende jaer te laten legge". Vanl vakkundige z«de is mij medegedeeld, dat eeki bevolking van vijftien duizend in- wonera zooals Gouda In 1770 ongeveer tel- <1aap 54 bakkers een bestaan kon geven. Maar daarbij moet dan worden aangenomen, dat de gewone burger niet zijn eigen brood hakte |en dat de overheid niet, door prjjs- regalehd op te treden, het winstcijfer sterk naar beneden drukte. Ter Vergelijking diene, dat er omstreeks I860, toen het bevolkingscijfer weer onge veer hetzelfde was als in 1770, in Gouda twee et zeventig bakkers een bestaan von den. Nu, bij een bevoiking van dertig dui zend inwoners, is het aantal bakkers weer veel minder dan in 1860. De oorzaak daar van ÏH gelegen in het opkomen van de coö peraties, waardoor vele kleine bakkers het met meer konden houden. „Ijl December Magistraat „request Kaaskopers nader te stellen „in landen van de Waagmeester. Dit rekest was reeds den lOen Juni door de kaaskoopers ingediend en kort daarop in handen gesteld van den waagmeester Coen- raad Linkers. Deze had daarop van bericht gediend. Het rekest, dat onderteekend was door een aantal „Kaaskopers, respectieve- ltfk woonagtig binnen deese Stad, in Rot terdam, Woerden en verdere omleggende Steeden en Dorpen", behelsde een tweetal verzoeken Het eerste daarvan was cm de St. Jacobs Kaasmarkt, „sedert veischeyde Jaare herwaarts ingevallen op Lingsda& voor de Kermis" en de „St. Mattheu? Markt", die op 21 September plaats vond, elk op veertien dagen later te laten stellen. Het tweede verzoek v r.s om de Waag, die pas om zeven uur open ging, op alle kaas markten in Mei, Juni '-n Juli 's morgens om zes uur en ii> Augus us, September en October om half zeven open te sljellen. De redenen van het eerste verzoek waren zeer merkwaardig. De kaaskoopers beweer den namelyk, „dat de huysluyden (boeren), om de Ordinaire (gewone) Leverantie van Honddrt Stukken Kaasen [op de St. Jacobs- marktj vol te maken, onder dezelve voegen al te jonge kaasen, die door de koude voor jaren, seedert den jare 1740 niet leverbaar zyn, en door het behandelen en vervoeren aan bederff onderworpen". Dit schrikte hen af „om op de voorazegde markt te kopen". Het gevolg daarvan was, zoo zeiden de ver zoekers, dat de kaaskoopers „hun benodigde Kaasen gaan kopen by de Huysluyden, de welke deselve dan leveren op andere Waa- gen, 't geene de voorszegde Markt doet ver minderen, en de Waag alhier nadelig is". Zooals men ziet, trachtten de kaaskoopers hun doel te bereiken door te wijzen op de nadeelen, die de stad zou ondervinden, wan neer hun verzoek niet werd toegestaan. Het tweede verzoek motiveerden de kaas koopers met een beroep op de belangen van de boeren. Zij zeiden namelijk, dat „de huysluyden gewonelyk met het opengaan van de Stadspoorten, hunne kaasen ter Markt brengen, en dikwyls dezelve terstond ver kopen, en egter niet eerder de waag open vinden, zelfs cles Zomers als ten Seven Uure en dikwyls later, waar door een lange tyd verloopt, eer dezelve hunne Leverancie kunnen doen en afrekenen". Natuurlijk hadden de kaaskoopers even goed als de „huysluyden" belang bij het vroeger opengaan van de Waag. vonden echter, dat het minder egoïstisch leek voor de belangen van de boeren op te komen dan direct iets voor zichzelf te vragen. Het rekest was onderteekend door P Stans, Jan van der Hof, Jan Ten hage, Yemand Jongeijan, ^albert Loeff, H. van Bisseluk, Barend Udeman, Jan de Bruijn, Martinus de Bruijn en Cornelia Konynen- burgh. Coenraad Lipkers, de waagmeester, had, zooals reeds boven is vermeld, over dit rekest op 16 Juli rapport uitgebracht. Uit dit rapport bleek ten duidelijkste, dat hij met de rekwestreerende kaaskoopers niet op een stoel zat. Hij begon met op die kaaskoopers af te geven door mede te deelen, dat „onder het gering getal van de suppliahten (verzoe kers) er naauwlyks een was, die, buiten deese Stad wonende, gewoon was, op de Kaasmarkten alhier, Quantiteiten (hoeveel heden) van belang te kopen; en dat die welke binnen deese Stad woonden, niet ge woon waren hunne gekogte Leveranties ten tyde van de markten te ontvangen, maar meest op andere dagen, die zy met den ver koper willekeurig vast stellen". Voor deze laatste groep, zou het alzoo „van geen be lang ter waereld zijn ,of het versoek wierde geaccordeert (toegestaan) of afgeslagen". Verder merkte hij ten aanzien van het eerste verzoek op, dat „indien de twee prin cipale (groote) Kaasmarkten veertien da gen later werden gesteld, zulke Opkopers en Marktbedervers, als er ook onder de Supplianten (verzoekers) te vinden zouden zyn, veertien dagen langer tyd hadden om hun rol te speelen, en de huysluyden (boe ren) die het ongelegen mogt weesen den verkoop hunner producten langer uit te stellen ,te dwingen". Wat betreft het ope ningsuur van de waag, zei de waagmeester, dat dit, zooals hem was meegedeeld, sedert meer dan vijftig jaar op zeven uur was ge- „27 en December vroedschap „Rapport van de laaste vergadering belegging van Uw Kas- en Spaargelden. „utsupra (als boven) van 't Pillegift „en de naam van de jonggeboorne Prin „cesse is Frederica Louisa Wilhelmina GEMEENTE <s Spaarbank 3 Giro-, Stortings-) 2.52 en Ophaaldienst GOUWE 2 - GOUDA. steld en dat „dit ongerief, indien 't er een was, zoo weynig noemenswaardig was, dat de Supplianten (verzoekers) beducht sche nen te weezen, zig door klagten van zo ge ringe importantie (beteekenis) belachelijk té maken en daarom dezelve schoven op de huysluyden, die hunne Kaze ter Markt bren gen, welke laatste er egter weynig aan ge legen ligt, of zy een Uur vroeger of later geëxpedieerd (afgeleverd) worden, alzo zy meest al gewoon zyn, ten tyde van hunne aflevering, zig die geheele dag in de stad op te houden. Het geheele verzoek, zoo beweerde Lin kers, beoogde „het eigen belang van eenige uit de supplianten (verzoekers) te bevor deren en wel ten kosten „van de geprivili- gieerde (bevoorrechte) kaasmarkten". Na nog enkele andere beschouwingen, ad viseerde hij dan ook het verzoek niet toe x te staan. t De Magistraat vond echter, dat Linkers I bij zyn advies niet voldoende op de kern van de zaak was ingegaan. Linkers kreeg daarom rekest en advies nogmaals terug met het verzoek de Magistraat nauwkeu riger in te lichten. „12 December vroedschap „Commissie aan Syn Hoogheid om „hem te feliciteeren met de Bevalling „van H K H Heid en Peterschap geap- „probeert (goedgekeurd). De burgemeesters rapporteerden, „dat Hoogstgemelde Z:D:H: door den Heer Raad pensionaris uyt naam van de vergadering was gefeliciteerd" Verder werd in deze vroedschapszitting „Omtrent het Peterschap, pillegave en Ce remonieel by den Doop gerésolveert (beslo ten), zo als in den Jaare 1748 by'de Ge boorte van Hoogstgemelde Zynè Doorlug- tige hooghijd was geobserveerd (gehandeld) en gearresteerd (besloten). „18 December Magistraat „van Rossum Pottebakker versoekt op „Sondag te mogen stooken geaccordeert „(toegestaan) „de resteerende anderePottebakkers „versoeken ingelyks te mogen bakken „met Kersmis geaccordeert mits „kennis gevende aan 't Gilde „Missive 's Hage (schrijven uit den „Haag) omtrent 't vlagge by de doop „van de Princesse, goedgevonden niet te „vlagge „21 December Magistraat „'t Gilde van de Pottebakkers versoeke „t Stooke op Sondag geaccordeert „(toegestaan) „regtdag „In de zaak van Willem van Hoorn „goedgevonden niet te berigten maar een „resolutie (besluit) genomen Die „zaak" was het geschil met vrouw Verschut, die geld van Mr. van Hoorn moest hebben. Dat geschil was in der minne ge schikt en Mr. van Hoorn had verzocht het proces niet behoeven voort te zetten. Dit werd hem toegestaan; hy behoéfde niet meer te „berigten". Daartoe nam de vier schaar een afzonderlijk besluit. „Daasdonck correctie gegeeven parti culier (een standje gegeven) De procureur Daasdonck had blijkbaar iets gedaan, dat aan de vierschaar onwel gevallig was geweest en was daarover door de heeren berispt. „Secretaris geordonneert (gelast) de „resolutie (het besluit) in de zaak van „Mr. Willem van Hoorn te boeken in 't „boek van Scheepen „affscheid Het rapport „van 't Pillegift" hield in, dat „op 19 December deeses Jaars het Sacra ment des H Dbops aan de Jong geboren Princesse van Orang* wès bedient, waar by dezelve was genaamt Frederica Louisa Wil helmina en dat de Heeren deses Stadsge- committeerden (de afgevaardigden van Gouda) als Gevaders (peetvaders) en Ge- tuygen daar by hadden geassisteert". Het rapport behelsde verder de schen king van de „jaarlykse Lyfrentebrief" en dat „dezelve^ door Zyn Doorlugtige en Haare Koninglyke Hoogheid zeer vriendelijk wa3 geaccepteerd (aanvaard)". Van der Hoeve sloot zyn dagboek over het jaar 1770 af met een korte balans van zyn inkomsten en uitgaven over het afge- loopen jaar, voor zoover deze betrekking hadden op de door hem bekleede overheids- functies. Daaruit bleek, dat hy over het dienstjaar 1770, beginnende met 6 Januari 1770 en eindigende met 5 Januari 1771 ter zake van zyn functies als „vroedschap Scheepen Scheepemeester en Ontfanger van de verponding in totaal had ontvangen 1206 gulden 4 stuivers en 8 penningen. Daai stond tegenover een uitgave van 617 gulden en 18 stuivers, zoodat „van 't jaar 1769 wa0 overgeschoten" een bedrag van 588 gulden 6 stuivers en 8 penningen. Naar den toenmaligen maatstaf van het geld, was dit reeds een vry groot bedrag, wanneer men in aanmérking neemt, dat de door van der Hoeven bekleede betrekkingen slechts als by baantjes beschouwd moeten .Affscheid genomen" wilde zeggen, dat de vierschaar dien dag haar laatste zitting in het jaar 1770 had gehouden. „5 January 1771 ten 5 uuren Magi straat Present alle de Heeren „Bedankt malkanderen voor de adsis- „tentie „Affgehaalt Burgemeesters Dekkeren „G de Moor beedigt „Kerkhoven en Hoeve affgeleyt met „flambouwe „Affgehaalt Noortberg, Kedts c,. „Schipper als Scheepen, de Laaste buiten „de Vroedschap en beedigt; „affgeleyd Boon, Teyssen en Toulon Hoewel de schepenen niet tot de vroed schap behoefden te behooren, werden zy in den regel daaruit benoemd. Van der Hoeve vermeldt dan ook als een merkwaardigheid de benoeming van den schepen Schipper. Voor ons zou het zonderling lyken, wan neer iemand tot wethouder werd benoemd, e geen raadslid was. Ia den tyd van de republiek was het daarom niet vreemd, om dat de schepenen zich in hoofdzaak met rechterlijke functies bezighielden en het dagelyksch bestuur byna geheel'by de bur gemeesters berustt% b,2 April 't Vroor den 2e April 1771 „dat de weteringe en Slooten toeleyde „zynde dit de 4e keer dit jaar. „14 April Trouwen, Hoeve en Blyden- „burg Secretaris Jongkint „Abram Sanders jongman jood en Ra- „chel jacdbs jodin „2 gebode op 1 dag „16 April Hoeve en Bleydenburg Se cretaris Jongkint „certificatie (verklaring) onder Ee<fe „affgenomen van1 Cornelia van der Voor „en Jan Langerak omtrent wolle en dat „hier geen beamettelyk ziekte is onder „de menschen Het betrof hier wol, die naar het buiten land moest worden verzonden. By die wol diende een certificatie (verklaring) van de overheid te worden gevoegd, waaruit kwam vast te staan, dat er in Gouda geen besmet telijke ziekte heerschte. Ook de herkomst van die wol moest wor den vermeld, omdat anders de mogelijkheid met was uitgesloten, dat ze reeds besmet in Gouda was ingekomen. Vandaar dat de schepen-commissarissen, alvorens die verklaring af te geven, de be langhebbenden oqder eede hoorde. Hoewel de overheden Calvinistisch waren namen zq in den tijd van de Republiek rooals later nader zal blijken - uitgebreide maatregelen om de verspreiding van be smettelijke ziekten tegen te gaan. (Wordt vervolgd.) Nadruk verboden. Dr. Mr. J. SMIT. bijzonder verzachtend opdrogend en reuk- wegnemend. werkt bij transpireerende oksels en voeten. Strooibussen 60 cL en 1 W1V1. Bi) Apoth. en Drogisten. Onder redactie van de Damclub „Gouda" Probleem No. 897. Et 52^ Zwart schijven op: 11, 13, 14, 19, 23, 24, 81, 34, dam 1. Wit schijven op: 25, 26, 28, 32, 38, 37, 42, 43, 47, 50. x Probleem No. 898. De commissarissen voor de huwelyksche zaken wilden blykbaar het huwelyk ver haasten door twee geboden, waartusschen altijd een week in lag, nu op een dag te doen plaatsgrijpen. „15 April Magistraat „Bode Houtam versoekt als Cqrateur „in den Boedel van D Gibbon een kleyn „Stukje Land onder Bloemendaal onder „de hand te mogen verkoopen „Geaccordeert (toegestaan) Regel was In den tijd van de republiek, dat de goederen in een faillissement in het openbaar werden verkocht. Die regel is tot op dezen tjjd gehandhaafd. Evenals toen kan ook nu nog daarvan worden afgeweken. Terwijl in dien tq'd de Magistraat daarvoor toestemming moest geven, geschiedt dit tegenwoordig door den reehter-commissaris. De fiets, ons nationale vervoermiddel. ■éar merkwaardige geschiedenis, door F. PRIMO. HoeWel geen sportvereeniging in den oigenlyken, engeren zin van het woord, be staat ejr toch een onloochenbaar verband tusscheh den A. N. W. B. en de sport als zoodanig, terwyl het ook onomstootelljk vast staat, dat over het algemeen de on sportieve Nederlander sympathie en eerbied heeft voor het werk, dat sinds een halvo ouw door de achtereenvolgende leiders van i-.;n onlangs jubileerenden Bond werd ver richt. ïif geen land zal dit zoozeer het geval -ijn a Is I, in het onze, omdat in geen land het rywiël een zoo sterk uitgesproken nationaal vervoermiddel is als by ons. Goedé wegen en uitstekende verkeersaan- ..j zingen op die wegen, ziedaar het ken- nerk van het Nederlandsche verkeerswezen n nan de tot standkoming van die by uit stek practische waarden heeft de A. N. W. B. gedbrende de halve eeuw, die achter ons ligt, zyh'actief aandeel gehad. Wielfydersbond! In dit woord ligt een tuk geschiedenis opgesloten, n.l. die van 1 -it rijwiel, waariip het in deze dagen vooral niet omjien&ftg ib de aandacht even te ves^, iigén, iWe zouden daarby zeer uitvoerig unnen ztfn in de beschryving van de ge- .•hiedeijfis van het verkeer, doch zullen ons bjperköfirt tot de ontwikkeling van de zoo p opulair geworden „fiets". Voorloopers van de fiets. Wyzen we even op de uitvinding van den zeilwagen, eerf zuiver Hollandsche uitvin ding, een wagen met een zeil, waarmee voor dien tyd een vry groote snelheid werd be reikt, waarmee ook Simon Stevin en Prins Maurits hebben gereden. Ook buiten ons land probeerde men door middel van toestellen groote afstanden af te feggen, vlugger dan te voet mogelyk was. Dit deed b.v. Freiherr Karl von Drais, die opperhoutvester was in Baden en uit den aard van zyn betrekking genoodzaakt was groote afstanden af te leggen. Dat wenschte h(j niet altyd te paard te doen en daarom verzon hy de z.g. „loopmachine", waardoor hij zyn inspectiereizen langs de boschpaden minder vermoeiend trachtte te maken. Voor i zijn uitvinding heeft hy natuurlijk gepro- I fiteerd van het werk van anderen, die zich hadden toegelegd op het vinden van een „kunstwagen", maar zijn machine is de eerste, waarvan we met eenige zeker he/I détails beschrijven kunnen. Het was op het Congres van Weenen in 1815, dat Freiherr van Drais voor het eerst in het openbaar met zyn wagen verscheen. Zijn kar bestond uit twee wielen, waarboven een balk was bevestigd. Het voorste raa was draaibaar en daarmee kon hy zyn ma chine makkelijker sturen. Er was een soort zadel op den balk aangebracht en een stuur aan het voorwiel. Van werkelijk „rij<len" was met dit boestel nog geen sprake, daar voor ontbrak nog de trapas ter. voortbe weging door overbrenging der lichaams kracht. Men ging vooruit door zich op den weg met de voeten beurtelings af te stooten en daarmee bereikte men een snelheid van on geveer tweemaal die van een voetganger; maar minder inspannend en vermoeiend dan wandelen was het toch niet. In den loop der jaren heeft von Drais successievelijk verbeteringen aangebracht aan zijn loopwagen; hy bracht twee zadels aan en legde aldus het principe van de tan dem vast en hij maakte het toestel verstel baar voor personen van verschillende grootte. De eerste primitieve fiets. Het was in 1818, dat de Engelschman Knight een aantal verbeteringen aan von Drais „draisine" aanbracht, waardoor ze den n^aam kreeg van „vliegwagen". De men- schelijke kracht werd met handen en voeten in motorische kracht overgebracht op de wielen van het toestel en zoo bereikte men, dat het loopen in ryden veranderde. Met slechts hier en daar enkele kleine, meestal onbeduidende verbeteringen, bleef de drai sine toch in wezen niets anders dan wat men een „loopwagen" pleegde te noemen. Het was in 1862, dat men in Parys de eerste „vélocipède" in den handel bracht. De meeste ouderen onder ons herinneren zich nog dat vreemde woord uit hun jeugd, toen ze van moeder en vader met St. Nico- laas zoo'n soort fietsje kregen in metaal, met 'n aapje erop dat bescheidefi dienst deed als mascotte, Je had het woord als kind netjes leeren uitspreken als de groote jongens, die 'n echte 'fiets hadden, waarop ze „rijden" konden; wij moesten er nog I naast loopen en in onze verbeelding denken dat we reden. 1 Maar het profanum vulgus, de groote grove massa die de fiets alleen kende van haar te zien en niet van haar te „bezitten", die massa sprak van „vielsepede" of „fiel- sepee" en slechts de fyne meneer, die zelf fiets reed, sprak het woord correct uit. Doch toen eenmaal de fielsepee een „fietslepee" was geworden, en de afkorting daarvan „fiets" voo zer af was van het oorspronke lijke „vélöcipède" dat memand er nog een poging in kon zien van Fransch te spreken, toen ging het woord „fiets" erin als koek. Ouderen van dagen zullen het vreedzaam naast elkaar leven van fietslepee en fiets zich nog goed herinneren en deze woord afleiding laat wel niet de minste twyfel over. De terminologische ontwikkeling is trou wens uitstekend documentair vastgelegd in het destyds bekende cabaretliedje: „Allemaal op de fiqts, allemaal op de fiets, allemaal op de fie^selopede! Allemaal op de fiets, allemaal op de fiets, wie gaat er met mij mede?" In de jaren '90 gebruikte men nog hier en daar de verkorting van het Fransche woord „velo" en ook nu nog is dit in Frank rijk en in België de gebruikelijke term. De technische ontwikkeling der fiets. De nieuwe industrie ging in 18,62, kort na haar ontstaan ,te Parys te gronde, tenge volge van een proces typschen de fabrikan ten. Maar spoedig maakten Engeland en Amerika zich van de Fransche uitvinding meester en de vélocipède werd in zekeren -jmmw Zwart schijven op: 7, 9, 10, 12/14, 16/18, 23, 31, 83, 40. Wit schijven op> 26, 29, 30, 34, 37, 38, 42, 45, 47/50. Oplossing van probleem No. 893. Wit speelt: 33 29, 46—41, 41—36, 82—28. 36 7. Oplossing van probleem No. 894. Wit speelt: 47—42, 33—29, 30—24, 35—30, 42—87, 32 3, 3 47, 47 49. zin vry spoedig gevulgariseerd. Het .voor wiel werd tot een buitengewone hoogte uit gebouwd en het achterwiel kromp tot een klein onbeduidend raadje weg, nog juist vol doende om het evenwicht eenigszins te be houden. Zoo was dan de hooge tweewieier geboren, waarvan het zadel in twee reuzen stappen te bereiken was en dat ihen slechts na heel veel oefening tenslotte alleen „be stijgen" kon. Van versnelling was toen geen sprake en 'n zekere snelheid bereikte men enkel door dén omvang van het enorme voorwiel. j Enfin, men kent het huidige „museum stuk" in al zyn glorie uit die dagen van technische renaissance. Langzamerhand kwam men tot de ontwikkeling van de over brenging der versnelling op het inmiddels grooter wordende achterwiel, tot beide wie len tenslotte gelyk van grootte werden. De houten spaken van de hoogwielige véloci pède werden via ijzeren, tenslotte veranderd in draadspaken, waardoor het gewicht veel verminderde. Toen volgden de kogelassen, tot nog toe onbekend in de rijwiel fabric age, waardoor de wrijving verminderd en de krachtsinspanning zeer gereduceerd werd, Eeh reusachtige verbetering was ook de in voering van de gummibanden (eerst reed men op houten of ijzeren banden); aanvan kelijk waren ze massief, later kwamen de luchtbanden en zoo ontstond geleidelijk de flets zooals men hem heden ten dage kent, met al de verfijningen der techniek, die hem hebben gemaakt tot een. voor breede lagen van het volk ideaal verkeersmiddel, dat niét gauw door andere van zyn soort zal worden verdrongen, vooral indien de. fabricage erin slaagt de productieprijs in evenredigheid tot andere voertuigen laag te houden. •sa. Zyn geschiedenis en onderteekening. Wat heeft de vrede Duitschland gekost? De vi By het voorioopige verdrag van 5 Novem ber 1918 scheen Duitschland erontlanks de verloren oorlog nog vry goed af te komen. D0 streken met een zuiver Poolsche bevol king zouden het moeten verliezen; Rolen zou bovendien een uitgang naar zee krygen; in de Elzas moest een volksstemming ge houden worden en het was wel te verwach ten, dat Duitschland koloniën moest missen, zyn bewapening moest beperken, oorlogs schatting moest betalen. Doch deze eischen werden aanmerkelijk verscherpt in den tyd, die er tusschen 5 November 1918 eu 28 Juni 1919, den datum van onderteekening, is ver- loopen. In fcarys vergaderden 1037 gedelegeer den en 70 gevolmachtigden van 28 staten; er werden 7 plenaire conferenties, 1646 com- niissievelgaaeringen, 145 zittingen van den Raad der Groote Vier en 72 van den Raad van Tien gehouden. Het verdrag dat ten slotte aan Graaf von Brockdorff-Rantzau- den Duitschen minister van Buitenland- sche Zaken, werd voorgelegd, wilde zelfs de regeering van den socialist Scheidemann niet aanvaarden. Er moest eerst ten nieuwe regeenng onder Uustav Bauer ,jLrden ge vormd, want tenslotte mpest er'tfcch getee- kend worden; dit weigeren en de oorlog hervatten, daaraan viel in verband Duitschland's binnenlandschen toestand niet te denken. Op 7 Mei 1919 werden Graaf von Brockdorff-jRantzau de definitieve vredes voorwaarden overhandigd, dus byna een half jaar na de wapenstilstand en in dat jaar had de hongerblokkade van Duitschland onophoudelijk nieuwe slachtoffers geëischt. In de dagen voor de onderteekening kon men in de kranten lezen van op roer in Hamburg, ernstige schietpartijen, nieuwe belastingen ter hoogte van 1.2 mil lioen Mark, muitende soldaten in Midden- Duitschland, van stakingen, honger en aller lei nood. In die dagen, op 17 Juli 1919, zei Hindenburg: „By hervatting der vijandelijk heden zijn wy militair in staat om in het Oosten de provincie Posen te heroveren en onze oude grenzen te behouden. In het Wes ten kunnen wij echter by een ernstigen aan val van onze tegenstanders in verband met het numerieke overwicht der Entente en het feit, dat zij ons op beidp vleugels kan om vatten, vry wel niet op succes rekenen. Een gunstig resultaat van de krijgsverrichtingen in haar geheel is dus zeer dubieus, maar als soldaat moet ik aan een eervollen ondergang de voorkeur geven boven een smadelyken vrede". l)e onderteekening. Op 26 Juni 1919 vertrokken de af ge vaar diguen der Duitsche regeering van Berlijn om het vredesverdrag te gaan onderteeke- neu. De trein .varliet-te laat hét Stations er was weer eens een spoorwegstaking uitge broken. Zwijgend en' bleek kwamen zij te Parys aan. Voor het hotel des Réservoirs te Versailles, dat slechts 300 m. van het prach tige slot verwijderd is, weerklonken den ge- heelen nacht de stappen der politie-agenten. Er was op de straat geen mensch te beken nen. Het was, alsof de wereld haar adem inhield in dien nacht van 27 op 28 Juni 1919. Den volgenden dag om kwart 'voor drie 'fa middags, op de seconde nauwkeurig, kwa. men er vier kolonels in gala-uniform: een Amerikaan, een Engelschman, een Fransch- man en een Italiaan, om hem af te halen, Uiterst beleefd, doch zwijgend-werd er ge groet, zwijgend ook gingen zij in twee ge ruischloos rijdende auto's naar- het slot door de afgezette straten. Zy werden er in de Nattier-zaal ontvangen door William Mar tin, een beleefde, voorkomende, zeer beweeg lijke man, chef van het protocol der vredes onderhandelingen. Bedienden namen hoeden en jassen in ontvangst, terwyl de vier ko lonels nog steeds zwijgend toezagen. In de vestibule der spiegejlzaal stonden een aan tal genoodigden, imeerendeels vrouwen, dicht opeen en keken. Doch reeds na een oogenblik gingen de Duitsche afgevaardig den met hun begeleiders de spiegelzaal bin nen, waar zy plaats namen tusschen de ertegenwoordigers van Japan en die van Uruguay. Toen stond Clemenceau op. Langzaam trok hij zich op aan de tafel en veegde even over zijn knipperende oogen. Een korte toe spraak en toen kon de onderteekening be ginnen. Er waren ruim 500 afgevaardigden van alle betrokken mogendheden aanwezig. De onderteekening duurde vrijwel precies 50 minuten.'Het eerst waren de Duitschers aan de beurt. Dr. Bell stond op en liep door Je aaal, waarin men een speld kon hooren vellen, naar de middentafel. Achter hem »an kwam Hermann Mtiller. Men hoorde hun schoenen licht kraken. Niemand bewoog zich. Het was, alsof allen hun adem inhiel den. Driemaal kraste Hermann Müller's vul pen; drie handteekeningen moesten er naast de reeds aangebrachte regel worden gezet, "■'der het eigenlijke vredesverdrag, ohder "e overeenkomet betreffende de Rijnstreek en onder het aanvullend protocol. Terwül echryft, wikkelt Bell een penhouder uit een stuk papier. Het is een gewone houten ■"en uit het Hotel des Réservoirs. Daarna ze< hjj de historische handteekeningen. Nog 26 maal klinkt de stem van den pro- ocolleider; 26 staten laten het verdrag door voor 26 staten is «e oorlog met Duitschland wn einde. En dan staat Clemenceau op- jweuw op en verklaart, dat alle vereischte geplaatst, behalve die oer Chinee8che vertegenwoordigers. Daar- mee is de zitting ten einde. Wanneer dien- zelfden dag de Duitsche afgevaardigden vanuit het station Nolsy-rle-roi Parys, ver laten, zien zy in de verte de eerste vuur pijlen, waarmee Parys den vrede viert. De ruiten van hun salonrytuig worden even buitén de stad ingeworpen; de begeleidende officieren worden er zenuwachtig van en maken hun sexcuus. Dè Duitschers schijnen er echter onverschillig voor. Wat beteekent zoo'n incident vergeleken by het zoo juist geteckende verdrag. Een poging tot taxatie. Het verlies, dat Duitschland door het ver drag van Versailles geleden heeft, is feite lijk niet te schatten. In hoeverre is de tegenwoordige nood mede veroorzaakt door de algemeene wereldcrisis. In hoeverre is het verlies in den inflatietijd een gevolg van de onkosten voor het oorlogvoeren geweest Daarom kunnen wy slechts die onkosten en verliezen in aanmerking nemen, welke rechtstreeks in verband Htaan met de uit voering dér verdragsbepalingen. Duitschland heeft 70.579 K.M. land verloren met 6.475.650 inwoners; in het Westen Eizas-Lotharingen, Eupen, Malmédy, Mo resnet, in het Noorden, Noord-Slees wijk, in het Oosten een groot deel van West-Pruisen tn Posen, Danzig, het Memel-gebied en ver der de Opper-Silezische districten Rybuik, Pess, Kattowitz en Königshütte, benevens het „Hutschiner landje". In dat gebied was voor milliarden aan Duitsch volksvermogen gestoken; er zyn belangrijke industriege bieden by en verder vindt men er toch hui zen, straten, spoorwegen, enz. Bovendien heeft Duitschland al zyn kolo niën verloren: 2.945.900 K.M2. met 28.396 blanken en 22.728.000 kleurlingen als bewo ners, waar tusschen 1880 en 1914 ook heel wat geld voor kolonisatie- en beschavings werk in gestoken was. Duitschland moést alle handelsschepen afstaan van meer dan 1600 ton, de helft der tonnage, die het aan schepen van 1000 1600 ton bezat en een kwart der tonnage van de kleinere schepen, zooals visschers- booten. Van de Duitsche handelsvloot, die 5.238.957 ton omvatte in 1914, bleef slechts ongeveer 10.000 ton behouden. Nadat Duitschland zyn veestapel door den oorlog reeds met een derde had zien verminderen, moest het nog 700 dekheng sten, 40.000 merries, 950.000 melkkoeien, 52.000 trekossen, 40.0QÜ vaarzen, 100.000 schapen en 111.150 andere runderen af staan. Verder kostte de vrede het overwonnen land ongeveer 2.000.000 ton steenkool, 100.000 ton zwavelzure ammoniak, de helft van alle aanwezige kleurstoffen en che- misch-pharmaceutische producten en een vierde der productie tusschen 1920 en 1925. Tenslotte noemen wy nog het verlies van aile onderzeesche telegraafkabels met een totale leilgte van ongeveer 41.000 K.M., waarvan vooral de verbindingen Emden SpanjeTeneriffeAzorenNew York en Teneriffe-West Afrika van belang waren. By de spoorwegen in de afgestane gebieden moest bovendien ook het bybehoorende rol lende materieel worden afgeleverd, maar., dit moest in goeden staat verkeeren en waar tydens den oorlog van dit materiaal zeer veel was gevergd, hield Duitschland zelf 'van de nog goede locomotieven en ry tuigen niet veel meer over. Ook vele Duitsche pa- tentaanvragen moesten worden opgegeven. Daarnaast waren er nog tal van kleinere en ook minder belangrijke eischen te ver vullen ;d© tekst van het vredesverdrag om vat niet voor niets 250 gedrukte bladzijden! Dat een dergelijke aderlating Duitschland vooral na het uitbreken der algemeene we reldcrisis aan den rand van den ondergang moest brengen, behoeft wel geen nadere toelichting. SPORT EN WEDSTRIJDEN I I 4 I Va Het 20-jarig bestaan van de Goudsche Sportvereeniging. Vandaag zal de Goudsche jSportvereeni- ging in de zaal Kunstmin van de Soc. „Ons Genogen" in feestelijk samenzijn haar 20- jarig bestaan herdenken. De juiste datum van oprichting is eigenlijk 21 Juni, want op 21 Juni 1913 kwam de vereeniging tot stand onder den naam van „de Zwaluwen". Aan vankelijk werd geepeeld o|p een terrei aan de Nieuwe Vaart, maar dit leek allesbehalve op een voetbalterrein, later werd gespeeld op een ander terrein aan de Nieuwe Vaart, daarna op een terrein aan de gillens. Na eenigen tyd sloot de club zich aan bij de Goudsche Voetbalbond en wistf na 5 jaar spelen het kampioenschap van den Goud- schen Bond te behalen. Nadat de vereeniging zioh gecombineerd had in 1918 met de Voetbalvereeniging V. W.G., werd de naam „ZWaluwen" veranderd in G.S.V. Goudsche" Sportvecreeni.ging. Van dien tyd af werd gespoeld op een terrein aan den Rotterdamschen dijk. In 1919, 1920 en 1921 eindigde G.S.V. tel kens wederom ais kampioen van den G.V.B. In 1922'23 zagen de vierde: klasse af- deelingen in den NjV.B. het licht en G.S.V. kreeg tegelijk met O.N.A. een plaatsje in den grooten bond. Er kwam weer eon opleving in de groen witte gelederen. Elk: seizoen werd betere plaats in den eindlstand ingenomen. In 1927'28 de tweedei met 25 winstpunten, d.i. meer punten, dan d e Goudscihe dterde kiasse- kampioenen in dleze competitie wisten te behalen. Er werd bij de Intrede ini den N.V.B. op een terrein aan, den Kanaaidyk gespeeld. I Na één competitie daar te hebben vertoefd, werd nogmaals een poging gewaagd haar oude terrein aan den Winterdqk aan een I keuring te onderwerpen. Het bleek toen goed te zyn. Hier heeft G.S.V. in elk opzicht met pech te kampen gehad, het terrein toch ge raakte in zoodamgen staat, dat het meer ge leek op een zwembassin, dan op een voetbal terrein. Zoo trok men weer naar den Kanaal dijk, waar in 192i-'28 geen enkele wedstrijd vefioren werü. Doch helaas, ook dit jaar bleef men niet van rampen verschoond. Bij een storm wérd het eedlokaal weg gerukt en onherstelbaar vernield. Uitstekende spelers heeft G.S.V. onder zijn leden gehad en bekende Goudsche voet ballers hebben eens het groen-witte shirt gedragen. Onder de eersten zyn b.v. Pim Streef land, Kroeders, Van der Lecq, Wan- net, Endenburg, Schooneveld; onder de laat. sten H. en-C. Spee, Koolmees, gebr. Vre- dehburg en anderen. In 1920'21, toen G.S.V. een zeer sterk elftal had, was de wing Jansen, Van Maa ien, Vlot een zeer sterke formatie. Tot' de leden die het wel en wee in vroe gere jarpn en ook op heden nog meemaken, behooren wel Kapteyn, Jansen, Revet, Wan- net en tal van anderen. Als voorzitter heeft de heer A. Wannet lange jaren gefungeerd. Na hem kwamen in. een korte periode verschillende anderen aan liet bewind. Sinds einde 1928 is de heer Jac. Sla- man voorzatter en onder zyn leiding heeft de vereeniging een opmerkelijke vooruitgang gemaakt. Als G.S.V. eenmaal een feest met opge wektheid heeft gevierd, dan was dat by het 15-jarig bestaan op 21 Juni 1928. En een nog vroolijker sfeer heerschte op de daarop volgende feestavond in Oct. 1928 in „Con cordia" toen de promotiet naar de derde klasse een feit werd. Rijswijk was afdee- lingskampioen, G.S.V. met 2 punten achter, tweede, doch er was een plaats in de derde klasse vacant en die was,voor G.S.V. Daar door werd alle narigheid vön vroegere jaren meteen weggevaagd. In afwachting van de gereedkoming der gemeentelijke sportterrei nen werd in 1928-4929 nog in den Kanaal dijk gespeeld. Een historisch doelpunt was dat van Jansen, die als invaller een gebles seerde speler moest vervangen, kort hierna den gelijkmaker tegen Kampong scoorde, wat redding van degradatiewedstrijden be- In het laatste seizoen, nadat de gemeente lijke sportterreinen successievelijk officieel in gebruik waren genomen, heerschte er een gezond clubleven. Vroeger werd steeds met 3 4 elftallen aan de competities deelgeno men. Thans met 5, hetgeen de groei duide lijk demonstreert. G.S.V. was de eerste vereeniging die in een geheel nieuw gebouwd kleedlokaal de leden en bezoekers op „radio" vergastte en steeds nog is het bestuur er op uit zyn leden, donateurs en donatrices, bezoekers en bezoeksters op haar terrein zoo aangenaam mogelijk te ontvangen. Niet alleen voor voetbal maar ook van athletiek zyn de groen-witten liefhebbers geworden. Een keurige pfestatie leverde de eerste ploeg door in 1930 het derde klasse kampioenschap van den G.A.K. te behalen. Oplossingen van de raadsels van vorige week. 1. Neus, hoorn, neushoorn. 2. Nikker, kikker. 3. Oosterhout. 4. Meid, ryd, bijt, krygt. 5. Luchtpost. De prijs viel by loting ten deel aan HILDA SLONT, Gouwe 140. Nieuwe raadsels. 1. Verborgen plaatsen in ons land. Wy vonden, dat Bob erg energiek optrad by den brand. De mooie poedel is sedert drie dagen spoorloos verdwenen. (8) Geel staat Tante bijzonder goed. y Ik zal meniet gauw ongerust maken. Jan loopt hard; we zullen dus maar even op hem wachten. 2. Wat kan draaien, maar niet loopen, Doet by wind getrouw zijn plicht Wat geeft aan het Hollandsch landschap Toch zoo'n aardig, mooi gezicht? 8. Met n heb ik een donkere huid, met k" ben ik groen en met kn word ik ge bruikt by een aardig spel. 4. Myn geheel wordt met 8 letters ge schreven en noemt een held uit de Vaderlandsche Geschiedenis. 4, 5, 3, 6 is een drank. Een 1, 7, 4 is een deel van een vrucht. Een 5, 2, 4 is een klein paard. 4, 2, 8 is een metaal. Oplossingen inzenden aan de redactie van de Goudsche Courant, Markt 81. RUILBUREAU voor bont en plaatjes Genoteerd voor: Mevr. C. I.V. ,te Gouda: 25 Hille'^bons. De Kwattasoldaatjes zijn verkrijgbamf zoo lang de voorraad strekt, IV» punt pi'stuk (by uitzondering). Mej. Hv v. N. te Gouda: 33 Benito's bons. Mevr. O. te Gouda: 107 Hille's bons. Metfr. v. B. te Gouda: 920 punten. We vinden het raadzamer datf we eerst uw oude schuld inlossen. Zooals U weet staan er nog van d.d. 9-2-'38 te leveren 109 stuks. Over elkaar noteeren doen we liever niet, dan hoopt zich alles zoo geweldig op. het RUILBUREAU. vertoont van VRIJDAG t.e.m. WOENSDAG de Nederlandsche première van het groote filmwerk der Aafa SLEEPBOOT M 17 met in de hoofdrol HEINRICH GEORGE. Een spannend filmwerk vol actie en temperament. Verdere rollen worden vertolkt door BETTY AMANN BERTHA DREWS MARIA SCHANDA. In ons bijprogramma Journaals, teekenfilm en een vroolijke Amerikaansche kluht. Aanvang der voorstellingen weekdagen S.I5 uur. Zalardag I Vooralailing S.IB uur Zondags vanaf 3.30 uur doorloopend. BESPREEK UW PLAATSEN VOOR VRIJDAGAVOND. IS 31 HALLO HIERHEEN 1933 PEEL BANDJE M 19 20 - 21 - 22 JULI te HAASTRECHT. Op ZONDAG 9 JULI a.s. zal onze bekende vliegenier, de WelEd. Heer SCHMIDT CRANS, chef van de Nat. Luchtvaartschool te Rotterdam, MfcT ZIJN VLIEGTUIG EEN BEZOEK BRENGEN AAN „DE KLEINE BETUWE", alwaar hy kersen komt eten. Op uit- noodiging van den heer Schmidt Crans zal de ondernemer vanuit Rotterdam naai- Haastrecht de vliegtocht meemaken. LANDING 3.15 n.m. op het weiland van Gebrs. KOOLWIJK in Boven-Haastrecht, dn dev nabijheid van „DE KLEINE BETUWE",. Op het land van Gebrs. KOOLWIJK is gelegenheid het landen en opstijgen van dichtbij te aanschouwen tegen vergoeding van 10 CENT PER PERSOON. Wij hebben aan deze gebeurtenis een bijzondere attractie verbonden, n.1. een FOTOWEDSTRIJD Degene die van het vliegtuig, hetzij in de lucht, dan wel by het landên of opstijgen een foto maakt, zende deze uiterlijk Woensdag avond 12 Juli a.s. aan den ondernemer in. Wij loven voor de MOOISTE FOTO uit een le PRIJS a 10.—. 2e PRIJS een kaart recht gevende om met een gezelschap van 20 personen gratis kersen te eten. 3e PRIJS een zelfde kaart voor 10 personen. De Ondernemer: TELEF. 19. W. KOMPIER ZONDAG EXTRA AUTOBUSDIENSTEN. Vanaf autobusst&tion1.55, 3.3.30 en 4.35. Voldoende bussen aanwezig. Terug naar Gouda: 5.5.30, zoo noodig later meerdere wagens beschikbaar. op WOENSDAG 12 JULI n.in. 8.15 uur, door den Heer HENRI C. J. DE MAN. Programma's ad 20 ct. verkrijgbaar bij Boekh. J. DE VEN en F. BIJLSMA. OPLEIDING VOOR ONDERWIJZER EN ONDERWIJZERES. Éénjarige cursus voor bezitters H. B, S. 5 jaar en Gymnasium. Twee jarige cursus voor bezitters H. B. S. 3 jaar en M.U.L.O. diploma. Aangifte bij den Directeur. Spreekuur Wöfensdag en "Zaterdag 24. A. STOLK, Alexanderplein 14, Telef. 117151. van Dr. FERRAND, verft Uw haar direct in de gewenschte kleur, geheel onschadelijk. PRIJS 4^0. (volvet) BB ct. per stuk DELFT's ROEM, prima 60 ct. p. pond bil' P. G. TEEKENS, Gouwe 55, Gouda. Kaashandel in 't groot en klein. Goed nieuws voor Heeren Rookers! Wij geven U 11 Sigaren voor 1 kwartje en 7 Sigaren met 1 ons Crisistabak voor 1 kwartje. Voor kwaliteit wordt geheel ingestaan. Alleen by R. VEERMAN Turfmarkt 56. VROUWESTEEG Jt, GRAAF v. BLOISSTRAAT «H Terrazzo Vloeren en Granito Gootsteanen

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1933 | | pagina 2