JAAG
1934
B. W. v. d. PAVOORDT
Ban/s
HBBBffiOSOaSHSiS
GROOT Ml CAREME BAL
PRIMA WALES ANTHRACIET
PRIMA EIERKOLEN
mann
TER GOUW"
EAMETBAKKEItlJ GEBfi. DB JON6
Nu is het tijd om ~*i
GOUDSCHE COURANT - ZATERDAG 17 MAART 1934 - DERDE BLAD
ZONDAGAVOND
€hder leiding van den Heer VAN TIJN.
**1: ATTRACTIES
Telef. 2253.
alles inbegrepen.
Rleekerssingel 1
Entrée 65 cl
GOUDSCHE KINO- EN FOTOHANDEL „GOIJKIFO".
20-30
idem 30-50 1 1-95 per H.L. (70 K.G.).
1.— per H.L. (70 K.G.).
Briketten B f 2.iO per iOO K.G.
GEBR. VAN DEN END,
Fiersonweg 5, Tel. 2465. Zeugestraat 82, Tel. 2789.
J. NEDERHOF, Kattensingel 18, Telef. 2992.
'T IS
WEER Af
BIJ BAHLMANN
Markt 9
GOUDA
-<
DOETINCHEM
'nkx[/pont%£j[
Lavenderzeep
H. P. v. Wijngaarden
Piano
Eiken Orgel
Fa. J. T. KERPER
BIJ DE SCHOONMAAK
Gebrs. Kamphuisen N.V.
Karpetten, keuze uit een enorme sorteering - Smaakvolle dessins
Prijzen per EI
"Een bezoek aan onze magazijnen is meer dan loonend i
Het Zeiss-planetarium, een cultuur-instituut
van vérstrekkende beteekenis.
De voorjaarsbehandeling van onze planten.
Kerkelijke kunst.
WIJDSTRAAT 16 GOUDA. f
Nog slechts ZES dagen duurt de Groote Uitverkoop
tegen fabelachtige lafee prijzen. ZIET DE ETALAGES.
PEPERSTRAAT .14 Telef. 2S71 Winkel - Telef. 2707 Kantoor.
WILT U EEN HEERLIJK KOEKJE BIJ UW KOFFIE OF THEE?
Neemt U dan eens proef met onze bekende soortenGEMBERSTAAFJES
AMANDELSNITS, GOUDSCHE MOPPEN. HAAGSCHE JONGENS
J 12 cent per ons.
HEERLIJKE ALLERHANDE 2.5 cent per half pond
ZANDSPRITS en ZANDMOPPEN 14 cent per ons
AMANDELVRUCHTENCAKES 6 cent per stuk
Onze Siroopwafelen zijn steeds rersch aan het Station verkrijgbaar.
M.V. P. J. ENDENBURG'* ZEILMAKERIJ
EERSTAL 16—18 GOUDA TELEF. 2565—2467
Wij houden een ruime sorteering in RUBBER WATERLAARZEN,
knie-, dij- en heupniodei. tegen buitengewoon lage prijzen.
Onze waterdichte kleeding is overbekend.
Vraagt onze geïllustreerde prijscourant.
Speciaal adres voor: Dekkleeden, autokappen, zeiltuigen, tenten en vlaggen
MARKIEZEN en ZONNESCHERMEN dessins 1934.
FRANCO BERGPLAATS. AFGEHAALD ƒ0.05 LAGER.
BestelkantorenSPIERINGSTRAAT 21.
ADRIAAN VI.ACKSTRAAT 7.
ziet slechts de mode-show in de étalages
bij Bahlmann, die modieuze collectie
Mantels, Mantelcostuums, Complets, Ja
ponnen en Hoeden en U wéét wat de
nieuwe Mode brengt!
De werkelijk elegante vrouw zal verrukt
staan bij die rijke schakeeringen in de
modieuze tinten en smaakvolle modellen
waarmede Bah'mann thans het Voor-
jaars-Seizoen opent.
En als U de etalages hebt bekeken, welnu,
stapt dan gerust eens naar binnen. Bahl
mann ontvangt U gaarne, ook wanneer
U zich slechts wilt oriénteeren over den
rijkdom en verscheidenheid van Bahl-
mann's uitgelezen collectie.
PETIT BEURRE
DEMI LUNE
MADI EE
LANGE TIENDEWEG
10-12-14-16
Hamburgerstraat 18
BPOKC HOCOLADF^NJ^I
MELKFLIKKEN jmJÊ
iet en zonder
CHOCOLATERIE te
Hoogatraat 17 - Gouda
HEDEIH WEER ONTVANGEN:
2 groote stukken 25 CENT
KLEIWEG 77 - TELEF. 3315.
zwart 80,
13 reg., 2 spel ƒ75.
STEMMEN VERHUREN
REPAREEREN.
STEINWEG VLEUGEL TE HUjUR.
KARNEMELKSLOOT 122.
behoort
BOTERJANHAGEL 20 ct. p. o.
WITTE JANHAGEL 10 ct. p. o.
BRUINE JANHAGEL 8 Ct. p. o.
van 1
U de rijke verscheidenheid van onze artikelen te toonen. Door ons gecombineerd inkoopsysteem met de GROOTSTE SPECIAALZAKEN
van TAPIJTEN, BEDDEN en MEUBELEN, kunnen wjj U het beste leveren wat thans gebracht wordt.
Goede bediening Beste kwaliteiten Groote keuze Lage prijzen
ÈJ-
XXX
TAPIS BELGE.
3 vanaf l.
4
4%
3.90
2%
PRIMA WOL
TAPIS BELGE.
2U
PRIMA Bt)UCLé.
X 8% vgnaf 12.25
10/4
AXMINSTER.
vanaf
12.75
WILTON.
23.—
10.25
X
4 16.75
4% 23.50.
3
X 4 17.75
12/4
14.75
12/4
28.50
3%
3'/?.
Va 4H 23.50
14/4
22.75
36.50
IN VITRAGES VOli.ES MARQUISETTES EN GORDIJNSTOFFEN ZIJN WIJ SPECIALITEITEN
Etamine vanaf i 0.14
Voiles 0.38
Etamines 0.13
Marquisettes 0.38
Gestr. landh.st. vanaf 0.22
Weefstof 0.28
Cretonnes 0.40
Damaststof 0.60
jmwêewM «m UK" i»»**
Bagd. stores vanaf 2.75
Zijde gordynen 10.75
Chenille 8.75
Weefstof 6.25
per paar
Pluch. gord. p. p. vanaf 4.75
Dubb. 10.75
Velours 20.50
Weefstof 5.75
Pluchette vanaf 0.80
Plima pluchette 1.1
Velours 0.95
Dubb. velours 1-60
Vocaleum 183 br. p. el 0.64
Vocaleum 200 br. p. el 0.71
Prima zeil 183 br. v.a. 0.72
Prima zeil 200 br. v.a. 0.90
KROMMENIE
LINOLEUM
183 breed vanaf 0.98
200 1.10
20Q Jboutrtpjf.1.80.
Alle Nederlandsch
Linoleum
LET WEL! is nog «een
Krommenie Linoleum
Boutnerf linoleum
200 brvanaf 1.80
Inlaid dessins 2.60
Tafelzeilen vanaf
Afgepaste 140 X 140
katoen rug
wol rug
COCOS TAPIJT CHINAMATTEN ONTVINGEN WIJ EEN GEHEEL NIEUWE SORTEERING
COCOS LOOPERS.
3/4 vanaf 0.30
4/4 0.44
6/4 0.62
OOCOS TAPIJT, le kwak
50 breed vanaf 0.48
70 'K 0.68
100 0.96
140
4.u.
1.36
CHINA MATTEN.
Goede Chinaraatten
140/180 0.36
fijne Chinam. 140/18Ó 0.65
160/230 1.20
180/240 1.65
JAPAN MATTEN.
4/4 0.26
4/4 gevl. matten vanaf 0.58
5/4 0.90
MATRASSENLEDIKANTEN
CORRIDOR MATTEN.
4/4 vanaf 0.90
6/4 1-25
Ruige matten in alle
maten en soorten.
OPKLAPBEDDEN
KAPOK MATRASSEN.
3-deelig vanaf 24.
WOLLEN MATRASSEN.
&-deelig vanaf 11.
Prima damast 17.50
Fyne fr[' 23.50
STROOMATRASSEN.
1-pers. 3.90
OPKLAPBEDDEN.
IJZEREN LEDIKANTEN.
Prima damast 25.50
Fijne 38.
2 4.25
Kindermatrasjes 4.75
1 gez. matras 8.50
2 15.75
2 n.-
1 gez. matras 7.50
iUftl >>uv: hg)
HET WONDER VAN JENA.
Naar gegevens van Ir. W. G. TEN HOUTE DE LANGE,
Adjunct-Directeur van het Planetarium te 's-Gravenhage.
Het Zeiss-instrument is de verwe- i die onder aan het instrument hangt.
Maart is de maand ervoor.
Begiet in den beginne niét te veel!
door F. VAN DEN BERG.
Tuinarchitect.
zenlijking van een eeuwenoud dunk
beeld. Tallooze pogingen zijn er ge
daan om de hemelverschijnselen na te
bootsen. Geen van die pogingen is
feitelijk geslaagd, de middelen waren
te ruw en te grof. De toeschouwer
kwam in bewondering voor het inge
wikkelde bouwsel van radertjes en
stangetjes, maar daar bleef het ook
bij. Hij zag een „instrument" en nief
de schoonheid van de sterrenhemel.
In het Zeiss-planetarium zijn de
verhoudingen juist omgekeerd. Het
„instrument" treedt geheel op den
achtergrond, het werkt in het duister
als wil het onze aandacht niet aflei
den van het mooie schouwspel, dat
het te voorschijn roept.
Het Zeiss-instrument is een fijn
samenstel van projectie-toestellen,
ieder voor zich eon schitterende proe
ve van instrumentmakerskunst. Uit
die projectie-toestellen schieten dui-
zendeh lichtstralen op den koepel toe.
Dat is het geheim van onze toove-
naar, hij werkt met het jjle licht.
Ieder projectie-toestelletje het zijn
er 94 bestaat uit drie deeleneen
lamp, die licht werpt door een dia
positief, dat is een doorschijnende af
beelding van een hemellichaam (een
sterrenkaart, de zonneschijf enz.),
een lenzenstelsel, dat naar de koepel
gericht is, geeft op den koepelwand
een scherpe afbeelding van het dia
positief. Een gewone lantaarn dus,
ruim 80 van deze projectietoestel le-
Hierin bevindt zich het projectie
toestel voor de zon, de maan, wel
haast het vernuftigste onderdeel van
het geheele planetarium, daar het
alle schijngestalten van de maan aan
kan geven Mercurius Venus en
Mars Jupiter met zijn wolken
gordel Saturnus met zijn ringer.,
die de rij besluit. De as, die door een
motor wordt aangedreven, brengt de
tallooze tandraadjes in beweging, die
de loop der planeten besturen.
De planeten worden terwille van
onze weetgierigheid aan de planeta
rium-hemel weergegeven, zooal} we
ze zien door een sterk vergrootende
verrekijker.
En hiermee is de beschrijving van
het instrument in groote trekken ge
geven. We zien de projectietoestellcn
voor de sterren, melkweg en de na
men voor de sterrenbeelden, lampen
voor de witte en blauwe belichting van
de koepel, een motor, die de sterren
zoowel als de planeten draa.t om de
hemelas en dus de dagelijksche be
weging van Oost naar West nabootst.
Eén etmaal kan verloopen in 4, 2 01
1 minuut. Een motor, die het rader
werk van de planeten aandrijft en die
een jaar laat verloopen in 4 minuten.
1 minuut of 7 seconden. De projectie-
toestellen voor de zon, maan en pla
neten. Het telwerk, waarop jaartal
en datum kunnen worden afgelezen.
Want strikt genêmen moet onze
vraag ontkennend worden beant-
'Het wordt de hoogste tijd, dat wij
weer eens naar onze bloempotten om
zien, die we voor den winter hebben
Weggezet om de plant de rust te ge
ven, die ze noodig heeft, willen we
er, wanneer alles weer gaat groeien
en bloeien, opnieuw plezier van heb
ben.
De rozen in pot worden nu uit den
kelder gehaald en op eèn koele plek
neergezet. De bovenste laag wordt
uit den pot verwijderd en door nieu
we krachtige aarde vervangen. Nu
worden de potten flink begoten, zoo
dat de aarde door en door nat is. Dan
wordt de plant gesnoeid, waarbij men
er vooral op letten moet, dat men de
naar buiten gerichte knoppen laat
staan, dan krijgen de bloemen meer
lucht. Bij het snoeien knipt men eerst
de zwakke en/of de verschrompelde
hij volop in bloei staat, het bij ons
niet doen wil en in korten tijd achter
uitgaat. Wat is hier tegen te doen,
hoe kunnen we den levensduur van
onze kamerplanten verlengen?
Allereerst neemt men de papieren
cache-pot weg, die de plant verstikt
door haar luchtdicht af te sluiten.
Bovendien kan men dergelijke inge
zwachtelde planten moeilijk begieten,
vaak ook uit verkeerd begrepen zui
nigheid om het crêpe papieren om
hulsel frisch te houden.
De planten zet men op een niet te
warme plek en worden dagelijks
ijieerdere malen met een fijnen
sproeier begoten, want men moet be
denken, dat zij bijna allen uit een
warme kas komen, waar ze in een
vochtig-warme lucht staan en het
sproeien dient dan ook, om die voch-
loten weg, zijn er dan nog veel goede tige lucht te vervangen. Wanneer de
j knoppen over, dan moeten er ook
daarvan enkele opgeofferd worden
des te beter zullen het de overblijven
de doen.
Den eersten tijd mogen de planten
vooral niet te veel warmte hebben,
aangezien er dan zwakke loten ko
men. Ook dient men niet teveel te
begieten. Maar wanneer de loten een
flink eind uitgegroeid zijn kan de pot
verplaatst worden naar een warm en
tjes zjjn vereenigd tot zooiets als een - woord. Het is onmogelijk om de hc-
groot insectenoog, zoo'n oog, dat naar
alle kanten tegelijk zien kan. Aan dit
ingewikkelde lichaam ontspringen de
duizenden stralenbundels, die ons de
stèrrenhemel en de melkweg voortoo-
veren.
Van dit soort „tooverlantaarns"
zijn er twee en dertig; ieder bevat een
twee en dertigste deel van den hemel-
1 bol in zakformaat. De twee en dertig
diapositieven bevatten samen onge
veer 5400 sterren! Ze worden ver
licht door een lamp van 250 kaarsen
lichtstertrte, opgesteld in het inwen
dige van de bol. Twintig toestelletjes
zorgen voor de projectie van de melk
weg en 35 instrumentjes zijn er, die
de namen van de belangrijkste ster
renbeelden in duidelijke letters op de
koepelwand doen verschijnen.
Dit reuzenoog bevindt zich boven
in het instrünient en wordt door een
electromotor rondgewenteld om een
as, die naar de hemelpool gericht is
„het oog rolt in zijn kas".
Ziehiér dus, waarom de sterren in
het planetarium op en onder gaan
wanneer de projectietoestellen zich
wentelen, wentelt zich de geheele pla
netarium ten hemel. Tegen het décor
-i- van sterren en melkweg treden in het
planetarium op: de zon, de maan en
de planetenMercurius, Venus, Mars,
Jupiter en SaturnuS. Zij worden ge
dirigeerd vanuit de cylindrische kast,
mei verschijnselen tot op de laatste
kleinigheden in het planetarium na
te bootsen. Niet voor niets is de „as
tronomische nauwkeurigheid" spreek
woordelijk geworden. Een sterren
kundige zou zonder veel moeite meer
dere verschilpunten tusschen de wer
kelijke en de kunstmatige hemel kun
nen aanwijzen en hij zou ons kunnen
verklaren, dat de planeten-banen
voortdurend storingen ondervinden
en dat de „vaste sterren" zich ten op
zichte van elkaar verplaatsen. Vra
gen we hem echter op den man af, hoe
groot dan wel die afwijkingen in de
plaatsen van de sterren kunnen zijn,
dan moet hij toestemmen, dat ze eerst
na vele duizenden jaren bemerkbaar
zouden zijn. De grondgedachte van
het Zeis-planetarium is dan ook nooit
geweest om nu eens een fejllooze na
bootsing van de natuur te maken, dat
zou nutteloos en onbegonnen werk
zijn. Neen, veeleer heeft het idee
voorgezeten om de belangrijkste ge
beurtenissen aan den hemel zóó weer
te geven, dat deze voor een ieder ver
staanbaar en begrijpelijk werden.
Daartoe is noodig, dat de kunstmatige
en de werkelijke hemel voor het on
gewapende oog niet van elkaar af
wijken. Eli daarin is Ir. Bauersfels,
de schepper van het Zeis-instrument,
zoo voortreffelijk geslaagd.
plant na eenige dagen wat aan haar
nieuwe omgeving gewend is, kan ze
naar een wat warmer vertrek worden
overgebracht.
Een andere plant.
De rijk bloeiende, in een groote ver
scheidenheid van kleuren voorko
mende cinneraria is als kamerplant
niet zoo geliefd als zij wel verdiende,
wat zijn oorzaak heeft in het feit, dat
bijna altijd onder de bladluizen
zonnig plekje, b.v. dicht bij het ven- J komt en dan gauw weg is. Voor de
ster. Hij mag nu ook vaker begoten
worden en eens in de week geeft men
de plant wat zeer verdunde mest.
Zijn de rozen uitgebloeid dan wor
den .de potten zoo mogelijk buiten ge
zet, in den tuin of op het balkon, het
volgend jaar kan men ze dan weer
in bloei trekken.
1 In kamers, waar de lucht te droog
is, zijn de rozen vatbaar voor meel
dauw. Ter voorkoming van deze
schimmelziekte, die, heeft ze eenmaal
de plant aangetast, niet meer te ge
nezen is, moet men de planten vaak
met den gieter besproeien.
Geranium-verzorging.
Onze geraniums hebben we, toen
I de herfst in het land kwam, uit de
I potten gehaald en, met de wortels
I naar boven, in den kelder opgehan-
I gen. Wij halen ze nu te voorschijn,
j zetten ze in de Dotten, die we in een
I licht, niet te wlrm vertrek neerzet-
ten. Eerst hebben we de verdorde
stengels verwijderd en de plant ge-
I snoeid. Ook deze bloemen moeten we
den eersten tijd niet teveel warmte
en water geven,
j Zoodra het weer wat warmer wordt
kunnen de geraniums, die dan vol-,
doende op dreef gekomen zjjn, naar
1 buiten. Men hoede, zich echter voor
i nachtvorsten. Ook «e fuchsia's mo-
gen nu naar buiten, rt^dat ze van ver-
dorde plantdeelen ontdaan en zoo
i noodig, gesnoeid zijn.
Steevast overkomt het ons. dat een
j kamerplant, die wjj krjjgen, terwjjl
SPORT EN WEDSTRIJDEN.
cinneraria vooral geldt het dat ze niet
te warm mag staan.
Bloeiende kamerplanten hebben
veel water noodig. De aarde mag
vooral niet droog worden, want dat
schaadt de plant zeer. Evenmin mag
men water op het schoteltje onder de
potten laten staan, want dan wordt
de aarde zuur en gaan de wortels
rotten. In bloei staande kamerplan
ten hebben een goede verzorging noo
dig. 's Ochtends en 's avonds moet
men even voelen of de aarde niet uit
droogt en, indien noodig, wat water
opgieten. Is in een pot de aarde uit
gedroogd, dan wil het nog wel eens
helpen als men de geheele pot in een
teil of emmer onder water zet en hem
zoo een ganschen nacht laat staan.
Het hoeft wel niet meer gezegd te
worden, dat het begieten geschiedt
met water, dat op kamertemperatuur
is gebracht. Dit bereikt men het bi
te door voortdurend een kan water te
hebben klaar staan in de kamer waai
de planten staan.
Planten, die men in de vensterbank
heeft staan, maar die toch niet bloeien
en hun rust genieten, behoeven zeer
weinig water. Toch moet men ze niet
verwaarloozenzoo nu en dan de aar
de wat loswerken en van onkruid
zuiveren.
Moet het venster, waarin de pot
ten staan, geopend worden, dan haalt
men ze eerst weg, want tegen tocht
zjjn ze niet bestand.
Het nieuwe Turkije.
Paleizen, hotels en nog wat.
Da heer A. van Dam,, lid van de directie
>a» het Carlton Hotel, die een reis naar
Turkjje maakte ter bestudeering van de toe.
standen op het gebied van vreemdelingen
verkeer, vertelde, ons iets van zjjn ervarin-
Wie de oude hoofdstad Constantinopel in 1
vroegere tijden gekend heeft, wordt getrof
fen door het verval van deze eens zoo leven
dige stad. Ziet men de uiterlijk fraaie
villa's aan den Bosporus van nabij, dan bly-
kefi. ze alle verlaten te a*n. De groote palei.
zen van de oude Sultans zjjn musea gewor
den, welke nog kunstschatten van groote
waarde bevatten. Behalve in één of twee
luxueuze hotels is in Constantinopel vrijwel
geen onderdak te vinden, dat maar eeniger-
mate aön Westersclre eischen voldoet.
Geheel anders de nieuwe hoofdstad An
kara, dg schepping van Kemal Pasja, die
haar in ca. 10 jaren naast het oude plaatsje
vim dieh naam deed verrijzen. Hier over-
heerscht de nieuwe stijl, een typisch voor
beeld is het paleis van den dictator zelf.
Strengfè wachtposten bewaken den toegang
en het is rtiet geraden te trachten er door
hu
te dringen. Ankara heeft één groot modern I
hotel, het centrum van het mondain- en di- J
plomatiek leven in de hoofdstad., dat kan
wedijveren met de beate, die w|j in West. 1
Europa kennen. Het jonge Turkije heeft in
de laatste jaren een grondige verandering
ondergaan. De luiheid en het fatalisme zijn j
verdwenen, er is belangstelling voor kun
sten en wetenschappen voor in de plaats j
gekomen. Voor de bevordering van het t
vreemdelingenverkeer wordt veel gedaan,
di. blijkt o.a. uit de wijze waarop het hotel
personeel wordt opgeleid. Zij moeten
Fransch Duitsch en Engelsch leeren spre
ken en slechts de intelligentste onder hen
worden aangesteld.
Men kan niet anders dan bewondering
hebben voor den man, die dit alles in en
kele jaren tot stand heeft weten te brengen.
Wel scherp steekt hiertegen af het oude
Ankara Verwaarloosde huizen, ongelooflijk
morsige straten en een in lompen gekleede
bevolking treft men hier aan. De fez en de
sluier, vroeger een voorschrift van den
Koran, ziin geheel verdwenen. De nieuwe
geest tracht ook hier elk spoor van de oude
tradities uit te wisschen.
VOETBAL.
Programma voor Zondag 18 Maart.
K. N. V. B.
Kampioenschap van Nederland.
AjaxHeracles.
AFDEELING I.
Promotiecompetitie 2e klasse: 't Gooi-
D.W.S.
3e klasse D: CulemborgBaarn.
4e klasse F: VoorwaartsA. P. W. C.;
Kam pong—W oerden.
AFDEELING II.
2e klasse B: B.E.C.—O.N.A.
3e klasse A: U.V.S.Zandvoort.
3e klasse C: D.HjS.Transvalia.
4e klasse D: MoordrechtLekkerkerk,
Gouderak—<W addinxveen
Res. 2 eklasse A: B.M.T. 2—B.E.C. 2;
Fortuna 2Gouda 2; Fejjenoord 3-Quick 2.
Res. 2e klasse B: Neptunus 2D.C.L. 2:
Xerxes 3-D.F.C. 2.
Res. 3e klasse A: A.D.O. 3—L.F.C. 2;
HD.V 2V.U.C. 3; U.V.S. 2—H.V.V. 3.
Res. 3e klasse D: V.O.C. 2—O.L.I.V.I.O.
2; R.D.M. 2—Neptunus 3.
Juniores-competitie: V. O. C.—S. V. V.;
Spart—Hermes-D.V.S.NeptunusR.F.C.;
Steeds HoogerD.F.C.
le
N.G.A.
AFDEELING IV.
N.O.A.D.Blejjerheide; L.O.
-Eindhoven; B.V.V.Willem II.
AFDEELING V.
le klasse: LeeuwardenAlcides.
Om den Nederlandschen Vaetbalbeker.
3e ronde: V.U.C.Gouda.
G.S.V.
V riendscha ppel ij k
't Noorden.
G. V. B.
le klasse: O.N.A. S—Moercapelle 1;
Bosk. Boys 1—Zwervers 1, 2.30 uur (rest,
speeltijd 26 Nov. met l—0 te beginnen)
Gouda 3—Olympia 3.
2e klasse A: Waddlnxveen 2—O.N.A. 4;
Olympia 4—Woerden 2; Oudewater 1—
G.S.V. 3.
2e klasse B: Schoonhoven 3Zwervers
2: G.S.V. 4—Gouderak 2; O.N A. 5—Stol
wijk 1. 11 uur.
3e klasse AZwervers 3—Moercapelle 2
Moordrecht 3—Nieuwerkerk 2, 11.30 uur.
3e klasse B: Ammerstol 2—Schoonho
ven 5; Dilettant 3—Oudewater V
3e klasse D: O.N.A. 6—Oroot-Ammers
2; Nieuwerkerk 4—stolwijk 3.
3e klasse E: Woerden 4—Bosk. Boys 5;
Olympia 5Bodegraven 5, 11 uur; Voor
waarts 2—Waddlnxveen 4.
Duizend jaar gewijde kunstgeschiedenis.
Schatten van ongeëvenaarde pracht
aan het Lago Maggiore,
door Dr. R. S. VAN TONGEREN.
Zoowel Gallische Kelten als Romeinen en
Longobarden hebben aan de oevers van het
Lago Maggiore gewoond en al deze volke
ren hebben er hun sporen achtergelaten.
Hier en daar zyn nog Keltische offerschalen
met duidelijk zichtbare bloedsporen be
waard gebleven. Verder vindt men in en om
Locarno tal van Romeinsche graven, waar
in soms voorwerpen van groote historische
waarde zijn gevonden. De tempels van
Aphroldite zyn veranderd in Christelijke
kerken en kapellen. Er zyn in het Ticino-
dal ook enkele Romaansche bouwwerken uit
de Middeleeuwen bewaard gebleven, zy het
ook niet geheel en al in hun oorspronke-
lyken vorm. De kerken vertoonen slechts
zelden een Gothischen invloed en deze vindt
men dan nog meestal alleen in de inwen
dige architectuur of versiering van het ge
bouw.
De oudste kerk van Locarno is de zuiver
Romaansche basiliek S. Vittore de Muralto.
Zy wordt reeds in het jaar 1000 vermeld,
doch de oudste deelen van de tegenwoordige
kerk zijn eerst in de twaalfde eeuw ge
bouwd. Onder het hoofdaltaar bevindt zich
een crypta, een half-onderaardsche kapel,
zooals de eerste Christenen gebruikten voor
hun godsdienstoefeneingen. Zy is van bin
nen versierd met belangrijke antieke beeld
houwwerken. Bij den klokketoren ziet men
het bekende basreliëf in marmer, dat in
1462 door den Milaanschen beeldhouwer
Berazoni is vervaardigd. Het stelt S. Vit
tore; den schutspatroon van Locarno, te
paard zittend voor en bevond zich vroeger
in den Noord-Gostelyken toren van het
kasteel der burggraven van Locarno.
Dan moet genoemd worden de kerk S.
Francesco, die in een eenvoudigen Byzan-
tynschen sty'l is opgetrokken en in 1230 is
ingewijd. Zy moet door den H. Antonius
van Padua zyn gesticht. De kerk behoorde
bij het aangrenzende klooster der Minder
broeders. In 1528 werd zy vergroot; in 1538
werd de gevel vernieuwd en gedeelteiyk
verfraaid met overblijfselen van het afge
broken kasteel der burggraven. De zware
muren van het oude hertogelijke slot heb
ben op den duur moeten wyken voor de be
legeringen der oude, onstuimige Zwitsers.
Op den gevel der Francescokerk ziet men
nog een inscripti^ die van dit slot afkom
stig is, evenals een andere uit het jaar 1322.
Verder is deze gevel nog getooid met drie
laat-Gothische basreliëfs. De kerk is op
nieuw verbouwd in den baroktyd, terwijl
styllooze reparaties in de negentiende eeuw
veel hebben bedorven. Later heeft men dit
echter weer in den ouden vorm hersteld. In
de mooie, ruime kerk hangen oude schilde
ryen, o.a ook dat van den H. Franciscus,
dat vervaardigd is door Antonio Ciseri
(1821—1891) uit Ronco by Ascona.
Het Klooster S. Francesco.
In het klooster S. Francesco woonde ook
de eenvoudige Fra Bartolomeo Piatli uit
Ivrea, die in den zomer van 1480 op een
heuvel boven Locarno zyn visioen had van
de „Madonna del Sasso" (d.i. steen). Hy
heeft ook de beroemde bedevaartskerk van
dien naam gesticht, of beter gezegd een
kapel, die op dezelfde plaats stond als de
kerk. Hier woonde hy tot zyn dood toe als
kluizenaar. In 1616 werd de kapel vervan
gen door een grootere kerk. Het mooi be
werkte, oude houten beeld der Madonna
met Kind is overeenkomstig het visioen van
den monnik en in 1880 met een gouden
kroon uit het Vaticaan gekroond. In het
middenschip der kerk vindt men fresco's
waarvan enkele behooren tot het beste, wat
de school van Luini heeft voortgebracht,
terwijl andere vervaardigd zyn door leer
lingen van Leonardo da Vinei en Bramante.
In een zijkapel hangt Bramantino's „Vlucht
naar Egypte", welk schilderstuk een bij
zonder diepen indruk nalaat. Op den tegen-
overstaanden wand ziet men de beroemde
„Graflegging van Christus" door Antonie
Ciseri. Een' altaar in houtsnijwerk, een
prachtig kunstwerk uit den tijd der Renais
sance, dateert uit het jaar 1487. Het is ver
guld en versierd met een relief, in terra
cotta uitgevoerd, dat de Piëta voorstelt. De
booggangen van het klooster, die gedragen
worden door Toscaansche zuilen, zyn in
1670 gebouwd.
Bij het kerkhof van Locarno staat de
kerk S. Maria de Silva, een Romaansch
bouwwerk uit de vijftiende eeuw, waarvan
echter alleen het koor nog aanwezig is met
deels goed bewaard gebleven Gothisfhe
schilderstukken. Deze fresco's dateeren uit
1429 en 1479. De rest van de kerk is op
barbaarsche wyze vernield bij verbouwin
gen in de negentiende eeuw.
De parochiekerk van Locarno, de kerk S.
Antonio, is reeds in de vierde eeuw ge
sticht en later vergroot. Het tegenwoordige
gebouw is gereedgekomen in 1674. Het
heeft één schip en is van binnen prachtig
met marmer versierd.
3e klasse F: Groeneweg i—Ammerstol
4, 12 uur. Stolwijk 4—Nieuwerkerk 3;
Oudewater 3—Moordrecht 4. 12 uur: G.I3.
V 5Gouderak 4. 11 uur.
De wedstrijd Nederland—België.
Met 9—3 heeft het Nederlandsch elftal
van Beligë gewonnen. Deze groote over
winning is een bewijs, dat de aanval van
het Nederlandsch elftal op daverende
wijze zijn kracht heeft kunnen ontwik
kelen en ten volle heeft kunnen doen
gelden ook!
