S
H. ML de Koningin-Moeder overleden
De Natie in rouw.
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
bergambacht, berkenwoude, bodegraven, boskoop, gouderak, haastrecht, moordrecht, moercapelle,
NIEüWERKERK, OUDERKERK, OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN’, enz.
p
n
it
;r
it
Nederland’s Hooge Landsmoeder, Koningin-, Regentes-, Koningin-Moeder
1AAFD
go, 18555
Dinsdag 20 Maart IS34 72" Jaargang
I
K*-
die
PCVI3-0183*
de, leefde en bieel leven in harten van
haar
negenheid.
9
s
r
de Koningin-Moeder is i
Nederland rouwt.
Vk/V Ml IXUgUUVUQ --
1 acht jaren, heeft Koningin Emma het Re
gentschap gevoerd, maar zij heeft een on-
uitwischbaren indruk in Nederland achter
gelaten. Al reeds dadelijk daarom, wyl z»
met een zeldzame tact en een nog spreken
der fyn gevoel zichzelve, waar mogelijk, op
den achtergrond plaatste, en telkenmale
deed gevoelen, dat zij daar stond als plaats
vervangster van de jonge Koningin, niet als
Koningin zelve. Wanneer de omstandighe
den het maar eenigszis mogelijk maakten,
kwam zij niet alleen, maar steeds vergezeld
van Koningin Wilhelmina, en ook dan, wan
neer de leeftijd van Koningin Wilhelmina
het noodzakeïyk maakte, dat zjj afwezig
wenschte
ons.
Koningin-Moeder
De tijding van het verscheiden der Ko
ningin-Moeder, die na de berichten der
laatste dagen, niet onverwacht is gekomen,
zal niettemin alom in den lande en in de
overzeesche gewesten met groot leedwezen
worden vernomen. Immers de Koningin-
Moeder heeft niet alleen geleefd temidden
van het volk waarmede Zij als Koningin-
l.'mma', Koningin-Regentes en Koningin-
Moeder zoovele jaren lief en leed heeft
meegedragen, Zy heeft geleefd in de har
ten van hel gansche. Volk, dat naast liefde
groote bewondering, ja verefering heeft ge
voeld voor de wijze waarop deze Vorstin
vpn Duitschon bloede zich in waarheid Ne-
dprlandsche heeft getoond en daarbij alle
hooge karaktereigenschappen die een
fnensch sieren, heeft ontplooid.
Nederland rouwt!
De hooge Landsmoeder, die is heenge
gaan, zal in de herinnering der gansche
natie blijven voortleven als een vorstelijke
figuur van hooge edele beteekenis, aan wie
Nederland groote dankbaarheid verschul
digd is.
KONINKLIJKE MOEDER EN
KONINKLIJKE DOCHTER.
Wie de officieele taal der staatsstukken
weet te beluisteren, zal zich in de procla
matie van 31 Augustus 1898 van Koningin
Wilhelmina* herinneren de wel zeer bijzon
dere zinsnede, gewijd aan haar Moeder en
aan de wjjze waarop deze haar moeilijke
taak had volbracht, zal het verklaarbaar
vinden, dat niet dadelijk de band tusschen
Moeder en dochter in het openbaar werd
doorgesneden, en dat beiden samen bleven
wonen, totdat het oogenblik naderde, waar
op de Koningin zich een gemaal had geko
zen. -
ons te lande nimmer de Koningin-Weduwe
heeft geheeten, gelijk de Grondwet haar 'of-
heldhaftig gedrag in den Belgischen veld
tocht tegen Napoleon, was al evenzeer als
voor de Koningin-Moeder, een geliefd punt
van verblijf voor Prins Hendrik. Gelijk deze
i er veelvuldige plannen ten behoeve der Ne
derlandsche natie heeft uitgewerkt, is daar
schyning van Koningin Enyna weggevaagd.
Wie herinnert zich niet den indruk, dien zij
maakte by haar intrede te 's-Gravenhage,
by haar officieele ontyangst te Amsterdam.
Het is begrijpelijk, dat zy zich, gemakke
lijker wellicht dan een Prinses, opgevoed
aan een groot en praalvol Hof, bij ons kon
thuis gevoelen. De Oranje’s. die den Ko
ningskroon hebben gedragen, hebben nooit
vergeten, dat hun voorvaderen .Stadhouders
waren, die zich bij voorkeur dienaren van
de Staten-Generaal, vertegenwoordigers van
de natie noemen. Zy hebben den Konink
lijken luister, waar noodig, niet geschuwd,
maar van een praalrijk Hof heeft men ten
onzent nooit kunnen spreken, en zulk een
praalrijk Hof zou ook, geheel anders dan
by de Zuidelijke volken, by ons geen ingang
hebben gevonden.
de verkilling, die zich, tenge- was, liet de Koningin-I$egentes steeds door-
le omstanditrhoaon. one Vnr- schemeren, dat zy zicjh als bewaarster- van
het Koninklijk gezag, niet als uitoefenster
gegaan als jegens haar. Het paleis te Soest-
dyk, voortgekomen uit de eenvoudige bezit.
tingen, die Koning-Stadhouder Willem III
er zich kocht, tot paleis gerestaureerd om
als nationaal geschenk te dienen aan den vei ge
lateren Koning Willem II wegens diens was, dat zy
heldhaftig gedrag in den Belgischen veld- de KcrJng"
geschenk, destijds voor haar bijeengebracht,
te, die werd ingegeven doior het bewustzijn,
dat Koningin Emma zou zijn een goede Re-
haar als Prinses von Wied na verwant, wel- j gentes, van wie het Nederlandsche volk met
h S5nttóhap °°k ’n uiterlyk terug is dankbaarheid heeft afscheid genomen.
reede vroeg de welda- inderdaad, die verwachtingen, zy zyn
zrovïï en ‘‘^dadigheid verraden, die haar voBe vervuld. Van 23 November 1890
1 rozen heeft doen strooien op het tot 31 Aurustu8 1898, nog niet ten volle
i versemuenae ueeien van neuenaim.
werden vele reizen naar het buitenland
r ondernomen.
Dreuifend hebben de klokketonen heden
morgen de droeve tijding over onze stad
verkondigd, nadat het doodsbericht door
den aether alom was verbreid.
De vlag aan de openbare gebouwen hangt
halfstok; de radio zwijgt, de inrichtingen
van vermaak hebben hun deuren gesloten.
Nederland rouwt.'
KONINGIN EMMA.
Vjjf-en-vjjftig jaren heeft Koningin
Emma in haar nieuwe vaderland gewoond,
en zij heeft er aller harten veroverd.
De thans overleden vorstin was, zooals
men weet, de tweéde Echtgenoote van Ko
ning Willem III.
,0p den derden Juni 1877 ontsliep in de
Oranjezaal Koningin Sofia, de eerste ge
malin van den Koning.
Men mag aannemen, dat de verbintenis
tusschen Koning Willem III en Prinses
Emma van Waldeck-Pyrmont ook in
Duitschland, en zeker in Waldeck, met
groote belangstelling en ingenomenheid
werd gezien. Op 1 October 1878 verscheen
1 NEDERLAND ROUWT.
Nederland rouwt!
De Koningin-Moeder is overleden!
Nadat de geneesheer Dr. de Jongh heden
morgen ten Paleize aan het Lange Voorhout
in den Haag de mededeeling had gedaan
dat de Koningin-Moeder den nacht rustig
had doorgebracht* is daarna plotseling een
verergering in den toestand ingetreden, die
alle hoop deed vervliegen. t
Een kwartier later is reeds het einde ge
komen; H. M. de Koningin-Moeder is tfe
kwart voör acht rustig ingeslapen.
Aan het sterfbed bevonden zich H. M. de
Koningin, Prinses Juliana en de Vorst van
Waldeck; broeder der Koningin-Moeder.
Adellieid Emma Wilhelmina Theresia van Waldeck-Pyrmont,
Koningin-Wcduwe der Nederlanden.
Geboren te Arolsen op 2 Augustus 1858, als tweede dochter van Vorst Georg.
Victor van Waldeck-Pyrmont.
Overleden te 's-Gravenhage op 20 Maart 1934.
liefde en toewijding genoot. Trouwens, ge-
heel de stryd tegen deze volksziekte, d e
tuberculose heet, werd door haar met be-
i langstelling gadegeslagen. En zooals het is
I op dit gebied, is het eigenlijk overal. Waar
belangstelling viel te toonen, bleef de Ko
ningin-Moeder niet achter, niet omdat zij
op zich den plicht dier belangstelling ,voel-
de rusten, maar omdat zij die belangstelling
had.
Het is bekend, dat de Koningin-Moeder
een groote voorkeur had voor muziek, zy
woonde heel wat tooneelvoorstellingen bij;
wetenschappelijke voordrachten van den
loopenden aard hadden haar
Men zou het leven van haar, die achter-
i Emma,
de Koningin-Mo< -
der, kunnen noemen een rijk gezegend leven.'
Men kan van haar leven zeggen, dat het wat>
'j veei
heeft ontvangen, want dat heeft zjj inder
daad, maar ook omdat zjj de kunst heeft
weten te verstaan veel te geven. In den
tegenwoordigen tijd, waarin de verhoudin
gen tusschen Vorsten en volken zoo geheel
anders zyn dan in de dagen, dat Koningin
Emma geboren werd, behoorde er niet alleen
cact en intellect toe om vorstelijke belang
stelling zoodanig te tonnen, dat deze g -
■vaardeerd en als belangstelling gevoeld
wordt. Er behoort daartoe vooral, de be
langstelling zelve, die zich ondanks alle ce-
iremonieel en alle formaliteiten, baanbreek
|En dat is het we, wat telkenmale van de
daden van de Koningin-Moeder in het open-
oaar en in het particuliere leven kon wor
den getuigd; mén gevoelt dat wat zjj deed,
gedaan werd uit eigen wil, uit eigen be
langstelling.
oj E11
het op haar Landgoed Oranje-Naseau-Oord i 'langstelling hebben de banden tusschen haar
gestichte Sanatorium, een sanatorium, dat 1 - •-«-
altjjd weer haar volle belangstelling en
digheid, die geheel haar aandacht heeft.
Dat dankte zjj, aan de belangstelling voor
I haar Paleis m het Lange Voorhout, het ---
I statige heerenhuis, dat tevoren Prins Hen- j >Ukheid, die
drik tot verblijf had gestrekt. Het is wel negenheid.
eigenaardig, dat de Koningin-Moeder be I
c-nja j- Rairlo huiven. tevoren bewoond
daarvan beschouwde. Zij kreeg in de acht
jaren, die verliepen, moeilyke staatkundige
vraagstukken op te lossen; zij werd ge
plaatst voor zuiver constitutioneele verhou
dingen, die haar, dochter van Duitsch vor
stendom, na met Pruisen verwant, wel
vreemd moeten hebben geleken. In die jaren
toch is gestreden de felle stryd om het kies
recht; zyn Tak’s voorstellen verworpen, en
zyn Ministeriën als die van Roëll en Pierson
opgetreden. In die jaren ook begon zich het
democratisch beginsel baan te breken, en
dit geschiedde hier te lande, gelijk het wel
overal geschied is, niet dan nadat harde ei
bittere woorden van weerszyden waren ge
vallen en vrienden, die bestemd schenen
voor het leven vrienden te bljjven, van el
kander waren verwijderd. De Koningin-Re-
gentes is in alle die omstandigheden den
eenig juisten weg, den zuiver constitutio-
neelen, gegaan. Wie ook over het Regen-
schap van onze tegenwoordige Koningin-
Moeder schrijft, en tot welke party hij of
zy behoort, doet dit met de volledige erken
ning, dat de constitutioneele beginselen doo-
haar zyn in acht genomen, en dat lijkt ge
makkelyker dan het is. Het kwam daarbij
waarlyk niet steeds, op negatieve, maar ook
op zuiver positieve beginselen aan. Het zal
haar niet altijd gemakkelyk gevallen zyn
om die te volgen; zy zal haar eigen mee-
nmg gehad hebben over de aanhangige p.
vraagstukken en over de beste wyze om i
deze op te lossen; van^een Koningin, die j
zoozeer de constitutioneel begrippen in het j
oog hield, valt niet anderg te verwachten.
Maar welke meening zy moge hebben gehad,
•het is naar buiten niet gebleken, en eigen-
lyk tast de openbare meening te dien aan
zien nog steeds in het duister.
KONINGIN EMMA ALS j
KONINGIN-MOEDER.
De groote tact, die de
toonde, kwam ook op andere wyze duidelyk
tot uiting. Toen op 31 Augustus 1898 Ko
ningin Wilhelmina het Koninklyk gezag in 1
handen nam, kende geheel haar volk haar;
■ypldzaam waren degenen onder het volk, 3i«= --
de gelegenheid hadden gehad haar zelfs J ook ten bate van weldadigheid en liefdadig-
heid veel beslist in de kamers van de Ko-
«ningin-Moeder.
BUITEN HET OPENBARE
LEVEN.
Sedert Koningin Emma als Koningin-
Moeder optrad, is zjj in het openbaar leven
op den achtergrond getreden. Maar èn de
Koningin èn de natie hebben nimmer ge-
doogd, dal by eenige openbare plechtigheii
van groot belang de Koninklyke familie
zou verschynen zonder Haar. Hat was de
Koningin-Moeder, die op 6 September 1923, 1
toen het juist een kwarteeuw geleden was meest uiteenlol.
dat haar dochter werd gekroond, achter de ajg toehoorderes, en bezoeken aan tentoón-
ramen van het Paleis op den Dam de komst gtellipgen op verschillend gebied zyn zeket
der Koninklijjce fanlilie verwachtte, het was nje£ zeldzaam geweest. Zoo bleef zy, toch
de Koningin-Moeder, die aanwezig was tel- j steeds de positie op den achtergrond in-
kenmale, wanneer een nationaal feest stond nemend, die zy als Koningin-Moeder
te worden gevierd. Hoe menig bezoek aan i wenschte te houden, leven temidden van
Amsterdam van het VorÉtelyk echtpaa’.
heeft zy niet met hare tegenwoordigheid
opgeluisterd, en hoe is niet telkenmale ge
bleken, dat de Koningin-Moeder, ondanks j eenvolgens voor ons was Koningin
dat zjj geen openbare functie meer vervulk- de Koningin-Regentes en de Koning
woonde de beide huizen, tevoren bewoond j Het leyen van de Koningin-Moeder is
door Prins Hendrik, waarheen evenvele ge- sedert 1901 rustig verloopen. Des winters j
voelens van toewyding en hartelykheid zyn i bewoonde zij haar paleis in het Voorhout te i
i- I-» Gccci-. ’s-Grayenhagedes zomers vertoefde zy te
uit de eenvoudige bezit- J Soestdyk, en telken jare reisde zjj eenige
Ier Willem III weken in het buitenland. Dat rustige leven
werd in 1904 onderbroken, toen de natie niet
wilde vergeten, dat het 25 jaren geleden
tj ons land betrad. Het teekende
Koningin-Moeder, dat zy het nationaal
gesenenk, aealyuH voor imm*» uyccngcuiavm,
bestemde ter verbetering en uitbreiding van j
üOI IiSI JlE Uil RAM
En juist deze eigen wil, deze eigen be-
€»n het Nederlandsche volk zoo nauw ge
maakt.
1 ons volk. Dat dankte zy ongetwyfeld aan j^en kan van haar jeven zeggen, dat het
I de weldadigheid, die zy uitoefent; welda- gezegend, niet alleen omdat zy
*-'- “O" .1——.SJ J2.. l.ncw anndodii* ItooTI 4 L.cc.1^4* ei. ,i
i. Zoo betrok de Koningin-Moeder, die by
+c lanrla nimmAr rfo Konino-in-WeHnwe j Lav X.\|, w «-.—o--c
I liefdadigheid, di^ zy toont .telkenmale
1K1. Sc d.
m, totdat het oogenblik naderde,
TZcniccIc cinh PPO OAmaal had
het wel het meest aan geheel haar persoon-
er een is van toewijding en ge
zel dzaam waren degenen onder het volk, die
niet o.. o-
van aangezicht tot aangezicht te leeren ken
nen. Reeds dadelyk, by het eerste openbaar
bezoek aan de hoofdstad, dat van 26 tot 29
Mei 1891 werd gebracht, trad de kleine Ko
ningin in het openbaar op by dé eerste
steenlegging van het naar haar genoemde
gasthuis. Volgende jaren werden gewyd
niet slechts aan reizen naar het buitenland
j en aan bezoeken van vreemde Vorsten, maar
in de allereerste plaats aan bezoeken aan
verschillende deelen van Nederland. Ook i
Van het ieven van Koningin Emma aan
de zyde van Koning Willem Hl valt uiter
aard niet veel te zeggen. Een groot dee'.
van dien tyd werd in beslag genomen door
de zorg voor de opvoeding van Koningir
Wilhelmina. Want, al leefde <|e Koning nog
en al genoot hy in het algemeen een goede
gezondheid, toch-stond wel toen reeds vast,
dat zjjn dochter op jongen leeftjjd zou wor
den geroepen tot dten troon, en dat dus ge
heel hare opvoeding erop diende ingericht
om haiy voor die hooge waardigheid te be
stemmen.
ktJNLNGiN EMMA REGEN i'ES
EN VOOGDES.
1 Nauwelijks tien jaren getrouwd, bleek
vel, dat de Koningin een nog moeiljjker tijd
zou hebben te vervullen. In de zitting van
de Tweede Kamer van 26 Maart 1889 moest
de Regeering er toe overgaan om de grond
wettel jjk voorgeschreven mededeeling te
doen, dat de Ministers, in Raad vergaderd
I den Koning buiten staat hadden bevonden
de Regeering waar te nemen. Aan het, door
net advies van den Raad van State bekrach
tigd besluit, behoefde echter toen geen uit
voering te worden gegeven, aangezien een
tjjdeljjke, onverwachte verbetering in de ge
zondheidstoestand van den Koijing zich
voordeed, die tengevolge had dat de reeds
in het Groothertogdom Luxemburg opgetre
den Regent, Hertog Adolf van Nassau, weer
spoedig naar zjjne Nassausche bezittingen
I terugkeerde. Maar toch, op 29 October 1890
moest wel tot een beslissing in den aan
vankelijk gedachten zin worden overgegaan.
Koningin Emma werd tot Koningin-Regen-
tes benoemd; nauwelijks had zjj op 20 Nov.
d.a.v. het Regentschap aanvaard, of de
Koning kwam op 23 Nov. te overlijden, en
tengev ilge daarvan had reeds op 9 Dec.
1890 Haar beëediging i^ls Regentes en
Voogdes gelijktijdig plaats. Het waren
sombere plechtigheden, die zich vol
trokken, en de jonge Koningin, die uiteraard
de ernst des levéns reeds had leeren ken- j
nen, toonde zich door de waardigheid, waar-
mede zij in die dagen optrad, geheel voor I
- haar moeilyke taak berekend. Er moet
het byzonder nummer van de Staatscourant. Wwarmte geklonke^ hebben in de stem van
waarin de Koning mededeeling van zjjn den President der Eerste Kamer, die op
voornemen deed. Koningin Emipa was in sobere, maar welsprekende wjize de Grond
en kring der Waldeck’s eenvoudig opge- 1 wetteljjke formaliteiten voltrok, by die ge
voed; men zou Haar ook ih dat opzicht legenheid op zyn schouders gelegd. Warm
annen vergeljjken met Carmen Sylva; de -
fcgaafde latere Koningin van Roemenië,
haar als Prinses von Wied
te vinden. Zjj heeft reeds vroeg de welda-
en liefdadigheid verraden, die haar
- uw«i strooien op het
I Pad van anderen.
I koningin Emma schonk haren gemaal op
«en een-en-dertiggten Augustus 1880
jen bloeienden zomer! een dochter-. Wil-
‘mina Helena Paulina Maria.
l r ^as ^®est in Den Haag en feest door
land, ongeacht, dat men wel-
liev®r een mannelijk troonopvolger
.®ewens®llt. De beteekenis van de ge-
ten j Van dit koningskind werd verre bui-
kw grenz®n van ons land erkend, en
ui nOg helderder licht te staan, toen,
Welyks vier jaren later, de Koning nog
den zwaren gang naar Delft had te
I li-derdaad00^ ^>rin8 Alexander te begraven.
^an de omstandigheden, om ons Vor-
U1s had voltrokken, werd door de ver-