r- .-y
KWALITEIT
VOORDEEL”
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
MO, 18567
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen
SEIZOEN.
LUITDIJK
De Duitsche schulden aan Amerika.
Oliefabrieken Calvé-Delft
Van Marken’s stichting- herdenkt zijn 50-jarig bestadn.
1884
„Ik breng (J
en 4
Wolven in schaapsvacht.
Donderdagss Mpril 1934 73e Jaargang
BERGAMBACHT, BERKENWOUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAI’ELLE,
NIEUWERKERK, OUDERKERK, OUDEWATER, REEUWIJK, SCHOONHOVEN, STOLWIJK, WADDLNXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
hooger, dan
een
FEUILLETON.
4
|e
(Wordt vervolgd!.
edingsmiddelen N.V.
Telefoon no. 52106.
Tjksche Plassen!
wachten U!
Zeep die jaarlijks in
t wordt zouden wij
Jen die bijna 100 maal
beroemde afsluitdijk!
ANKT U AAN
VLIGHT ZEEP
lat de Nederlandsche
jarenlange ervaring
irkeur aan dit zuiver
aat hebben gegeven,
ronder Sunlight Zeep
geworden.
Op den 8en April zal het 50 jaar geleden
zijn dat de Nederlandsche Oliefabriek te
Delft, thans algemeen bektyid onder den
naani „Oliefabrieken Calvé-Delft”, werd
voor
m in deze heer-
k geïllustreerde
IEYGROND
:evens voor den
efhebber en den
jetocht begonnen,
ren het frissche,
jheren de blanke
bruisende water,
re roep van den
tsen en bouwen
hun nest in het
staan en
werkte pr'
lijk eenig
dan duizend pond aan
moeten nu maar L
Grootere oorlogsschepen. Wijziging in de Duitsche marine-politiek
te wachten.
stelling r
«astheer
lels zeer
n Uw huishoudboekje,
beroemd om de
heeft vastgesteld, dat voor het onderhavige
complex het parlement dat, zooals men
weet, niet bijster veel voelt voor schrapping
def politieke schulden mede competent
is.
TURKIJE.
Insull gearresteerd.
Hij zal aan Amerika worden uitgeleverd.
Het lot van Samuel Insull, den Chicago-
schen financier, die wegens fraude door de
Amerikaansche justitie wordt vervolgd, is
beslist nadat de Turksche Nationale verga
dering Maandag het uitleveringsverdrag
met de Vereenigde Staten ratificeerde.
Daarmede was de weg geëffend voor de uit
levering van Samuel Insbll'.
De gevluchte financier vertoefde, zooals
bekend, op een door hem gecharterd
Grieksch schip de „Meotis”, dat voor Kon-
stantinopel (Istanboel) lag’.
Aanstonds nadat de beslissing te Ankara,
de Turksche hoofdstad gevallen was, kwa
men de autoriteiten te Istanboel in actie.
Een inspecteur van de Turljpche politie
dat alle steenen goed vastzaten, toen zij
het u. -
i nog speciaal nagegaan, zooals bij hen'ge-
Toevallig had mijn vrouw kort voor klik nu eens. zei mür
Irnrnman Knar diamanten T1UUW. ----
Halle gedragen en niemand heeft het
j aangeraakt behalve ikzelf. De man on-
derzocnt het en moest toegeven dat de
groote steen leelijk loszat. Daarop keek
hij mijn vrouw nieuwsgierig aan.
U zegt dat u dit diadeem niet uit
handen heeft gegeven sedert u het van
ons terugontvangen heeft?
Neen, zeide zijals ik het niet droeg
was het weggesloten in mijn juweelen-
doos. Niemand heeft het aangeraakt be
halve ik.
Opnieuw keek de man haar opmerk-
De marine-medewerker van de „Dailj
Telegraph' geeft in een beschouwing over
de Duitsche marine etmge bijzonderheden
over de sterkte en de plannen van de Duit-
sctie vloot.
»«(Me nieuwe Duitsche marine”, scnrylt hy,
„bestaat op het oogenblik nog wel slechts
öp papier, maar de ontwerpen daarvoor zyn
geneel gereed, tot in de laatste details.
Slechts eén woord is er noodig om het Ult’
gebreide industrieel® en technische apparaat
in werking te stellen, dat in 2 a 3 jaar het
papier in staal zal veranderen. Wanneer dit
eene woord gesproken zal worden, kunnen
alleen de heerschers ia Duitschland^feggen,
maar volgens berichten uit Berlyn, zal dit
niet zo° lang meer duren.
Op de begrooting is voor de marine dit
jaar byna 100% meer uitgetrokken dan in
1933, en het is de bedoeling om het groot
ste gedeelte daarvan te gebruiken voor den
aanbouw van nieuwe schepen.
Van belang in dit verband is, dat de aan
bouw van het vierde slagschip „in zakfor
maat", de „Ersatz Elsass", waarmee dezen
zomer zou worden begonnen, is uitgesteld.
Want wgarschynlyk zal het schip niet vol
gens de oorspronkelijke teekeningen worden
gebouwd.
De drie andere slagschepen „in zakfor
maat’, de „Deutschland", „Admiral Scheer
en „Ersatz-Braunschweig”, zynin overeen
stemming met de bepalingen van het Vre
desverdrag gebouwd, en hun tonnage is niet
grooter dan 10.000. Het plan is om het vier
de schip grooter te maken en zwaarder te
bewapenen. Door de Duitsche marine-des-
kundigen wordt beweerd, dat het „Deutsch-
land"-type geen waarde meer heeft, sedert
den aanbouw van de Fransche kruisers van
de ,,Dunkerque”-klasse, welke 26.500 ton
verplaatsen en kanonnen hebben van 13
inch, terwyl de kanonnen van de „Deutsch
land” 11 inch zyn.
Op 31 Mei, den gedenkdag van den slag
van Jutland, zou de regeering belangrijke
verklaringen omtrent het marine-beleid af
leggen.
BUITENLANDSCH NIEUWS.
de zaak
Er is iets met de juweelen van mijn I
vrouw gebeurd, zei hij op gekrenkten
toon.
Iets mede gebeurd? Sir Percy keek
ongeloovig. Hier?
Het moet nier gebeurd zijn, was het
norsche antwoord.
Maar hoé kan...? begon Brayshaw i
verbaasd.
De interruptie kortaf negeerend, ging
Flordon voort.
door nagemaakte steenen!
’Sir Percy sprong uit zijn stoel op.
Goede hemel, Flordon! Dat meen ji
toch niet?
De ander schudde gedecideerd net
hoofd Het is maar al te waar. Bray-
«shaw, het spijt mij dat ik het zeggen
moet. Om kort te gaan, er werd een be
raadslaging gehouden in een privé-ver-
trek van Stanley Garland, de steenen
werden onderzocht door alle deskundi
gen van de zaak en werden eenstemmig
voor valsch verklaard. Zoo staat het er
mede: wij zijn op de een op andere ge
heimzinnige manier bestolen voor meer
De nationale garde is gecommandeerd hulp
te verleenen. Vliegtuigen zoeken het over
stroomde gebied af en werpen voedsel en
verbandmiddelen uit op plaatsen waar de
inwoners van allen toevoer zyn afgesneden.
Men vreest voor het levey van 23 blanken
en 14 Indianen die hun kamp hadden opge
slagen in een vallei in de buurt van Elk-
city. Deze vallei is overstroomd. Eenige In-
diaansche families, die aan den oever van
de Washita woonden, worden vermist.
dat wij hier kwamen haar diamanten
diadeem bij Stanley Garland gebracht
om het te laten schoonmaken. Het werd
thuis bezorgd in den morgen var. den
dag dat wij hier kwamen. Zooals Je mis
schien opgemerkt zult hebben, droeg
mijn vrouw het twee of drie keer tijdens
ons verblijf hier en toen mankeerde er
niets aan.
Sir Percy knikte. Hij zag er beteuterd
uit, terwijl hij met belangstelling luis
terde.
Verleden Maandag dineerden wij
buitenshuis: mUn vrouw droeg bij die
juist met geweld en ondanks myn protest
van de „rfleotis gehaald.Hy voegde hier-
aan toe: „Het sciiync, dat er eenige moei-
lykheden bestaan aangaande mijn papieren,
ik reis op een Grieksch „Laissez passer
De legatie der Vereenigde Staten had uen
minister van buitenlandsche zaken van Tur-
kye de processtukken overhandigd, welke
betrekking hebben op Insull. De regeering
had deze stukken ter beschikking gesteld
van de rechtbank van Istanboel.
Het parket heeft een| bevel tof in hechte
nisneming tegen Insult uitgevaardigd.
Hy werd daarop te Ittanboel gearresteerd
en weenend naar het Tiuis van bewaring
c verge bracht.
2(jn Turksche advocaat heeft protest te
gen zijn arrestatie aangeteekend.
iTALIë.
Prine Frederik Leopold, van Pruisen
bekeerd.
De Paus heeft gisteren prins Frederik
Leopold van Pruisen in audiëntie ontvangen,
die vanjfiet Luthersche geloof overgegaan
is naar de Roomsch-katholieke kerk.
x,wo •- uit de montuur genomen en vervangen
brulkelljk Is. Zoo, kijk nu eens, zei mijn -cfDOnOni
vrouw Ik heb het tweemaal op Gresford
•rondstoffen vraagt
ikkerii in het raven
>erden AGENT met
nd degenen, die aan
iet uitvoerige inlich-
VEKEENKIDE STATEN.
Zware regenval.
Groote materieele schade; tien
tallen dooden.
Uit de stad Elk in Oklahoma word^ ge
meld dat het riviertje de Washita door Be
stortregens der laatste dagen gezwollen is
tot een wilden waterstroom van drie kilo
meter breedte. Bruggen, spoordyken en hui
zen zyn in groot aantal vernield. De ma
terieele schade loopt in de millioenen dol
lars.
Tot nog toe zyn 25 dooden gemeld.
Ook uit de staten Wiscousin en Minneso
ta worden groote overstroomingen gemeld.
Naar het Engelsch’ van
SIR WILLIAM MAGNAY
Nadruk verboden.
Beste kerel, wat heb je op Je hart?
Je hebt maar te zeggen wat ik voor je
doen kan
Flordon knikte even bij wijze van dank,
manieren waren kortaf en eenigs-
z*ns terughoudend in opvallende tegen-
met de uitbundigheid van zijn
Ik zal 't u zeggener Is ons
onaangenaams overkomen.
w Percy keek ontsteld. En ik moet
e* geiooven alles wijst erop dat het
Kebeurd is. toen wij hier logeerden.
wayshaw’s gezicht werd ernstig.
--Beste Flordon, ga voort.
ander kwam zonder omwegen tot
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.25, per week 17 cent, met Zondagsblad
oer kwartaal 2.90» per week 22 cent, overal waar de bezorging per looper geschiedt.
Franco per post per kwartaal ƒ3.15, met Zondagsblad ƒ3.80.
Abonnementen worden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
bij onza agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Onze bureaux zyn dagelijks geopend van 9—6 uur. Administratie en Redactie Telef.
Interc. 2745. Postrekening 48400.
Gisteren heeft Duitschland een bedrag
van één en een kwart millioen dollar» op
rekening van de oorlogsschuld aan de Ver
eenigde •Staten betaald. Blykbaar heeft men
van Duitsche zijde nog getracht van deze
betaling af te komen; een bericht uit Was
hington toch houdt* in, dat staatssecretaris
Huil den Duitschen ambassadeur, dr.
Luther, officieel heeft meegedeeld, dat de
regeering der Vereenigde Staten niet in
staat was de schuld van Duitschland aan
Amerika te schrappen of het te betalen be-’
drag te verlagen, zonder dat het congres
hiertoe zyn toestemming had gegeven. Het
betrof hier de Duitsche verplichtingen, dit
verband houden met de zoogenaamde mixed
claims en de bezettingskosten.
Senator Lewis heeft bovendien een ver
klaring afgelpgd van nog veel wyder strek
king; hy noemde het een illusie, wanneer
men in het buitenland in de veronderstel
ling leefde, dat Amerika de schrapping der
oorlogsschulden zou willen overwegen,
wanneer de andere landen Amerika conces-,
sies deden op het gebied der handelspoli
tiek. Volgens hem had ook de Amerikaan
sche staatspresident nooit, zelfs m de ver
ste verte niet, eraan gedacht een streep te
halen door de oorlogsschulden.
In verband met een en ander laat de
Duitsche pers uitkomen, dat het bij het
complex, waaromtrent ambassadeur dr.
Intker heeft onderhandeld, niet gaat om
particuliere credieten, maar om politieke
betalingen van Duitschland aan de Ver
eenigde Staten, die in verband met hej, slui
ten van het plan-Young, maar buiten de
Haagsche overeenkomsten om, door een af-
xonderlykë schikking werden geregeld.
Op grond van deze schikking moet
Duitschland tot 1981 jaarlijks 40.8 millioen
Mark betalen als vergoeding van schade,
die Amerikaanse he staatsburgers tijdens
den oorlog hebben geleden en bovendien tot
1966 bedragen, die nu eens hooger, dan
’’eer lager zyn in verband met de bezet-
tmgskosten: in 1933 b.v. 21.95 millioen, in
1934, 1935 en 1936 telkens 18.6 millioen.
Sinds het Hoover-moratorium van kracht
werd dit geschiedde in den zomer van
1931 hebben er geen betalingen meer
plaats gevonden. Desniettegenstaande werd
ook na afloop van het „Hooverjaar" geen
verzuim vastgesteld, vooral daar in de
DuitsdbAmerikaansche overeenk^fnst zelf
roet een betalingsuitstel rekening is gehou
den. Dit uitstel is echter aap een termijn
gebonden en’wel in dier voege, dat het mo
ratorium, wat het eerste jaar van uitstel
betreft, Duitschland 2% jaar lang gelegen
heid geeft de vervallen bedragen te betalen.
Voor de „Fhlligkeiten” van het volgende
jwr kan e_en uitstel van twee jaren, voor
<üe van het derde jaar een van één jaar ver
leend worden, d.w.z. wanneer intusschen
geen nabetaling heeft plaats gevonden van
do eerste „Falligkeiten”. I
Natuurlijk beschouwen de Duitschers de
speciale overeenkomst, die zy met de Ame
rikanen hebben gesloten, niet als een oplos
sing der aangelegenheid, daar de schikking
e€n z.g. „Tribut"-karakter draagt. Merk
waardig vinden zij het, dat president Roosc-
v®lt de Duitsche wenschen niet plompweg
V&D de hand heeft gewezen, maar slechts
Heb geduld, alle dingen zijn .moei- i
tyk voordat zij gemakkelijk worden.
nemende kwaliteit, de aangewezen verbrui
kers er niet toe te bewegen waren er een
proef mee te nemen. Tot overmaat van
ramp werd de nieuwe fabriek op 17 Augus
tus 1884 door brand totaal verwoest. Al die
tegenslagen vermochten echter niet de
energie der ondernemende mannen te bre
ken, in eenige maanden werd een nieuwe
fabriek gebouwd, zoodat 1 Jan. 1885 de
werkzaamheden reeds konden worden her
vat.
Hoewel toen reeds wetenschappelijk vast
stond dat de geproduceerde olie aan de
hoogste eisehen van dien tijd voldeed en
een vergelijking met de Fransche olie glans
rijk kon doorstaan, kreeg de heer Van Mar
ken op zijn vraag aan een belangrijk ver
bruiker om een proef met de Delftsche
olie te nemen, waarbij aan dien gebruiker
werd overgelaten zelf den prys te noemen,
die hy daarvoor zou willen betalen, ten
antwoord: „Tot geen prys!” Het zou waar-
ly’k geen verwondering behoeven te wekken,
indien een dergelijk antwoord den vrager
volkomen zou hebben gedesillusioneerd. De
heer Van Marken liet zich daardoor echter
niet uit het veld slaan. Het tegendeel was
het geval. De»tegenslagen, waarbij.ook nog
kwamen de ernstige moeilijkheden om onder
die omstandigheden het doorwerkend bedrijf
te financieren, deden hem zelf als presi-
dent-directeur op de commando-brug plaats
nemen, om het nieuwe schip, waarin hy
groot vertrouwen had, met goede stuur
manskunst langs de klippen te voeren.
Dank ’zij zijn taaie volharding en de ener
gieke leiding van Zyn mede-directeuren zijn
de moeilykheden overwonnen en hebben de
producten van de Delftsche Oliefabriek al
gemeen ingang gevonden. Het bedryf is
gegroeid, de belangen der Delftsche Olie
fabriek zijn saamgebonden met die der
Fransche maatschappij en zoo is op 1 Jan.
1898 de nieuwe vennootschap de N.V.
Fransch-Hollandsche Oliefabrieken Calvé-
Delft met een maatschappelijk kapitaal van
ƒ1.800.000.— ontstaan, terwijl een obliga
tielening van ƒ600.000.direct kon wor
den geplaatst. Sindsdien is het kapitaal
herhaaldelijk vergroot, in 1924 bedroeg het
reeds 16 millioen gulden.
Wanneer men in enkele schalen olienoten
en copra, de grondstoffen die de Oliefabrie
ken in Delft verwerken, op een tafel ziet
daarnaast rde half en heel afge-
producten, dan kan men zich moei-
's«j denkbeeld vorméh, dat er
diamanten en
zien hoe wij den dief
te pakken kunnen krijgen
Brayshaw. eveneens vol
Heb Je geen aanwijzing, geen ver
denking? vroeg Brayshaw. eveneens vol
bezorgdheid
Flordon schudde het hoofd, maar de
ontkenning scheen niet van harte te
gaan Niets bepaalds Jk kwam om te
zien of jij mij op een Idee kon brengen.
Als ik het kan. met plezier, luidde
het prompte antwoord Maar waaiae
Flordon, je wjlt toch zeker niet beweren
4at de verwisseling tijdens je verblijf
hier plaats vond?
Ik beweer niets, antwoordde hij om
zichtig Alles wat wij weten Is. dat het
gebeurd moet zijn in de twee dagen tus-
schen onze aankomst en ons vertrek
Is dat zoo zeker? redeneerde Sir
Percy Hoe kan je weten dat je de echte
s|eenen van Stanley Garland terug
kreeg?
(iOllkSCIIE (01 RAM
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken (behoorende tot den bez.n-gkring
15 regels ƒ1.30, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den bezorgkring:
15 regels ƒ,1.55, elke regel meer ƒ0.30. Advertentiën in het Zaterdagnummer 2.5
byslag op den prys. Liefdadigheids--advertentiën de helft van den prys.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regels 2.25 elke regel meer ƒ0.50. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen by contract tot zeei gereduceerden
prys, Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnen worden ingezonden door tusschenkomst van soliede Boek
handelaren, Advertentiebureaux en onze agenten en moeten daags vóór de plaatsing
aan het Burcaq zyn ingekomen, teneinde _van opname ^erzekerd te zyn.
1
heeft zich Zondag aan boord van de „Meo
tis” begeven, om Insull te halen. Hy nam
hem mede naar de stad. Insull verscheen
dien middag, vergezeld van een tolk voor de
rechtbank, welke uit drie rechters bestond.
Nadat de bankier aan een verhoor was
onderworpen, verklaar* de rechtbank, da:
Insuil een Amerikaansr® onderdaan was en
dat het misdryf, waarVan hy in Amerika
beschuldigd wordt, geen politiek of militair,
doch een gewoon misdrijf is.
De rechtbank deelde laan Insull mede, dat
hiermede haar taak beëindigd was en dat
hy vry was het gerechtsgebouw te verlaten.
Insull was echter niet vry om naar zyn
schip terug te keeren. Hem werd echter
toegestaan zijn intrek |e nemen m een ho
tel, waar hy onder süenge bewaking van
rechercheurs en militaire politie, den nacht
kon doorbrengeri. Insull, die zegt 'Van het j
optreden der autoriteiten niets te begrijpen, 1
heeft thans vernomen, dat hij de beslissing J
der regeering van Ankara zal moeten af-
wachten.
ioen de rechtbank hem naar zyn woon-
pluals vroeg, antwoordde Insull; „Ik ben - naam a01iefabrieken Calvé-Delft",
opgericht. Dit gedenkwaardige feit is
de directie dezer- fabrieken aanleiding ge-
weest om de Nederlandsche pers uit Le noo-
digen, niet tot een feestelijke byeenkomst
tot het vieren van het gouden jubileum van
deze in meer dan eenig opzicht vooraan
staande industrieele onderneming, maar om
haar inzicht te geven in de merkwaardige
geschiedenis van dit belangrijke bedryf, dat
vele up en downs heeft doorgemaakt tn
thans door de zware depressie waaronder
het bedrijfsleven over de geheel"' wereld nu
reeds meerdere jaren gebukt gaat, sterk in
zijn ontwikkeling wordt gehandicapt.
Deze merkwaardige geschiedenis, ons
door den heer F. G. Waller verhaald, ver
dient in ruimen kring bekend te worden.
Want, deze belangrijke fabrieken, geboren
uit den helderen en vèrzienden industfïeelen
blik van wylen den heer J. C. van Marken,
in 1883 directeur van de Ned. Gist- en
Spiritusfabriek, een man, wiens n^geMich
tenis de gansche industrieele wereld en ook
het geheele arbeidende volk nog met groo-
ten eerbied vervult, nemen in,het in.’.us-
trieele Nederland nog steeds een zee- voor
name plaats in en zyn voor onzo over-
zeesche gewesten van niet geringe betceke-
nis.
De gedachte om hier te lande een olie
fabriek te vestigen, is in 1880 uitgegaan
van den Helmondschen machinefabrikant
E. H. Begemann, die in de beduidende in
voer val olie uit Frankrijk welke voor de
toey opkomende kunstboter-industrw werd
gebruikt, aanleiding vond den heer Van
Marken de vraag voor te leggen of naar zyn
meening in Nederland een oliefabriek geen
reden van bestaan zou kunnen hebben. Het
gevolg daarvan is geweest dat de heer Van
Marken, na zich volkomen op de hoogte te
hebben gesteld, in Augustus 1883 in samen
werking met de heeren Tutein Noltheniu.^
en G. Thubé een vennootschap oprichtte met
een kapitaal van 500.000.—L welke o>
8 April 1884 haar bedrijf aanving. Het was
geen kleinigheid om een bedryf in Neder
land te vestigen dat hier totaal onbekeno.
was en waarvan geen Nederlandsche inge
nieurs, geey, Nederlandsche ambachts- of
fabriekswerklieden eenige ervaring hadden.
By de bedryfsmoeilykheden kwam nog dit
markante feit, dat, niettegenstaande de
fabriek olie en> koeken leverde van uit-
zaam aan Het spijt mij dat ik u moe.t
--mevrouw, antwoordde hij,
maar niemand anders dan u moet er wat
aan gedaan hebben
Hoe zoo. wat bedoelt u? vroeg mijn
vrouw, heelemaal van haar stuk ge
bracht. Ik bedoel, verklaarde hij. dat de
steenen. de groote steenen. verwisseld
zijn. Verwisseld, riep mijn vrouw ontret
uit. Ja mevrouw, .zei hij ernstig. Deze
de Turl^che' politie
gelegenheid haar diadeem Toen zij het i
bij onze thuiskomst aflegde, bemerkte zij tegenspreken,
dat een van de groote steenen loszat en j niAmnm
wees zij me daarop. Wij schrijven dit I
natuurlijk toe aan slordigheid van Stan-
ley Garland bij het schoonmaken en i
1 daarom reed mijn vrouw den volgenden
j morgen naar hem toe om hem eens flink
i de les te lezen De man verzekerde haar --
-ij uit. Ja mevrouw, .zei hij ernstig. Deze
uil handen gaven: het zetten was zaak ziet ^r leelijk uit: de briljanten zijn
-V,J '’nriionrrnn
BllOC
