Een Regentendagboek uit de 18e eeuw.
HERFST
H0NIG S BOUILLONBLOKJES thans 6 voor l@ct
Woorden,
Wat Nederlandsch vernuft ons brengt
XCIV.
„20 Maart 1785
„Ontvang ik een Missive van Heeren
„Gedeputeerdens uyt S Hage om San-
„derendaags vroedschap te belegge, zon-
„der te zeggen waarom, waarop ik Hee-
„ren Burgemeesteren versogt aan myn
„huys te komen, en die na dat de Mis-
„sive had gelezen, resolveerde (besloten)
„om 5 Uure kamer te belegge, en te
„hooren waarom Vroedschap diende,
„zulx geschiede, en de Hr Pensionaris
„verschynende [zynde de Hr Burgemees
ter Slicher in S Hage gebleeve], vroe-»
„gen wy Syn Ed wat er gaande was, dog
„maakte Swarigheid om het te open
bare, en na hevige woorden quam Syn
„Edele zoo verre, dat het een geheim
„was rakende den Keyser,
„N.Ba ietwas (iets) dat gedeputeer-
„dens gedaan hadde op haar eige houtje,
„hierover onstonden hevige disputen,
„en wierd eindelyk geconcludeerd (be
sloten) om vroedschap te belegge
Zooals reeds in vroegere artikelen is me
degedeeld, bestond de Goudsche afvaardi
ging naar de Staten van Holland in normale
gevallen uit drie leden. Eerste „heer" was
steeds een burgemeester, tweede een vroed
schap, derde de pensionaris. Hoewel deze
laatste in rang de laagste was, had hy de
belangrijkste functie, omdat hy de man was,
die namens de deputatie het woord voerde.
Zooals eveneens reeds vroeger is medege
deeld, had de deputatie nooit het recht naar
eigen inzicht te stemmen; steeds was voor
afgaande „ruggespraak" met de vroedschap
noodig. In de laatste jaren van de Repu
bliek werd hiertegen nogal eens gezondigd.
Ook nu was dit het geval. De deputatie, die
blykbaar'meer de ontstemming van de bur
gemeesters dan die van de vroedschap
vreesde, had nu getracht de te verwachten
ruzie met de burgemeesters te vermijden
door dadelijk een vergadering van de vroed
schap te doen beleggen. Dit was in stryd
met de vaste gewoonte. Eerst werd altijd
alles, wat in de iStaten van 'Holland was
behandeld, met de burgemeesters besproken
en daarna pas werd „rapport over de ver
gadering" aan de vroedschap uitgebracht.
De toeleg gelukte niet, want niettegenstaan
de „dat het een geheim was rakende den
Keyser" ontstonden toch „hevige disputen".
De burgemeesters waren niet van plan
zich zoo maar in den hoek te laten dringen.
„21 Maart Rapport van de vergade
ring
„Bedankt voort gedane rapport
„vroedschap
„Rapport van de vergadering
„t Secreet (geheime) punt met den
„keyser voorgebracht zynde, zyn de Hee-
„ren Gedeputeerdens over haar onvoor-
„sigtigheyd van geen ruggespraak ge
houden de Mantel Schoon uytgeveegt
„en by geluk door eene kleyne meerder
heid bedankt en geapprobeert (hun ver
dichtingen goedgekeurd)
is de laatste de sterkste, ook al omdat hy
het langst blijft; zy moet een jaar lang
haar invloed laten gelden en een jaar als
bron dienst doen waaruit nieuwe kracht
wordt geput.
Aan de wijze waarop iemand zyn vacan-
tie besteed, zou men zyn eigenlijken aard
het best kunnen vaststellen; zy is een reac
tie en zy biedt gelegenheid voor de ont
plooiing van die karaktertrekken, welke
door de levensomstandigheden het meest in
de verdrukking zijn gekomen. Het is nu een
maal zóó dat nietlons geheele wezen zich
kan ontwikkelen in den dagelykschen gang
van zaken. Men heeft daartoe te veel dat
afsluit.
Sluiten wij dan nu eens dat dagelyksche
af om het andere den vrijen loop te laten.
Een week zult ge uw briefschrijver wel
excuseeren en dan komt hy weer trouw op
zijn post terug.
HAGENAAR.
„te weten Toulon, Twent Lange Bis-
hom, Kedts, Dekker en Couperus be-
„dank en geapprobeert
„Griffioen, Blydenberg, Swanenburg,
„Bureh en Boon bedank Simpelyk (alleen
„maar bedankt)
„V Eyek, Metelercamp Teyling, Hoe-
„ve en Verry^t, geimprobeert (niet goed
gekeurd) en alles voor nul en van on
taarde gehoude
„t Secreet punt met den keyser" hield
verband met het ultimatum van den keizer
van Oostenrijk. De Staten-Generaal hadden
dit ultimatum ter kennis van de Staten van
de verschillende provinciën gebracht. Op
den 16en en den 17en Maart waren de hier
in vervatte eischen in de Staten van Hol
land behandeld en waren de richtlijnen
vastgesteld, die naar de meening van Hol
land by de onderhandelingen moesten wor
den gevolgd. De Goudsche vroedschap was
in dit alles echter niet gekend. Vandaar
dat „de Gedeputeerdens de Mantel Schoon
werd uytgeveegt".
„Daarna Camer
„De Stads Doctors versogt de Inen
ting te Staaken
„22 Maart Magistraat
Geelkerken Sollicitant na de zieke-
„troostersplaats; Notificatie (voor ken
nisgeving aangenomen)
„De Stads Doctore versoeke uytting
„(de meening van de Magistraat) off
„zy mogen in enten ja off neen
„hier over veele debatte geweest, en
„de Stemmen Steekende, is sulx in Statu
„gebleeve (aangehouden)
Reeds op den lsten Maart was in een
buitengewone magistraatszitting de in
enting behandeld. Door het staken van de
stemmen was toen de beslissing over de
toelating hiervan aangehouden. Ook nu
weer was dit het geval. In de notulen van
deze zitting staat over de „veele debatte"
niets vermeld.
„d Hr Collonel versoek uytting om-
„trent t geval van Snoek, de Bailliu on
gereed, in Statu (aangehouden)
Snoek was de schuttervaandrig, die niet
tegenstaande het hem door den kolonel ge
geven bevel om op 7, 8 en 9 Maart in de
stad te bly ven, toch uit de stad was gegaan.
De Magistraat nam nog geen beslissing,
omdat de baljuw zyn standpunt nog niet
had bepaald.
„Camer
„Bailliu ge^prooke overt uythange van
„Vlagge by de werving en geresolveert
„(besloten) die uyttehange
Eenigen tyd van te voren was aan den
werfsergeant van het régiment Onderwater
verboden om uit de herberg, waarin voor
soldaat werd geteekend, de vlag te doen
uithangen. Misschien was hiertegen van
hoogerhand wel verzet aartgeteekend. In elk
geval mocht voortaan by de werving de vlag
weer wapperen.
„Bailliu versoek dat Snoek voor eenige
„tyd zig mag absenteere (verwyderen)
„uyt de Stad als andere is geaccordeert
„(zooals ook anderen is toegestaan)
„in Statu gehouden (aangehouden)
„omt different (vanwege het geschil)
„met de krygsraad
„Colonel versoek dat de boome agter
„den doele mogen werden geamoveert
„(gerooid)
„syn versoek affgeslagen om de ex
cessive (buitengewoon hooge) kosten
„versoekt de sloot te Dempen by t
„land (het exercitieterrein) in de Oude
„Gouwe zulx affgeslage
„24 Maart Camer
„d Hr Bailliu Saturdag te ontbieden
„om over de gevange te Spreeke
C,^
MEUBILEERING
WIJDSTRAAT 23
„26 Maart Camer
„D Hr Bailliu affgevraagt hoe het
„quam dat hy de gevange liet zitten
„zonder verhooren, terwyl er geen ver-
„hoor is geweest binnen 14 dagen
„zegt dat zulx wel meerder geschied
„is en niet dagt, dat Heeren Burgemees-
„tere daarover zoude spreeken nog hem
„paal off perk daaromtrent zoude Stel-
„len, dat zulx zyn zaak was en affwagte
„zoude wat Heeren Burgemeestere zoude
„doen
De „gevange" was Willem de Lange, die
nu al sinds den 22en Februari opgesloten
zat. Zyn medeverdachte, Willem Verwey,
bevond zich nog op vrye voeten, omdat hy
tydig de wyk uit de stad had genomen.
Het optreden van den baljuw was een
ergelyk staaltje van de toestanden, die in
den tyd van de republiek op politioneel en
justitiëel gebied mogelyk waren. In dit ge
val was het dubbel ergeriyk, omdat de
Lange juist ter zake van tegen den baljuw
gepleegde feitelijkheden was gearresteerd.
Tegenwoordig wordt door de wet ook voor
de rechten van een verdachte gezorgd. Hy
kan door de politie tweemaal twee dagen
worden vastgehouden. Verder kan hy op
last van den rechter-commissaris tweemaal
zes dagen in bewaring blyven en daarna
telkens dertig dagen volgens beslissing van
de rechtbank. Er is geen sprake meer van,
dat iemand kan worden opgeslotén zonder
dat er naar hem wordt omgezien.
„De Hr Snoek bedankt voor syn bor-
„gerregt en versoekt uyt t burger boek
„geroyeert (geschrapt) te wordeft
Een handige manier om zich aan „t dif
ferent" met den krygsraad te onttrekken.
Tegenwoordig zou een militair iets derge
lijks niet gelukken. Voor strafbare feiten
als militair gepleegd komt hy toch voor den
krygsraad, ook al is hy ten tijde van zyn
verschijning reeds uit den militairen dienst
ontslagen. |j^
„SO Maart 1785 ontvangen een request
„van Adriana Spruyt Huysvrouw van
„Willem de Lange S Heeren Gevangeye
„om uyt de gevankenis te werden ont
slagen en by advocaat en Procureur te
„mogen dienen (procedeeren), met ver-
„soek om Sanderendaags Extra Ordina-
„ris Magistraat (een buitengewone zit-
„ting van de Magistraat) te hebben
„31 Maart Extraordinaris Magistraat
„request van Adriana Spruyt versoek
„ontsïag voor Haar man, en dat in een
„ordinaire proces ontvangen te worde
„(en dat in een gewoon burgerlijk pro-
Ces over hem zal worden beslist)
„Hoeve om te stellen in handen van
den Bailliu om berigt 3 dage
„GHffioen, Verryst, Swanenburg,
»»Burg, Does en Couperus per manus (om
„het rekest achtereenvolgens in handen
„van elk van de leden van de magistraat
„te stellen) en op aanstaande donderdag
„magistraat
Adriana Spruyt gaf in haar rekest te
kennen, „dat zy uyt hoofde van de aan-
houde detentie (voortdurende gevangenhou
ding) van haren man voornoemd in de on-
zekerheyd over de uytkomst en gevolgen
dezer procedures Steeds in de bitterste
droefheyd was gedompelt". Zy had dan ook
gemeend „als 'heenen weder geslingert
niets te mogen versuymen nog onbeproeft
te laaten ten eynden de ontslaking van ge-
melden haaren man te bevorderen". En
daarom kwam zy dan ook met dit rekest,
waarin zy verzoekt haar man by handtas-
ting te ontslaan en de zaak „civiel en com-
posibel (tot een burgerlijke zaak en afkoop-
baar )te verklaren.
Ging de magistraat hier op in, dan was
tegelyk een verdere strafprocedure voor
komen. En door de zaak „composibel" te
verklaren, liet de magistraat toe, dat
Adriana Spruyt met den baljuw een finan-
ciëele regeling trof.
Van der Hoeve was de Lange goed ge
zind en stelde daarom voor dat de baljuw
binnen drie dagen over dit rekest rapport
moest uitbrengen. De andere heeren waren
er blijkbaar voor om de Lange nog een
poosje op de gevangenpoort te lat,en zitten
en wilden daarom de behandeling rekken
door het rekest „per manus" te laten gaan.
,4 en 2 April Magistraat
„t voorsz request van Adriana Spruyt
„in deliberatie (behandeling) gebragt
„zynde is d Hr v d Hoeve geweest om
„t zelve te Stellen in handen van den
„Bailliu om binne 8 daagen te berigte
„Schriftelyk,
„en d overige Heeren om berigt, zon-
„der bepaling van tyd
„Extensie (In de notulen kwam te
„staah) zy deeze requeste gesteld in han-
„de van Mr C M Plempei^ van Bree
„Bailliu en Schout dezer Sta'd, omme
„haar Edele Groot Achtbare te dienen
„van desself8 consideratie (overwegin
gen) en berigt
Van der Hoeve deed voor de Layge, wat
hy kon. Toen hy zag, dat de heeren van een
„berigt binne 3 daagen" niets wilden we
ten, maakte hfj er „8 daagen" van. Succès
had hy echter niet; de magistraat ging mee
met den baljuw en liet aan dezen over,
wanneer htf rapport over het rekest wilde
uitbrengen.
„Gumer
„D H Pensionaris heeft overgesonde
„t Plan van de canonne, door Maris op-
„gegeeve
De pensionaris zond viuiuit d<
de ^rgaderinjf van
door WILLY CORSARY.
Aimée was in een beste stemming.
Ze stuurde haar kleinen auto door
het hek van de villa en vroeg zich af,
wat haar vriendin wel zou zeggen van
het feit ,dat ze erover dacht zich te
verloven. Nancy en zy waren oude
vertrouwden ,ze konden elkander al
les vertellen en Aimée verheugde zich
op dat gesprek. Ze was van nature
eerder gesloten en, als hard werkende
vrouw kwam ze zelden tot zulke ver-
babbelde uurtjes, maar nu voelde ze
een onweerstaanbare behoefte, met
Nancy te spreken over alles wat sinds
een half jaar in haar leven was ge
komen. Met Hugo! Ze waren eerst
vrienden geweest, ja zelfs nu nog
bestond er vriendschap tusschen hen
tweeën, doch ze voelde dat hy haar
liefhad. Er bestond een zeker'leef
tijdsverschil, 6 jaren! Zij was acht-
en-dertig, hy was twee-en-deftig. Hy
wist het, ze had het hem verteld.
Haarzelf kon het niets schelen. Ze
zag eruit als dertig. Vrouwen, die
met liefde werken, blyven lang jong,
vond zyzelf altijd. En in den laatsten
tyd voelde ze zich soms net een jong
meisje.
Er wachtte haar échter een teleur
stelling.
Nancy had een andere gast, een
zeer jonge vrouw, die ze beiden nog
als jongemeisjes gekend hadden.
Wel Margit, een verrassing jou
weer eens te zien, zei Aimée, haar te
leurstelling verbergend; en innerlijk
opmerkend, dat ze oud geworden was.
En toch waren ze van eenzelfden leef
tijd. Maar ze was al sinds langeren
tyd getrouwd, had twee kinderen,
een huismoedertjes figuur gekregen.
Aimée dacht onwillekeurig, dat zy
naast Huug een enorm verschil zou
den zyn.
Men dronk thee en haalde oude her
inneringen op. Toen kwam het dienst
meisje en verkondigde dat er tele
foon voor Aimée was. Ze had een
tamelijk lang, zakelijk, onderhoud en
toen ze terugkeerde gebeurde het,..
Ze ving een gesprek op, dat N&ncy
hield met Margit. Zy zeide: „Dat
kan ik toch niet vinden." Waarop
Margit haar antwoordde„Dat komt,
Omdat je haar altyd ziet; ze had jong
moeten trouwen... Ik vind haar érg
oud geworden... jammer voor héar!"
Aimée stond even onbeweeglijk stil.
Een felle pijn, die by na lichamelijk
was, sneed door haar heen. Ze pro-
veerde te glimlachen, maar haar lip
pen waren als bevroren.
Nancy vroeg haar of ze een slechte
tijding had gehad.
O, neen, maar ik moet weg...
een afspraak...
Ze had haast om weg te komen, ze
reed naar huis en daar zat ze langen
tyd voor den spiegel van haar toilet
tafel en bekeek zich critisch. Je ziet
jezelf niet, dacht ze, zoomin als inï?
derdaad mensohen, die je dagelijks
zien, het opmerken dat je veroudert
Ze keek naar een paar kleine rimpel
tjes, naar een plooi in haar voorhoofd,
ze dacht eraan dat ze zoo juist over
legd had haar haren te verven, er
kwamen teveel grijze langzamerhand.
Zes jaren... dacht ze.
Haag,
waar h(j ter zake van de
de Staten van Holland vertoefde, de be
grooting van kosten op voor de levering van
kanonnen. Hy zelf was overtuigd van de
noodzakelijkheid van de aanschaffing. An
ders had hy „het Plan van Maris, canon
gieter", wel by zich gehouden totdat hy
weer in de stad terug was.
„3 April ontvangen een Missive
„(schrijven) van Heeren Gedeputeerdens
„uyt S Hage mét verfloek van op morgen
„Vroedschap te hebbe, waarop geconvo-
„ceert (ter vergadering zyn ontboden)
„d Hn Griffioen en Blydenberg die met
„my Instemde om Zulx niet te accor-
„deere (toe te staan) alsoo de belegging
„niet Stond aan d Hn Gedeputeerdens
„maar wel aan Heeren Burgemeefcte-
„ren,
„Savonts by den aankomst, wierd haer
,yEd zulx gecommuniceert (medege
deeld), en zoo zy geneegen hadden (wa-
,,ren) om by de Heer Griffioen aan zyn
„hpys te komen wy haar zulx zoude on-
„derregten, gelyk zy ten 7 Uure quamen
„en haar (hun) de Intentie (het stand
punt van de burgemeesters) wierd ge-
„openbaert, en haer (hun) Excuus daar
„tegen gemaakt zynde, is geresolveert
„(besloten) geen vroedschap te belegge,
„maar de Bode Rond te [laten] te Segge
„dat zoo de Vroedschap op t Rapport ge-
„lievde te komen Zy Zig tegens Sande-
„rendaag ten 10 Uure Zig konde laten
„vinden
„4 April Rapport van dë Vergadering
„Present alle de Heeren als mede de
„volgende Vroedschappe v Eyck Mete
lercamp Teylinge, Kerkhove Dekker
„Burch Does Swanenburg en Couperus
„Voort Rapport bedankt
Den 20sten Maart hadden de „G*W
tèerdens" naar de Staten van Holland ej
eens verzocht om vroedschap te doen 1
leggen, hoewel de byeenroeping van
vroedschap alleen stond aan de burgern
ters. Dit was hun toen gelukt. Er was e
ter veel ongenoegen uit ontstaan, omdat
burgemeesters zich gepasseerd 'gevoeld
Deze laatsten hadden zich dan ook voor
nomen, zich dit voor een tweede maah
te laten welgevallen. Ditmaal kwamen b
gemeesters en „Gedeputeerdens" tot een ve
gelijk, want nadat de deputatie „haer E
cuus" had gemaakt, werd er dit op gevffl
d&i, dat den volgenden morgen by het do
haar uit te brengen rapport de vroedschap
leden tegenwoordig mochten zyn. In pil
haast werd dit door den bode by de vroe
schapsleden rondgezegd. Negen vroe
schapsleden, die belang stelden in de onda
handelingen over het ultimatum van d
„keyser" lieten zich „vinden" en waren
getuige van, dat de deputatie voor ha
verrichtingen te dezer zake werd bed»
(Wordt vervolgd.)
Nadruk verboden.
Dr. M.r J.
MUZIEK.
De Vereenigde Operettespelers.
Een nieuw gezelschap.
Te 's-Gravenhage is een nieuw opereft
gezelschap gevormd onder leiding van
bert May, de N.V. „De Vereenigde Operetl
spelers".
Het tableau de la troupe vermeldt de
men van de dames Beppy de Vries, Eri 1
ser, Kathe Schnitzler en Louise Fleuron;
heeren Jacq. van Byleveld, Albert M
Willy Vos Mendes, John Schilthuizen, Di
Krynen, Louis van Drommelen, Carl T
en John Smith. Friedl Dotza heeft toe
zegd, het volgend jaar te zullen
ken, waarbij ze zich ook van de Nederla
sche taal zal bedienen.
Als kapelmeester, (over het verste
Scala-orkest) zal fungfeeren Joseph Ziegl
die zal worden by gestaan door Willy
Krevelen als tweede kapelmeester.
Zooals men ziet, zyn er onder de km
ben van het nieuwe gezelschap verschilli
de, weleer aan de vroegere Fritz Hire
operette verbonden.
Men is voornemens, byzondere zorg
besteden aan de dansen, daarvoor zijn
vrouwelyke en 12 mannelijke medewrki
in het gezelschap opgenomen. Zy zullen
der leiding komen van Johnny Richie.
Voor de première op 15 September in 1
Scala-theater te 's-Gravenhage is de ke«
gevallen op: „Vier om één", muziek
Vincent Youmans (componist van „No, i
Nanette"), libretto van William Anth. Mi
Guire. Deze operette is o.a. in het Hipi
drome te Londen vertoond.
Als tweede stuk staat op het
een geheel Nederlandsche Operette, „An
reist mede" (compositie van Charles He
nen, tekst van Jan Schaap en Rinus Nil
sen).
Verschrikkelijk!
Verduiveld, daar heeft het meisje ni
eens myn schoenen gepoetst!
(Frankfurter Illustrierte.)
Als ik by na vijftig ben, is hy nog
jong, zal hy in de kracht van zyn
leven zyn. Ik ben een dwaas geweest.
Ik had eerder aan het geluk moeten
denken... nu is het telaat.
De telefoon rinkelde.
Huug belde op.
Ze liet zeggen, dat ze hoofdpyn had
en op bed lag.
Ze lag ook inderdaad op bed en
schreide.
Den volgenden dag pakte ze een
koffer en besloot een week-end weg
te gaan.
Ik moet het hem op de één of an
dere manier laten voelen, zoo dacht,
ze. Hy moet me niet vragen!
Ze kwam bleek en ellendig terug
van dat week-end.
Nancy kwam by haar en sprak
onthutst: Je bent overwerkt.
Weineen... ik word oud, lachte
Aimée droevig.
Nancy lachteWeer wat nieuws
Ik wou dat ik er zoo uitzag als jy, je
bent toch drie hééle jarea ouder dan
ik, je...
Och... nonsens... Je weet wel
beter... of zie jy het niet, omdat j
me dag aan dag ziet!
Nancy keek haar peinzend aan./,
Geloof jy dat nu heusch? Marjl
zei dat laatst ook nog tegen -mij.
Zoo? Aimée was verwondert
Het was niets voor Nancy, iets wa
een ander kwetsen kon over te bren
gen.
Ja, jy kent toch ook Sybil'
Lang? Sybille is oud geworden. Mai
git had haar jarenlang niet meer g<
zien, natuurlyk, dan is iemand w<
veranderd, maar...
Aimée zag haar aan.
Sybille? Ze lachte opeens.
Wat ben jy toch vreemd teger
woordig, zei Nancy nieuwsgierig, da
kyk je treurig, dan weer vroolji*
dan weer stralend..., ik zou baai
denken...
Aimée lachte!
Ja Nancy... ik bèn verliefd! E'
zooals alle verliefde menschen dwaas
En ze bekende, hoe enkele woord?1
haar geluksstemming hadden do«
verzinken, twijfel in haar hadden
wekt, angst voor de toekomst, te»
Niéuwe uitvindingen en verbeteringen.
De grootste radiofabrieken ter wereld en haar nieuwe producten.
n het laboratorium.
Het ls geen misplaatst nationalisme wan
neer men er als Nederlander trotsch op is
dat in ons kleine landje de grootste radio-
fabriek ter wereld te vinden is. Amerika,
ht land der superlativen, erbij inbegrepen.
Het wil wat zeggen, wanneer men U ver
telt, dat enkele weken geleden de honderd
millioenste radio-lamp de Fhilipsfabrieken
in Eindhoven verliet. Honderd millioen
nJdió-lampen in practisch enkele jaren tyd.
Dat daar een fabriekinrichting voor noodig
is die aan het gigantische grens behoeft
geen betoog. En dan te denken dat radio
apparaten betrekkelijk nog maar een onder
deel zyn van hetgeen er in Eindhoven ge
produceerd wordt.
Nog altyd is Philips de voornaamste
gloeilampenfabriek en nemeh de overige ar
tikelen zooals natrium- en kwik-lampen
voor wegverlichting, philite-artikelen, rönt-
gen-apparaten, neonbuizen en sprekende
filmapparaten een steeds voornamer plaats
op de markt in.
Het Natuurkundig Laboratorium.
Niets is interessanter en indrukwekken
der dan een bezoek aan het natuurkundig
laboratorium in Eindhoven, één van de
grootsten ter wereld, een gebouwen-complex
van by na 18.000 M2. oppervlakte, waarin
niet minder dan 400 werkvertrekken liggen.
Men loopt er als het ware in een mystieke
sfeer van techniek en vernuft. Tientallen
ingenieurs en doctoren in alle mogelijke we
tenschappen zyn hier dag aan dag aan het
werk en dragen met hun proefnemingen en
uitvindingen by, in het belang van de ge
heele menschheid, tot het voortschrijden der
i vleugel van het laboratorium is ge
wijd aan het Röntgen-onderzoek, waarbij
men zich ten doel stelt, het verkrijgen van
Röntgenapparaten, welke niet alleen
utroomvry voor den verbruiker zyn, doch
ook geenerlei gevaar opleveren voor by aan
raking van spanning-, voerende deelen. Een
'uitgebjfeide serie apparaten voor talrijke
doeleinden legt getuigenis af van het wel
slagen van dit onderzoek.
Het spreekt vanzelf,, dat op het gebied
van de electrische verlichtingsmiddelen uit
voerige onderzoekingen plaats vinden. De
verschillende ontladingslampen met damp
van natrium, kwik en andere metalen wor
den er ontwikkeld, in aansluiting waarvan
gewerkt wordt op het terrein van de ultra
violette bestraling en de daarmee verband
houdende vitamine-bereiding.
De proefnemingen op het gebied der ver
sterkers en de accoustiek leidden tot de
ontwikkeling van nieuwe systemen voor
opnemen en weergeven van geluidsfilms. De
chemische onderzoekingen, die een belang
rijke plaats in het laboratorium innemen,
gaven reeds aanleiding tot het ontstaan
van nieuwe magnetische materialen, de be
reiding van metalen als hafnium en zirco
nium, en tot de vervaardiging van elec
trische condensatoren, foto-cellen en derge
lijke.
Het radio-onderzoek omvat 'niet alleen
datgene, wat voor de ontwlukeling van
radio-lampen en -apparaten noodig is, doch
beweegt zich ook op hat terrein van den
omroep en den zenderbouw. Het uit theo
retische beschouwingen en experimenten
verkregen inzicht leidt tot nieuwe vormen
van radiolampen, ontvangtoestellen met be
tere eigenschappen, speciale versterkers en
luidsprekers.
Betere toestellen voor lageren prijs.
Al de resultaten van de diepgaande on
derzoekingen van dit jaar zyn weer ver
werkt in de nieuwe serifl^adio-apparaten,
die weer met zooveel nieuwigheden en zoo
veel verbeteringen komen, dat zy alle vroe
gere toestellen in alle mogelijke opzichten
ver achter zich laten.
De constructie vau vele onderdeelen is
vereenvoudigd met de oude belangrijk klei
nere. Hetzelfde geldt voor de nieuwe kool
weerstanden, den petentiemeter en de mag
neet voor den luidspreker. De nieuwe elec.
trolijt-condensatoreu bevatten bU dezelfde
afmetingen nu een verdubbelde capaciteit.
De gevolgen van de toepassing van deze
nieuwe onderdeelen zijn, dat de geheele bouw
van het chassis compacter werd en de prjj
zen der toestellen zeer veel verlaagd zijn.
Bij de nieuwe serie is nog steeds bij
zondere aandacht besteed aan de eischen
der veiligheid en dit mag wel eens onder,
streept worden, aangezien er thans nog
steeds fabrikaten op de markt gebracht
worden, die in dit opzicht niet aan de meest
elementaire eischen voldoen. De transfor
matoren bijv. zijn in de Philipsapparaten
allen in Vacuum gecompoundeerd, teneinde
sluiting te voorkomen en daardoor de
grootBt mogelijke veiligheid te bereiken.
De toestellen z(jn voorzien van een vei
ligheidscontact, waardoor bij het uitnemen
van den achterwand de spanning in het ap
paraat automatisch wordt uitgeschakeld;
het verwisselen van lampen b.v. kan steeds
zonder eenig gevaar geschieden. Verder vol
doen alle luchtwegen tusschen contacten
aan de internationaal hiervoor geldende
voorschriften"
Het is met een „normaalvinger", dat is
een contactstift van genormaliseerde afme
tingen, welke overeenkomen met die van
een menschelyken vinger, niet rhogelyk,
eenig onder spanning staand deel aan te
raken. De „normaalvinger" is dus het in
strument, dat de absolute veiligheid aan-
tóont.
Smaakvolle toestellen.
Aan het uiterlijk der toestellen is weder
om de uiterste zorg besteed. Dit jaar vallen
zij op dóór hun moderne en uiterst eenvou
dig gehouden uitvoering in bruin notenhout.
In deze uitvoering past het toestel zich,
tegen den wand geplaatst, gemakkelijk aan
b(j het meubilair van een moderne woning.
Het radiotoestel is dan geen sta-in-den-
weg, zooals eertijds, terwyl het toch op ge
paste wyze bijdraagt tot verhooging van de
gezelligheid. Buitengewoon veel kwaliteiten
bezit ook de 640a, een luxe toestel, waarin
nu ook de optische afstemming is toege-
l past. Een andere aardige nieuwigheid waar
we mee verrast worden is de auto-radio. In
verband met de korte en weinig effectieve
antenne is een eerste vereischt voor een
goede auto-radio een uiterst groote gevoe
ligheid, die ongeveer 20 maal grooter moet
zyn dan die van een gewoon toestel. By de
Philips auto-radio is dit bereikt door toe
passing van een Octode menglamp en een
extra? voor versterkingstrap, zoodat een
zuivere en krachtige ontvangst van vele
zenders van beteekenis het resultaat is. In
Amerika geniet de auto-radio reeds een
groote populariteit. Naar schatting zyn
daar reeds eenige millioenen wagens met,
een ontvangtoestel uitgerust, maar h<f>
bly kt reeds dat ook in ons land de belang
stelling steeds grooter wordt.
Uitstekende vliegtuigzenders.
Maar zooals reeds gezegd: Het is niet
alleen aan de vervolmaking van de gewone
serie-ontvangtoestellen waaraan in dit gi
gantische laboratorium wordt gewerkt.
Ook b.v. op het gebied van vliegtuigzen-
derfe zyn hier de mooiste resultaten bereikt.
Tot welke prestaties deze apparateh
staat zyn moge blijken uit <le resultaten,
die de K.L.M. met deze zenders bereikt
heeft. Door zorgvuldige constructie is het
gelukt een zeer goede installatie te maken
met geringe afmetingen, waarmede op de
lange golf afstanden van 1200 K.M. ge
regeld overbrugd worden met een vermogen
-an slechts 20 Watt. Met behulp van een
dergelijke installatie slaagde de „Ryst-
vogel" el- zelfs in, gedurende de geheele
s hetzy met Nederlandsche, hetzy met
Indische stations, een doorloopende korte-
golfverbinding te onderhouden. Op weor
:en geheel ander gebied ligt een nieuwe
uitvoering van een z.g. bliksemlicht-lamp:
een lamp bestemd voor het fotografeeren
by avond. Lang heeft de foto-amateur zich
met het magnesiumlicht moeten behelpen:
ser het daglicht hem in den steek liet.
De bezwaren, die aan dit bliksemlicht ver
bonden waren, waarvan het brandgevaar, de
rook en de schrikgezichten op de foto's wel
algemeen bekend zyn, deed de lampen
industrie streven naar een bliksemlicht-
vorm, welke al deze nadeelen niet zou Ver
in. De „Photoflux" was daar onder
het resultaat van; en het maken van
een foto onder ongunstige lichtverhoudin
.gen is er heel wat eenvoudiger en prettiger
door geworden.
De transporteerbare geluidsfil
Droiectie installatie.
Uiterst vernuftig is ook de in het Eind-
hovensche laboratorium geconstrueerde
.transporteerbare geluidsfilm projectie-in
stallatie. Het is haast niet te gelooven dat
het mogelyk is om heel de omvangryke en
ingewikkelde apparatuur die voor de ge
luidsfilmprojectie noodig is onder te bren
gen in een heel gemakkelyk te vervoeren
koffer, terwyl er niets anders noodig is
dan een stopcontact om het toestel in wer
king te brengen.
Ook voor het heil der lydende
menschheid zorgt Philips.
We zyn nog lang niet uitgekeken op onze
wandeling door het uitgestrekte laborato
rium. De steeds veelvuldiger wordende bor
den met hot beangstigende woord: „hoog
spanning" wyzen er reeds op dat we ge
naderd zyn tot de afdeeling waar tot heil
van de lydende menschheid onderzoekingen
worden verricht op het gebied van röntf
stralen. Voor we hier zyn aangeland
men eerst nog een blik slaan op de weer
geheel nieuwe apparaten welke zyn ont
worpen voor bestraliyg met ultra-violet
licht: de z,g. hoogtezonlampen. Dit sei
t rtö i
f uit,
De lajnp heeft de vorm van een eeuvoudige
rechte huis gekregen, die evenals een gloei
lamp in een gewone klemfitting wordt
vastgezet. Daardoor was het mogelyk om
een eenvoudiger) reflector te construeeren,
die een buitengewone goede en gelykmatige
bestraling mogelyk maakt; dit beteekent
mede een besparing van stroom door een
verkorting van den bestralingstyd.
Een rontgenappnaat zoo groot als
In de röntgenafdeeling zelf van het labo
ratorium is men erg enthousiast over de
daar sinds kort behaalde resultaten. Men
is er hier in geslaagd om, onder leiding van
I)r. Bouwers, een geleerde op dit gebied van
internationale vermaardheid, «en toestel te
bouwen dat op het oogenblik het kleinste
en handigste rbntgen-apparaat wat er be
staat genoemd mag worden. Het heeft n.l.
by de fabricage van röntgenapparaten n:et
aan pogingen ontbroken, om de buis en
transformer, welke de hooge spanningen
moet opwekken, tot één toestel te vereeni
gen, maar het bezwaar was steeds, dat door
het gewicht van den transformator het ge
heel te zwaar en onhandig werd.
Het is nu echter inderdaad gelukt om den
transformator een vorm te geven, die aan
de gestelde eischen voldoet. De kleine Phin
lips röntgenapparaten, die dit jaar uitko
men onderscheiden zich door hun zeer com-
pacten uitermate praetische bouw. Het
geheele draagbare toestel b.v. weegt thans
minder en is ook kleiner, dan vroeger de
hoogspanningstfansformator alleen, terwyl
het geheel in een koffertje zonder eenig
bezwaar door den arts meegenomen kan
worden.
Er Is nog o zooveel meer te zien in deze
prachtige laboratoria, maar alles op één
dag is te vermóeiend. Het is voor den !eek
op den duur haast niet meer te verwerken:
deze alles verdoovende stroom van tech
nische en diepgaande inddrukken, maar we
krijgen toch 'een niet te ondej-drukken ge
voel van voldoening, en trots over ons by
het verlaten van dit Philips-wonderhuis, als
„v 'hier gezien hebben hoé op Nederland-
schen bodem met behulp van Nederland
sche ingenieurs de wetenschap en techniek
met rassche schreden hun vorderingen ma
ken!
slotte het besluit in haar hadden doen
rijpen, den man, dien ze met hart en
ziel zoo innig liefhad, te ontwijken.
Wel, wel, zei Nancy! als woor
den zóó'n invloed kunnen hebben op
zoo'n intelligente vrouw als jij..- dan
vraag ik me af, hoe gevaarlijk en ver
derfelijk ze wel voor anderen zullen
zijn! Dat lijkt me, overigens een heel
goede filosofie om je huwelijk mee te
beginnen! Pas op je woorden... Je
kunt nooit weten, welke griezelige ge
volgen ze hebben, bijvoorbeeld, dat
ze een knappe, jonge vrouw zoo mal
maken, dat ze eensklaps in den spife-
gel een aftandsch besje ziet!
LILIAN HARVEY
„Loulou maakt promotie".
Afdoend middel.
Kiespyn?
Neen, ik ben in de rouw, en
bang dat ik soms moet lachen,
(Gutierrez -
Eilmnieuws.
De nieuwe programma's.
De Schouwburg-Bioscoop.
Eenige weken geleden hebben wy een
overzicht gegeven van de verschillende fill
die in Thalia-Theater zullen worden ver
toond.
Thans hebben ook dedirecties van
Schouwburg-Bioscoop en de ltéuliie-Bioscoop
en ander verteld van hun plannen.
De Directie van de Scjiouwburg-Bioscoop
die tevreden is over het -afgeloopen seizoen
het aantal bezoekers tooh bleel vrijwel ge
lijk aan dat in' 1932, vermoedelijk door
verlaging der toegangsprijzen, kon niet na
laten nog eeiS.zijn vrejigde te uiten over
het succes v^j^ie JantjSs". Deze.tiim heeft
wel het record aantal bezoekers gekregen.
Mog nimmer is het voorgekomen dat een
film driemaal geprolongeerd moest worden
en drie weken achtereen 'geloopen heeft voor
stampvolle zajen.
Van de andere films in dit theater ver
toond, oogsten verder het meeste succes
„Victor en Victoria", Mkdchen in Uniform,
waarvan een reprise verwacht kan worden,
„Golddiggers" en „Ein Walzer Krieg", uit
gezonderd „Golddiggers* allen Ufa-films.
Ook in het nieuwe seizoen zullen de
nieuwste Ufa-films vertoond worden, een
productie die zal bestaan niet alleen uit
Duitsche doch ook uit Eransche en Engel-
sche films. Keeds de komende week zal men
zien krjjgen de schitterende Ufa-film
„Goud" met Hans Albers, Brigitta Helm en
Lien Deyers.
Van de yele andere ni>en>en wjj een muzi
kale film giet den bekenden zanger Joseph
Schmidt; Wenn Du jur.g bist gehört dir die
Welt, een film onder_ regie van Reinhold
Schünzel, De dochters van hare Excellentie,
met Kathe von Nagy ein Willy Pritsch, een
Fransche film: Cette vieille Canaille, met
len beroemden Pranschen acteur Heiiry
Bauer; Die Czardasfiirstin met Martha
Eggerth en Hans Söhnker.
Enkele uitstekende films uit de Ameri-
kaansche productie staan mede op het pro
gramma o.a. 20.000 Jaar Sing-Sing, Tarzan,
de Ontembare met Johnny Weismtiller, het
bekende zwemwonder e.a.
Natuurlijk is de Holla-ndsche filmindustrie
niet vergeten: Allereerst „Bleeke Bet" met
Sylvain Poons, John Elsensohn, Jopie Koop
man, Corrie Vonk, Fientje de la Mar, Aaf
Bouber, Johan Heesters en Jan van Ees en
vele andere bekende Hollandsche artistes.
Met meerdere Hollandsche films is de Di
rectie nog in onderhandeling.
Binnenkort zullen ohk de Zondagmorgen
voorstellingen beginnen, op veler verzoek,
niet om half elf maar om elf uur. Een groot
aantal wetenschappelijke films zijn reeds
afgesloten, enkele zullen ook vertoond wor
den die in de gewone bioscoopvoorstelling
hebben geloopen en die op verzoek nog eens
weer gebracht worden.
Réunie-Bioscoop.
De Réunie-Bioscoop komt eveneens met
een keur van goede films. Van de Foxfilms
die gebracht zullen worden, noemen wii al
lereerst „MV Weakness" of „Loulou maakt
promotie", de Lilian Harvey-film die gis
teravond reeds veel succes boekte. Verder
Harold Lloyd in „De Strooman", de eenige
film die van dezen acteur dit jaar wordt
gebracht. „Scandals" met Charles Boyer,
„De Oriëntexpress", „De tijd wordt beter",
„Paddy op één na de beste", de Fransche
nu ben ik fUm On a volé un homme", „Courage",
met Warner Oland, bekend uit de film van
Madrid.) Dr. Fu Manchu. Verder van den regisseur
Fritz Lang een nieuw product „Lilion", cn
de groote succesfilm „De foon van tyvjug",
nog spannender dan „Kipg Kong".
Ook een groot aantal Duitsche films zul
vertoond worden, met de meest bekende
Duitsche filmsterren, als Gustav Frölich,
Magda Schneider, Dolly Haas, Liane Haid,
Iwan Petrowitsch, Jenny Jugo en vele an
deren. Van deze films noemen wij: „Rondom
een Millioen", met Fröhlich, „Das Lied der
Sonne", „De Roman van een Nacht", met
Liane Haid, Dolly Haas in „Het leelijke
meisje" en verder Liane Haid en Petro
witsch in een knappe film „De Orlow".
Verder een film van Jaap Speyer „Kanipf
urn Blond", waarvan d\e Hollandsche naam
is „Meisjes die spoorlcfoö verdwijnen", een
vroolyke film „J^der frragt nach Erika",
met Lya Mara, Ernst Verebes, Adèle Sand-
rock en niet te vergeten Ralph Arthur Ro
berts met medewerking van de band van
Dajos Béla, verder „Es tut sich was um
Mitternacht" met Albert Lieve en Dolly
Haas; een muzikale film „Flying down 4.e
Rio" van den componist van de opérette „No
no Nanette"; de film ^.Dageraad" met
Adolphe Menjou en Fairbanks Jr., Katha
rine Heburn in „Onder moeder's vleugels",
naar het wereldberoemde boek.
Ook in dit theater dragien dus de nieuw
ste films en gelijktijdig met de vertooning
in de groote plaatsen.
GEMENGDE BERICHTEN.
Het eerste groote transport door het
Twente-Rijnkanaal.
•Het Twente-RUïikanjaal heelt Dinsdag
wel op merkwaardige wijtfe zijn grdote
nut voor de Twentsche Industrie en voor
ons land gedemonstreerd! Drie reuzen,
oortbrengsels der Twéntéóhé nijverheid,'
voortbewogen door twge sleepbooten, zijn
in den loop van dien dag van Goor naar
Zutphen door het kanaal gevaren, met
veel voorzichtigheid in de .shift te Zut
phen geschut, om verder hun weg langs
len IJssel te nemen.
Het zijn drie van de zes geweldige
itoomaccumulatoren, door dé Machine
labriek Gebr. Stork en Co. te
vervaardigd voor de Centrale Noord ve
Amsterdam. Elk van deze reuzen keteis
is 22 M. lang en 4.5 M. in diameter. Zij
zijn te Goor met groote voorzichtigheid
te water gelaten (.elke ketel weegt no.uU)
kg.) en nu varen zij, dank zij Twente's
nieuwen waterweg, verder langs den IJs
sel en over het IJsselmeer naar de plaats
hunner bestemming.
Per spoor zou dit transport onmogelijk
geweest zijn.; onder meer hadden allertei
beletselen voor deze.4.5 M. breede kolos-
n «it den weg geruimd moeten worden.
Thans was 'dit noodig bij het spoorver
voer tusschen Hengelo en door, daar het
kanaal tusschen deze beide plaatsen nog
niet gereed is.
Ernstig auto-ongeluk te De Bilt.
Taxi-auto rijdt op stilstaande
'vrachtauto en wordt over de
ééne helft geheel Ingedrukt.
Inzittende dame zwpar gewond.
Gisteravond pl.nl. uur had op den
Utr. weg nabij „Vollenhoven" een zeer
ernstige aanrijding plaats Een taxi, ko
ude uit Utrecht, waarin zich het echt--
paar Ds. Griethulzen uit Brussel bevond,
reed aldaar op een stilstaande vracht
auto. Dit samentreffen geschiedde met
zooveel kracht, dat de taxi vrijwel over
eene helft geheel werd ingedrukt. De
Inzittende dame werd over den weg ge
slingerd, terwijl de chauffeur bewusteloos
achter het stuur bekneld werd gevonden.
De heer Griethuizen bevond zich, Dij
aankomst van de politie, ook nog achtèr
in de auto en was geheel versuft, terwijl
hü slechts een kleine hoofdwonde beko
men had.
De dame bleek er zeer ernstig aan toe
te zijn. Behalve een beenbreuk had zij
ook nog een Zeer ernstige hoofdwonde
bekomen. Dr. Lette verleende de eerste
gepeeskundige hulp en oordeelde over
brenging van alle drie de patiënten naar
de Rijksklinieken noodzakelijk, hetgeen
geschiedde met auto's van den gemeen
telijken geneeskundigen dienst uit
Utrecht en hulp uit Zeist. Daar de ver
lichting ter plaatse slecht „was, had de
politie handen vol werk om het zeer
drukke verkeer in goede banen te lelden.
De enthousiaste golfspeler aan boord.
Golfspèler (die zyn vacantie op een mailboot doorbrengt): Wel
kapitein, kunt U geen negen gaten in het sportdek boren?
(W|^^ Telegraph.)
Een oorzaak van geestigheid.
Karei, wat kan die Schmidt toch by zonder geestige grappen
"vertellen; hij heeft zeker veel gereisd?
Wel neen; zijn geestvermogens zijn gestoord.
('Holite Humor - Londen.)