"Wie gaMMute&vt U.dat
VËV£fttf,U|T
HAVERMOUT
ATA reinigt
vlugger, beter,
II echte co#e£newü&
-Koffie
Alleen H-0
N.V. Rotterdamsche Hypotheekbank
HALFJAARLIJKSCHE UITLOTING
MAGGI'
N.V. Utrectitsche Hy poth eek bank
Veel meer en
Voor minder geld.
GOUDSCHE COURANT VRIJDAG 22 MAART 1935 - TWEEDE BLAD
ZILVER
zullen gaarne ontvangen
voor Nederland
SOEPEN
Het is
HET GEMAKKELIJKST
Het is
HET VOORDEELIGST
ADVERTENTIE-BUREAU
GOUDSCHE COURANT
Markt 31 - Gouda - Tel. 2745
KOFFIE HAG
„Niets kan er halen bij Sanatogen.
Stap voor stap bouwt het de zenuw
kracht op. Het bevordert een rus-
tigen slaap, overwint zwakte en geeft
nieuwe levenskracht."
[GERöj
POPULAIRE GESCHENKEN
IN GERO-ZILVER
Pandbrieven t 64,000.000.- Reserves f 1.823.268.44
4°jo pandbrieven A lOO
Voor LIPS' Brandkasten en Slotenfabriek
N.V. IJZERHANDEL P. ROND Pz. - Gouda.
Weet U, waarom elke huisvrouw1
ATA steeds met dank vermmit
ATA schuurt en reinigt alles
Electrische windcentrales.
Johann Sebastian Bach.
DANKBETUIGING
Hiermede betuigen wij onzen harte-
tijken dank voor de vele blijken van
deelneming, ondervonden bij het over
lijden van onze geliefde Zuster, Be
huwdzuster en Tante
Mevr. ('EL1A VAN BRIEMEN,
Wed. van Pieter Vrijlandt Pzn.
De famiiie's VAN BRIEMEN
en VRIJLANDT.
Gouda, Maart 1935,
Wachtelstraat 50.
De Heer en Mevrouw SLOP
op Zaterdag 6 April van 21/-»5 uur.
Fluweelensingel 69.
lieden heeft de HALFJAAR LI JKSCHE UITLOTING VAN PAND-
BRIEVEN plaats gehad tot een totaal bedrag van'/ 2.376.000.
De nummers der uitgelote stukken zijn vermeld op de nurrumerlijsten, j
die verkrijgbaar zyn zoowel ten kantore der BANK als by haar agent- j
schappen: te Amsterdam aan de Kerkstraat 21 en te 's-Gravenhaige aan
de Willemstraat 93.
De LOSBARE STUKKEN, onverschillig van welk rente-type, zijn ver
wisselbaar tegen PANDBRIEVEN, refttende 4% per jaar totl den koers
van 98%%, mits van het verlangen om te vei •wisselen vóór of op 5 April
a.s. kennis worde gegeven.
De Directie:
Mr. N. P. C. VAN WIJK, Mr. B. VAN ROSSEM.
Rotterdam, 21 Maart 1935.
Schiedamschesingel 89.
V«rirq9b
IN 10 MINUTEN BEVRIJD VAN PIJN
GROOT EN KLEIN
smult van M.iggi's Soepen
Deze zijn in een oogwenk
gereed, smakelijk en voed-
zaam. De Fabriek van Maggi's
Voedingsmiddelen te Amster
dam verwerkt in haat soepen
de beste Holiandsche groen
ten en andere grondstoffen.
HET MERK VAN KWAIITE!T
wanneer U in meerdere bladen
advertentiën hebt te plaatsen, hetzij
hier, of welk blad ook in binnen- of
buitenland, dat U de opgaaf daarvan j
toezendt aan het
VAN DE
U zyt dan in eens klaar en de
plaatsing geschiedt naar wensch
is échte koffie maar gegaran
deerd coffeïnevrij. Fijnproevers
geven er de voorkeur aan, om
haar uitstekende kwaliteit en haar
hygiënische eigenschappen. Een
wereldorganisatie met 28 jaren er
varing staat achtpr de schitterende
reputatie van Koffie Hag.
Alleen verkrijgbaar in de
TTÓh^hL]
1 KOFFIEi
flfll
bekende door de wet beschermde verpakking.
ANKA KOFFIE
is de tweede soort, lager
in prijs, maar ook volgens
het gepatenteerde Hag-
procédé veredeld.
Ook deze kollie spaart hart
en zenuwen, en de ver
pakking is legen namaak
beschermd.
Alleen het wettig ge
doneerde merk kan U voor teleurstelling vrijwaren.
KOFFIE
«OFFEiWevny
SIS
neem
Sa£AloC*° verkrijgbaar in aUe
th. en Drog vanaf Ft. I - per
Vratp practiéche mengglaa
Ook in Gero-Zilver wordt thans een
serie po-pulaire geschenken gebracht,
die ruime keus biedt voor elke beurs.'
Geen vrouw behoeft zi£h nu meer de
luxe te ontzeggen van de vele kleine
gebruiksvoorwerpen, die de gezelligheid
verhoogen van ontbijt- en koffietafel,
van thee-uurtje en middagmaal.
Cadeautjes vanat 95 etsalle verpak!
ta elegant etui.
Bij alle goede zaken op dit gebied
is het boekje „Popuiaire Geschenken in
Gero-Zilver" verkrijgbaar. De uitgebreide
collectie wordt U gaarne voorgelegd.
€)ER€>
EEN MENSCHENLEEFTIJD GARANTIE
NEDERLANDSCH FABRIKAAT
UTRECHT
DE BANK stelt beschikbaar:
fn stukken van 100#.—, 500.— en f 100.—.
De Directie:
Mr. A. J. S. VAN LIER. Mr. P. R. HOORWEG.
VOOR
kinderen
om flink op te groeien;
xwakken
om krachtig te worden;
gezonden
om gezond te blijven.
Meer dan 250CH «eneeeheeren hebben
•chrütelijk Sanatogen aanbevolen ala een
ideaal versterkend voedsel.
1
Vechten tegen de Windmolens.
Radio-torens van de Honnef-constructie.
(Berlynsche correspondentie.)
Don Quichotte is dood. Tegen windmolens
rdt echter nog steeds gevochten. Niet
Teen in de Nederlandsche polderbesturen,
waar de electriciteit den windmolen nu na
genoeg geheel heeft verslagen. De strijd
wotdt voortgezet in veel hooger s f e-
ln waar nftmnen van de wetenscnap ifet
v6ó'r den windmolen opnemen en andere
In de 13de eeuw moet een Hollander, een
jongen uit WesUaan, den Nederlandschen
windmolen hebben uitgevonden. Wy hebben
wel eens den naam van dit jongmensch ge
lezen, maar helaas is die ons ontschoten.
En tóch vragen wy ons af ,of er, na het
haringkaken en de boekdrukkunst, eén uit
vinding is Nederland is geweest, .lie voor de
Nederlanden van meer belang was. De wind
molen maakte van Holland het industrie
land bij uitnemendheid. De windmolen leg
de de Holiandsche moerassen droog en her
schiep diepe meren en binnenzeeën in
vruchtbaar akkerland of smeuïge weiden.
De windmolen zaagde van dik hout planken,
waardoor de grondslag van den Nederland-
schen scheepsbouw en scheepvaart werd ge-
Igjd.
Het getuigt van weinig piëteit, dat de
windmolen in de laatste 50 jaar 'wordt uit
gemoord en een speciale vereeniging hem
moet beschermen, omdat hy zoo mooi het
landschap stoffeert!
Ep toch zullen de windmolens spoedig
uit hun assche verrijzen. Mogen wij den
heer Hermann Honnef gelooven, daH zal de
20ste eeuw zelfs de eeuw van de wind
molens zijn! Het klinkt fantastisch. De heer
Honnef is echter geen poëet en zelfs geen
philosoof, maar een knap ingenieur, die ge
durende den wereldoorlog door de Duitsche
regeering aan het hoofd van de afdeeling
„Grondstoffenreserve^" werd geplaatst en
eender belangrijkste adviseurs van Hinden-
burg-Ludendorff was. Na den oorlog, in de
jaren 1923—^5 hoorde ook de groote massa,
wie Hermann Honnef was. Immers, hy
bouwde in die periode en ook later verschil
lende radiotcffens, o.a. den toren van Kö-
nigswu8terhausen, die eventjes 253 meter
hoog is, en alleen door den Eiffeltoren in
hoogte wordt overtroffen. By den bouw van
den toren van KÖniswusterhausen, die bui
tengewoon vlug in elkaar werd gezet, paste
Honnef een nieuw systeem toe, waardoor
het mogelijk was, dezen geheel vrijstaand,
zonder steunbanden, te construeeren, hoe
wel hij, gelijk iedere radiotoren, op isola
toren moest rusten. Spoedig daarna brach
ten alle Duitsche tijdschriften en vele dag
bladen sensationeele artikelen ovef Honnef
nieuwe idee: een reuzenmolen als „Gross-
windkraftwerk!
Wij zijn dezer dagen eens met den heer
Honnef, die, hoewel in Dinglingen in Baden
gedomicilieerd, ook te Berlijn kantoor houdt
gaan praten. Wy hadden vernomen, dat er
sprake van is, dat er ook in Nederland twee
Honnef-molens zullen worden gebouwd.
Aangezien de laatste maanden de Duitsche
pws zwijgt, wilden wij het naadje van de
kous weten. De heer Honnef gaf ons niet
alleen de inlichtingen, waar wy hem om
vroegen, maar stelde ons al zyn materiaal
ter beschikking, tot zelfs een ly vig rapport
over den bouw van twee electrische wind-
centrales in Nederland toe.
«Ik heb my", aldus begon de heer Hon-
nef( „steeds voor bet bouwen van hooge
huizen geïnteresseerd. Ik ben een man uit
de practyk. Reeds op lii-jarigen teeftyd was
ik ijzerconstructeur. Het was niet gemak
kelijk. Je hebt er een heele dosi^ wiskundige
kennis voor noodig. Ook hoogere wiskunde.
Dat moest ik in mjjn vrijen tijd leeren.
Maar het voordeel was, dat ik nu by mjjn
wiskundige studie alles aan de practyk kon
toetsen. En wiskunde is dan niet meer een
abstracte wetenschap, maar leeft, wordt
bjheid van de Nederlandsche grens, een
nieuwe markthal hebben. Er werd een prijs
vraag uitgeschreven. Ik deed eraan mee. Ik
paste een nieuwe constructie toe. ik kreeg
den eersten prys en werd de bouwer van
ze markthal, ik ben Rijnlander. Er zit
ook Hotlandsch bloed in mijn aderen En
met den bouw van die markthal was ik, als
zO-jarige jongeling, aardig in mijn schik.'
In die jaren daarop legde ik mij toe op den
bouw van kranen, loopbruggen en wat dies
meer zy. Ik had hierbij een paar origineele
invallen, tk patenteerde ge. Het gaf me veel
werk en veel zorg, maar van lieverlee be
gon ik op dit gebied een autoriteit te wor
den."
„Toen kwam de oorlog. Ik kreeg de lei
ding by de „Rohstoffversorgung". Op een
goeden dag komt Ludendorff naar me toe.
Honneff ,zegt hy, ais we Lotharingen nu
eens moeten ontruimen': Dan zyn wy ka-
Pot, is myn antwoord; Lotharingen levert
ons 80 van het ijzer, hetwelk wy noodig
Lebben. Wy zullen Lotharingen houden,
zegt Ludendorff. Maar -spoedig daarna
fluistert Ludendorff my in het oor: Honnef,
ik vrees dat wy Lotharingen niet zullen
houden! Dat bracht my aan het piekeren.
Wy zouden onsje ijzerbron verliezen. Wij
zouden kolenmynen verliezen. Wat zouden
wy niet nog meer verliezen? Duitschland
zou een arm land worden. Arme menschen
moeten echter spaarzaam zyn en dus prac-
tiseerde ik myn hoofd suf over de vraag,
op welke wyze wy spaarzamer zouden kun
nen worden."
„Op een goeden dag heb ik een confe
rentie met Hergesell, U weet wel, den be
kenden meteoroloog, destyus medewerker
van Graaf Zeppelin ,die zich specialiseerde
op de hoogere luchtstroomen. Wy praatten
heel gemoedelyk. Plotseling flapt hy er uit:
Het is toch eigenlijk een schandaal, dat er
nog niet een van onze knappe ingenieurs op
de gedachte is gekomen, om de krachtige
luchtstroomen, die op enkele honderden
meters boven onze hoofden waaien, te ex-
ploiteexen."
„Ik informeerde. AUe mogelijke meteo
rologische stations schreef ik aan om ma
teriaal over de richting en kracht van den
wind op 100, 200, 300, 400 en 500 meter. Het
resultaat was verrassend. Het bleek, dat
op een hoogte van 200 tot 300 Meter de
wind niet alleen veel constanter is dan in
ons aardsche dal, maar dat de windsnelheid
er veel grooter is. Dagen met windstilte
komen daar practisch niet voor."
„Wanneer nu de snelheid van den wind
twee keer zoo groot is, is het nuttig effect,
hetwelk wy ermee kunnen hebben, het
achtvoud van de oorspronkelijke kracht. Is
de snelheid van den wind drie kéer zoo
groot, dan hebben wy er 27 maal zooveel
nuttig effect van. Met andere woorden: het
nuttig effect van den wind is evenredig
met de derde macht van zijn snelheid. Deze
stelling wil ik in practyk gaan bréngen."
„De wind laat my niet meer met rust.
Ik sta met den wind op en ga ermee naar
bed. Ik mijmer niet meer, maar reken. En
teeken."
„Ik heb een windmotor ontworpen, die
op een hoogte van 300 meter zal moeten
draaien. Ik deed proeven. Het bleek, dat ik
allerlei vergissingen had gemaakt. Ik maak
te weer nieuwe berekeningen en deed nieu
we proeven, die de juistheid van myn theo
rie, van myn berekeningen bewezen."
„Intusschen bouwde ik Königswusterhau-
sen. Oorspronkelijk zou die toren 283 me
ters-worden. Voor den top kon ik echter op
dat oogenblik geen geschikt materiaal krij
gen. Toen kwam het bovenste platform op
de hoogte van 253 meter te liggen, terwijl
het bovenste puntje 267 meter boven de
aardappervlakte ügt. Ter vergelijking: de
Eifeltoren is 197 meter hoog. Ik bouwde
verder de radiotorens 'van Leipzig, Frank
Piactyk. Toen ik twintig jaar was, moest fort a. M., München, Stuttgart, Karlsruhe
"^groote stad in het Rijnland, in de na- en verschillende andere, allemaal torens
van 100 tot 120 meter. Dit zijn alle vrij
staande torens, die dus niet op een of an
dere wijze worden gesteund."
„Voor 14 jaren woedde er in de Vereenig-
de Staten een wervelstorm. Nagenoeg alle
radiotorens bezweken er door. Amerika
stuurde toe» een commissie, om myn con
structies te leeren kennen. Ik leverde den
heeren het bewijs dat myn constructie* niet
door een wervelstorm om konden wajtien.
Ik verdeel namelijk de kracht van den wind
als het ware over alle kanten van den toren.
Sedert heeft de Amerikaansche Broad Cas
ting slechts radiotorens gebouwd van de
Honnef-constructie."
„Met-den bouw van die Amerikaansche
en andere buitenlandsche. torens had ik ech
ter verder niets te doen. Toen wy met de
radiotorens in Duitschland klaar waren, had
ik dus tijd, om mij geheel aan myn nieuwe
stokpaardje, het „Crosewindkraftwerk" te
wijden. Bijna vyf jaren heb ik daar nu aan
gewerkt. Niet alleen, maar met 15 inge
nieurs en andere medewerkers, die my da
gelijks terzyde staan. En thans ben ik'
klaar. Alles is in orde. ik kan beginnen.
Morgen."
„De molens, zooals U ze noemt, worden
500 Meter hoog. Op een hoogte van 300 M.
is de kap. Daaraan zyn de „wieken" beves
tigd. Die „wieken" kunnen verticaal draaien
maar kunnen ook schuin worden gezet. Ze
worden door den top van den toren, die 200
Meter hoog is, in evenwicht gehouden. Die
top is dus' in iedere houding te brengen.
Stormt het, dan vormt de top een rechten
hoek op de torenas. Het is een reusachtig
gevaar, vooral wanneer U bedenkt dat de
afstand van de eene „wiek" tot de andere
„wiek" 150 meter is."
„En, vroegen wy, wat kost nu zoo'n
krachtwerk 1"
„Dat is verschillend. In het algemeen zal
zoo'n toren inclusief de dynamo's, die de
electriciteit opwekken, ongeveer 35 millioen
mark kosten."
„Dat is een enorm bedrag."
j.Maar het is toch niet zoo groot, wan
neer U bedenkt, hoeveel electriciteit ermee
op te wekken is. Ik wil nu verder geen de
tails noemen, maar wil er alleen de aan
dacht op vestigen, dat de electriciteit, met
myn molen opgewekt, niet meer dan 4
pfennig per kilowatt-uur behoeft te kosten.
De nachtstroom, b.v. voor het verwarmen
van den bodem voor-den tuinbouw, is voor
één pfennig per kilowatt-uur af te geven.
Wy maken dan echter nog zulke enorme
winsten, dat wy wanneer wy met twee to
rens beginnen, er ieder jaar een toren uit
de winst bjj kunnen bouwen, zoodat er na
12 jaren ook 12 torens gebouwd zijn, die
geheel zyn afgeschreven. Ik begrijp, dat u
in een courantenartikel niet al te veel cyfers
kunt noemen. Wil U echter het volgende
noteeren: het plan is, in. Nederland twee
windkrachtwerken, ieder met een capaci
teit van 60 duizend kilowatt te bouwen. In
clusief een hoogspanningsleiding en een
druk-lectrolyse bedragen de totaal-kosten
hiervan 70 millioen mark. Wordt er van
spermarken gebruik gemaakt, dan kosten
de inrichtingen niet 42 millioen gulden,
maar komt men natuurlijk op een veel klei
ner bedrag. Voor den kapitaaldienst, sala
rissen, loon, onderhoud enz. enz. hebben wij
met elkaar ongeveer 3.65 millioen gulden
Wel Frltsje, zeg
huichelaar is.
wat een
Dat's makkelijk. Dat is een jongen, die
huilt als de vacantie begint!
noodig. Deze twee „molens" leveren ons
echter 240 millioen kilowatt-uur electrici
teit. De helft hiervan, dus 120 millioen kilo
watt-uur Js zonder meer als dag-stroom te
uerkoopen. Ik reken ermee, dat ik 40 mil
lioen kilowatt-uur in Holland als nacht-
stroom zal kunnen afzetten. Er bleven nu
ifg 80 millioen kilowatt-uur over. Die ge
bruiken wy voor het fabriceeren van hoog-
tedrukwaterstof en zuurstof; deze beide
gaspen worden gereserveerd in flesschen
met een druk van 100 tot 200 atmosfeer.
Waterstof is voor allerlei dingen te gebrui-*
ken: by de gas verzorging in niet al te ver
verwyderde plaatsen, die geen eigen gas
fabriek hebben; by het hydreeren van
steenkolen tot benzine; de vervaardiging
van stikstof uit de lucht, salpeter, spring
stoffen, ammoniak, enz. Zuurstgf kan b.v.
in een gasfabriek worden gebruikt en daar
door op de kolenrekening 30 l/c bezuinigen.
De bruto inkomsten van één myner molens
uit stroomverkoop schat ik op 13 millioen
mark, voor de beide molens dus 16 millioen
gulden. Deze berekening is werkelyk zoo
bescheiden mogelyk."
„Zeer geachte heer Honnef, Uw bereke
ningen maken ons duizelig. Wij zyn leek.
Wy kunnen ze niet volgen. Maar zegt U
ons eens, wanneer begint u met bouwen?"
„De bouw te Berlyn kan ,om zoo te zeg
gen, eiken dag beginnen. Voor Berlyn zyn
wy klaar. Ook voor München. Hamburg sol
liciteert ook. Met Keulen wordt onderhan
deld. In Duitschland komen düs voorloopig
vier luchtkrachtwerken. Er moeten nog
slechts kleine formaliteiten plaats hebben.
Maar moeilijkheden van principieelen aard
bestaan er niet meer."
„En met Nederland?"
„Ik heb het plan voor twee krachtwer-
ken in Nederland uitgewerkt. Er is echter
nog geen concessie voor Holland aange
vraagd. Het geld is ook nog niet by elkaar.
De onderhandelingen, die in Holland ge
voerd worden, dragen nog slechts een voor
loopig karakter."
„Waarom wil u in Holland dadeiyk twee
molens bouwen? Is het niet beter om met
één te beginnen? Wy Hollanders zyn zoo
voorzichtig. Vooral met geld. Zou het, in
verband hiermede, ook niet practischer zyn
«m in Holland heel in het klein te begin
nen?"
■Jn het klein beginnen is onmogelijk. Wy
moeten onze „wieken" op 300 meter hoogte
hebben. Eerst op die hoogte kan men ge
regeld met voldoenden wind rekenen. Im
mer*1; zou er enkele malen te weinig wind
zyn, dan zou het molentje stilstaan en zou
het met de electriciteitsvoorziening spaak
loopen. Men kan de menschen toch geen
kaarsen laten branden, wanneer er wind
stilte heerscht! Daarom moeten we een
krachtwerk hebben van 300 meter met een
balanceertop van 200 meter daarop. Er
moeten om dezelfde reden twee molens tege
lijk worden gebouwd, één b.v. in de pro
vincie Zeeland, één in Groningen, in ieder
geval een aardig eindje uit elkaar. Waar
nemingen hepben n.l. geleerd, dat byna
nimmer èn in de provincie Zeeland èn in de
provincie Groningen ter zelfder tijd te wei
nig wind zal zyn. Deze twee krachtwerken
moeten dus met elkaar worden verbonden.
Ook de krachtwerken, die wij in Duitsch
land zullen bouwen, worden met elkaar ge
combineerd."
„Bestaat niet het gevaar, dat, wanneer
de wind'te krachtig waait en de balanceer
top om de een of andere reden niet goed
functioneert, uw molen door de enorme cen
trif ugaalkracht uit elkaar vliegt?"
„Deze mogelykheid zou inderdaad be
staan, was ik niet op de gedachte gekomen,
de de „wieken" in tegenovergestelden zin
te laten draaien. Of liever: in iedere „wiek"
draaien twee rotatieschyven, de" een in po
sitieve, de andere in negatieve richting. Op
deze wyze is de centrifugaalkracht by elke
windsnelheid, ook by den hevigsten storm,
nul."
„Gelooft u, meneer Honef, dat Uw mo
lens nu werkelyk na 10 of 20 jaar de
stoom- en waterkrachtcentrales zullen ver
vangen?"
„Het zal wel moeten. Het gaat zoo niet
langer. Het loopt spaak met onze grond
stoffen. Zeker, men kan nog wel lézen dat
er veel te veel petroleum is, en de produ
centen zoo tegen elkaar concurreeren, datv
ze met verlies produceeren. Op de steen-
kolenmarkt heerscht eveneens een baisse.
Hoe lang zal dit echter duren? Kykt u
naar de curve over het verbruik van olie
en olieproducten, als steenkolen en andere
grondstoffen. Dagelyks is er meer olie, zyn
er meer kolen noodig, De auto's en vlieg
machines gaan sneller en Sneller. De snel
heid op de spoorwegen wordt verhopgd.
Thans gaan weer, de zeeschepen sneller
varen, ook de vrachtschepen. En dit alles
beteekèht, dat er veel meer brandstoffen
noodig zyn» dat er veel meer kracht noo
dig is. Wanneer wy de kracht niet uit de
lucht haiein, zyn over 50 of 60 jaar de^olie-
bronen droog, de kolenmynen leeg. Het is
misschien een treurige idee .maar het is
zoo. Wy hopen toch, dat de wereldcrisis
spoedig voorby is. Zoodra de tijden weer
beter worden in Duitschland gaan wy
dezen weg al op zal er veel meer kracht
noodig zyn. De waterkracht varieert teveel;
die kracht is veel duurder dan de leek ge
looft. Onze kolen moeten wij sparen. Wy
hebben kolen noodig voor kleurstoffen en
als pharmaceutische middelen. Kolen zyn een
schitterend product, maar wy mogen ze
niet wegwerpen, wanneer... wy van den
wind kunnen leven. De olie zullen wy ook
voor andere doeleinden noodig hebben.
Daarom is myn parool: geen kolen en geen
olie meer verbranden! Laat ons... van den
wind leven!"
Tot zoover ons onderhoud met lr. Hon
nef. Wij weten niet, of wij hier te doen heb
ben met een fantast of met een ziener.
Maar Honnef heeft naam als ingenieur.
Honnef is, na Eiffel, de grootste torenbou
wer ter wereld. Ware dit niet het geval,
dan Houden wy ons onderhoud niet belang
rijk genoeg gevonden hebben, om het we
reldkundig te maken. Maar Honnef is een
door en door practische man en in alle dee-
len van Duitschland zyn de producten van
zyn geest verrezen.
Er is nog een reden, waarom wy den mo
len van Honnef niet als een Don Quichot-
terie beschouwen. Het verschijnsel van de
pluraliteit doet zich namelijk ook hier voor.
Er zyn n.l. allerlei uitvinders,-die zich met
het probleem van een hoogen molen bezig
houden.»Op de Leipziger Messe zagen wij
b.v. een compleet model van een wintf-
krachtwerk volgens het systeem van Wil
helm Teubert; een speciale Windkraftwerk
G. m. b. H. is reeds met den bouw van een
dergelyken molen in de onmiddellijke om
geving van Berlyn bezig; ook de A.E.G.
verleent er haar 'medewerking aan. De dia
meter der wieken bedraagt hier 60 Meter;
de mast, waaraan de wieken uevestigd zijn,
is eveneens 60 meter hoog en wordt op een
heuvel van 40 meter gebouwd.
Verder is een gepensioneerde majoor
Bilau met het bouwen van reuzewindmolens
bezig.
Het idee van reuzewindmolens zit dus...
in de lucht. Het project-Honnef is hierby
het oudst, lykt ons het meest doordacht,
maar werkt met de grootste proporties en
verlangt daardoor de meeste middelen. Aan
den anderen kant is de electricteit, die door
den molen van Honnef opgewekt wordt,
ontegenzeggelijk het goedkoopst.
Maar genoeg. Of de molen van Honnef
er komt of niet, weten we niet. Dat hangt
van de geldgevers af.
Komt hij er, dat hy dan den menschen
moge leeren, dat samenwerking geboden is.
Want het molensysteem van Honnef bereikt
eerst zyn grootste nuttig effect, wanneer
alle electrische windcentrales verbonden
zyn. Nachtstroom van de eene centrale
worrjt dan dagstroom voor de andfcre. En
de kracht van den storm van het eene land
komt ten goede aan het gebied, waar de
windkracht te gering is. Van dit standpunt
uit bezien, kan het gigante plan van Hon
nef, hoe fantastisch ook, de volkeren tot
elkaar brengen en voor de menschheid een
groote zegen zijn.
Wat Frederik de Groote van hem zei.
Ter gelegenheid van de 250ste
geboortedag op 21 Maart 1935.
Door *Dr. J. VAN LEER.
«B-A-C-lji" dit is het thema dat
rederik de Groote Johann Sebastian
opgaf, toen deze bij den koning
e ?ast was, en het is wel een bewijs
zeer Bach's kunst door Frederik
GtCKjte werd bewonderd.
Zeven jaar lang sedert Bach's
als „Aklfompagnist" in dienst
es was werd Johann Se-
telkens uitgenoodigxi aan het
ipaar Vader Bach kon pas op 7
1 ei 1^47 hieraan gehoor geven.
"^jQe Heeren, de oude Bach is
aangekomen", zei de koning, die juist
huilconcert wijde beginnen toen
flen ^ein de lijst van de pas-aange-
OQten vreemdelingen voorlegde. Men
'e hach Riet den tijd oin zijn reis-
te verwisselen voor zijn staatsie-
N. Zqq stapte hij i^t de reiskoets
y bracht men h^nj naar het slot,
4® kqnjpg hen} zeer fyntplijk
ontving en hem direct liet plaats ne
men voor het nieuwe klavier van Sil-
bermann, waarop h\j improvisaties
moest spelen op het thema dat de
koning hem aangegeven had.
Na dit gedenkwaardige j bezoek
moet de koning verklaard hebben:
„Dieser Mann sollte nicht Bach
Beek) er soltte Meer (j= zee)
heiszen 1"
Voor Frederik de Groote bestond
geen grootere componist dan Bach,
voor wiens werken zelfs zijn geniale
tydgenooten de grootste bewondering
hadden. Voor zijn phenomenale
scheppingskracht schieten woorden
tekort.
„Reeds op elfjarigen leeftijd toon-
dp en?® kleine Johann Sebastian veel
van muziek te houden. Zijn broer gaf
hpm allerlei stukjes op, welke hij on
middellijk ken^e. Om een of andere
onverklaarbare reden mocht de kleine
Johann een boek vol pianostukjes,
dat van zijn broer was, niet hebben,
hoe zeer hij ook bad en smeekte. Hij
verzon nu het volgende om toch het
boek te krijgen.
Het lag achter de traliedeurtjee
van een kast. Hy kon daar met zijn
kleine handjes makkelijk tusschen en
zoo kon hij het boek oprollen en door
de tralies steken. Op deze manier
kwam Johann aan het zoozeer begeer
de boek. 's Nachts, als iedereen in bed
lag, stond hij op, haalde het boek en
schreef de stukjes, die er in stonden
over. Omdat hij geen kaars had, moest
hij met het maanlicht genoegen ne
men
Dit wordt ons verteld door een kro
niek uit die dagen.
Bach groeide op in Eisenach als
zoon van den musicus Ambrosius
Bach. Reeds op tien jarigen leeftijd
verloor hij zijn ouders, en kwam hij
in het huis van zijn ouderen broer,
die in Ohrdruf organist was, en die
ook zijn' leermeester werd. Dank zij
een schoolbeurs kon hij naar het gym
nasium te Lüneberg, en vandaar reis
de hij dikwijls naar Hamburg en
Lübeck om daar de groote organisten
op te zoeken, en de kamerconcert-
musici te hooren spelen. In het jaar
1703 kreeg hij een aanstelling als
violist in de Hof-Jcapel te Weimar.
Daarna werd hij organist in Arn-
stadt, en vroeg daar vier weken va
cantie, waarin hij të voet naar 'Lü
beck reisde om het beroemde Buxte-
hude orgel te hooren. Maar die vier
weken werden maanden en Bach ver
loor zoodoende zijn baantje in Arn-
stadt. Vervolgens werd hij organist
in Mühlhausen. In 1708 volgde zijn
benoenfing als hoforganist te Wei-
mar v.an 1714 tot 1717 was hij Hof-
concertmeester te Weimar en eind
1717 ging hij als Hof-kapelmeester
naar Kothen. Daarop ging hij 'a het
jaar 1723 naar Leip sig als Thomas
kantor en muziekdirecteur van de
universiteit. Deze betrekking hield
hij tot het einde van zijn leven, on
danks de moeilijkheden, waarmee hij
te kampen had. Hoewel men hét te
gendeel beweerde, was Bach onbe
schrijfelijk goed en vredelievend, en
dat verwondert ons ook niet, omdat
wij weten dat hij de kunst geheel
wijdde aan zijn geloof.
Het bovenstaande geeft'in groote
trekken zijn leven weer. Wij kunnen
ons nauwelijks een voorstelling geven
van de scheppende kracht van den
Meester, want de composities die ons
gebleven zijn, en die 60 groote ban
den beslaan, vormen nog maar een ge
deelte van hetgeen hij gecomponeerd
heeft. Wat ons gespaard gebleven is,
zijn onvergankelijke werken! De H-
Moll-Messe, de 200 kerkcantaten, de
„Weihnachts en het Himmelfahrt-
oratoria", de Mattheus- en de twees
Johannespassionen, de Motetten en
de geestelijke liederen, de werken
voor orgel, yoor piano daaronder
het beroemde „wohltemperierte Kla
vier" en zoo kunnen wij door
gaan Êach's scheppen kroont de pe
riode der contra-puntisehe meerstem
migheid en door de zoo rijk aan uit
drukking zijndp harmonieën. Bach
staat op het keerpunt tusschen twee
stijlperiodenmaar hij steekt er verre
