I
n
1
GOUDSCHE COURANT VRIJDAG 14 JUNI 1935 TWEEDE BLAD
Hoe Kemal Pascha via den
Bosporus oorlogsmateriaal
ontving.
Roulette,
wy.)^
m
I
Het waren zonderlinge verhoudingen, die
in Constantinopel, aan den Bosporus,
heerschten in 1921. Het oude, lamgeslagen
Turkije, dat den vrede van Sèvres had moe
ten aanvaarden, heerschte er nog in naam,
maar de internationale bezetting heerschte
er in werkelijkheid. Engelsche pantsersche
pen wiegden zich op de blauwe golven van
de rivier: in de stad deden Fransche en
Italiaansche patrouilles dienst, en overal,
waar men kwam en ging waren de weder-
zijdsche geheime agenten aan 'net werk om
de Turken en de. bondgenooten te bespie
den en te bewaken. Twee figuren waren in
het voornaamste hotel in Therapia, die er
een schijnbaar onbezorgd leven leidden, een
Engelsche Majoor, een Fransche Overste,
naar het uiterlijk dienst doende gelijk de
anderen, in werkelijkheid de uitvoerders van
de geheimzinnige beveletf hunner Ministe
ries te Parijs en te Londen.
Want hoe was de toestand Aan de Grie
ken was, krachtens het Tractaat van Ver
sailles in Voor-Azifc aanmerkelijk meer toe
gestaan, dan met hun prestaties in den oor
log overeenkwam °n Frankrijk hun had
wenschen te geven. De vernedering, aan
Turkije op Aziatisch grondgebied opgelegd,
maakte het den stoutmoedigen Turkschen
Generaal, Kemal Pascha, gemakkelijk om
de boeren van de Anatolische hoogvlakte,
tot tegenstand te drijven. Geland met een
handjevol aanhangers, verzamelde hij al
spoedig duizenden en tienduizenden om
xich, vormde ze met scheppend organisato
risch talent tot een leger, dat de regelma
tige Turksche troepen voor zich uit joeg
en gevaarlijk werd voor de Grieken, die hun
macht uitoefenden in de Voor-Aziatische
havensteden, en die zich zelfs in Smyrna be
dreigd begonnen te voelen. Engeland steun
de de Grieken, wenschte geen krachtige
Turksche macht in Voor-Azië, die wel eens
een versterking van den Franschen invloed
in Syrië kon beteekenen. Frankrijk daaren
tegen wenschte geen Grieken in Voor-Azië,
stond sympathiek tegenover den opstandi-
gen Kemal Pascha, al werd deze ook op
standeling geheeten! Zoolang deze van wa
penen was verstoken, scheen zijn tegen
stand niet gevaarlijk maar zou Frankrijk
niet beproeven hem van wapenen te voor
zien Aan de Epgelsche schepen in den Bos
porus was bijzondere waakzaamheid inge
prent: waakzaamheid gericht op den Voor-
Aziatischen, tegenover liggenden oever.
Twee torpedojagers stonden »n het bijzon
der den Engelschen majoor, die hoofd van
den Inlichtingendienst te Konstantinopel
was, ter beschikking!
En toch, hij voelde zich niet op zijn ge
mak, toen hij zyn Franschen collega, cor
rect gekleed als altijd, elegant in de punt
jes, met een voorname, jeugdige Turksche
verschijning ,het gelaat gesluierd, het ter
ras van het Hotel in Therapia zap betreden.
Zijn handlangers hadden hem over deze
verschijning niet ingelicht, en dat maakte
hem te wantrouwender..Vandaar zijn na-
sponngen, die aan het licht brachten, .dat
het jonge meisje Dschamileh was geheeten,
zuster van den voormaligen Turkschen ge
zant in Athene, die slechts konen tijd te
voren uit Anatolië was aangekomen. Geen
wonder, dat zij vanaf dat oogenblik streng
door de Engelsche Intelligence Service werd
bewaakt; dat men haar woning uitvond; dat
dag en nacht in de onmiddellijke nabijheid
een auto aanwezig was om haar te scha
duwen; dat men tot in de minuten en secon
den wist wanneer en hoe lang de Fransche
Overste by haar of zij by den Franschen
Overste had doorgebracht. Vandaar dat men
vooral oplettend toezag of ook betrekkingen
bestonden tusschen haar en het Fransohe
koopvaardijschip dat schijnbaar argeloos,
naar het heette om eenige schade aan de
machine te herstellen, op den Bosporus was
geankerd, in de onmiddellijke nabijheid van
de Engelsche oorlogsschepen. De Engelsche
Majoor had zyn spionnen onder de werk
lieden die aan boofd werden toegelaten,
maar hy ontdekte niet anders dan dat er
inderdaad schade was aan het roer en dat
de werklieden tot geen andere ruimte dan
die voor het herstel te betreden, werden
toegelaten. Alles scheen in orde en een en
kel Turksch jongmeisje behoefde dezen ge
slepen agent der Intelligence Service toch
geen angst aan te jagen. En toch, en toch!
Totdat op een avond, die naar de voor
spelling regen, dichte, ondoordringbare
regen bracht, het meisje Dschamileh zich
naar den Franschen Overste begaf. Geen
minuut later of de Engelsche majoor wist
het en waarschuwde de zijnen. Vijf minuten
later en voor het huis m de nauwe straat
in Konstantinopel, waar de Franschman
woonde, stonden vier auto's van den En
gelschen Intelligence Service gereed, met
zich voerende de schijnwerper, bestemd om
signalen te geven aan de eveneens gewaar
schuwde torpedoboot. Weer vijf minuten
later en het meisje Dschamileh verliet de
woning, steeg in de auto, die vanaf dat
zelfde oogenblik plotseling dol scheen te
zijn geworden. Met zoo groote snelheid ging
de chauffeur door de bochtige straten van
de oude stad, dat het soms scheen als zou
de wagen omvallen. Hij reed naar den Azia
tische oever, zond stralen lichtbundels voor
uit en had het daardoor gemakkelijker dan
de achtervolgende Engelsche auto's, die,
uit vrees van herkend te worden, geen lich
ten met zich durfden voeren. Dat er geen
ongelukken op dien tocht zijn gèbeurd, mag
ten allen tijde een raadsel heeten. De auto
met het meisje Dschamileh rende voort, den
Aeiatischen oever langs, den stikdonkeren
nacht in. En tegelijkertijd bespeurde men
beweging op het Fransche koopvaardijschip,
die echter niets onrustbarends had, omdat
I de Engelschen zeker wisten, dat hun tor
pedobooten op hun hoede waren.
Plotseling stopte de Turksche auto. Hoe
het zoo gauw geschiedde viel niet te begry-
om den weg te verlichten, werd gedraaid en
EN KORDAAT HUISVADER.
Ik zal je leeren by mij in te breken en mijn baby wakker te
maken
Het was niet om het spel, doch om
spelenden, dat Edgar Landré, de
bekende schrijver, eiken avond de
speelzaal van Monte Carlo bezocht.
expressie op al die gezichten, de
^Üze, waarop de spelenden reageer
den op winst en verlies, de merkwaar
dige types, die men in dit vborpor-
taal van de hel vond, de tragedies, die
zich daar afspelen, boeiden hem meer
dan welke theatervoorstelling ooit
bad kunnen doen.
Het was tijdens zoo'n avond van
toeschouwen bij den dans om de rou
lette, dat hem een verschijning op
viel, die zijn aandacht daarna bleef
boeien. Het was een heel oude dame,
^vier fijn gelaat de resten van een
ongewone schoonheid vertoonden en
wjer manieren en houding de aristo
crate verrieden. Een zeker iets in
baar kleeding deed Edgar denken,
dat zy uit de provincie kwam en niet
zonder onrust sloeg, hij haar gade.
was het mogelijk, dat hier weder
om een mensch ten gronde ging, en
au misschien na een lang en eervol
leven? Want zij verlóor. Ze speelde
a$n één stuk, verloor bijna voortdu
rend en zette weer in met een uiter
lijke kalmte, die beangstigend was.
Toen ze eindelijk de zaal verliet, had
ze een vermogen verloren.
Edgar liep tegén een kennis op, die
merkte dat hij de oude dame nakeek.
Tiens, is madame Franchin ge
komen? zei de ander, die is hier elk
jaar om dezen tijd.
Als habitué kende hij de oude
vrouw en vertelde Edgar, die zich
voor haar interesseerde, wat hij wist.
Overigens was dat niet veel. Ze komt
ergens uit de provincie vandaan en,
voor zoover ik weet, logeerde zij hier
bü een vriendin, kwam uit nieuws
gierigheid in de speelzaal en begon te
spelep. Sindsdien komt zfl elk jaar en
'speelt. Soms verliest zij groote som
men, dan weer wint ze. De kans gaat
op en neer.
Edgar schudde het hoofd, naden
kend.
Nog vele avonden sloeg hij madame
Franchin gade. Ze kwam, speelde,
stortte even onverwacht als hel zyn over
vloedig licht over de Engelsche auto's en
hun bemanning uit. Tegelijkertijd werd een
ware fusillade op hen geopend, die zij, zelf
door het licht beschenen, doch niet in de
omgeving kunnende zien, niet konden be
antwoorden. De Engelsche majoor richt zyn
revolver op den schijnwerper schiet deze
stuk en de duistere nacht bedekt plotseling
weer alles. Als hy zich naar de Turksche
auto begeeft, vindt hy daar den chauffeur
leunend tegen de wagen, die zich in perfect
«Engelsch beklaagt, dat zyn lantaarn is ka
pot geschoten: lantaarn, die de inzittende
dame moest dienen om aan haar roman
tische^ invallen, om over den Bosporus te
kunnen zien, gevolg te geven. Woedend en
vloekend zyn auto's inspecteerend, bemerkt
de Engelsche majoor dat alle banden waren
doorgesneden; dat er van de reservebanden
niets is overgebleven; dat zyn eigen schijn
werper geheel kapot is geslagen en dat hy
dus met materiaal, dat onbruikbaar is, op
een weg staat, tenminste 2 uur loopen van
Constantinopel verwijderd, zonder eenige
kans om hulp te krygen. Zaklantaarns wor-
d&h te voorschijn gehaal om te probeeren
de torpedobooten opmerkzaam te maken,
maar tevergeefs. Eerst toen 2 uur later
Engelsche officieren op motorfietsen, on
gerust geworden door het lange uitblijven
hunner kameraden, nabij kwamen, kon hulp
gehaald worden; konden nieuwe banden
worden verkregen, maar inmiddels waren
uren en uren verstreken.
De inzittenden van de Turksche auto ble
ien kalm en onverstoorbaar, gelijk het Oos
terlingen past. De chauffeur was zelfs in
geslapen, en de figuur In de "autp, die het
meisje Dschamileh moest zijn, staarde
steeds maar naar de bijkans niet zichtbare
golven van den Bosporus. Het werd den
Engelschen majoor te veel, die, al begreep
hy de moeilijkheden, waaraan hy zich bloot
stelde, de auto gebood hem te volgen. Toen
hy echter in Konstantinopel was aangeko
men en het jonge meisje uitnoodigde het
Engelsche hoofdkwartier te betreden,, volg
de hem geen jong meisje, maar een snaak-
sche Turksche straatjongen, die het zilve
ren kleed ,dat het meisje Dschamileh zoo
herkenbaar maakte, met een grijnslach af
legde.
De Engelsche majoor had geen onderzoek
meer in te" stellen. D# Engelsche torpedo
booten hadden den Franschen koopvaarder
zien en hooren vertrekken. Maar zy hadden
geen enkel bevel ontvangen, en zy hadden
opdracht te blijven liggen totdat de licht
signalen hen zouden voorschrijven zich in
beweging te stellen. De Fransche koopvaar
der was uit het gezicht verdwenen, en toen
men hem na uren en uren ontdekte, bleek
het machinedefect hersteld, en het schip
even weinig geladen als het tevoren heette.
Groote voorraden munitie en wapenen waren
in Voor-Azië geland, door de aanhangers
van Kemal Pascha in ontvangst genomen,
en dank zij deze moderne uitrusting werden
de Grieken in achtereenvolgende veldslagen
beslissend verslagen en gedwongen Voor
ging, alles uiterlijk even bedaard.
Slechts de starheid van haar gelaar
en de felle schittering van haar oogen
verrieden, hoe volkomen zij opging in
het spel.
- Vroeg of laat zal zij doodarm
zijn en wat dan? dacht Edgar.
Nog lang nadat zij Monte Carlo
verlaten had, bleef hem haar beeld
voor den geest zweven. Hij haA gru
welijker beelden gezien van speel
woede, hij had wanhoop en dood zien
komen over de bezetenen, doch iets in
de verstarde intensiteit, waarmee die
heel oude, keurige dame daar avond
aan avond had gezeten, ontstelde hem
méér, stootte hem sterker af, dan al
wat hij tevoren had opgemerkt.
Een jaar was verloopen toen Ed
gar, logeerend by bekenden, op een
avond opeens tegenover madame
Franchin kwam te staan. Hy herken
de haar dadelijk, doch zij, die nooit
een blik voor haar omgeving had ge
had, groette hem zonder argwaan.
Het trof hem diep, haar te zien in den
dig merkte hij, dat allen van haar
familiekring, een vereerde moeder,
een allerliefste grootmoeder. Al spoe-
hielden en dat zijzelf als een goede
engel was, door iedereen vereerd. Hij
j kon het niet begrijpen en somtijds ge-
I loofde hij, dat bier1 sprake moest zijn
Van een zuster, een nicht, die denzelf
den naam droeg en sterk op haar leek.
Doch zjjn verstand zeide hem, dat het
I niet zoo was.
I Eenige maanden later hoorde hij,
j dat zjj overleden was. En bij haar
dood bleken er vreemde dingen. De
familiejuweelen, die zij had gehad,
j kwamen nu' aan haar dochter en tot
algemeene ontzetting bleek, dat ze
valsch waren. De kostbare brillanten,
'robijnen en andere steenen waren
door goede, doch bijna waardelooze
imitaties vervangen. De onthutste
familie trachtte tevergeefs te ontdek-
VIER AARDIGE VOORJAARSENSEMBLES
VAN LINNEN OF ZIJDE, VOOR DE JEUGD.
Azië te ontruimen.
Toen zy een maand daarna, toevalliger
wijze op hetzelfde oogenblik, Konstantino
pel verlieten, ontmoetten, gelyk Berndorff,
die achter de schermen heeft gekeken, ons
verhaalt, de Engelsche Majoor en de Fran
sche Overste elkander aan het station. De
een ging naar zyn post in Voor-Indië, de
ander naar Marokko of Tunis. Ze wensch-
ten elkander goeden dag en tot weerziens,
hoffelijk en correct, gelyk het gentlemen
betaamt, zwyg^nd over overwinning en
nederlaag, gelyk parool is by de lieden van
den geheimen dienst!
ONGESCHIKT MOMENT.
ken, hoe dit kon zijn gebeurd en Ed
gar hoorde, dat er een geest van we
derzij dsch wantrouwen en verden
king was ontstaan. Bijna alle familie
leden waren wel in de gelegenheid
geweest, de juweelen te stelen en
door andere te vervangen, doch de
gene, op wie de meeste verdenking
bleef rusten, was de jonge Edmonde
Lancier. Ze was slechts een verre
bloedverwante van de oude vrouw ge
weest, doch deze had de arme wees
tot zich genomen en als een eigen
dochter behandeld. Ze liet haar een
aanzienlijke som na en daar de mooie
Edmonde als ij del bekend stond en
genotziek, was het begrijpelijk, dat zij
al spoedig erop werd aangekeken in
de familie, de juweelen te hebben ge
stolen. Men kon echter niets bewijzen
en natuurlijk dacht men er niet over
een schandaal te ontketenen en de po
litie er in te mengen. Edgar hoorde
van dit alles uit de tweede hand. Hij
aarzelde, niet gaarne zich mengend 4n
familiezaken van anderen, doch toen
hij hoorde, dat Edmonde van plan
was naar het buitenland te gaan,
daar ze door haar familie voortaan
zou worden genegeerd, besloot hij
haar op te zoeken.
De schoonheid van het meisje, doch
meer nog iets stralends en levens
krachtigs dat in haar wezen lag, ver
rukten hem. Met voorzichtige woor
den begon hij te vertellen en toen
wachtte hem een verrassing. Edmon
de had eerst zwijgend geluisterd, doch
eensklaps onderbrak ze hem, keek
hem met haar groote oogen aan, en
zei:
U weet het dus
Hij was verbaasd. U dan ook?
Ze knikte langzaam.
Ik heb het gemerkt. Het begon
jarep geleden, toen ik nog een kind
was. Ze logeerde in Monte Carlo en
ik was bij haar. Destijds begreep ik
er nog niets, van, doch later herinner
de ik me, hoe ze eiken avond wegging,
hoe vreemd ze was in dien tijd en ten
slotte slechts vervuld leek van één
J Vergeetachtig acrobaat: Zeg,
moest ik je ook helpen onthouden?
I U^AIrtJE-1
ding, waarover ze nooit sprak. Nog
t eenmaal ging ik met haar mee
daarna stuurde ze mij altijd ergens
anders heen, als zij, getrouw ieder
jaar, naar Monte Carlo ging. Eens
1 kwam zjj terug, vervallen en ellendig.
Ik vermoedde dat ze zwaar verloren
I had. Later vond ik haar eens in ge
dachten verzonken de familiejuwee
len beschouwende. Ik begreep. Zij
kon, zonder opzien te verwekken, niet
haar kapitaal aanbreken, de oude fa
milienotaris zou z,ich spoedig onge-
rust hebben gemaakt, en terecht haar
I kinderen hebben gewaarschuwd. En
toch ging zij, jaar op jaar, naar Mon
te Carlo en speelde... won, verloor,
Won, verloor... en de juweelen ver-
dwenen.
I U wist dat en hebt gezwegen,
toen men den blaam op u wierp?
vroeg Edgar.
Ze maaKte een lichte beweging van
onverschilligheid.
Wat kunnen mij die mensch en
schelen? Eén mensch is goed voor mij
geweest als een engel en liever dar.
haar nagedachtenis te onteeren, zou
ik de gevangenis ingaan. Ik smeek u,
zeg nooit iets. Ieder van ons heeft
fouten en gebreken. Dit was haar
fout... neen, haar ziekte. Ze was door
die ziekte besmet, daarginds in Monte
Carlo, en kon niet meer genezen. Aan
haar werkelijke wezen veranderde
dat niets. Ik denk aan haar, zooals ik
altijd aan haar heb gedacht. Zou ik
haar minder vereerd hebben, als een
of andere kwaal haar misvormd had
Zij zweeg... en ook Edgar zweeg.
Uit eerbied voor den wensch van een
meisje, dat eenigen tyd later zyn
vrouw werd en haar leven lang dooi
de familie werd uitgebannen.