Goedewaagen's
„Econoom"
I. COSTER El ZIIEI
N.V. Goudsche Machinefabriek
N.V. GOUDSCHE WATERLEIDING
MAATSCHAPPIJ
De markten in vroeger tijden en thans
Fa. T. VAN VLIET
DE SLAGER VAN GOUDA
WëêmF Alle Machine -Reparaties
Koninklijke Pijpen- en
Aardewerkfabrieken
„DE DISTEL"
Fa. A. J. SAS
GOUDA
Houthandel De Gouwe, Kattensingel 47-49, Gouda, Tel. 3294-2120
Tarief voor Woningen f 1.30 tot f 9.- per kwartaal naar grootte.
Contrólemeters vrij van huur. Geleverd wordt onthard Bronwater.
Tarief voor Nijverheid 10 tot 6\ cents per Kubiekmeter
I)E KAMER VAN K(X)PHANDEL
EN FABRIEKEN
VROEGER EN THANS.
De beteekenis van de Goudsche Markt.
M stonden reeds
in tijden van pri
s
1
P I a t e e I b a k k e r ij
Gouda
Diesel Ruwolie en
Benzine. Motor
Machinefabriek
Turfsingel 71-72
TE LEF. 2502
HULPSTOFFEN
VOOR DE
ZUIVELBEREIDING
Vuren- Grenen- Dennen-Eikenhout. Handel in Inlandsche
en Bovenlandsche Heipalen, Steigerpalen enz. enz.
Verteaenwoordiqinq N.V. Gebrs. van Hqeken's Houthandel, Leiden Aanbevelend, D. «I. Karsbergen
Machinefabriek en Constructiewerkplaats
Melkpoedermachines Oondensmelkkoelers
ZEUGESTRAAT 78-80
Telefoon 3341 (2 lijnen)
Transportinrichtingen Hefwerktuigen
24 maal bekroond met de
HOOGSTE Onderscheidingen
OPGERICHT IN 1883
Uit oude Notu-
C. H. HAGEDORN.
av-/ lenboeken
blijkt, dat de Ka
mer van Koop-
nandel en Fabrie
ken te Gouda
haar eerste ver
gadering hield op
Vrijdag, den 4den
Juni 1862 in het
lokaal Nut en
Vermaak aan de
Westhaven, De
instelling van
deze Kamer ge
schiedde naar aanleiding van het Kon.
Besluit van den 9en November 1861
(Staatsblad no. 142) houdende een Re
glement bevattende algemeene bepalin
gen betreflende de Kamers van Koop
handel en Fabryken. Daarbij was in
art. 16 bepaald, dat door den Gemeente
raad uit de kas der Gemeente, waai' zij
gevestigd was, een jaarlijks te bepalen
som werd toegelegd.
Op den Staat van Begrooting van de
Gemeente Gouda was voor het jaar 1852
een bedrag uitgetrokken van f 606.
Begrijpelijk, dat het een dergelijke toe
lage de werkzaamheden van dit lichaam
zeer beperkt moesten blijven en zich in
hoofdzaak bepaalden tot het verrichten
van een adviseerende taak. In verband
hiermede is het wellicht niet onaardig,
dat in een der eerste vergaderingen aan
den Raad der Gemeente Gouda werd
verzocht over te gaan tot afschaffing
van, de tolhetüng aan de Haastrechtsche
brug. Nadat dit verSoek was afgewezen,
wendde de toenmalige Kamer zich op
20 November 1862 tot den Minister van
Binnenlandsche Zaken en verzocht zijn
tussehenkomst te willen verleenen om,
in het belang van handel en verkeer, tot
opheffing van dezen tol te geraken.
Zooals in die tijden blijkbaar gebrui
kelijk, voorzag fnen dergelijke adressen
van een motto. Boven het gemelde adres
vindt men vermeld:
„Waar den handel geen banden zijn
„aangelegd, die knellen, bloeit hij, waar
„de handel bloeit, daar is welvaart!"
een uitlating, die ook in onze dagen
zeker zijn waarde nog heeft behouden,
al is helaas de verwezenlijking van het
laatste voorloopig nog verre van ons!
De Kamer bestond uit een negental
leden en vergaderde later meestal maan-
delijKs in een lokaliteit in het gebouw
„Artl-Legi" aan de Markt Bladerende in
de oude notulenboeken vind ik vele be
langrijke zaken vermeld, die bij de be
spreking van de belangen van handel en
nijverheid in onze stad daar aan de orde
kwamen. Vele malen schijnt men plan
nen te hebben gekoesterd om hier ter
stede een Handelsbeurs te stichten. Een
speciale commissie werd daarvoor Inge
steld ,die zich in verschillende steden in
ons land omtrent dit punt heeft doen
voorlichten en aan de Kamer rappor
teerde, welke op haar beurt het Gemeen
tebestuur adviseerde. Tot de uitvoering
van dit plan is het echter nimmer ge
komen en achteraf beschouwd meen ik.
dat men ten deze goed heeft gezien, in
de meeste provincieplaatsen, waar der
gelijke inrichtingen waren, lijden deze
nog een kwijnend bestaan of zijn zij
reeds opgeheven. Gouda, dat zoo dicht
onder de rook van Rotterdam ligt, had
voorzeker het voorbeeld van de boven
bedoelde plaatsen moeten, volgen
Ook de aanleg van een spoorweghaven
heeft verschillende malen op de agenaa
gecompareerd, doch behoort voor onze
stad nog immer tot de vrome wenschen.
Ik zou kunnen voortgaan met meerdere
zaken óp te noemen, doch mag van de
redactie niet te veel plaatsruimte ver
gen Gezegd mag worden, dat de voor
malige Kamer met de bescheiden mid
delen heeft gedaan, wat zij kon. Dat dit
ook door de autoriteiten werd ingezien
moge blijken uit het feit, dat toen de
Regeering plannen 'beraamde om te
komen tot een reorganisatie van de
Kamers van Koophandel, men ook den
Voorzitter der Goudsche Kamer, nu
wijlen den heer I IJssel de Sphepper,
ultnoodigde, in de Staatscommissie zit
ting te nemen.
Deze Commissie, welke onder voorzit
terschap van den toemalingen chef van
de afdeeling Handel, den heer Mr. J. c
Everwijn, arbeidde, diende een rapport
in, wat aanleiding gaf tot indiening van
het wetsontwerp op het Handelsregister
op 16 November 1917, waarbij werd be
paald, dat het Handelsregister zou wor
den gehouden door de gereorganiseerde
Kamers van Koophandel en Fabrieken,
welke een regionaal, inplaats van zooals
voorheen locaal karakter zouden krijgen.
Een 36-tal Kamers zou in het land wor
den in het leven geroepen en de kiezers
zoowel als de leden dezer Kamers zou
den voortkomen uit de ingeschrevenen
in hot Handelsregister. Door de bijdra
gon aan het Handelsregister zouden de
Kamers in staat worden gesteld hare
werkzaamheid uit te breiden en zouden
zij financieel onafhankelijk worden van
de Gemeenten Op 26 Juli 1018 werd deze
wet vastgesteld; de wet op de Kamers
van Koophandel bereikte op 26 Maart
1930 het Staatsblad.
Een voorbereidingscommissie werd In
gesteld, waarin voor het district Gouda
en Omstreken als voorzitter- optrad de
heer I. IJssel de Schepper, terwijl het
secretariaat werd waargenomen door
Notaris J. van Kranenburg. Beiden
waren in gelijke functie bij de plaatse
lijke Kamer werkzaam. 16 Maart 1921
ving deze Voorbereidingscommissie hare
werkzaamheden aan en, na gehouden
verkiezing werd op 1 April 1922 de Kamer
van Koophandel en Fabrieken voor
Gouda en Omstreken geïnstalleerd. Op
dienzelfden datum was de plaatselijke
Kamer van hare werkzaamheden ont
heven.
De nieuwe Kamer heeft zoekende en
tastende haar weg gevonden. Naast
adviseerende bevoegdheid werd haar bij
de Wet ook uitvoerende macht gegeven.
Zij heeft vooral in de eerste Jaren met
groote tact getracht zich aan hare
nieuwe bevoegdheden aan te passen en
heeft inderdaad mogen zien, dat haar
werk meer en meer waardeering is gaan
ondervinden, niet alleen bij handel en
industrie, doch ook bij bestuurslichamen.
Waar vroeger de Kamers bijdragen uit
de Gemeentekassen ontvingen, daar zijn
zij het thans, die subsidies verleenen
aan Gemeentelijke Handelsscholen, cur
sussen en openbare instellingen. Wets
ontwerpen, Handel en Nijverheid betref
fende worden in vele gevallen om advies
aan de Kamers gezonden, terwlll deze,
evenals voorheen het recht hebben ge
houden om eigener beweging advies uit
te brengen. Het wegenvraagstuk, spoor
wegverbindingen. post-, telegraaf- en
telefoondiensten verheugen zich steeds
in de algeheele belangstelling der Kamer
Door de Wet op de Evenredige vracht-
verdeeling werd de Kamer aangewezen
tot de benoeming eener Bevrachtings
commissie en werd in het belang van
het verkeer te water hier ter stede een
Agentschap gesticht. De Kamer brengt
steeds advies uit aan de Arrondisse-
ments-Rechtbank bij aanvragen om als
makelaar te worden beëedigd. Als gevolg
van de samenwerking der Kamers in de
Vereeniglng van Kamers van Koophan
del en Fabrieken in Nederland werd een
uniform Arbitrage-Reglement vastge
steld, waarvan Handel en Industrie kun
nen gebruik maken. Door het onderling
contact der Kamers en den tegenwoor
dig uitnemend werkenden dienst der
Economische Voorlichting te 's-Graven-
hage, worden dagelijks aan de daarvoor
in aanmerking komende zaken belang
rijke mededeellngen over het internatio
naal handels- en betalingsverkeer ver
strekt De uitvoering der contingentee-
ringsmaatregelen is. in tegenstelling met
een soortgelijke maatregel in de oorlogs
laren thans geheel in handen gelegd
van de Kamers van Koophandel en het
is bekend, dat dit door de belangheb
benden zeer op prijs wordt gesteld, om
dat men oogenblikkelijk kan worden ge
holpen, zonder daarvoor reis-, telefoon
kosten of porti uit te geven, door zich
met de bureaux in den Haag in verbin
ding te stellen.
De tegenwoordige Kamer, die hier ter
stede is gevestigd en uit 14 leden bestaat,
is verdeeld in twee afdeelingen, n.l.
Groot- en Kleinbedrijf Hoewel de meeste
aangelegenheden in de grootste harmo
nie In algemeene vergadering steeds
worden behandeld, zijn voornamelijk fn
de laatste jaren een aantal verordenin
gen en maatregelen ter uitvoering aan
de Kamers toevertrouwd, die meer spe
ciaal het terrein van den Middenstand
betreffen en dientengevolge veel arbeid
vragen van de afdeeling Kleinbedrijf. Ik
noem o.a. de Wet op de Uitverkoopen en
Opruimingen, het uitreiken der vergun
ningen inzake de Kleinverkoop op afbe
taling en voor colporteurs Ook de
uitvoering van het nieuwe wetsontwerp
op de Vestlgingseischen is voor een goed
deel gelegd in handen van de Kamers
van Koophandel en Fabrieken.
Sedert Maart 1936 werkt hier ter stede
het BorgstPlllngsfonds voor Gouda en
Omstreken, dat eveneens door de Kamer
in het leven is geroepen en waarvan het
Stichtingskapitaal door haar werd ge
fourneerd, terwijl lokaliteit en outillage
door haar werd beschikbaar gesteld. Dat
deze nieuwe instelling reeds veel heil
zaam werk heeft verricht wordt door den
middenstand hier ter stede dankbaar
erkend, ten blijke waarvan deze laatste
ook met een jaarlijksche subsidie bij
draagt in de inkomsten van dit fonds
Op internationaal gebied is -~T-r-,
vertegenwoordigd in de Nederlandsche
Organisatie van de Internationale Ka
mer van Koophandel, een instelling, die
onder de kundige leiding van een Neder
lander, Dr. F. H. Fentener van Vlisein-
gen, die de hooge eer genoot voor de
tweede maal als voorzitter te worden
herbenoemd, meer en meer aan belang
rijkheid wint.
Ik zou kunnen doorgaan en mededee-
ling doen van de vele Certificaten van
Oorsprong, legalisaties van handteeke-
ningen, verklaringen etc. die dagelijks
worden afgegeven, van de bemoeiingen
der Kamer inzake de Handelsnaamwet,
waarbij de Kamer immer den Minister
van Justitie adviseert omtrent den naam
door nieuw op te richten Naamlooze
Vennootschappen aan te nemen, het
vestigen van vreemde zakenlieden etc
Ik zou kunnen mededeelen, dat de
Kamers in diverse lichamen, zooals Mid-
denstandsraad, Economisch Instituut
voor den Middenstand, Economisch-
Technologische Instituten haar ver-
mitieve cultuur.
De kruispunten
van wegen en ook
andere centra,
waardoor een of
andere oorzaak
veel menschen
samenkwamen,
wier bedrijven
niet dezelfde pro-
J. P. ANEMAET ducten leverden
(b.v. veehouders en landbouwerjs) werden
reeds in de vroegste tijden als markt
plaatsen benut.
Naast de gewone markten, die in den
regel eens per week gehouden werden
en waar slechts beperkte ruilhandel tus-
schen de bewoners van de naaste om
geving van die markt plaats vond, had
den vooral de jaarmarkten, die oorspron
kelijk meestal ter gelegenheid van een
of ander feest van religieuzen aard ge
houden werden, groote beteekenis.
Deze jaarmarkten nu, vormden de
plaats van samenkomst van den inter-
localen handel en werden vooral daar
van groot belang, waar zoowel de groot-
als de kleinhandelaars de markt bezoch
ten.
Reeds 12 eeuwen vóór Chr.' bereikte de
jaarmarkt in China een zoo hoogen trap
van ontwikkeling, dat ze tijdens de Mid
deleeuwen in West-Europa nauwelijks
geëvenaard werd Toch waren de Mid
deleeuwen in deze streken de groote
bloeitild van de Jaarmarkten. Men on
derscheidde nog „gewone" en „vrije"
jaarmarkten. Deze laatste hadden uit
gebreide voorrechten n.l. de „markt-
vrede" en het „marktgeleide". Deze
rechten kwamen hierop neer, dat ieder
een. die in den vrede of het geleide van
een vrije jaarmarkt was, d w z. die naar
zoo'n vrije, jaarmarkt ging, er verbleef
of vandaan kwam, niet vervolgd kon
worden door een of andere rechterlijke
macht, op straffe van ongeldigheid der
procedure.
De eerste Jaarmarkt in de Zuidelijke
Nederlanden was die van Torhout (West-
Vlaanderen. welke in de 11e eeuw ai be
kend was. Ook Ieperen, Rijsel en Brugge
hadden in de 12e en in de 13e eeuw
reeds belangrijke markten, waar vooral
de lakenhandel een groote rol speelde.
Op het einde der 14e eeuw overvleugelde
tenslotte de Jaarmarkt van Antwerpen
alle andere in deze gewesten. Bergen op
Zoom kreeg in 1356 een Jaarmarkt.
In de Noordelijke Nederlanden werd
in Utrecht de eerste belangrijke markt
gehouden. (1127) Groningen, Delft, Dor
drecht en Schiedam volgden in de 13e
eeuw, terwijl Haarlem,Rotterdam en
Leiden pas een eeuw later als markt
plaatsen in aanmerking kwamen.
Hoewel de Noord-Nederlandsche Jaar-
ww-r-ffff r*'
EEN MARKTDAG MET GROOTE KAASAANYOER.
markten in het algemeen slechts mid-
reeds 2 belangrijke paardenmarkten ge
houden werden. Door binnenlandsche
delpunten waren van een beperkt han
delsgebied, maakten eenige IJselsteden
n.l. Deventer, Zwolle en Kampen hierop
een gunstige uitzondering.
Van Gouda weten we, dat er in 1407
twisten schijnt de eene (de voorjaars
paardenmarkt) in de 15e eeuw verloopen
te zijn, tot volgens oude kronieken
in 1502 „Philip, Aartshertog van Oosten
rijk, der üoude weer een tweede vrije
paerdemerkt vergunde" Eenige jaren
later kwam er nog een derde- paarden
markt bij.
Dat deze paardenmarkten heel wat be
langrijker waren dan die van tegen
woordig, blijkt wel hieruit, dat ze elk
drie dagen duurden, terwijl de kooplui
3 dagen voor het begin van de markt in
de stad mochten komen en tot 3 dagen
nó; afloop van de markt hier mochten
blijven.
Ook de Goudsche kaasmar-kt
schijnt in de 17e eeuw al van beteekenis
te zijn geweest.
Walvis verhaalt o m in zijn „Be
schrijving der Stad Gouda", dat in
1697 in de stadswaag 3.460.964 ponden
kaas werden gewogen: in 1936 bedroeg
de hoeveelheid in dezelfde waag gewogen
kaas nog slechts 335.438 K.G Nu moet
men er evenwel rekening mede houden,
dat men in 1697 alléén in de stads
waag mocht laten wegen, terwijl thans
het grootste deel van de aangevoerde
kaas (in 1936 in totaal 4.384.773 K.G,) in,
de kaaspokhuizen wordt gewogen.
De boter werd in dien tijd verhandeld
in het cude Boterhuis, dat stond op de
plaats waar thans het „Art! Legi" zich
bevindt en waar nu o.a. het museum
van oudheden is ondergebracht De
korenbeurs was onder het z.g. schavot
wat Pierson aanleiding gaf tot het vol
gende rijmpje:
„Mijn grond is 't Korenbeurs, voor
't leven opgestlgt
Waar boven 't Schouwburg staat, voor
't sterven na 't gerigt."
Tot slot zij nog Iets vermeid over den
huldigentoestand van hetmaïlrt-
wezen In deze gemeente.
In de Jaren 1925'1926 is het marktwezen
hier geheel gereorganiseerd. Op 4 Maart
van laatstgenoemd Jaar werd o.a. de
nieuwe veemarkt op het kazerneplein in
gebruik genomen, waardoor tevens op de
groote markt meer ruimte beschikbaar
kwam voor de steeds stijgende kaasaan-
DE OVERDEKTE VARKENSMARKT OP het VEEMARKT-TERREIN.
Bedroeg de hoeveelheid ter markt ge
brachte kaas in de jaren vóór de reor
ganisatie nog geen 2.0UU.IXJO K.G., de vier
laatste jaren heeft deze hoeveelheid
steeds meer dan 4.000.000 K.G bedragen
Voor de kaasmarkt was 1936 een nieuw
recordjaar met een aanvoer van 17.258
partijen, wat neerkomt op 4.384.773 KG
Van de totale aanvoer van Goudsche- en
Leidsche kaas, die op ll kaasmarkten
in Zuid-Holland, Nc.ord-Holland en
Utrecht werd verhandeld, kwam op de
Goudsche markt in het afgeloopen Jaar
niet minder dan 28,24 pet.
Ook de Goudsche varkens-
markt ls, hoewed deze ln de laatste
jaren, vooral tengevolge van regeerings-
maatregelen, ln de verdrukking is ge
raakt, nog steeds een van de belangrijk
ste van ons land
Verder mogen we nog noemen de
warenmarkt op het groote marktplein,
de botermarkt, die onder het stadhuis
gehouden wordt, de eierenmarkt, die in
de kazerne gehuisvest is en de markten
van huiden, pluimvee, vruchten en plan
ten, welke op de Nieuwe Markt zijn on
dergebracht. Alle bovengenoemde mafk-
ten worden op Donderdag gehouden, ter
wijl op Zaterdagavond nog een waren
markt plaats vindt
Uit het voorgaande moge ln de eerste
plaats blijken, dat de markten ln het
algemeen bijna zoo oud zijn als de
menschheid zelf en hoewel ln vorm en
organisatie vaak veranderd en ver
beterd, tot op heden van groot belang
zijn voor de gemeenschap; voorts, dat,
Gouda altijd een marktcentrum van be
teekenis is geweest en tot op den hul
digen dag deze reputatie handhaaft
Gouda, Maart 1937.
J P ANEMAET.
tegenwoordlgers aanwijzen, ik zou doch
laat ik het hierbij laten.
Het zal den lezer duidelijk zijn, dat de
taak van de Kamer van Koophandel en
Fabrieken tegenover vroeger zeer is uit
gebreid en dat de werkzaamheden van
dit lichaam toenemen, naar mate de
structureele veranderingen in het econo
mische leven elkander opvolgen.
Evenals voorheen de Kamer en hare
leden voor de belangen van handel en
nijverheid in onze goede stad op de bres
hebben gestaan, zoo kan ook van de
Kamer in haar tegenwoordlgen vorm
worden getuigd, dat zij steeds bereid zal
zijn, alles te dopn, wat in het algemeen
belang mag worden geacht en dat zij
daarbij de belangen van de Goudsche
Industrie en Nijverheid niet vergeet!
C H. HAGEDORN,
Secretaris van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken
voor Gouda en Omstreken.
MARKTWEZEN - GOUDA
VERGELIJKEND OVERZICHT VAN HET TER VEEMARKT AANGEVOERDE
OVER DE LAATSTE VIJFTIEN JAREN.
BENAMING
Jaar
Paarden
Runderen
Nuchtere
kalveren
2
os
M
g
M
Lammeren f
l
Bokken en
geiten
Magere
varkens
Biggen
S3 i
H.
1922
1391
261
4955
2976
3232
1611
18607
41057
4585
78675
1923
1151
237
5741
2102
2566
1391
16967
47171
3837
81163
1924
967
250
5208
1817
2480'
1248
26162
52059
6401
96592
1925
662
539
5562
2139
3588
1066
■34947
54688
5913
109104
1926
1206
713
8348
.25
3439
2956
935
34225
60864
6939
119650
1927
893
567
9720
84
4580
2966
819
39187
61549
15317
135672
1928
731
662
10470
42
3484
2873
938
40753
51393
18483
129829
1929
372
619
11842
44
2325
1967
1027
38027
59301
13874
129398
1930
464
463
11314
22
1484
2294
999
37961
73941
14140
143082
1931
350
401
8743
17
762
1609
920
41707
74229
15944
144682
1932
257
310
7819
26
243
1664
634
32357
53183
15728
112221
1933
255
467
9294
24
140
1327
554
29303
58300
4666
104330
1934
265
481
8848
28
57
1049
619
24643
35380
4749
76119
1935
250
383
9337
20
188
1326
582
21674
40581
2423
76764
1936
305
350
9676
17
65
1750
882
20404
34819
2666
70934
C.a UWE 2 HOE> WIJDST
££t1AyNG AAN HUIS SPAAR
VEILIG GEHEIMHOUDING
WIJD3TRAAT GOUDA
u BELA8TIN66E10EN fr
VERZEKËRD
vr. aanvoer van alle diersoorten gezamenlijk daalde in 1936 met 7.6 Van magere
varkens en van biggen Hepen de aanvoeren dit jaar terug met resp. 5.9 en 14.2
terwijl daarentegen de aanvoer van slachtvarkens steeg met 10
Door de Ned. Veehouderij-Centrale werden in !93« op de Goudsche Markt over-
genomen 1828 slachtvarkens.
Heimachines,
Kalk- en Betonmolens,
Motorpompen,
Verkoop, Verhuur,
Lieren en Bouwheren
uit voorraad.
Constructie- en
Smeedwerken,
Electr. Laschinrichting
Toonkamer: Wachtelstraat 5
Gouda Telefoon 3276
1
DIRECTEUR: J. G, HUPKES
KATTENSINGEL 24
TELEFOON 2701 -• GOUDA
^§m