9e.
NAJAAR
^tlULZEH
1 GOUO^ J
Deze Courant komt in vele duizenden gezinnen Gegarandeerde oplage 8500
'EN
NIÉUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
„BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE,
WADD1NXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
ex
cftouveaute's
T.
kade’s
e Album
EERSTE BLAD.
Ltukt vlotte modellen. Uiterst lage prijzen
NffiUWERKERK, OUDERKERK, OUDEWATER, REEUWjiL&HOONHOVEN,’STOLWIJK,
Dit Had verschijnt dagelijks, behalve Zon- en Feestdagen
HET KOLONIALE VRAAGSTUK
WEER ACTUEEL.
Waarop kan Duitschland aanspraak maken
Prima Anthraciet, Eier
kolen en Cokes
voor Centrale Verwarming levert U
A. VINGERLING
v.h. S. D. Boon Co. Stationsweg.
Brieven uit de Hofstad.
No. 19855
De bewustzijnsverenging
van het oogenblik en
haar reacties.
Zaterdag 15 October 1938
77e Jaargang
Mantels
Costumes
Japonnen
Hoeden
Kinderkleeding
Bontmantels
Vossen enz.
BahSmann
JAPOjrUUN
l-ULLO VJUtS
JJOE/iJUX
<9
Moed
ilderdeUf
in karak-
itjes zijn
telijk op
October,
lier, voor
de plaat*
vroeger)
egonnen.
Duitschland wenscht niets anders dan.
datgene, waarop het recht meent te heb
ben.
zeer uitgestrekt (in totaal ongeveer 2.9
millloen K.M.2), zoodat Duitschland in
dit opzicht achter Engeland en Frank
rijk de derde plaats innam
Duitsch-Oost-Afrika.
Bespreken wij thans in het kort de
verschillende voormalige Dultsche kolo
niën en beginnen wij met de grootste en
wellicht ook de belangrijkste: Duitsch-
Oost-Afrika. Dit gebied (ongeveer twee
maal zoo groot als het huidige Dultsche
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
gelds
MANTliLS
Men krijgt eenig denkbeeld van den toe-
stand als men weet, dat het om meer dan
drieduizend woningen gaat. Drieduizend,
icer dan
eert, die
gekend
jver voor
ons hier
i en ge
in wordt
;lje geeft
mvoudig
Duitsch Z.W.-Afrika.
Een geheel ander beeld biedt Zuid
west-Airika, het eerste koloniale gebied,
waar Duitschland vasten voet kreeg. Het
kustland wordt gevormd door een breede
dorre woestijn, waaruit steil de hoog
vlakte van het binnenland oprijst, die
in het Oosten zacht golvend uitloopt in
de Kalihariwoestijn. Behalve het uiterste
Noorden heeft het geheele gebied een
subtropisch karakter, met woestijn en
steppen, geringen regenval en ook in
den bodem weinig waterrijkdom.
Het land is rijk aan mineralen, zooals
diamanten, koper, vanadium, tin, goud
en ijzer. Ook de veeteelt is zeer belang
rijk. Het aantal blanken, dat hier woont,
is vele malen grooter dan in Tanganjika,
een gevolg van het voor Europeanen
zeer gunstige klimaat. Naast vele boeren
(Zuid-West-Airlka is na den oorlog aan
de Unie van Zuid-Afrika ais mandaat
gekomen) wonen hier nog steeds veel
Duitschers en ook een betrekkelijk groot
aantal Engelschen. Dé talrijke aanwezige
mineralen beloven nog een goede toe
komst aan het land.
Kameroen en Togo.
Duitschland’s derde groote kolonie in
Afrika was Kameroen, dat een zuiver
tropisch karakter heeft. Een breed woud
scheidt het ten deele gekoloniseerde
kustgebied van de hoogvlakte in het
binnenland. Het klimaat in de kuststreek
waarbij men haast wel mag aannemen dat
daarin een bevolking van twaalf vijftien
duizend menschen, groot en klein, werd op
eengepakt.
Op dit oogenblik ztfn deze drieduizend
vrijwel alle verdwenen. Het geheele oude
dorp is daardoor van het aardrijk wegge-
Vaagd en slechts de later aangelegde en
betere straten zijn over. Om ook deze te
moderniseeren zijn er diverse breede zij
straten in aangebracht, welke natuurlijk het
verkeer in de hoofdstraten aanzienlijk ver
minderen. De oudste afbeelding van het
dorp „Scheveling” gelijk het oudtijds
heette leert ons dat er maar drie stra
ten waren. Eén, ook thans nog de hoofd
straat, is de bekende Keizerstraat, die het
verlengde vormt van den ouden Schevening-
schen weg. Nabij het strand evenwijdig
daaraan liep de tweede straat, die met de
Keizerstraat samenkwam op een pleintje,
waarop ook de oude kerk van het dorp
staat.
Dit pleintje heet in den mond der bevol
king nog altijd „het erf of werf”, natuur
lijk met een Scheveningsch accent uitge
sproken. De derde straat lag meer West
waarts en stond weer rechthoekig op de
tweede. Er ontstond dus een hoefyzervorm,
in het midden waarvan nog volop duinen
lagen. Geleidelijk is juist dit gedeelte vol
gepropt met woningen. Het leek wel asof er
daar buiten geen terrein meer was.
En juist dit geheele gedeelte is thans zoo
(Van onzen V.PB.-correspondent).
Zooals men weet heeft de Dultsche
Rijkskanseller er bij de Britsche regee-
ring op aangedrongen thans ten spoe
digste de onderhandelingen te openen
over te teruggave der Dultsche koloniën.
De mare, dat na de bevredigende op
lossing van de Tsjechische kwestie bin
nen afzlenbaren tijd ook de andere
vraagstukken, die Europa.nog verdeeld
houden, dus vooral ook het koloniale
probleem, het onderwerp van vriedd-
i tusschen
de vertegenwoordigers der groote mo
gendheden zullen zijn, heeft in Duitsch
land groote vreugde verwekt. De Duit
schers hebben het nooit goed kunnen
verkroppen, dat men hun te Versailles
hun koloniën ontnomen heeft onder de
leuze, dat zij niet in staat zouden zijn 1 aan China, thans weer in bezit van Ja-
deze naar behooren te besturen. Niet ten pan)Zooals men ziet was het Dultsche
onrechte wijst men er op, dat deze leuze koloniale gebied in Afrika en Oceania
op een onwaarheid berust en dat in
tegendeel Duitschland voor den wereld
oorlog ook op cultureel gebied in zijn
koloniën uitstekend werk verricht heeft.
In Duitschland beschouwt men het der
halve nog meer als een kwestie van eer,
dan van economisch voordeel, dat deze
oude koloniën ten minste voor een deel
aan het Rijk worden teruggegeven.
Dit sluit ook in, dat men slechts aan
spraak maakt op deze koloniale gebie
den on niet op die, welke sinds lange,
tijden in het bezit zijn van andere mo
gendheden. Geruchten, dat men het oog
zou hebben laten vallen op Nederland-
sche, Belgische of Portugeesche bezittin
gen worden in Duitschland tendentieus
genoemd en van de hand gewezen. Zelfs
indien de groote mogendheden aan
Duitschland een dergelijk voorstel zou-
den doen, zou dit, naar men hier na- J
drukkelijk verklaart, geweigerd worden.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal ƒ2.26, per week 17 cent, overal waar de
bezorging per looper geschiedt. Franco per post per kwartaal ƒ8.16
Abonnementen werden dagelijks aangenomen aan ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
Mj onze agenten en loopers, den boekhandel en de postkantoren.
Owe bureaux zü*n dagelijks geopend van 9—6 uur. Administratie en Redactie Telef.
Interc. 2745. Postrekening 48400.
De voormalige Dultsche koloniën.
Waaruit bestaan nu deze oude Duit-
sche koloniën? Zij moeten gezocht wor
den in Afrika, Oceanië en China, in
Afrika waren het Togo (thans Frajisch
mandaat), Kameroen (thans Fransch en
ten deele Britsch mandaat), Duitsch
Z.W.-Afrika (thans mandaat van de Unie
van Zuid-Arika) en Duitsch Oost-Afrika
(thans Britsch mandaat); in Oceanië:
Keizer Wilhelmsland (op Nleuw-Gulnea)
en de Bismarck-archipel '(thans man
daat van Australië), de éjirwlinen (thans
Japansch mandaat) en Samoa (thans
mandaat van Nleuw-Zeeland; in Azië:
hst nachtgebied van Klautsjou (eerst
tot stand is gebracht. Hoeveel het wel aan
de overheidsschatkist heeft gekost is niet
te schatten, maar het zal enorm veel zijn.
De methode van financieren maakt het to
taal onmogelyk om daarover een overzicht
te krjjgen. De particuliere bouw was niet
bij machte hier veel te doen omdat de huren
dan altijd te hoog zouden worden. De over
heid moest dus wel helpen. En zy" deed dit
ook voor een deel uit zelfbehoud. De keeren
dat er eens epidemiën hebben geheerscht,
werd de bevolking van Scheveningen waar
lijk geteisterd. Het is alleen aan de hygië
nische voorzorg te danken, dat herhalingen
daarvan niet meer zijn voorgekomen.
Telef. 3336.
ADVERTENTIEPRIJS: Uit Gouda en omstreken (behoorende tot den bezorgkring):*
1—5 regels ƒ1.30, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den bezorgkring:
15 regels ƒ1.55, elke regel meer ƒ0.30. Advertentiën in het Zaterdagnummer 20
bijslag op den prijs. Ldefdadigheids-advertentiën de helft van den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 14 regels ƒ2.25, elke regel meer ƒ0.50. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bjj contract tot zeer gereduceerden
prjjs. Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnn worden ingezonden door tusschenkomst van soliede Boek
handelaren, Advertentiebureaux en onze agenten en moeten daags vóór de plaatsing
aan het Bureau zjjn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te zijn.
ten hersteld hebben ten koste van de zenu
wen van Europa en van vele millioenen en
van de onafhankelijkheid en levensmogelijk
heden want het onmiddellyk bezetten
van het’ Sudeten-Duitsche gebied, dat nu
Tsjecho-Slowakije dreigt te worgen, was een
latere eisch van een krachtig en kranig
volk?
Wanneer we dat bedenken, dan zien we
wat dergelyke spontane geestdriftbetuigin-
gen toch eigenlijk waard zijn, maar ook hoe
afhankelijk de mensch in het algemeen in
zijn oordeelvellingen en sym- en anti-
pathiën afhankelijk is van allerlei reacties.
Er kunnen bewustzijnstoestanden optreden,
die alle redelijk oordeel uitsluiten, omdat
nog slechts een zaak binnen den kring van
dat bewustzijn schij’nt té liggen. In dit ge
val was als het ware maar,één kreet: Re l
den vrede. Al het andere had geen waarde?
en beteekenis meer. En hij, die den vrede
redde, werd daarom de held, die de wereld
aan zich verplichtte zonder dat men zich er
rekenschap van gaf hoe die redding tot
stand kwam en wat de feitelijke verdienste
van die redding was.
We moeten ons hiervan rekenschap geven
ook in ons eigen leven. Dan kunnen we
trachten de reacties van dergelijke bewust
zijnsverengingen, die zoo dikwijls haar nood-
lottigen invloed iri ons leven toonen, te rem- jwiov wp
men. Het zal een voordeel zijn, dat de in4 Lgoed als verdwenen. Een nieuw stratencom-
plex is al aangelegd en successievelijk vul
len de leege terreinen zich. Het gansche
proces van de saneering der dorpsche be
woning dateert pas van 1895. Rekent men I
nu, dat in de oorlogsjaren en nog een pe- I
riode daarna de financieele bezwaren zeer
groot waren, dan volgt daaruit dat eigen
lijk in een dertig jaar tijd dit groote werk 1
gewonen met
«87.12 en in den kapt,
mlig saldo van f
Bouwvergunning.
hebben ver,Mnin!
r A. K. huurland tol k.,7
dubbel woonhui» m 2*!
den Zuldptapolder,
MODXLVIII.
Het oude 'Scheveningen.
In het tijdschrift voor volkshuisvesting
en stadsontwikkeling heeft de directeur van
den Haagschen dienst in deze sociale zaken
een zeer interessant uiteenzetting gegeven
van al hetgeen in het oude dorp Schevenin
gen is gedaan ter verbetering van de wonin
gen. Duidelijke foto’s geven een kijkje op
de wijze waarop de hofjesbouw daar heeft
gewoed. Het is onbegrijpelijk hoe men er toe
gekomen is op deze wijze woningen te bou
wen, terwyl men juist hier het terrein voor
het grijpen had en de bodem overal onmid
dellijk geschikt was voor dien bouw.
Misschien uit de aard der bevolking zich
ook eenigermate in deze manier van bou
wen. Het sterk ontwikkelde familieleven
leidde er toe, dat men graag dicht bij elkaai --■ ---
woonde en altijd met elkander In aanraking schappelijke onderhandelingen
bleef. De armoede die in visschersplaaisen
nu eenmaal altijd heerscht, dwong daarnaast
tot de allergoedkoopste woningen. Er wa
ren zelfs huisjes, die nog minder dan één
gulden huur per week deden. Maar die gan
sche woning bestond dan uit één kamer die
slechts vijf zes vierkante Meter opper
vlakte had. Het aantal menschen dat daarin
bijeenhuisde overtrof dit aantal vierkante
Meters zelfs.
Een geliefde vorm van bouwen was het
z.g. rug-aan-rug systeem. Twee rijen wo-
ningenwerden tegen elkaar aan gebouwd,
zoodat aan alle kanten slechts dunne bin-
nenbuurtjes noodig waren. Een halfsteens
muur was dan meest al voldoende geacht.
Lucht en licht was er in den regel gelijk te
begrijpen valt, minimaal en allerlei elemen
taire hygiënische voorzieningen ontbraken
geheel en al. Hoe familieziek en vreedzaam
de Scheveningers ook zijn, het al te dicht
op elkaar gepakt wonen, had maar al te
dikwijls noodlottige gevolgen voor de ver
standhouding en heftige burenruzies met
ernstige gevolgen zijn in den loop der tij
den dan ook niet uitgebleven.
Men krijgt eenig denkbeeld
Rijk) bestaat voor het grootste deel uit
een machtige, golvende hoogvlakte, van
de kust afgesloten door een smalle strook
laagland, die zich van noord naar zuid
steeds meer verbreedt. Het heele land
heeft een zuiver tropisch karakter, met
natten en drogen tijd en wordt naast
bergland en woudgebieden van verschil
lende dichtheid en aard, voor drie kwart
tngenomen door steppen en savannen.
De bosschen leveren de nuttige Lan-
severia, de voor dez, caoutchoucbereldins
belangrijke Landolphia en planten, die
vetten en oliën bevatten, zooals sesam
enz. In de binnenlanden zijn koffieplan
tages, aan de kust kokos- en caoutchouc-
aanplantingen. Koffie, coprah, vanille
en vezelplanten hebben een goede toe
komst. De oeverlanden van de Roefldsji
zijn geschikt voor de katoencultuur.
Tanga voert hout uit.
Dit belangrijke gebied van bijna één
millioen vierkante kilometer kwam op
het N.W.-deel (Oeroendl en Roeanda
Kwamen aan België) na onder Britsch
mandaat en staat thans bekend onder
den naam Tanganjika-terrltorlum. Het
land heeft op het oogenblik ongeveer
üuoo blanae inwoners, hoofdzakelijk En-
gclschen en 5 millloen inlanders en. Ara
bieren.
EN WEDSTRIJng^
ATHLET1EK
neet O.K.K.-T.H.OR.
ten heeft de athleUek^
i i.H.u.R., Goudexak, nhj
:e, zooals de belde C
moeringen, een even pret
dden in een gemoedehi
ronder deze ontmoetin»
en gehouden en die al
bijgedragen tot de vilei
verhoudingen welke 2
beide vereenlgingen beste!
una werd in twee deelen ai
het eerste deel op 1 Octob
k a. d. IJssel en het tw
itober te Gouderak. De pra
op beide dagen werdec
de voor athleUek wel
veers- en terrelnanmithw
kend, zeer bevredigend!
-les zijn:
ï-fcR: 1. J. J. Oskam 9.51 u
9.23 M., belden T.H.OJ?
8.82, O.K.K.
pen: 1. J. j. Oskam 28,48 m
P. de Bruin 24.42 m., Ókk.
24.23, T.H.O.R.
en: 1. C. Pols Sz. 38M..0J
Oskam 35.35 M., T.H.0JH
1.35 M., T.H.O.R.
m (Zonder aanloop: 1. j j
M., T.H.O.R.; 2. P. de Brui
K.; 3. B. Vis 2.50
irdloopen: 1. p. de Bruin
c., 2. C. Pols Mz. 2 min, jtj
O.K.K.; 3. d. Hulsman2iti>
IO.R
jn: 1. B. Vis 5.30 M., 2.J.i
23 M., 3. D. Hulsman 5.11]
R
gen: 1. H. P. de Bruin
2. J. J. Oskam 1.50 M, Jl
beiden T.H.O.R.
-sprong: 1. J. v. Tongere
J. Oskam 10.53 b ft
m T.H.O.R.
rdloopen: 1. D. HtismilA
fis 13 sec., belden Tm
Bruin 13.2 sec., O.KK.
rdloopen: 1. D. Hulsman 1
L; 2. C. Pols Mz. 67 sec., 31
6.82 sec., belden 0KK
g: 1. T.H.O.R. 1OE1 puma
26 punten.
By de afbraak moest men zeer geleidelijk
te werk gaan Am woningnood te voorkomen.
Op eenigen afstand van het oude dorp is
eerst een ganskji nieuw dorp gebouwd waar
heen men het jongere geslacht trok. Het
oudere was te zeer gehecht aan het oude
dorp dan dat men dit kon verplaatsen.
Naarmate er nu oude krotten leeg kwamen,
werd er afgebroken, als gevolg waarvan al
dadelijk veel meer ruimte, lucht en licht in
de nauwe hofjes kwam. Vaak bestond zoo*»
hofje uit een groot vierkant van huisjes,
met in het midden nog een rij rug-aan-rug.
Door deze rjj af te breken ontstond een
flinke binnenplaats en zóó werd het moge-
lyk den buitenrand met huisjes nog eenigen
rijd te handhaven.
Het is eenige malen voorgekomen dat er
niemand was te vinden, die bereid was het
sloopingswerk te verrichten, uit vrees voor
het onhygiënische. Toen is onder leiding van
de brandweer de roode haan er in gestoken,
waardoor gelyk ook alle ongewenschte be
woners van de huisjes niet tot het mensche-
lyk geslacht behoorend, er het leven by' lie
ten, Op de puinhoopen werd spoedig een
moderner hofje gebouwd, want aan het sy
steem heeft men vastgehouden, aangezien
dit door de bevolking nog altijd het meest
geliefd werd.
Scheveningen heeft altijd geboft, dat het
den Haag achter zich had en bovendien
badplaats was, waardoor het gewenscht
werd vooral de hygiëne te dienen. Een reus
achtig werk is in een kwarteeuw verricht
en al heeft het den Haag schatten
gekost en al zal het nog altijd veel blijven
kosten, onze stad is er ook mee gediend en
duizend menschen zijn er door opgeheven.
HAGENAAR.
eOtMEWlJlMT
De wereld, en in het bijzonder Europa,
heeft eenige dagen van haast ondragelyke
spanning doorleefd. Een wereldoorlog, die
de beschaving zelve met vernietiging be
dreigde, zcheen onvermydelyk. Alle voor
bereidingen waren al getroffen en de legers
stonden gereed op te rukken. Toen op dit
laatste oogenblik werd de vrede nog gered
door de c«iferentie der vier mogendheden
te München. En ’t was of de wereld weer
optuetnr kon ademen, nu het vreeselyke, dat
men reeds in al zyn verschrikkingen voor
tich ug, was afgewend. Is het wonder, dat
ijj de ministers, die te München dit wonder
tot gtand brachten, en in het by zonder de
Engelsche minister Chamberlain, die door
lijn bemoeiingen ook voor die conferentie
looveel bydroeg tot het tot stand komen
van dit resultaat, als helden en redders ver
eerde? De reactie was natuurlyk. Maar zy'
toonde wel op opmerkelijk duidelyke wyze,
boeteer de appreciatie afhankelijk is van
toevallige omstandigheden en in het bijzon
der van stemmingen en hoe onzuiver in een
toestand van bewustzijnsverenging het oor-
kel is en van hoe weinig waarde het opti-
dat'daaruit ontstaan kan, maar hoe
jevaarlyk tevens. Zelden heeft zich dit ge
volg van bewustzijnsverenging en van een
reactie op doorgestane angst zoo duidelyk
geopenbaard als in dit geval. En het loont
daarom de moeite het geval wat nader te
b«ien en zich zoo van dergelyke spontane
appreciaties en haar gevolgen duidelijker
bewust te maken.
Want was is er gebeurd? Engeland en
Frankryk hebben te Miinchen de eischen,
door Duitechland aan Tsjecho-Slowakye ge
steld, op de Duitsche bedreiging met geweld
iogewiliigd en daarmee een oorlog voorko-
1 nes en de heerschende spanning opgeheven.
IW ze hadden die ook kunnen inwilligen
wnlat Europa op den rand van den oorlog
W. Daardoor hadden ze de wereld de
J lmning en de enorme kosten der mobili-
I ries bespaard en voor Tsjecho-Slowakije
vdiicht nog meer bereikt dan nu bereikt is.
I bomers de oorspronkelijke eischen door
I ^tochland by monde van de Sudeten-
I Duitechers gesteld gingen men herinnere
iich de 8 eischen van Karlsbad minder I
I dan de latere, die Tsjecho-Slowakye
I Wt moeten inwilligen. En dat die eerste
I eischen niet werden ingewilligd was een I
F gevolg van de belofte van hulp door Enge-
l en Frankryk. Het is ongetwijfeld een
l ’«riwnzte van Chamberlain, dat hy, toen
I spaak dreigde te loopen en de oorlog
I ®verml)delyk scheen ,zich t«4 het uiterste
I beeft ingespannen, om het onheil af te wen-
I «n, Maar daarom mag men toch niet ver-
I Wen, dat hy het was, die mede en hbofd-
I zakelijk dien toestand van spanning en het
I wrlogsgevaar in het leven heeft geroepen
I Mr niet onmiddeliyk Tsjecho-Slowakye te
I *w«chuwen, dat het op hulp niet rekenen
I en te adviseeren de Duitsche eischen
to willigen, die hy toch van plan was te
■“'’vaarden.. Hy had dan bovendien Enge-
■^1 en Frankryk een smadeiyke nederlaag
■Tenover de dictatoriale staten bespaard.
|2?anneer men dus nuchter eh niet onder
van de plotselinge opluchting de
B^ nrtenissen bekijkt, dan komt men tot
W* Mdere conclusies dan zich in den geest-
rendom Chamberlain en de andere mi
tt te/* uitgesproken. Zeker, men kan
tt^^ kijven, dat het ontzaggeiyke
gekeerd is. Maar men
m. daarby toch tevens te bedenken, dat
'feiteiyk is opgeroepen door de
«rj8 Cn ^den, die men bewierookt. Is I
I IM»811 Wk6,«k zooveel reden <>m Ohamber-
I ^adier en wellicht ook nog Mus-
I omd ®^,er geestdriftig toe te juichen,
I 8 ze de door hen zelf gemaakte fou-
ternatlonale gebeurtenissen van dezen tyd
ons by al de ellende, die ze brengen, op
leveren.
Geregeld de nieuwste modetipsl
is ongezond en zelfs gevaarlijk; In het
Belet genre in
Lage Prijzen:
GOUDA
