ilen
BUSCH
I
Deze Courant komt in vele duizenden gezinnen Gegarandeerde oplage 8500
^X.der
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
^™OUDE, BODEGRAVEN, BOSKOOP, GOUDERAK, HAASTRECHT, MOORDRECHT, MOERCAPELLE,
m-m-n™,,, -- -- WADDINXVEEN, ZEVENHUIZEN, enz.
No. 19891
Zaterdag 26 November 1938
ex
68
1
49
29
1UBEL
77e Jaargang
9
tStieuwe
tJK oóellen.
STEEN-
8
IEKUSSENS
ing goed ge- 76
EERSTE BLAD.
Rah/manti
FTSEN
,erd modellen
St. NICOLA AS
RECLAME
Ud3; V
NIEUWERKERK, ouderkerk, oudewater, rèeuwijk, schoonhoven’, stolwijk,
R WEER!!
KASTEN
noten, flink
LEEDEN
sins, flinke 2,«o
DE NEDERLANDSGHE.ONAFHANKELIJKHEID.
Brieven uit de Hofstad.
A. VINGERLING
v.h. S. D. Boon Co. Stationsweg,
terr. Ned. Spoorwegen. Tel. 3336.
Ditbladverschüntdagelijks, betake Zon- en Feestdagen
LEEDEN
MOQUETTE
LEEDEN
ins, extra
LEEDEN
iefstof, mo- 95
!0 vanaf
KKLEE1JEN
'et, weefstof 89
4.60
Nog meer
Vrijheidsboomen.
t
i
lel
50
JES, GROOTEKM
S OP ONZE LAG®
KOOPER VANAF
CADEAU.
rondgezondenbodengingen naar den
Prins zoowel in Engeland als in Duitsch-
land. Het werden intusschen dagen van
angstig afwachten, want er was nog een
gesproken en opnieuw een Oranje zich
aan het hoofd had gesteld.
Dat heeft de suspicie van Lehman zelf
niet afgeleid, want er is een brief van
den Commissiaris van Politie te Rotter
dam aan den Franschen Minister van
Politie, Savary, waaruit blijkt dat Leh
man is gevangen genomen. Onderweg
wist hij echter te ontsnappen, en begaf
zich naar Rotterdam, waar hij al spoedig
onder generaal Sweerts dienst nam
v. M.
(Slot volgt).
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
COUDA
EEN COUPON:
8T0E
ZIJDE
VEL VET
VELOURS CH1EEON
Zijn steeds nuttige en
Gewaardeerde Geschenke n
Uitsluitend prima confectie
waarvan de prijzen zeer laag
gehouden zijn.
Ook in groote maten.
Bij aankoop
boven fl. 5.-
een Chiffon shawl
CADEAUj
ONTVANGEN een schitterende
collectie
zich nam, kwam er teekenlng in hadden maar weinig medewerking ge-
I vonden om een algemeen bestuur op te
richten en het is aan de doortastendheid
waarmede zij in naam van den Prins de
regeering aanvaardden, te danken, dat
geen anarchie is ontstaan. Dat men in
Gouda wat teleurgesteld was, is te be
grijpen.
Te Gouda intusschen was de beweging
niet gestuit. Nog voordat men van de ge
beurtenissen te ’s-Gravenhage op de
hoogte kon zijn, was de ontvanger in zijn
kantoor bedreigd en waren zijn helpers
mishandeld. De Maire gaf den volgenden
dag een proclamatie uit, waarin hij niet,
gelijk men zou verwachten, de bevolking
opwekte om rustig te blijven en zich van
gewelddaden te onthouden, maar waarin
hij, blijkens den door Van Maanen geci-
teerden tekst, het zijn plicht ’achtte om
een leder op te wekken In de gebleken
„heilzame gevoelens”* te 'blijven volhar
den! Hij vond zijn adjunct, den vrede
rechter en andere vooraanstaande per
sonen bereid hem in dit opzicht te steu
nen; de heeren kwamen zelfs op het
Stadhuis samen, en namen alvast de
regeering in handen. Er wordt niet ver
meld dat Oranje is gedragen, maar het
is wel waarschijnlijk. Men zond een af
gezant naar Den Haag, maar deze keerde
al spoedig onverrichte^
kan niet al te zeer vérb
Het is merkwaardig, dat zij, die te
Gouda herstel van de onafhankelijkheid
wenschten, niet gewacht hebben totdat
het sein uit Den Haag werd gegeven.
Want het staat vast, dat reeds dadelijk,
nadat berichten over Napoleon’s tegen
slag bij de krijgsverrichtingen in
Dultschland waren ontvangen, de toen
malige Maire Ligtvoet van Leeuwen, zich
met enkele vooraanstaande burgers,
meest oud-regenten, in verbinding heeft
gesteld teneinde hen van een en ander*
op de hoogte te brengen, terwijl de pre
dikanten niet nalieten om „twee aan
twee” den Maire met de reeds als aan
staand beschouwde verlossing uit de
Fransche heerschappij te komen geluk-
wenschen. Voor wie’zich herinnert hoe
zwaar de Fransche hand op ons land
drukte en hoe scherp de spionnage was,
een daad niet zonder moed. Kapitein W.
van Maanen, die in hèt Gedenkboek-1813
Gouda en omgeving dier dagen beschrijft
met groote nauwkeurigheid en zoodoende
de mogelijkheid biedt daaraan gegevens
te ontleenen, schrijft dit ten deele toe
aan den toenmaligen stedelijken secre
taris Lehman. Deze was nog maar kort
in Gouda, het vorig jaar uit Amerika
gearriveerd, waar hij bij de gewapende
macht had gediend. Op de hoogte van
het feit, dat geweren en patronen op de
stadswerven geborgen waren, gaf hij den
Maire den raad om deze niet af te staan,
wanneer prefect De Stassart c
en zoodoende ambtelijken ijver te toonen. Nicq de barbier
TAa f kinnff dn vor. T nhmnri
toeten wij
doch Indien
St. Nicolaas
ecus hier
Hoe het in 1.81$Me Gouda toeging.
I
iaE woelingen, die gevolg waren van de
U geschillen tusschen prinsgezinden en
'patriotten, brachten in den aanvang
van 1795 de Franschen, door een deel der
bevolking als „bevrijders” ingehaald, hier
te lande. De Stadhouder en zijn familie
namen de wijk naar het buitenland; de
tytaafsche Republiek, het Koninklijk
Holland en laatstelijk de inlijving van
dexe gewesten bij het Fransche keizerrijk 1
«ilgden elkander op. Sterk is oo'k hier
plande de Fransche druk gevoeld, en
Aral de economische politiek van Na-
|feon heeft ruïneerend en ontzenuwend
werkt, De tiërceering bracht de flnanu.
|dén in de war; de steeds sterker door-
fevoerde boycot tegeh Engelsche waren
tastte de handelskracht aan; de con
scriptie, schoon later als een heilzame
maatregel erkend, werd als dwang ge
vóeld; de beteekenis van de Napoleon
tische wetboeken, dié ook hier werden
ingevoerd, werd destijds niét verstaan.
Niettegenstaande dit alles, heeft het Ne-
derlandsche volk in zijn verschillende
geledingen zich niet gébogen. Zeker, men
had zich te onderwerpen, men had
vreugdebetoon te leveren toen in 1811
Napoleon ons land bezocht. Maar zoowel
de aanzienlijke Amsterdamsche kooplie
den als velen onder de Haagsche aristo
cratie weigerden betrekkingen in den
dienst van Napoleon te aanvaarden, ge
lijk men tevoren geweigerd had aan het
Hof van Koning Lode'wijk te verschijnen.
Te 's-Gravenhage rondom Gysbregt
Karei von Hogendorp, te Amsterdam
rondom Anton Reinhard Falck vormden
zich, uiteraard in alle stilte, groepen van
mannen, die slechts op een goede ge
legenheid wachtten teneinde de natio
nale vrijheid te herstellen. Van Hogen
dorp was een oud Oranje-man, in hart
en nieren den Prins en zijn opvolgers
toegedaan; Falck had tot de patriotten»
behoord, doch erkende, dat slechts onder
Oranje Nederland opnieuw één kon zijn.
MODLIV.
Een rookverbod.
Het strenge toezicht van de brandweer op
alle plaatsen waar veel publiek bijeenkomt,
weert ontegenzeggelijk heel wat noodlottige
voorvallen af. Misschien gaat men bij' de
voorzorgsmaatregelen wel eens «1 te ver,
wat op zichzelf niet zoo erg zou zijn, als
het publliek het niet als een onaangename
overlast gaat gevoelen. Thans is een ver
standige bepaling gemaakt, die wij naar
wjj ons zeker herinneren langen tijd geleden
al als noodzakelijk hebben, aangeduid. Het
is namelijk een verbod tot rooken voor het
publiek in de groote warenhuizen. De achte
loosheid, vooral van de jongelui, met hun
sigaretten-peukjes, gaat zoo alle perken te
buiten, dat alleen reeds daardoor in derge
lijke groote goederen-pakhuizen met zeer
veel licht-ontvlambare materialen, dit ver
bod onmisbaar is te achten.
Trouwens er zjjn in dis warenhuizen nog
Brechcokei en Industrie Nootjes 4
voor Centrale Verwarming
BELG, en HOLL. ANTHRACIEI
Alles prima
1) Notulen van de Municipaliteitsver
gadering van 15 Februari 1795.
2) N. Ned. Jaarboeken, deel 30 blz. 367.
3) 4) 5) Pamflet no. 21207, aanwezig in
de Ron. Bibliotheek te 's-Gravenhage.
6) N. Ned. Jaarboeken.
7) Notulen van de Municipaliteitsver-
gadering van 29 Januari 1795.
8) 9) 10) Goudasche Courant van 30 Ja
nuari 1795.
11) 12) 13) 14) 16) 16) Goudasche Cou
rant van 16 Juli 1795, aanwezig in het Ste
delijk Archief te Gouda.
gentessen bedienden hen.
Daarna mochten de weezen gaan dansen
en zingen om hun Vrijheidsboom.
Onderwijl genoten de regenten en regen
tessen van een door henzelf betaalde broe
derlijke maaltijd, waarbij zij vanaf hunne
zitplaatsen door de open ramen ’t was
Juli met aandoening en bijzonder ge
noegen zagen hoe de kinderen zich ver
maakten en zich verheugden over de pas
ontloken vrijheid. 14
Met de verpleegden in het Armhuis ging
het vrijwel evenzoo.
Die tobbers hadden wel niet veel reden
om een rondje te dansen en opwindende lie
deren te zingen ,maair, de nieuwe regeerders
verlangden het, dus konden de kreupele,
halve en heele blinde, doove en kuchende
oudjes meest krom van de rheumatiek, er
niet van tusschen hand aan hand te sprin
gen om hun Vrijheidsboom en met hunne
beverige stemmen en schorre kelen hun
blijdschap uit te jubelen over de dootr mid
del van de Fransche vrienden verkregen
vrijheid, gelijkheid en broederschap.
'De meesten hunner hadden veel liever
het „Wilhelmus” of een ander Oranjelied
gezongen, maair dat durfden de stakkers
niet.
De regenten en regentessen hadden van
uit hun vergaderkamer met bijzonder genoe
gen het dansen der verpleegden gadege
slagen en hun zingen aangehoord.
P. D. MUYLWIJK.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal 2^^^per week 17 cent, overal waar de
t per kwartaal ƒ3.15
ons Bureau: MARKT 31, GOUDA,
postkantoren.
ABONNEMENTSPRIJS: per kwartaal /2u;o,
bMOtging Per l°°Per geschiedt. Franco per post
Abonnementen werden dagelijks aangenomen aan
bjj onze agenten en loopers, den boekhandel en de
Onze bureaux zü'n dagelijks geopend van 9—6 uur. Administratie en Redactie Telef.
foterc. 2745. Postrekening 48400.
>f, courante
98
Ook de schoolmeester Hendrik van Maa
nen, ouderling Kors van Leeuwen, Pieter de
de. barbier en Hermanus de klapwaker
waren ijverige Patriotten.
.Dokter Nootenboom daarentegen moest
van dat gekonkel met den vijand niets heb
ben.
Reden genoeg voor Jan Couperus, de
Goudsche Schout, om eenige gewapenden
naar Waddingsveen te zenden en de dokter
gevangen te nemen en op te brengen.
Ook Bodegraven en Hekendorp kregen
ieder een boom van de Goudsche Municipa-
lit«it.
Die dorpen hadden geen 3 boomen noodig
zooals Waddingsveen, die hadden aan één
boom genoeg, aangezien daar vele Prinsge
zinden woonden die geen reden hadden tot
dansen om de Vrijheidsboom.
De Goudsche regeerders waren dus nogal
royaal met hun boomen; nu ja! de Plan
tage aan den Winterdijk had er nog genoeg!
Het naburige Gouderak had heelemaal
geen Vrijheidsboomen noodig. De boeren
daar, door klokgelui bijeengeroepen, hadden
de Fransche soldaten, toen die ook hen de
vrijheid kwamen aanbieden, niet met ge
jubel zooals vele Gouwenaars gedaan
hadden maar met hooivorken en dikke
stokken ontvangen, en dat wel zóó gevoe
lig, dat de Franschen hals over kop op de
vlucht waren gegaan naar Gouda.
Jammer genoeg moesten die dappere boe
ren het den volgenden dag verliezen, toen
die vrijheidsbrengers met een groote over
macht van paardenvolk en infanterie terug
kwamen.
Twee en twintig boeren kregen toen van
die vrijheidsbrengers inplaats van vrijheid
een akelige gevangenis in Gouda. 10)
In Gouda kregen het Weeshuis en het
Armhuis elk een eigen Vrijheidsboom.
De nieuwe regenten van het Weeshuis
de oude waren vanwege hunne Oranjege
zindheid weggestuurd wilden ook de
Weeskinderen doen deelen in de vreugde
van het vrij geworden vaderland.
Zij lieten daarom een Vrijheidsboom op
richten vlak voor de regentenkamer, behan
gen met door goedhartige burgers verstrek
te cadeautjes.
Toen de boom gereed stond kregen de
kinderen een goed maal, de reg'enten en re-
Hartelijk dank
„uit naam van al|«
„leden der groot,
„hondenfamllle -
„voor het trap|« Oi
„uw voetrem, xoodal
„het leven van h>
„mijner, som» erj
„roekelooze, nevw
„niet voortljdl,
„wordt afgesneden?
Van
nooten zien
Stirum wist
Haagsche oud-regenten als Gouverneur
voor den Prins van Oranje te doen er
kennen; de Oranjevlag hing uit den
toren, en het Fransche garniztjien trok
ook hier af. Maar de oud-regex|ten van
1795 en de oud-patriotten, die toen zoo
warm liepen, waren bedachtzame lieden
geworden, en zoowel bij een te 's-Gra-
venhage als een te Amsterdam gehouden
vergadering vond noch Hogendorp noch
Falck genoeg steun, waarbij kwam, dat
men het in Van Hogendorp af keurde dat
hij slechts de oud-regenten en niet oo'k
de oud-patriotten had samengeroepen.
Reeds ten tijde, dat ook hier te lande
de berichten over het erbarmelijk einde
van den tocht naar Rusland begonnen
door te dringen, kwamen, vooral in de
groote steden, in het altijd ietwat woelig
Amsterdam in het bijzonder, opstootjes
voor. Er werden door de Franschen ver
spieders uitdrukkingen opgevangen, die
men anders jegens den Franschen Kei
zer niet had durven bezigen, en sommi
gen hebben deze voorbarige gezegden
met den dood moeten boeten. Maar al'
deze verschijnselen vormden een bewijs,
dat het gistte en woelde. Toen nu in
October 1813 de verbonden mogendheden
Napoleon bij Leipzig een geduchte neder
laag toebrachten, rekenden velen het
-Er zat toen niets anders op dan dat het
1 driemanschap de leiding in handen na’m;
Van Limburg Stirum zorgde ervoor, dat
de Nationale Garden, die zich in groote
geestdrift ten hüize van Hogendorp ver-
eenigden, aan. hem en aan Van ddt
Duyn van Maasdam het voorloopig be-
wind opdroegen. Proclamaties werden
uur van handelen gekomen. t4 's-Gra-
venhage wachtten Van Hogendorp en
degenen, die tot zijn vertrouwden kring
behoorden, met spanning op berichten.
De omstandigheden hebben gewild, dat
Amsterdam het sein tot dé bevrijding
gaf. Immers, in den nacht van 14 op 15
November achtte de militaire bevelheb
ber, generaal Molitor, het raadzaam om
strategische redenen het garnizoen op
Utrecht terug te trekken. Dit leidde er
zeelieden, die reeds enkele weken onder
hUn kleeren met den oranjevlag rond
liepen, toe om zich aan het hoofd van
«t'^en groote \r|iassa volk te stellen, die
onder groot/gèjuich deze Oranjevlag
plantte; overal door de stad rondtrok,
de Fransche wapenborden afrukte, en
tegen den avond de douanehuisjes, langs
net IJ gelegen, in' brand stak.
Wel rukte de Nationale Galde onder
Van Brienen op om den volksmoedwil te
stuiten, maar men betoonde niet te veel
ijver en verhinderde slechts, dat de me
nigte zich van de magazijnen op Kat
tenburg meester maakte, waardoor ge
weldige schade zou zijn ontstaan. De
Fransche Stadhouder Prins Lebrun, en
in zijn gezelschap de Prefect de Celles
en andere hooge Fransche ambtenaren
verlieten zoo spoedig hen dit mogelijk
was de hoofdstad. Toen deze berichten
te 's-Gravenhage kwamen, wendde Pre
fect de Stassart zich tot den kolonel der
Nationale Garde te 's-Gravenhage van
Oldenbarnevelt, genaamd witte Tullingh,
teneinde zijn steun te verzoeken. Maai*
Tullingh was in het complot met Van
Hogendorp, Van der Duyn van Maasdam
en Van Limburg Stirum, welke laatste
de aangewezene werd geacht om als
Gouverneur van de residentie op te tre
den. Hij maakte van de gelegenheid ge
bruik om voor zijn manschappen wape
nen te verkrijgen, maar stond daarna
resóhjut aan de zijde van de verbonde
nen. En reeds den ochtend daarop, 17
November, vertoonden zoowel Van Lim
burg als Van Hogendorp, en zijn huisge-
met het oranje op straat.
St zich door de aarzelende
MANTELS, COSTUMES,
JAPONNEN, HOEDEN,
KINDERMANTELS en
JURKEN,
REGENMANTELS enz.
ADVERffENTIEPRUS: Uit Gouda en omstreken (behoorende tot den bezorgkring
15 regels ƒ1.30, elke regel meer ƒ0.25. Van buiten Gouda en den bezorgkring:
15 regels 1.55, elke regel meer 0.30. Advertentiën in het Zaterdagnummer 20
bjjslag op den prijs. Liefdadigheids-advertentiën de helft van. den prijs.
INGEZONDEN MEDEDEELINGEN: 1—4 regels ƒ2.25, elke regel meer ƒ0.50. Op
de voorpagina 50 hooger.
Gewone advertentiën en ingezonden mededeelingen bij contract tot zee? gereducearden
prijs. Groote letters en randen worden berekend naar plaatsruimte.
Advertentiën kunnn worden ingezonden door tusschenkomst van soliede Boek
handelaren, Advertentiebureaux en onze agenten en moeten daags vóór de plaatsing
aan het Bureau zijn ingekomen, teneinde van opname verzekerd te zijn.
iULgöUlg ainavuiA..., --a-
sterke Fransche troepenmacht hier te
lande; elk oogenblik kon deze terugkee-
ren. Zij die zich aan het hoofd stelden, I
waagden veel. Eerst toen op 30 Novem- a] SpOeaig onverrichte^ zake terug. Dat
per de Prins van Oranje te Schevenlngen J ^an niet ai te zeer rorbazen, want men
landde en de leiding der zaken in per- weet het, van Hogendorp en de zijnen
soon op z.w.» -
de beweging.
De gevolgen hebben geleerd van hoe
groote beteekenis het voor Nederland en
i de positie, die ons land daarna innam, is
1 geweest, dat het herwinnen onzer onaf
hankelijkheid uit de bevolking zelve
voortkwam; dat zij 'ons met werd ge.
geven door Pruisische of Russische troe- J
pen of Engelsche schepen, die eerst ter
hulp kwamen toen het volk zich had uit- 1
kverwhafflngen te
tapen a. d. Lek ha£
aar de Residentie
liOllMHE COURANT
De begeerte om te dansen en te zingen
rond den Vrijheidsboom had in Januari 1795
vele Gouwenaars als een koorts aangegre
pen. Lang en veel werd er rond de Vrij
heidsboom op de voor velen gunstig gelegen
Markt gedanst.
Voor hen die buiten de stadspoorten woon
den werd de groote afstand evenwel op den
duur een bezwaar, vandaar dat de bewoners
van de buiten de Potterspoort gelegen Wag-
telstraat, na 3 weken lang te hebben mee
gedanst en meegejubeld op de Markt, een
boom vroegeh aan de Municipaliteit om in
eigen omgeving te kunnen dansen.
Zij kregen een boom en plantten dien
in de onmiddellijke nabijheid van hun straat
en versierden hem met een hoed en verdere
passende emblemen.
Zoo hadden de bewoners van de Wagtel-
straat sindsdien hun eigen Vrijheidsboom,
waaromheen zij met geringe moeite konden
dansen en hun vreugde uitzingen over het
wegjagen van den Stadhouder, van hun
burgemeesters en van de Vroedschap, en
over de daardoor verkregen vrijheid.
Zij' konden dus ieder oogenblik van den
dag naar hartelust dansen en jubelen, en
dèt, zoowel om hej. xeijagen der tirannen
zoo de leider^ zeiden —Nils over de gou
den en gelukkige dagen diA hen door de
nieuwe regeesöers beloofd walen.
Vijf dageii na het planten van de Vrij
heidsboom op de Markt had de Municipali
teit aan het naburige Waddingsveen zelfs
3 boomen geschonken, om daar als Vrij
heidsboom te dienen.
Daar, in Waddingsveen, woonden dan ook
verscheidene Patriotten, dank zy het reeds
meer dan 10 jaren ijverig bewerkt was.
De zeer onrechtzinnige dominee aldaar,
Jan Wildrik, had zjjn schapen reeds jaren
lang vanaf de preekstoel bewerkt, en sterk
propaganda gemaakt voor oproerige bladen
als de Post van den Neder Rijn, de Poli
tieke Kruyer, en de Courier van Europa.
De remonètrantsche dominee Gys '.van
Leeuwen, deed niet voor hem onder, die was
daarom zelfs commandant van de Vrjjcorporis-
mocht vragen. Hij raadde hem zelfs den ten.
prefect een weinig om den tuin te leiden,
hem verschillende bezoeken te brengen
