Maaren
Stemt De Witt Wijnen
DE KWARTJES RUBRIEK
goudsche courant
STOFZUIGERS
Voor MODERNE BIJOUTERIEËN, zooals
Zaterdag 17 Juni 1939
Tweede blad
Middenstandswoningen
twee nieuwgebouwde
EEN GROOTE SORTEERING
G. A. BELONJE, Lange Tiendeweg 96, Telefoon 2235.
D.K.W. Automobielen
Off. Agente voor Gouda e. o.
Goedhart an da Bruvn
TELEF. 96 SCHOONHOVEN
ARMBANDEN, BROCHES, COLLIERS, RINGEN, OOR
KNOPPEN, GITCOLS enz. is het beste adres
Voor alle Vrijzinnigen geldt:
Eendracht maakt macht
Tweedracht breekt kraoht
Vrijzinnigen sta pal
WIJ winnen overal
ELKEN ZATERDAG
KWARTJES-RUBRIEK
fa. G. L.
KAAS Voor smakelijke Kaas
en volvette Kilokaas
jes is ook voor wederverkoo-
pers t adres P. G. Teekens,
Kaashandel in 't groot en klein.
Gouwe 55, Tel. 2102, Gouda.
Ds. Grisnigt
KAM PEERTENTEN
ENGÈLS.
Muziekschool
DE BEUN,
de GESCHIEDENIS VAN HET „HUIS TEN BOSCH".
Van zijn stichting, in 1645, tot heden.
Chamberlain en het paard van Troye.
Engeland, het land der vrijheid.
Brieven uit de Hofstad.
HUUR VERLAGING.
TE HUUR aan de Sophiastrftat
twee nette
en
aan de Krngerlaan.
Bevr. Makelaar HOGENDOORN,
j Burg. Martensstraat 8.
vindt U bij
ZIE ETALAGE.
VRAAGT PRIJS EN DEMONSTRATIE.
Wijdstraat 13
KST a>a mm mm mm Baa A- - -m.
Gezamenlijke ll|gt van Liberalen en Vrijzinnig Democraten
plaatsen wjj in de
kleine advertenties tegen een tarief van 1—8 smalle tekst
regels 0.26, elke'regel meer 10 cent bfl vooruitbetaling. Vdpr
advertenties onder nummer aan bet Bureau 10 ct. verhooging.
Brieven kunnen ALLEEN worden afgehaald eiken
dag van 9—6 uur, Zaterdags van 9—1 uur.
POKON voor Uw Kamerplanten
i' Mevr. Klaarenbeek, Kruger-
k- laan 30, vraagt een
net Dagmeisje, P.G.
Meisje gevr. voor directie
wagen, leeft. c.a. 17 jaar.
anmelden Zaterdag- tusschen
"ur Garage van Hoorn,
Jeruzalemstraat 8.
Jongen gevraagd. Aanmelden
Zaterd. tusschen 5 en 7 u. Gar.
v. Hoorn, Jeruzalemstraat 8.
Jongen gevraagd,
1415 jaar.
E. J. Wientjes,'Keizerstraat.
Dagdienstbode gevraagd, in
klein gezin, zelfstandig kunnen
de werken en koken.
Aanmelden 's avonds na 7 u.
Gouwe 236.
Een net Meisje
gevraagd.
T. G. van Loon, N. Markt 27.
Gevraagd een Jongen voor
de tuin.
Voorwdllens 149a.
Gevr. Kappersleerling om in
het vak opgeleid te worden.
Bep den Edel, Spoorstraat 5.
Net Meisje gevr. v. morgen
uren. Vryd. geh. dag., zelfst.
Kunn. werken, P.G., n. ben. 16
jaar. Gouwe 51.
Heerenkapper
gevraagd, in- of extern, goed
kunnende scheren.
Br. No. 4095 bur. v. d. blad.
Nette heldere Werkster
b. z. a0.25 per uur.
Br. No. 4097 bur. v. d. blad.
Actief Colporteur gevraagd,
in bezit van rybewys.
Br. No. 4098 bur. v. d. blad.
Een net Persoon gevraagd
in bezit van rybewijs, voor col
portage. By gebleken geschikt
heid loon pl. provisie.
Br. No. 4099 bur, y. d. blad.
B.z:a. jonge Reiziger, goed
bekend *>m bakkers en kruide
niers te bezoeken, voor Gouda
en omstreken.
Br. No. 4100 bur. v. d. blad.
Gevr. voor 3 mnd. aank. Kan
toorbediende, m. of vr., goed
kunn. typen. Mulo-dipl. strekt
tot aanbev. Br. no. 4101 bur. bl.
Mevr. Rensma, Re gent esse-
plantsoen 28 vraagt een
nette Dienstbode.
B.z.a. net Buitenmeisje, voor
halve of heele dagen, P.G.
Br. No. 4107 bur. v. d. blad.
Flinke Jongen gevr., 14 jaar
Sigarenfabr. H. J. v. d. Valk,
Raam 270.
Voor verschill. LIMONADES
UIT HET IJS naar
VAN ZOOMERENS
EETHUIS
Stoofsteeg 16 Tel. 3663.
B.z.a. gedipl. Costumier? v.
net maken van Japonnen en
Mantels, v. d. Palmstraat 6>1.
Gevr. flinke Jongen voor het
bedienen der treinen. Loon met
verval 7.Stationsboekhan
del, Perron.
Pypen- en Aardewerkfabriek
de Jong, Kleiweg 42, Jongens
en Meisjes gevraagd.
Gevraagd
NAAISTERS,
AANK. NAAISTERS
en LEERLINGEN.
Eirma S. L. Cats, Zeuge
straat 2, Gouda.
Wordt gezocht een thuis voor
een mooi Poesje.
Westerkade 5.
Jongens, 15-17 j, gevraagd.
Fa. W. Koemans Zn., Zak-
kenhandel, N. Gouwe 1, Gouda
Net Meisje gevr. voor h. d.,
Vryd. geh. d. niet ouder dan
16 j. Kleiweg 16.
Dir. voor noodhulp een aan
komend Meisje gevraagd.
Verl. IJssellaan 181.
Net Meisje
gevraagd voor halve dagen.
Emmastraat 3.
Engelsche Conversatielessen
gratis aangeb. Iedere Vrijdag
avond 8 uur.
Spieringstraat 49.
Jongen en een Meisje gcr.
Aardewerkfabriek Gouda",
Zeugestraat 36.
Ged. Costumière zoekt eenige
naaihuizen, werkt ook aan huis.
N. Haven 45e.
Gevraagd flinke Dienstbode,
P.G., circa 18 j. Zondags vrjj.
B. M. Singel 73.
Gevraagd flinke Dienstbode
voor dag en nacht.
Emeis, Bleekerssingel 71.
Weggeloopen:
Gladh. Fox (teef).
Verzoeke bericht aan:
Stuurman, B. Martenssingel 81.
Groote Levensverzekering
Mij. vraagt
Actieve Vertegenwoordiger.
Br. no. 4206 bur. v. d. blad.
Eenige waaschen gevraagd,
nat, droog of gestreken, nette
behandeling, zeer billijk.
Kleiwegstraat 14.
Tegen eind November gedipl.
Kraamverzorgster gevraagd.
Br. No. 4149 Bur. v. d. blad.
Gezocht: Zit-Slaapkamer met
pension door Heer.
Br. No. 4094 bur. v. d. blad.
Te huur: Woonhuis a. d. Vos-
siusstr. 47, 5.76 p. w.
Bevr. Kuiperstraat 27.
Te huur: Benedenhuis, Bogen
36, 3.25 p. w.
Bevr. Reg. plantsoen 11.
Te huur op de Gouwe een
Benedenhuis, geschikt voor 1
of 2 dames. Huur 3.— p. w.
Te bevr. by den Makelaar P.
W. de Beun.
5 en 7-pers. Ajuto's voor bin-
ïen- en buitenl. m. en z. chauff.
Tel. 2986. N. Markt 27.
Gevr. Zomerhuisje aan Reeu-
wyksche plassen, 30 Juli13
Aug. 4 pers. Prysopg. A. Kees
je, School3tr. 53, Ddemen.
Te huur: Woonhuis, Geuzen-
straat 22, gas en electr. Make
laar van Elk, Oosthaven.
Te huur: vrij Bovenhuis,
droog, veel licht en zon, zeer
geschikt voor 1 of 2 menschen.
Bevr. IJeerenstraat 39.
In het Crabethpark staat een
Huis
te huur.
Huis te huur, Lemdulsteeg
No. 12. Te bevr. O. de Boorp-
pjes 11, Gouda.
Verhuur van Auto's
met en zonder chauffeur.
Garage van Hoorn,
Jeruzalemstraat 8, Tel. 26(73
Te huur:
Robaarsteeg 21.
2.90 per week.
Te huur ruime Burgerwoning
m. grond Weth. Venteweg en
Woonhuis, Raam, k 3.50 p. w.
Te bevr. Gouwe 55.
2 Woonhuizen en 1 Boven
huis te huur, Vest 109, 107, 105.
Te bevr. Keizerstraat 67. t
Buiten wonen. Mooi huis, gr.
tuin 6.50 per week.
Bevragen Turfmarkt 113.
Nette Woningen te huur
k f 2.60 p. w. Opnieuw geverfd
en behangen, voorz. van water,
gas en electrisch licht. Te bevr.
Achter de Vischmarkt 38.
Garage
te huur op het Weeserf.
Te bevr. Krugerlaan 119.
Keurige tweezitter Chevrolet
met dickyzit te koop, in prima
staat.
Emtax-Garage, Zeugestr. 4.
Te huur een nette Bovenwo
ning a. d. Wydstraat.
Bevr. Makelaar Hogendoorn,
B. Martensstraat 8.
Te koop: een gasradiator,
eikenh. ledikant m. staaldraad
matras Krugerlaan 56.
Te koop: best heerenrywiel
m. T.naaf en lamp 7.50 en
meisjesfiets met T.naaf voor
910 j. Pretoriaplein 2.
Verf, glas, vernis, kwasten,
enz. by RETZEMA, Stoofsteeg.
Speciaal adres.
Te koop een Mandoline met
tasch.
Adres: Spieringstraat 103.
Te koop gevr. een Vulhaard
en een Gashaard.
Br. No. 4112 bur. v. d. blad.
Te koop: Wandelwagen,
Kinderwagen en Wieg.
Reigerstraat 14.
Te koop
H.D. Motorrijwiel, 1 cyl.
Te bevr. Goejanverw. dyk 25.
Te koop e<;n
Wandelwagentje.
Adres: F. W. Reitzstraat 50.
Wij hebben te koop: 1 en 2
pers. bedstellen, ledikan^n.
waschmachines, dames en hee-
renfietsen, linnenkasten, stoelen
en tafels, naaimachine, radio's,
enz. enz. alles moet weg togpn
elk aannemelijk bod.
Keizerstraat 66-68.
Te koop aangeb". 2-pers. eiken
gesch. Ledikant.
Const. Huygensstraat 133.
Prima Jongensfiets
met torpedonaaf, 12 gulden.
Kleiweg 101.
Merk Heerenrywiel, nog maar
weinig «ebruakt, zeer billijk.
Kleiweg 101.
Pracht Damesrjjwiel
13.60.
Kleiweg 101. r
Merk Damesrijwiel, 1 ^ïaand
gebruikt, zeer billijk.
Kleiweg 101.
Te koop wegens fam.-oir.st.
een prima Philips Radio. Moet
weg. Pr. Hendrikstraat 79.
Te koop
pracht Kinderwagen.
Vermeer, R. v. Catsweg 9.
Te koop Zeilbootje en 2 pers.
Kano t. ejk aann. bod.
Bevr. Krugerlaan 187.
Te koop Aanhangwagen,
achter luxe wagen.
Hondel, N. Markt 40.
Motorfiets
15 gulden.
Kleiweg 101.
Te koop aangeb.
moderne Kinderwagen.
Bevr. Gr. Beatrixstraat 26.
Te koop: Een wit Keeshondje,
7 weken oud. Tegen bill, pry's.
Bevr. L. Tiendeweg 88.
Handkar met fietswielen en
zeil en een zonnescherm 1.25 bij
1.75 M. Weth. Venteweg H 105.
Geen nieuwe gladjanussen
maar fijne oude Roodster zon
der blauw 10 Ko. 46 ct., Drie
lingen 10 Ko. 35 ct., EigenV
10 Ko. 85 ct.
Alleen bij Blok, Raam 178.
Prima geurige Krul
van Weelde's
Rooktabak No. O,
10 cent per Zi ons.
Naaimachinemonteur P. O.
Wiezer, L. Tiendeweg 71,
repareert elk ment
Voor de Vacantie: D.K.W.,
Opel, Chevrolete.
Emtax, Zugestraat 4.
Voor alle voorkomende tim
merwerken en huish. artikelen
naar Jac. Boot, Woudstraat 41.
Speciaal adres voor raamhor-
ren op maat.
M. Woerlee v.h. T. Verkaaik.
Aanleg Bad, vaste Waschtafels
enz. Vakkundig, voordeelig.
Naaierstraat. Tel. 3382.
Brillantine Russe, heerlijk
verfrisschend 10, 25 en 30 ct.
Maja poeder met gratis schepje.
Voor den zomer Leo Crème 18,
35 ct. B. v. d. Hey, L. Tiende
weg 402.
AutorijJes 1.50 per uur.
Tel. 2986. T. P. van Loon,
N. Markt 27.
Te koop Damesrjjwiel, z. g.
a. nieuw 12.80 en Broedeieren
van Kriel Wyandotte.
Ketelstraat 77.
I A. J. Boeren, gedipl. Radio
monteur, O. de Boompjes 115,
Gouda. Reparaties aan alle
merken radiotoestellen, onder-
deelen, enz. enz.
Geperste Auto-nummerplaten
2.per stel.
Garage van Hoorn,
Jeruzalemstraat 8, iel. 2673
Voor Waschmanden
en Fietsmanden
Nieuwe Markt 28
Voor Reparatie van Rietmeube
len en manden, N. Markt 28,
W. G. NIEUWVELD.
Stoppage in Kleeding, Gordij
nen, Tapijten enz. Gouwe 130,
3e huis vanaf Groenendaal.
Dekens overtrekken, geheel
mach. doorgestikt vanaf 2.25.
Dekenfabriek, Gouwe 130.
Maandag a.s., 's avonds
zeven uur, Gebouw Daniël
van Harderwijk.
Radio. N.S.F. accu radio te
koop. Geh. compleet 12.50.
Weth. Venteweg H 85.
Mevrouw!
Niet alleen de huid heeft
haar verzorging noodig niet
een goede zeep, maar ook de
wasch. Koopt daarom Reform-
zeep, U zult daar geen schade
lyke bestanddeelen in vinden
die het goed aantasten.
In prijs dezelfde als Uw ge.
wone zeep, koopt daarom eens
Reformzeep, dubbel stuk 10 ct.
3 stuks 25 ct,, zeeppoeder 10 ct.
p. pak, vlokkenzeep 12% ct.
een zak.
REFORMHUIS,
Tel. 3602 Kleiweg 14.
Eén adres voor Uw loodgietrs.
werk en Electriciteit Jan Spee,
Walestr. 12, Tel. 2826.
I Broedeieren van zw. Java-
kriel le prijs bekr. 8 ct.
Karnemelksloot 130.
EENIGST Rij kt, Gedipl. Hor-
loger op de Gouwe is
W. T. Hoekstra.
Het adres voor reparatie en
verbouwingen is by J. Hoeksel,
Timmer- en Metselbedrijf,
Boelekade 128, Tel. 3685.
solied werk, scherp conc. pryzen
Heeft U last van pijnlyke
voeten, eksteroogen, eelt of
kalknagels Het wordt pijnloos
verwijderd door Zr. van As,
Gouwe 138, Tel. 3281.
Bruine Padvindersmol. 28-31
1.50, 32-35 1.75, 86-39 1.95
v. Maaren's Schoenhandel
Vijverstraat 10.
Uw adres voor vuren-, beu
ken- en eikenhout,
Jan Postmus, Raam 142.
Uw costuum ontvlekksn e
modelpersen voor 1.
G. Roelofs, Walestraat 2.
Naaimachine-reparateur.
Uitsluitend J. Wiezer,
Mosstraat 3
Voor bruiloften en |>artijen
VEEMARKTRESTAURANT
Gebr. v. d. Hondel, N. Markt.
C. J. A. Bredie, Middel an t-
straat 19
Na onze Groote Demonstratie
van Mei '39 op het voorm.
Wereld Jamboree-terrein heb
ben wy weder af te geven:
Gloednieuwe
voor 1/3 v. d. prijs (iets smoe-
zeiig) volle garantie, courante
maten. Tenten- en Zeilfabrxek
„The Indiana", Rotterdam:
Coolsingel 85; Utrecht: Mo-
reelaepark 1, voorm. Hoofü-
gebouw der N.S.
Voor Reparatie, Timmerwerk
of Verbouwen
is Uw goedkoopte adres
W. v. d. Laak, Walvisstraat 1.
Timmer, en Bouwbedrijf.
A. J. WEMPE, Leraar M. O.
Joubertstraat 142.
Kippenvoeders.
Gemengd graan, speciaal ge
zuiverd per pond 5 ct. per 10
pd. 48 ct. Legmael 5 ct. p. pd„
10 pd. 60 ct. Keizerstraat 16
Telef. 2759. E. J. Wientje*.
WESTHAVEN 39.
Boekbinderij D. v. Leeuwen
Turfgingel 23
SMAAKVOL BINDWERK.
Voor HOUT. TRIPLEX
en BOARD
is Uw adres by N. VERDOUW.
Fluweelensingel 9 - Tel. 2961.
Groote voorraad, lage prijzen.
Naar de Plassen.
Zondag 10 u., 2 u., 4 u. vanaf
de Kamemelksl. A.s. Woensdag
3 u. vanaf de Kleiwegbrug
Bootdienst Rondvaart,
Tel. 3195.
BADEN is /^EZOND
ADHUIS Vü roenendaal
Kuipbaden 25 ct.
Sproeibaden 15
Baddoek en zeep 5
Dinsdagsavonds van 5—8 en
Woensdags van 2—5 uur
Sproeibaden k ifl CENT.
le Goudsche Kunststoppage,
IJssellaan 84. stopt alle scheu
ren, mot- en brandgaten,
Heeren Zomerschoenen
2.45, 2.65, 2.95, 3.85
Chris Kalmejjer, St. Anthetr. 6
De nieuwste Dames
Zomerschoentjes vanaf 2.65
Chris KaJmeyer, St. AntKstr. 6
Witte linnen Bchoentjes
vanaf 45 cent
Chris Kalmejjer, St. Anthetr. 6
Robinson Jamboree Sandaal
en Zomerschoenen
Chris Kalmejjer, St: Anthjstr. 6
Net Dagmeisje
gevraagd.
Wed. Rjjneveld, Hoogstr. 22.
Te koop gevr. Tuigage voor
gfoote B.M. met of zonder zeil.
Adres: Bod. Strraatweg 80.
Kloek met kuikens te koop.
v. Vliet, Tollensstraat 56.
Gevraagd marmotten en duiven.
Nu is 't tjjd voor Gymschoenen
en Sandalen. Verkrijgbaar bij
Adr. Vermeulen, Brug E 157.
Biedt zich aan jonge Werk
ster, v.g.g.v., voor 3 dagen p. w.
Br. no. 4219 bur. v. d. blad.
Medelezer Handelsblad
gezocht, omtrek Markt.
Korte Tiendeweg 26.
Te koop nieuwe extra zware
Krupp Grasmachine, lage prijs-
A. Verhoeff, Dorpstraat j9,
Waddinxveen.
Gevraagd
Leeraar
om motor te leeyen rijden.
Brieven A. v. Gelderen,
Nieuwerkerk a. d. fJssel,
Kortenoord C 124.
Koolplanten te koop bjj E. de
Lange, Brugweg 201, Waddinx
veen. Tevens Uw adres voor
fjjne Kaas.
Terstond gevraagd een
Flinke Jongen
14 4 15 jaar, kunnende melker.
>f genegen het te leeren en
tevens melk helpen venten,
P.G. Adres: P. v. Soest, Land
bouwer, Kerkweg C 192,
Ouderkerk a. d. IJssel.
%Te koop aangeboden een goed
onderhouden Kinderwagen,
stroomljjn.
Te bevragen P. J. Boesberg,
Sigarenwinkel, Stolwijk.
Jonge Bloemkoolpl. en Spits-
koolpl., Roode koolpl., Savojje-
koolpl., Knolraappl. 30 ct. de
100, per 1000 2r-. P. Komijn,
Platteweg 249, Reeuwijk.
Jongen gevraagd, leeft. 14 k
15 jaar bij J. L. de Vos, Tem
pel C 21, Reeuwijk.
Dagmeisje gevraagd bij J. W.
Heerens, Raadhuisstraat 177
Bergambacht.
Voorde oméevi n d VflTl CrflllflM wjd? weekbladen De KrlmpenerwaardDe Zuidpias, Weekblad voor Reeuwijk, Weekblad voor HeM maalcn, bel
1111 UOa Waddinxveen en De Boakooper het EENIGE AFDOENDE en GOEDKOOPSTE Pl'BLICITEITSMIDDEL nn.i „»*bev.
Zend Uw opdrachten aan het Burean MARKT 31, GOUDA, Telef. 2745. j Brand Gouderak B 173.
Bouwmeesters waren Jacob van
Campen en Pieter Post.
Er ifi een dezer darèn, van de hand
van den heer E. C. Houbolt, bij de Uit
gevers Maatschappij W. P. van Srockun
Si Zn. te 's-Gravenhage, een uitnemend
boekje verschenen, getiteld: „Het Huis
ten Bosch". Het werk, dat voorzien is
van elf raaie en duidelijke foto's, behan
delt niet alleen de wederwaardigheden,
welke dit paleis in den loop der eeuwen
onderging, doch het bevat eigenlijk
een vanzelfsprekend iets een stuk ge
schiedenis van het Huis van Oranje en
van ons vaderland.
ndanks, misschien ook wel Juist om
Uden steeds achteruitgaanden gezond
heidstoestand van Frederik Hendrik, be
sloot het Prinselijk echtpaar in het voor
jaar van 1645 tot het bouwen van een
nieuw, klein lustslot in de onmiddellijke
nabijheid van de residentie. Noch uit
brieven, van den Prins, noch uit die zij
ner gemalin blijkt, wat hunne beweeg
redenen zijn geweest, om het aantal
hunner paleizen en lusthoven weer te
vermeerderen. Het te bouwen huis zou
echter in geen geval van grooten omvang
zijn. Als plaats, waar het zou verrijzen,
viel het oog op „een partije van seeckere
elstackeren, weije, vallije ende wilder-
nisse, gelegen opt oosteijnde van het
Haechsche Bosch, aan de noort-westzij de
van de Bezuijdenhoutsche wech, tusschen
de .linitep en affteykeningen begrepen
in de caerte bij Mr. Pieter Floris van der,
8alm, gesworen latmetier, ter grootte van
achttien morgen, vier hondt ende tsven-
tich roeden". Over betaling werd niet ge
rept, is ook nooit aangedrongen. Het
domelnb^stuur stond op verzoek van den
Prins den grond aan Hare Hoogheid de
Prinses van Oranje af, aangezien het
terrein onder het beheer van de Kamer
van Rekeninge van de Grafelijkheid van
Holland stond.
Reeds 15 Juni had de aanbesteding
plaats van het ophoogen van den moe-
r«S8igen grond, hetgeen niet minder dan
3500.— vorderde. Om het terrein werd
een steenen muur gemetseld, wat ruim
J 17.000,— kostte.
Als bouwmeester werd aangezocht onze
beroemde Jacob van Campen en aan
Pieter Post, eveneens geen onbekende
aan het Haagse he Hof, die ook het Mau-
rltshuis aan den vijver gebouwd had
voor Johan Maurita van Nassau-Siegen,
werd de uitvoering van het bouwwerk
opgedragen. Gebouwd zouden worden
een groote vestibule, met trappen naar
boven; daarachter een ruime, achthoe
kige receptiezaal, uitwendig omgeven
door schilderijen-galerijen. Rondom de
zaal zoudeh. op elke verdieping een 10-
tal grootere en kleinere kamers komen,
terwijl de overwelfde benedenverdieping
vertrekken bevatten voor het personeel
en den huisdienst. Tegenover de voor
zijde van het gebouw, dat men kon be
reiken over een hooge en breede stoep,
moesten de hoogere bedienden worden
gehuisvest ln afzonderlijke woningen,
terwijl door ook de stallen werden ge
bouwd.
De eerste steen gelegd-
Den 2en September werd met eenige
plechtigheid door de ex-koningin van
Bohemen, een dochter van den Engel-
Bchen Koning Jacobus I, den eersten
steen gelegd, en in het laatst van Octo
ber werd het „maecken en stellen" van
het hoofdgebouw aanbesteed voor 48,000
Hieronder waren niet begrepen de inge
legde vloeren, het schilder- en glaswerk.
Slechts ruim één jaar was er aan ge
bouwd, toen Frederik Hendrik den I4den
MRart 1647 overleed. Amalia, zijn gema
lin, besloot, de receptiezaal van haar
lusthuis met behulp van de schilderkunst
te herscheppen in een Mausoleum, door
deze zaal te doen overkoepelen en met
tal van allegorische tafereelen uit het
leven van den Stedendwinger te laten
beschilderen. Bij de besprekingen was
ook vaak de kunstlievende Johan Mau-
'rits van Nassau tegenwoordig, aan wiens
oordeel over kunst Amalia groote waarde
hechtte. Van Campen's raming nog
aanwezig beliep ln totaal 23.750.—.
Voor zijn bemoeiingen ontving de bouw
meester 2 keer 2000 Neden Neder
landers hebben de stukken van het Mau
soleum geleverd, en wel: Jacob Jordaens,
van Antwerpen; Theodoras van Tulden,
van 's-Hertogenbosch; Pieter Zoutman,
van Haarlem, alle 3 leerlingen van Ru
bens; César van Everdingen, van Alk
maar; Simon de Bray, van Haarlem;
Jan Lievens, van Utrecht; Pieter de
Grebber, van Haarlem; Gerard Hont-
borst, van Leiden en Cornells Brizé, van
Haarlem Huygens gaf alle Latijnsche
op- èn onderschriften voor de schilder
saal aan.
Het lustslot, dat nu „Oranjezaal" werd
ïeheeten, kwam in April 1652 gereed, van
welk oogenbllk de Prinses-weduwe er
eiken zomer vertoefde.
Na Amalia vain Solms's dood.
Na den dood van Amalia van Solms
freeg haar dochter Albertlne Agnes het
vruchtgebruik der „Oranjezaal" en be
hield dit tot 1686. Toen werd het Huis
overgedragen aan Prins Willem III (20
Junl), die nog hetzelfde jaar overging
tot eenige moderniseering er van naar
doA Franschen smaak dier dagen. Toen
de Koning-Stadhouder in 1702 kinderloos
overleed, was zijn nalatenschap de aan
leiding tot minder aangename familie
verhouding tusschen de erfgenamen. Het
duurde wel 30 jaar, eer een minnelijke
■chlkking tot stand kwam. In dien tijd
18 ook de „Oranjezaal" zeer verwaar
loosd. Toen het in 1732 met nog andere
bezittingen werd toegewezen aan den
Frieschen stadhouder, droeg deze aan
den architect-kunstenaar Daniel Maiot
„den nieuwen aanbouw aen 't Huys int
Bosch op: twee nieuwe vleugels werden
aangebouwd en het iront van 't hooid-
gebouw uitgebreid.
Prins Wliienj. IV vertoefde na 1748 het
grootste deel van het Jaar met zijn gezin
tn de tot paleis uitgegroeide „Oranje
zaal", waar hij op vorstelijken voet leef
de en er een hoihouding op nahield als
een souverein. De tuin moet ten tijde
van Willem IV een lustwaranda zijn ge
weest, waarvan de roep ging tot in net
buitenland. Na zijn dood vertoefde zijn
weduwe er niet vaak.
Willem V, zijn zoon, die de liefde voor
de Oranjezaal van zijn vader geërid
scheen te hebben, toeide er gaarne; de
17e eeuwsche Vlaamsche kunst werd in
haar vroegeren luister hersteld. Tijdens
zijn stadhouderschap, logeerden tal van
bultenlandsche Vorsten op het Prinselijk
buitenverbliji, o.a. de Engelsche Koning
George V. Er werden toen groote vuur
werken en leesten gegeven.
Sic transit gloria mundi.
Dan komt de „slechte tijd" voor de
Oranjezaal, de tijd der Bataafsche Repu
bliek. Het paleis werd tot nationaal bezit
verklaard, en in 't vroege voorjaar van
1798 werd „Het Huis in 't Bosch" als
logement en uitspanning verhuurd aan
burger Faber Spoedig daarop werd het
tevens staatsgevangenis, waar een 22-tal
leden der Nationale Vergadering, de z.g.
commissie van buitenlandsche zaken,
opgesloten werden. Aan ieder der gevan
genen werd. 10.— daags voor onderhoud
betaald, waarvoor ze zich bij den kaste
lein Faber het noodige konden verschaf
fen.
In 18U0 kreeg „Het Huis in 't Bosch"
weer een andere bestemming; 't werd in
gericht tot Nationale Kunstgalerij, voor
het publiek toegankelijk tegen betaling
van 10 6tuivers. Lang bleef deze toestand
echter niet bestaan, want Rutger Jan
Schimmelpenninck ging het bewonen.
Zijn verblijf duurde evenwel nog geen
jaar. Dan zien we-Lodewijk Napoleon
verschijnen: den l8den Juni 1806 kwam
de nieuwe Koning met zijn gemalin over
Delft en Voorburg aan in „Het Paleis in
't Bosch", zooals het voortaan moest
heeten. Een höfkapel werd in een der
vertrekken ingericht naar aanwijzing
van den gewezen bisschop van Roer
mond, Baron Van Velde de Melroy, die
ook de kapel inwijdde en er de eerste
H. Mis celebreerde. Na de inlijving bij
Frankrijk, resideerde de Fransche gou
verneur-generaal 'Lebrun, Hertog van
Plaisance, op 't Palijs in 't Bosch",
hij te 's-Gravenhage verbleef.
Na 1813.
Het „Palijs ln 't Bosch", dat nationaal
eigendom bleef, werd na 1813 weer ter
beschikking der Oranjes gesteld het
voortaan „Het Huis ten Bosch"
Tal van wijzigingen werden aangebracht.
Koning Willem I heeft er, vooral in de
laatste jaren zijner regeering, heel veel
vertoefd. Zijn zoon en opvolger, Koning
Willem H, hield niet van de rust; hij liet
in Tilburg een paleis bouwen. En even
min kon Willem III de stilte van het
Haagsche buitenverblijf bekoren. Voor
zijn eerste gemalin, Koningin Sophia,
was het een geliefkoosd oord; deze zeer
ontwikkelde vrouw kon daar rustig werk
zaam zijn in tyet belang van kunst en
wetenschap. Geruimen tijd na haar dood
O MERVAVA
Hitler tot Mussolini: „Die democraat beseft niet wat hij binnen zijn poort sleept!"
ran
-
bleef het onbewoond. Thans vertoeft de
Koninklijke Familie er weer nu en dan.
Het „Huls ten Bosch", rijk aan kunst
werken, rijk ook aan historie, spreekt
nog immer van Hollands glorie, doch ook
van diep verval onzer natie.
Na deze historische uiteenzettingen,
geeft de schrijver dan nog een goede en
op onderhoudende wijze voorgedragen
beschrijving van het interieur en van de
kunstschatten, welke „Het Huis ten
Bosch", dat ongeveer 100 vertrekken telt,
heden nog bevat.
Een boekje, dat gaarne ter hand ge
nomen zal worden door lederen Neder
lander, die zich voor geschiedenis en
kunst interesseert. Een boekje ook, dat
kan bogen op volledigheid, zonder noch
tans al te veel in bizonderheden af tc
dalen.
Maar tevens het land der hinder
wetten.
Tien uur bedtijd.
pNGEEAND is het land van de vryheid,
althans volgens de Engelschen. Den
buitenlander is het helaas niet' altyd moge
lijk dit gunstige oordeel tot het zyne te
maken. Maar al te vaak loapt hy tegen
dingen aan die hem den indruk kunnen
en dat Engeland veeleer het land van
de hinderwetten dan het land van de vrij
heid genoemd zou kunnen worden. Het
moet worden toegegeven dat de Engelschen
zelf voor deze vele gebreken van hun be
faamde vryheid ook niet altijd blmd zyn;
er wordt tenminste genoeg tegen de hin
derwetten gemopperd in pers en parlement,
maar intusschen bly'ven zy toch maar be
staan, en worden zy zelfs van tyd tot tijd
nog vermeerderd.
Een treffend voordbeeld van de tyrannie
waaronder de vrije Britsche burger gebukt
gaat is onlangs in Glasgow geleverd. Do
stadsautoriteiten aldaar hebben den moed
gehad een verordening uit te vaardigen
waarbij zelfs de moest ontyhuldige spelen
in café's verboden werden. Voortaan, zei
den deze heeren tegen het gedweeë volk,
zult gy in Uw café's of pubs, zooals
men dat in Engeland noemt nog slechts
drinken. Het is misachlen logisch, maar
of het verstandig is staat nog te bezien. Tn
ieder geval was het een harde slag voor dc
inwoners vasi Glasgow, die nu in hun café's
niet alleen geen „darts" of „shove-half-
penny" mogen spelen, maar zelfs ook hei
gevaarlijke domino-spel of dambord niet
meer mogen aanraken. Voor het geval dat
lezer met deze eerste twee typisch Engel
sche spelen niet bekend is moet nog wordfn
vermeld dat „darts" bestaat uit het werpen
van pyltjea in een schijf, on shove-half
penny een ,al even onschuldig spel is waar
bij de spelers met een koperen muntstuk
een soort van miniatuur sjoelbak spelen.
Het zyn de twee nationale vermaken van
den Engelschen café-bezoeker, of liever ge
zegd, het waren zijn twee nationale verma
ken. In Glasgow en omstreken is dat nu
immers voorgoed uit, de officieele reden
zijn dat deze vermaken tot een stijging van
het drankverbruik voerden. De heeren van
het Glasgowsche stadsbestuur zullen het
ongetwijfeld het beste weten, maar het
blijft niettemin voor den eenvoudigen leek
een verbijsterende redeneering dat de men
schen minder bullen gaan drinken wanneer
hun, elke mogelijkheid wordt ontnomen om
nog eens iets anders te doen dan drinken.
De verbanning van elk vermaak uit de
stadscafé's is echter slechts een schakel in
de ketting van vrijheidsbeperkingen waarin
de Engelschman gekluisterd zit. Want niet
alleen mag hy zich in zijn café's niet met
het een of ander onschuldig spel trachten
te amuseeren, maar ook wordt hij altijd
juist wanneer het gezellig begint te wor
den prompt op straat gezet. Om tien uur
zoo decreteert een van de tallooze Engel
sche hinderwetten, is het tijd om naar bed
te gaan.
Voor de rijken, die na dit uur nog in
hun clubs of nachtgelegenheden een onder
dak kunnen zoeken, is dat nog zoo erg niet,
maar voor het overgroote deel van de be
volking beteekent het dat zij met hun ziel
onder den arm de straat op worden ge
stuurd zonder eenige mogelijkheid het ge
zéllig samenzijn ergens nog een uurtje te
verlengen. Ook dit zou misschien nog wel
te dragen zyn als de "wet dan tenminste
maar rechtvaardig was en iedereen met de
zelfde hardheid behandelde. Het tegenover
gestelde is het geval; de vaststelling vnn
het sluitingsuur gaat namelijk uit van de
plaatselijke' autoriteiten, met het gevolg
dat d« inwoner» van een stadswijk zooals
Chelsen bijvoorbeeld, een uur eerder naar
bed worden gestuurd dan hun meer begun
stigde medemenschen in Holborn of West-
minster. Maar ook daarmee is de Engelsche
burger in de oogen van de wet klaarblijke
lijk nog niet voldoende geninderd. Om hem
het leven nog zuurder te maken Is vast2
gesteld dat hij op den aangewezen dag vóór
het zoogenaamd gezeilig samenzijn, d.w.z.
Zondag, niet aHeen nog vroeger dan ge
woonlijk naar huis moet, maar ook nog
langer moet wachten voor hij wordt toe
gelaten in zijn pubs, die op dezen dag, na
een kort anderhalf uur in den vroegen mid
dag, eevst weer om zeven uur 's avonds liun
ongastvrije deuren opensluiten. Dezelfde
geest die al deze zoo onnoodig schijnende
beperkingen heeft gedicteerd komt ook op
de meest treffende wijze tot uiting wan
neer de autoriteiten op speciale feestdagen
verzoeken «pm permissie voor een later slui
tingsuur moeten behandelen. Ook al wordt
er een koning gekroond of de geboorte van
een prinses gevierd, de heeren blyven on
vermurwbaar en weigeren het volk ooit
meer dan op zyn allerhoogst een uur extra
feestgenot te gunnen. Wie gewoonlijk om
tien uur naar huis wordt gestuurd mag dan
tot elf uur een glaasje bier blyven drinken,
wie normaliter om 11 uur op straat wordt
gezet mag tot het schandelijk late uur van
middernacht opblijven, en daarmee uit.
MGDXXXIII.
Een jubileum van de tram.
Het zal dezer dagen driekwart eeuw ge
leden zijn, dat de tram haar intrede in de
Residentie deed. Natuurlijk biedt de historie
daarvan tot op den huidigen dag vele merk
waardigheden, waarvan een deel nog is be
leefd door hen die thans nog in leven zyh.
Het was aanvankelijk geen al te winstge
vend bedrijf, vooral omdait er veel concur
rentie was van de zijde der huurrijtuigen,
die door de tram ook veel van hun klanten
verloren. Het gemeentebestuur bemoeide
zich niet of niet noemenswaard met de
tramexploitatie% als te doen gebruikelijk
is liet het den risico aan particulieren. Pas
toen er geld verdiend werd kwam de ge
meente met haar liefde voor de zaak. En
van dat oogenblik is het eigenlijk misère
geworden, al is dit niet geheel de schuld
van de autoritaire bemoeizucht.
Er zijn diverse exploitatie maatschappijen
voor de tram geweest, behalve een Holland-
sche, een Fransche, een Engelsche en een
Belgische. Twee daarvan, de tweede en de
derde concurreerden in den Haag fel met
elkaar, met gevolg, dat zij beide noodlijdend
waren.
Het was aanvankelijk uitsluitend paar
dentram, al is er niet zoo heel laat één me
chanisatie bijgekomen, een z.g. accumula
toren-tram, die wij" ons ook nog herinneren
o.a. vanwege het verre geraas dat dit in
strument maakte. Die tram reed van Sche-
veningen langs het Kanaal naar den Haag.
Als een wagen heen en weer geweest was,
moest die even naar de remise om zyn
accu's weer te laten vullen. Maar toch was
men hier al zeer trotsch op dit hypermo
derne vervoermiddel.
Precies veertig jaar heeft de paardetrom
den Haag gediend, van 1864—1904 en toen
kwam de electrische. Den Haag breddde zich
snel uit en de tram was een goudmijntje.
Dat ging tot 1927, toen de gemeente die
geleidelijk al meer te vertellen had gekre
gen, de baas van de zaak werd. Onmiddel
lijk stegen de kosten en eenige jaren later
trad de algemeene crisis in die de inkom
sten snel deed dalen. De fiets,'de motor,
de auto alles kwam dn concurrentie met de
tram. De paar particuliere buslijnen konden
gauw om hals gebracht worden. Deze waren
door het gemeentebestuur aanvankelijk toe
gestaan toen de tram nog uitsluitend par
ticuliere affaire was. Nauwelijks was de ge
meente de baas of uit was het met die bus
sen, hoezeer het publiek daardoor gedupeerd
werd.
Dwingt ze om in te gaan in de tram, ai-
dus werd de tirannieke leuze der gemeente.
Geleidelijk werd ook het taxi-autobedryf
geringeloord waar het te veel concurrentie
aandeed. Maar met al die kunstmiddelen
gelukte het niet de oude opbrengst en he'
oude vervoercyfer terug te kry'gen. De dien
sten werden ingekrompen ,de tarieven ble
ven stumperen met allerlei pietluttige po
gingen en zoo naderen wij den ty"d van
heden, die feitelijk ook nog de tram als
noodlijdend doet kennen. Langzamerhand
zijn ook buslijnen ingevoerd, die over het
algemeen beter rendeeren dan de trams.
Het is nu klaarblijkelijk de bedoeling meer
buslijnen in te voeren als het trammate
riaal opgesleten is. Dat kan nog heel wat
jaren duren en dus blijft de toestand zoouis
die is; de gemeente betaalt het tekort wel
by.
Tevreden met de tram is niemand, maar
men doet het er mee omdat het niet anders
kan. Ontegenzeggelijk zyn de taxi's, waar
van men vertelt dat er ongeveer achthon
derd in onze stad te vinden zijn, de groote
concurrentie en men durft nu werkelijk met
de tirannie tegen dit moderne vervoermid
del niet verder te gaan. Niet onvermakelijk
is het dat de gemeente zelf door de voort
durende verbetering der rijwegen zelf het
fietsverkeer sterk in de hand heeft gewerkt
en het autoverkeer heeft gebaat. Trouwen»
dat zelfde proces speelt zich af op de groote
maar die men weer sluit voor de moderne
tractie van de bussen. Ziedaar de niet-on-
vermakelyke verkeerspolitiek van de over
heid.
Men vraagt zich bij een herdenking vau
een bepaald tydvak altyd graag af wat wel
de toekomst van een bedrijf als dit zal zijn.
Vijf en twintig jaar geleden had men die
toekomst ongetwijfeld zeer schitterend ge
zien, maar het is gansch anders geloopen.
Thans kan men alleen vermoeden, dat een
voortdurende verandering in het verkeer d»