Anton Coops
DE KWARTJES RUBRIEK
Zonder Prijsverhooging
Heeren en Kinderkleeding
Hollandsch Kleedinghuis
Gold Star
o e d e
2.
Frans v. Camp
antoo;n dessing
goudsche courant
ma
BENZINE
bij B. J. van Rhijn
JONGEN GEVRAAGD
De Goudsche Fruithande
Zaterdag 23 September 1939
Tweede blad
füa
MEISJES
JONGENS
firma P. van der Want Gz.,
WILT U
fa. D. G. v. Vreumingen
53
co
GLORIA MUNDI,
HEDEN WEER
VERKRIJGBAAR
Gouwe 129- Tel. 2388
Drogist - Wjjdstraat 31.
Wjjberttabletten
Vicksbonbons
Valdapastilles
Menthol dragées
ENGELS.
Muziekschool
DE BEUN,
Ds. Grisnigt
will II nog profiteren
van de Zomer prijzen
voor Brandstoffen
Op 1 October a.s.
DE NIEUWSTE PHILIPS RADIO'S
G. A. BELONJE, Lange Tiendeweg 96, Telef. 2235,
bü N.Y. A. J. J. VOS PAPIERWARENFABRIEKE]
Aanmelden: TURFMARKT 124.
GOUDSCH VOLKSCONCERT.
Geen beter en voordefcliger adres dan
Bleekerssingel 56 -:- Gouda
5 nieuwe kleuren en
het nieuwste model
Geschiedenis als leerstof.
Oorlogswee in vredestijd.
ONDER DE WAPENEN.
Inspectie voor den overste een drukte van belang.
(ieen oiiüeniHtiveertle niitoritlfii
GEVRAAGD:
en
Plateelbakkerij „IVORA",
Kuiperstraat 26.
'n ouderwetse kwaliteitssigaar
genieten? Vraagt U dan bij
WIJDSTRAAT 20
eens naar
MERITO 6, 8 en 10 ets.
en EL BESlTO 6—8 ets.
Iets aparts!
en voor de pijp naar de ouder
wetse kwaliteit KOOPHANDEL
Maryland Portorico. Geurig,
_koppig en vlot brandend!
CO
Een dag op visite met heel Uw
gezin, een dag vol genoegen.
BIK-HOOIMEYER.
Levensvreugde dag aan dag
Met wat BLOEMEN en een lach
MARKT 4 - TELEF. 3603.
C. YFF.
Zet nu
NARCISSEN op
grind.
Net Meisje gevr., n. ben. 16
j.| van 8-12.30, Vryd. geh. dag.
Loon 2.50 p.w. iBr. no. 5632
bur. blad.
Mevr. Klaareybeek, Kruger
laan 30, vraagt een net Dag
meisje, pl.m. 18 jaar.
Net pers. z. v. eenige dag.
inc., mag. werk, colport. of iet3
anders. Br. no. 5624 bur. blad.
B.z.a. Trailer-chauffeur, be
kend met heel het land en v.g.
g.v. Br. No. 5629 bur. v. d. bl.
Direct gevr. fl. nette Jongen,
pl.m. 16 j. v. 'melkbezorgen, v.
halve da, Zaterd. den geh. dag
Br. No. 5630 bur. v. d. blad.
Begrafenis Ondern. roept sol
licitanten op voor aanv. pers.
Br. no. 5633 bur. v. d. blad.
Net Meisje gevr., 3 halve da
gen per week, niet ben. 16 j.
Br. No. 5634 bur. v. d. blad.
Beleefd ter leen gevr. pl.m.
100, cond. nader overeen te
komen. Br. no. 5635 bur. blad
Gevraagd
Leerling Spuiter.
Houtwarenfabriek Zwarteweg.
PATAT a FRITES
5 en 10 ct. per portie.
Van Zoomeren's Eeethuis,
Stoofsteeg 16 - Teief. 3663.
Gevraagd wegens drukte
Een Meisje,
Van Zoomeren's Eethuis.
Tengev. v. d. mob. vr. „The
Rhythm Singers" tijdel. een
Guitarist. Vossenburchkade 25.
Gevraagd:
éen jnet Dagmeisje.
Aanmelden tusschen 7 pn 8 u.
Kon. Wilhelminaweg 233.
Een Haardkacheltje
te koop.
Vossiusstraat 60, Gouda.
Te koop: een partij blikken
bussen en kartonnen doozen.
Gevh een gelijkrichter.
Reeuwijksche Brug E 13.
Voor den Haag gevr. flink
Meisje, zelfst. kunn. w. en k.
30 p. m. v.g.g.v. Aanm. Steyn-
kade 27.
gevraagd,
niet beneden 16 jaar.
Nobel, Vest 32.
Net Meisje gevraagd, niet
beneden 17 jaar, van 8—3 u.
Vrij'dags den geheelen dag.
Krugerlaan 100.
Pypen- en Aardewerkfabriek
De Jong Co., Kleiweg 42, een
net Meisje gevraagd.
Ged. Oostumière heeft Maand,
en Donderd. vrij v. naaihuizen.
J. v. Braam, Westhaven 45c.
Gevraagd een Gieter.
Aardewerkfabriek Gouda,
Zeugestraat 36.
Een Dagdienst bode gevr.,
zelfst. kunn. werken en koken.
Liefst van buiten. Zondags vrij.
Aanmelding na 8 uur.
Adres: de la Reylaan 38.
Gevr. Dienstbode voor dag of
dag en nacht.
Emeis, Bleekerssingel 71.
4 gemobiliseerde studenten
zoeken gem. kamer voor studie
in vrije ttfd. Br. m. voorw. no.
5625 bur. v. d. blad.
B.z.a. net Meisje v. dag en
nacht. Alle huish. werkz. kunn.
verrichten, v.g.g.v.
Br. Julianastraat 65, Boskoop.
Gevr. by Coupeuse een Leer
lingnaaister. Aanm. Maandag
avond tusschen 8 en 9 u. Mej.
Eegdeman, Ged. Ooup., Blauw-
straat 7, Gouda.
Een Dienstbode gevraagd voor
heele en halve dagen.
Krugerlaan 49.
Gevr. Bakkersjongen, niet
beneden 18 jaar. Bakkerij Van
Aalst, Gouwe 176.
Gevr. per 2 Oct. a.s. een net
Meisje, liefst van buiten, voor
halve dagen. Vrijd. den geh.
dag, leeft. 17—19 j.
Aanmelding Zaterdag 57
uur en Maandagavond na 8 u
Spieringstraat 57.
Gevraagd een nette Leerling.
Dameskleermakery
C. v. d. Slik, Oosthaven 48.
Gevr. in kl. gezin een nel
Dagmeisje, pl.m. 17 jaar, P.G.
goed kunnende werken.
Corn. Ketelstraat 38.
Gevr. een nette Jongen, leeft.
14—15 j.
A. M. Smit, Bakkerij, Weth.
Venteweg H 91, Reeuwyk.
Gevr. in het Centraal Tehuis
Oosthaven 31 een flink n«t
Dagmeisje,
v.g.g.v. Aanmelding Maandag-
Gevr. een net Dagmeisje, n.
ben. 15 j. Maandag aanmelden
Bleekerssingel 56.
Ged. Coupeuse biedt zich be
leefd aan voor het maken van
Dameskleeding.
J. Pe»k, Peperstraat 2.
Mevrouw,
Wij zijn weer in de gelegen
heid U ons fijne FRIESOHE
R()GGEBR(K>D te presenteeren
De prijzen zyn nog hetzelfde
gebleven 81418 ct. Eens
gegeten dan blyft U het ge
bruiken. Rogge met kaas is
overheerlijk. Verkrijgbaar in
Reformhuis - Kleiweg 17.
Gezellige Zit-Sl&apkamer te
huur. Omtrek H-B.S.
Br. No. 5623 bur. v. d. blad.
Aangeb. op le stand Gem.
Zit- en Slaapk. m. str. water.
Br. No. 5626 bur. v. d. blad.
Aangeb. een net Koethuis
met huiselijk verkeer.
Br. No. 5627 bur. v. d. blad.
G«m. Zit-Slaapkamer te huur
m. of z. pension.
Br. r»o. 5628 bur. v. d. blad
Zeer mooie Studeerkamer
(met piano) voor militair te
huur. Br. no. 5631 bur. blad.
Zit-Slaapkamer
met pension gevraagd bij voor
keur op een der singels.
Br. No. 5636 bur. v. d. blad.
Zitkamer en Slaapkamer
te huur met pension.
Br. no. 5637 bur. v. d. blad.
H. Militairen. Gem. Zit- en
Slaapkamer m. of z. pension.
Lange Tiendeweg 71.
Te huur aangeb. nieuw gem.
Slaapk. m. of z. ontbijt, omg.
le Kade. Br. no. 5695 bur. bl.
Te huur mooi Woonhuis m.
gr. tuin. Gr. Jacobastr by Gr.
Fl.weg. Bevr. L. Tiendeweg 96.
Mooie Woning met gr. tuin
5.50 per week.
Bevr. Turfmarkt 113.
Te huur een Burgerwoonhuis,
5 kamers, keuken en tuin.
Te bevr. Chr. de Wetstr. 3. 1
Te huur een geriefelijke
Benedenwoning.
Houtmansgracht 23.
Te huur: Goed onderh. ger.
Woonhuis m. vrye overd. poort
gelegen Gr. van Bloisstraat 54.
Bevr. Burgvlietkade 19.
Te huur een nieuw modern
ingericht Huis, Const. Huy-
gensstraat 61, met groote t'un
f 5.60.
Te bevr. Martensstraat 4.
Te koop: Jaarsma haard, in
goeden staat. Maandag te zien.
IJssellaan 227.
Meisje gevraagd
1 voor halve dagen.
Adres: Karnemelksloot 122.
Net Meisje zoekt werkhuis
voor 1 of 2 d. per week.
Br. M. W. aan Boekh. Ver
schoor, Dubbele Buurt 3.
Militairen. Billijk te
weinie gedragen tenue m,
talon, van fijn, laken.
Ridder van Catsweg 178.
koop
pan
Gelegenheidscorset, zeer pret
tig in t dragen en... niet duur.
Zuster van Wingerden.
Te koop eenemaille Fornuis
77 x 43 en Vulkacheltje, Jupi
ter. Bockenbergstraat 24.
Te koop jrevr. een mod, goed
onderh. Kinderwagen. Raad-
huisweg C 111, Reeuwyk.
Te koop jonge Mankanaries,
geel en bont. Prijs 2.50.
F. W. Reitzstraat 41.
Te koop: Stroomlijn Wandel-
wagen, 3.50.
Vest 48.
Te koop gevr. een Electro-
miotor 6 P.K. compl. Fa. Nieuw-
veld Co., Turfmarkt 76.
Te koop: halfw. Siameesche
Dwergkees en eenige kanaries.
Karekietstraat 56.
Te koop:
een goede Carrier.
Karnemelksloot 149.
Parkieten te koop, 25 en 30
ct. per stuk. Pracht waar.
Turfmarkt 99, ingang poort.
Baden is ezond
ADHUIS VJ roenendaa]
Overwin Uw schuchterheid,
het zal U meevallen!
Uw adres voor vuren-, beu
ken- en eikenhout, Tel. 3720.
Jan Postmus, Raam 142.
A. J. WEMPE, Leraar M. O.
loubertstraat 142.
Boekbinderij D. v. LEEUWEN.
Turfsingel 23. Het betere adres
voor inbinden van alle soorten
boeken, jaargangen en muziek.
Het adres voor reparatie en
verbouwingen is by J. Hoeksel,
Timmer, en Metselbedrijf,
Boelekade 128, Tel. 3683,
solied werk, scherp cono. pry zen
AARDAPPELEN van
BRAAT
Maand., Woensd., en Vrijdag*1!
van 24 uur Nieuwe Markt lb
groote 1.10, bonken 0.95, poters
0.80 per half mud van 35 K.G.
Te huur: Houtmansplantsocn
4, uitzicht op Fluweelensingel.
Achteruitgang naar liroenew.
:.4ö per week.
Werkplaats
te huur voor 1.50 per week.
Raam 21.
WESTHAVEN 39.
Rhytmische Gymnastiek
Mevr. Ella Schouten.Alter.
Medio Oct. aanv. wintercursus.
In- en verkoop van overjarige
Wisselstroomtoestellen.
Radiodokter, W. fombergstr. 39
Spoed. Wegens vertrek te
koop goed onderh. Kinderwa
gen. Te zien Zaterdag 57 u.
Sophiastraat .18.
Te koop tegen zeer bill, pry's
een driekwart Bont jasje.
B. Martenssingel 89.
Gramofoonversterker m. mi
crofoon te huur. 5.—.
Vossenburchkade 25.
Prima
van Maaren's Schoen handel,
Vijverstraat 10.
Prima harde turf,
40 ct. afgh., 45 ct. thuisgebr.
de 100 stuks. Eierkolen 1.20 p.
H.L. Anthraciet vanaf 1.90 p.
H.L. A. de Vroom, Wilhelmina-
straat 58 of schip T.wegsbrug.
i Nog steeds verkoopen wy
10 pd. puike eigenh. voor 20 ct.
Blok's Aardappel- en Fruit-
hal, Raam 178. Wy hebben ook
bananen. Zondags geopend.
Lecons de Francais
English Conversation
BONNIN-SLATER.
IJssellaan 122.
i Maandag a.s., 's avonds
zeven uur, Gebouw Daniël
van Harderwiik.
i INLIJSTEN
van platen enz.
I J. Verschoor, Dubb. Buurt 3,
Tel. 3438.
le Goudsche Kunststoppage,
IJssellaan 84. stapt alle scheu
ren, mot. en brandgaten.
Dekens overtrekken, geheel
mach. doorgestikt vanaf 2.25.
Dekenfabriek Gouwe 130.
Stoppage in Kleeding, Gordij
nen, Tapijten enz. Gouwe 130,
3e huis vanaf Groenendaal.
Siroopwafelen van F. Voskuil,
Steinkade 31, zijn met roombo
ter bereid. Iets v. fijnproevers.
Meisjes gevraagd.
Papierwarenfabriek Dorgelo,
Fluweelensingel 52.
Te koop: 1 prima Pick-up
met motor, 1 Gelijkrichter com
pleet 1.50, 1 prima Philips
Radio compl. 15.1 prima
Heeren Kleonrywiel r 12.
A. M. Moerings, Pr. Hendrik
straat 9.
Radio-Reparatie»
vlug en billijk
j Radiodokter. W. Tombergstr. 3°
JAGER - Westhaven 20
Pirasstro snaren
de beste Vioolsnaar.
Elk kwantum Witte Muizen
gevraagd. Alle soorten Vogels
te koop tegen spotprijzen.
Adres: P. J. den Boer, Krim
pen a. d. Lek. Tel. 47.
Heeft U last van pijnlijke
voeten, eksteroogen, eelt of
kalknagels? Het wordt pijnloos
verwijderd door Zr. van As
Gouwe 138. Tel. 3281.
Steht licht? Laat dan Uw
Rijwieldynamo opsterken 35 ct.
v. Maaren, Middellantstraat 10.
Konijnen, Kippen en Duiven
te koop gevraagd,
v. Vliet, Tollensstraat 56.
Aangeboden een Motorcarrier
met gesloten bak, is als nieuw.
N. Noordegraaf,
Kleiweg 12.
Een net Dagmeisje eevraagd.
Aanmelden Maandag, Hoog
straat 22.
Te huur flink Bovenhuis in
centrum a 5.— p. w. Nog een
zeer voordeelige Middenstands
woning voor net gezin.
C. Noordegraaf, Groenendaal.
Te koop gebr. Naaimach. m.
V.S.-spoel, v. elk aann. bod. J.
Wiezer, Mosstr. 33, K. Akkeren
Dagdienstbode
gevraagd, v.g.g.v.
Fluweelensingel 87.
Gevr. Hulp op Kleuterschool.
leeft. 15 j. Aanm. Doelestraai
12, na 5 uur.
Te koop gevraagd Huiskamer
tafel, in goede staat.
Br. no. 5725 bur. v. d. blad.
Dagmeisje.
Persoon!
124 tusschen 7 en 9 uur.
Gevraagd
rsoonl. aanb. Joubertstraat
Scharen, Messen slijpen 10 ct.
Bart van Maaren,
Middellantstraat 10.
BESTELT DAN S. V. P. SPOEDIG.
worden de prijzen aanmerkelijk hoger
Wij wachten gaarne Uw bestellingen'
Hoogachtend,
vJi. JOH. DESSING Co.
Kantoor: OOSTHAVEN 24 TEL. 2404
Beotellingen worden ook aangenomen:
KARNEMELKSLOOT 134 en
MAGAZIJN TURFSINGEL 35.
demonstreeren wij U zonder eenige verplichting, 3 dagen op proef'
REEDS VANAF 92.—. ZIE ETALAGE.
Vraagt inlichtingen bp:
CONCERT der ARNHEMSCHE ORKESTVEREENIGING op WOENSD4
27 SEPTEMBER a.s„ 8.15 uur in den NIEUWEN SCHOUWBURG.
Soliste: MIMI ERB, Sopraan.
Toegangsprijs voor niet-leden 1.15; galerij 0.55.
Voor militairen is de prijs 0,75; voor militairen beneden den rang v
sergeant bedraagt de prijs voor de galerij echter slechts 0.15. Toeganj
bewijzen voor militairen uitsluitend verkrijgbaar 's avonds aan de zaal.
blijven wij, ZOOLANG DE VOORRAAD STREKT onze
welke uitmut door KWALITEIT en PASVORM verkoopen.
(Gesloten huis t.o. de Gemeente Zweminrichting).
Combinatie van 35 Verkoopmagazijnen met eigen Fabrieken.
BLAUWE DRUIVEN
PERZIKEN
MELOENEN
PRUIMEN
AALBESSEN
TAFELPEREN
TAFELAPPELEN
SINAASAPPELEN
CITROENEN
BANANEN
TOMATEN
VRUCHTEN CONSERVEN
DIVERSE SOORTEN NOTEN
OUDSTE ADRES voor OPGEMAAKTE FRUITMANDEN.
Firma Wed. A. RIETVELD,
LANGE TIENDEWEG 27 TELEFOON 3316
f
nezer dagen is er een commissie in het
leven geroepen om onze schoolboeken
voor het onderwijs in de geschiedenis aan
een herziening te onderwerpen. Het werk
aezer commissie, waarin mannen met klin
kende namen op dit terrein van wetenschap
zitting hebben, zullen wij met belangstel
ling verwachten en het is verre van ons
door eenige beschouwing ons als raadge
vers op te werpen. Slechts zy met enkele
woorden geschetst, hoe het inzicht in de
geschiedenis in den loop der laatste eeuw
veranderd is en hoe deze wisseling van
waardeering en begrjfj zich op haar beurt
,n de schoolboeken weerspiegeld heeft.
Want het is altoos zoo geweest, dat het
onderwijs op de middelbare scholen en op
de gymnasia zich gedragen zag door de
inzichten, die op de universiteit tot uitdruk
king kwamen. Dit geldt uit den aard dei-
zaak voor elk vak. Het verschil met de
exacte wetenschap ligt echter hierin, dat
men by deze vakken wel verandering ziet
in de resultaten, maar dat de methode en
de doelstelling gelijk blijven. Zelfs de zoo
revolutionnaire ontwikkeling, welke de phy-
sica beleeft wat haar fundamenteele din
gen aangaat, laat desalniettemin haar eigen-
lyke wezen onaangetast: niemand denkt er
aan op andere wyze dan door middel van
experiment en mathematische berekening
de feiten der natuur te benaderen.
In de geschiedwetenschap echter staan de
zaken er anders voor. Hier is juist het ma
teriaal waarover men beschikt, in principe
niet veranderd. Men moge dan bijvoorbeeld
over de Fransche revolutie in den loop der
jaren ateeds nieuwer gegevens verkregen,
steeds meer intieme détails vernomen heb
ben, aan het geheel "der beslissende feiten
is op die manier geen enkel nieuw feit toe
gevoegd. Slechts de samenhang, het alge
meen verband, is duidelijker geworden. Men
heeft meer oog gekregen voor den voe
dingsbodem, het dramatisch conflict
zelve echter zagen tijdgenooten even onmis
kenbaar en onontkoombaar, als wy het zien.
Terwijl dus de physica door nieuwe feiten,
die men leert kennen, van aangezicht ver
andert, haar methode echter ongewijzigd
blyft, is het met de historische wetenschap
omgekeerd zoo, dat de feiten weinig ver
schillen, of men ze nu in 1830 of in 1930
bestudeert, maar dat de wijze, waarop men
baar benadert volkomen anders is geworden
in die eeuw tyds. Deze verandering nu vindt
zooals wy zeiden, haar weerspigeling in de
leerboeken der kinderen. Vandaar de com
missie tot herziening er van. Met het be
noemen van deze commissie geeft men dus
blyk van de overtuiging, dat de inzich
ten omtrent de geschiedenis als geheel ver
anderd zyn en dat het voor ons volksonder
wys van belang is hiermede rekening t'
houden.
In het midden der negentiende eeuw kwa
men in Nederland vooral twee inzichten in
het karakter der historische ontwikkeling
naar voren: het zuiver diplomatieke en het
godsdienstige inzicht. De eene opvatting
kwam in het werk van Thorbecke tot uit
drukking, de ander in dat van Groen vai
Prinsterer. Het is van belang hierop te ib^
ten. Want deze twee mannen, die men in de
eerste plaats als figuren in ons politieke
leven kent, verdienen ook als geschiedschry
vers herdacht te worden. Thorbecke, breed
van visie, realistisch, met een Europeesche;
blik op den gang van zaken, opgevoed door
de leermeesters en de mannen van weten
schap van drie landen (Nederland, België,
Duitschland), in elk waarvan hy gestudeerd
of gedoceerd had, was de typische zoon uit
het tydperk der Restauratie, toen men, ni_
de overwinning 0p Napoleon, de taak van
herstel en wederopbouw door de groote m<
gendheden als een politiek en diplomatiek
werk had leeren rien. Groen daarentegen
worstelde met de problemen, die het volks
leven in zjjn samenhang met de gezindheid
en de godsdienstige overtuiging hem stel
de. Ook hij reeds jong in het praktische po-
e even 8«steld, werkzaam aan he'
Kabinet des Konings, geschokt door det
e gischen opstand, daarna pleiter voor
godsdienstvrijheid, toen de „afscheiding
van een deel der Gereformeerden de regee-
nng tot harde maatregelen genoopt had
was door al die ervaringen, maar veel meei
nog door zyn beschouwelijke en vrome na-
uur er toe gekomen naar den grond der
gebeurtenissen te vragen en hij zag die in
e verband, dat er bestond tusschen d<
wyze, waaroup het volk zich onder de god
oeiyke tucht gedroeg. Wanneer (aldus
roen s inzicht) een gezonde vroomheid de
ationale structuur bepaalde, dan genoot
^ederland als geheel den zegen Gods, wan
eer men afweek van de paden, dan kwam
o straf. In het rythme van gouden eeuw
vervaltijd, gevolgd door een herstel ook
®t godsdienstige zgg deze zoon van het
\T6 grondlijn onzer historie.
Na Reveil en Restauratie, Groen en Thor
e, een nieuw geluid: Fruin. Fruin was
noeraal, maar zyn liberalisme was wars
«n en Partygeest. Omdat de republiek,
t c°aservatief ook' in haar grondstruc
ur liberaal was geweest, kon men in d<
6 eeuw de Muntf van Je vrijzinnige poli-
De inundatievoorbereidingen brachten op den voor
grond de tragiek van den boer, dien men van zijn erf
en uit z(jn boeltje haalt.
TN het Septembernummer van de Auto-
kampioen, uitgave van de A.N.W.B., ver
telt Kapitein Koolhaas Revers van de mo-
tordienst, belast met de leiding van den af
weer der burgerbevolking, in een deel van
ons land, over de „Evacuatie" die noodig
werd geoordeeld en die dezer dagen plaats
vond.
Aan dit interessante artikel ontieenon wil
Je volgende interessante bjjzonderheüefl.
Op een gegeven oogenblik, zoo schrijft
hij, bleek de noodzakelijkheid van, het af-
voeren van de burgerbevolking van ge-
lukkig maar een klein gebied in verbaan
met te stellen inundatiën en werd een
woora uitgesproken, simpel in omvang,
maar groot, ontzaglik groot qua beteeke-
ms. Ergens aan „allérhdchsten Stelle" weru
op een knop gedrukt en een apart dee, van
net groote raderwerk, dat Nederlandse!» I
leger neet, kwam in beweging. Het wooru
„Evacuatie" viel en een der vele gevolgen
daarvan was, dat schrijver dezes nu hier zit
.ergens" in Nederland als officier van den
moterdienst belast met de leiding van den I
afvoer der burgerbevolking, die een bepaaiu
gcDitiu moet ontruimen en in verband met
eventueele oorlogsnoodzaak, huis en hot
moet verlaten en op een schitterenden Sep
tembermorgen ben ik, aldus de kapitein,
vooruit geyld met myn. wagen voor het
houden van besprekingen, het treffen van
beschikkingen en het organiseeren van een
vervoer.
En nu is dan de bom gebarsten. De bur
gemeesters hebben gesproken en de boeren
arbeiders weten thans, dat ze weg moe
ten, dat over zooveel dagen het water bezit
zal komen nemen van zyn prooi. Een heelen
Zaterdag en een hal ven Zondag is er krijgs
raad gehouden, zyn op de boerderyen de
hoofden byeen gestoken en heeft men go-
tracht, zich den vollen omvang van het be
grip „evacuatie" te realiseeren en daarnaar
zyn maatregelen te treffen. Maar voor
velen was deze taak te machtig, bleef het
onbegrijpelijk, dat men nu zoo maar in een
paar dagen de boerderij moest verlaten,
vaar men jaren had gewerkt, waar men
geboren, was en opgegroeid, waar een le
venswerk stak in den veestapel, het pluim
vee, de boomgaarden, de landbouwproduc
ten. Eerst langzaam drong de volle bete'e-
kenis van dit alles door en konden de men-
schen tot besluiten komen; in zooverre ge
rustgesteld, dat geleden schade zooveel mo
gelijk zal worden vergoed en dat kon woi-
den gerekend op de volle medewerking van
de departementen, van Defensie, van Bin-
nenlandsche- en van Economische Zaken.
En nu sta ik. hier in het dorp en regel
den dienst der af- en aanrijdende automo
bielen, die de boeren moeten verhuizen en
naar elders brengen.
Het zijn de auto's van den militairen mo
terdienst, die in grooten getale in actie zyn
gekomen in de eerste paar dagen, bijge
staan door gevorderde speciale burgerauto's
als b.v. tapissières voor de inboedels. Maar
naast de burgers met hun speciale vehikels
zyn het de lichte militaire trucks, de vee
auto's met oplegger en de kleinere vracht
wagens voor veevervoer met him hooge
schotten, die in volle actie gekomen zyn.
En ik weet niet, wie ik het meest prijzen
moet, de soldaten van den motordienst, die
van geen rusten willen weten, of de chauf
feurs van de tapissières en andere burger
auto's, die tot laat in den avond blijven
tiek veeleer als natuurlijke ontwikkeling
dan als een breuk beschouwen. De periode
van 1860 tot 1900 zou men.„liberaal" kun
nen noemen in dien zin, dat voor de meesten
liberalisme en vaderlandsch besef samen
vielen. Van deze gezindheid was Fruin een
der waardigste vertegenwoordigers. Even
als Thorbecke zag ook hy in de politieke
geschiedenis de verklaring der gebeurtenis
sen. Maar bij hem hing deze politiek van
meet af aan met het volksleven als geheel
samen. Ook dreef hem het streven naar
volkomen onpartijdigheid en zakelijkheid;
eerst zoo was de geschiedenis een ware
wetenschap, los van tendentie of willekeur.
Juist omdat Fruin als liberaal de volks
overtuiging en de politieke ontwikkeling
als een eenheid beschouwde, achtte hü de
tegenstelling tusschen Oranje en de regen
ten, geen aangelegenheid, waarin de histo
ricus partij moest kiezen. Terwijl Groen
krachtens zijn anti-revolutionnair inzicht
voor Oranje koos en Thorbecke als modern
staatsman tot groote waardeering van de
regenten neigde, kon Fruin zich zonder
moeite boven dit geschil verheffen. Het Xs
zijn inzicht, hetwelk op de universiteit tot
Blok, Colenbrander en Brugman» toe gel
dig ia gebleven. Eerst met de ommekeer na
1900, die de cultuurgeschiedenis in het een-
trum plaatste, kwam
verandering.
doorploeteren om zelfs in de duisternis de
bevolking nog maar zooveel en zoolang ino- J
gei ijk ter wille te zyn. Hier kopit een van
ue goede Ne der andsent karaktertrekken
tot uiting; er wordt gewerkt als paarden, nu
het er werkelijk om gaat, nu landgenooten,
die onverhoeds in de knel zyn geraakt, ge
holpen moeten worden en „burgerpet' en
„veidmuts" bukken zich vol eendracht om
gezamenlijk de handen uit de mouwen te
steken en medewerking te verleenen. De
eenige, die roet, of liever water in het eten
komt gooien, is Pluvius. Felle regenvlagen
zyn opeens een einde komen maken aan een
wekenlange periode van mooi, warm weci
en onmiüüeüyk veranderen daardoor hei
beeld van terrein, en wegen en de kansen eu
mogelijkheden van het transport.
Met de zware opleggers en de tapissieruo
wordt het al gauw oppassen en toont hei
meer en meer doornat wordende wegennei
voetangels en klemmen. Het wordt voor
zichtig werk daar op het gemeentehuis,
waar ieder van ai den burgemeester, ui«
zyn ooeren man voor man «n door en door
kent, tot den jongsten klerk van, de secreta
rie de volle honderd percent medewerking
verleent met voor my de stafkaart en ach
ter hy myn „twee rechter handen", m(jp
adjudant onderofficier en de veldwacnrer
welke laatste alles en iedereen kent op hei
dorp en die precies weet welke wegen ai
gauw „taboe" moeten zijn en weike niet.
Want de veldwachter is een „motormensjch"
en af en toe snelt hjj op zyn „R Teetje"
naar het iront om aanwyzingien te geven
aan de boeren en de zwoegende chaui'xcurs.
lot groote tevredenheid van myn eigen mi
litaire motorryder-ordunnansen, die zich
ook niet onbetuigd laten en elk moment ge
reed stttan op hun staien rossinanten de
zonderlingste evolutiën in den „blubber"
uit te halen. Het blyft regenen. Pluviuc
slaat roffels op de dakpannen, vensterruiten
en autodaken en maakt af en toe zoo'n, mis
baar, d^t het ronken der motoren van de
aan- en afrijdende vrachtauto's nauw hoor
baar is. De tamboers, de passeerende infan..
terie-afdeelingen hebben de pogingen om
geluid te ontlokken aan hun natte kalfsvel
len allang gestaakt en het schetterend ge
luid van de trompetten van een oal'.euj
veldartillerie, die haar kwartieren gaat op
zoeken, klinkt ook al min, of meer „water-
gekoeld". De inlandsche zware paarden van
de bespanningen, die nu al rustig in het
tuig loopen, steken de hoofden instinctma-
tig byeen als om zich beter tegen den re
gen te beschermen, de burger-chauffeurs
gebruiken de meest vreemdsoortige hoofd
bedekkingen en kledingstukken als be
scherming en de militaire chauffeurs rijder,
met de kragen op. Maar doorgewerkt eu
dóórgereden wordt er, want de tijd is kosi
baar. Straks, als het water van onder dat
van boven zal komen vervangen, moet alU
have en goed als het kan vervoerd zyn.
En. dat is geen eenvoudig» opdracht.
Want het is verbazingwekkend wat betrek
kelijk weinig mertschen aan bezittingen in
clusief vee en oogstproductie en hooi te ver
voeren hebben.
„Alles moet weg!"
De soldaten van den motordienst noemei
dit vervoer: het super-luxe vervoer. Im
mers, die kenden tot nu toe slechts auto
transporten voor levensmiddelen, munitie,
troepenafdealingen en materiaal, benevens
van zieken en gewonden. Maar bij deze bij
zondere evacuatie-opdracht is het anders.
De auto's en menschen rijden onder het
motto; „Alles moet weg". Wy vervoeren
zieke menschen en aanstaande moeders,
ouden van dagen, en piepjonge wereldbu
gers, koeien en paarden, varkens en kippen
hooi en bieten, landbouwwerktuigen
brandhout, eierkolen en, trapnaaimachines,
kinderwiegen en oude krakende ledikanten,
kortom ales wat in de te evacueeren strook
te vinden is en moet worden afgevoerd. Op
den rechter vleugel, «waar de wegen veel
beter zyn, slepen tapissières en opleggers
zware vrachten weg, maar in het centrum
en op den linker vleugel is de situatie
minder eenvoudig en daar durf ik het
zwaardere materieel al gauw niet meer op
de half onder water staande "wegen en weg
getjes los te laten. Daar werken de lichte
trucks, de Fords en Chevrolets en ze doen
er wonderen. Als lk met myn personenauto
hun werk ga controleeren, zie ik hen in
actie en heb alle gelegenheid het goed.
werk der chauffeurs te bewonderen, die el
kaar op smalle, glibberige wegen soms
haarscherp moeten passeeren met hun be
laden auto's. Een blik achterin overtuigt di
reet, dat inderdaad „alles weg" gaat. Soms
zijn het keurige of schamele inboedel
waar op het oog valt, dan weer knorren var-
kens langs ons heen of wurmt zich een mi
litaire licllte truck moeizaam door het ter
rein met een vracht hooi of stroo, met hout
of bieten of andere producten. En hoe Ver
der mijn auto in het voorterrein doordring:,
hoe tragischer het aspect soms wordt. Een
groote boerderij is al haast geheel ontruimd,
j maar men is nog druk bezig het vee le
taxeeren en terwijl de laatste resten van
I het meubilair verdwijnen, rit de vrouw des
nuizca met hoed en mantel aan, gepakt en
j gezakt op een stoel, die nog niet opgeladen
werd en kijkt strak voor zich uit, blijkbaa)
I niet in staat dit alles, dat zoo plotseling
over haar en haar huis kwam, te verwer-
Zoo gaat het transportbedrijf dagen, lang
voort. Na regen komt zonneschijn, en daar
na opnieuw regen, maar de auto als Han-
sportapparaat gaat onverstoorbaar voort
met het werk, tot over de heele li.iie het
resultaat merkbaar wordt. Als ik het tei-
lein inga met mijn auto, begint het rondom
mij steeds stiller te worden. Hier en daar
ordt nog wat vee ingeladen en afgevoerd
en passeert een auto, waaruit verwonderd^
varkensgeknor opstygt of het klaaglijk,
verontrust loeien van ccn koe. Arme die-
SEDEftT Vrijdagmiddag zijn we aan
het wrijven en poetsen, aan het
schuren en rakkeren, want Zaterdag
morgen zal er inspectie zijn voor den
garnizoenscommandant, en dan moet
alles blinken en glanzen als nieuw.
Zaterdagmorgen, tien minuten voor
half acht...
De korporaals draaien, als zenuwach
tige kloeken om hun kiekens, rond de
mannen van hun kamer, controleeren of
alle knoopen present zijn, de geweren
deugdelijk ingevet, de helmen recht op
de respectieve koppen, de schoenen ge
poetst, de baarden geschoren, de haren
geknipt
Half acht, de bel ratelt door onze
school: morgenappèl! De korporaals
staan nu mèt hun mannen op de bin
nenplaats, en de sergeants kamercom
mandanten geven thans hun oogen den
köst, controleeren of alle knoopen pre-
,t zijn, de geweren deugdelijk ingevet,
de helmen recht op de respectieve kop
pen, de schoenen... enfin, voor de rest
zie hierboven.
Acht uur! De vaandrigs presenteeren
hun secties aan den luitenant van den
dag, maar vóór en al eer zij daartoe over
gingen, hebben zij de beide secties aan
een minutieus onderzoek onderworpen,
gecontroleerd, of alle knoopen present
zijn, de geweren deugdelijk ingevet, en
wat daar verder volgt.
Half negen: de luitenant van den dag
meldt de compagnie present aan den
kapitein, en vorschend glijden diens
oogen over de aan zijn zorgen toever
trouwde mannen. Bijna automatisch
controleert hij of alle knoopen present
zijn, de geweren... enz.
„Op de plaats, rust..."
„Geeft acht! Voorwaarts, per sectie
hoofd der colonne links, marsch!"
De compagnie marcheeft naar de pa
radeplaats!
ren. In verrewegi de meeste gevallen bet'oe-
kent deze tijdelijke evacuatie voor hen het
einde... voor goed. En is de militaire auto,
die hen vervoert, hun „laatste equipage".
Op een enkel erf nog ryden de auto's af en
aan voor het hooi, wordt nog wat brand
hout en kolen weggehaald Iets verder pas
seert een wagen met wat huisraad en, daar
achter op de fiets een boerin met betraanne
cogen. Op den laadbak tusschen het meubi
lair zitten een hondje en een poes «lkaai
stiak en met een blik van diepe verslagen
heid roerloos aan te staren. Ook zy begrij
pen niets van de oorzaak van de bezoeking,
die over hen is gekomen. Dan, als de snik-
kertde boerin gelijk een verpersoonlijking
van „mertschenwee" is gepasseerd, gaat
mijn auto weer verder, lange leeggehaalde
weiden, veriaten erven en onbewoonde hui
zen met gesloten luiken. Geen rook stijgt
meer op uit een schoorsteen, geen geluid
van mensch of dier treft meer het oor. Dit
niemandsland geworden, een verlaten ge
bied, dat slechts wacht op het wassende
water.
Drie regimenten in carré.
RIE regimenten staan in carré op het
L) groote grasveld, de manschappen
met stormhelm, stram in de houding, de
officieren met getrokken klewang roer
loos, voor hun afdeclingen, en aller oogen
zijn gericht op den overste, den garni-
zoenscommandant, die zijn saluut brengt
aan de vijf-, zesduizend soldaten!
Een echt militair schouwspel, waar
aan de stafmuziek nog eens extra-luister
bijzet. Zelfs de grootste anti-militairist
voelt zich nu toch even opgenomen in
het hiërarchisch geheel dat zich uit
strekt van den jongsten recruut tot den
overste met zijn kaarsrecht figuur en
lijn aristocratisch gezicht, die daar heel
alleen midden op het veld staat, en zijn
oogen laat glijden langs al die gelederen
van veldgrijze mannen, opgeroepen om
de onafhankelijkheid* van hun vader
land te beschermen.
Twee jonge honden draven, speels
elkaar bijtend, over het veld, buitelen
over elkaar, grommend en blaffend, ren
nen dwars door de gelederen heen
even is het contact tusschen den overste
en zijn mannen verloren. Dan davert
over het veld het commando van den
oudsten majoor: „Zet af... geweer! Op
de plaats... rust!"
Compagnie voor compagnie neemt nu
de houding aan, terwijl de overste ge
volgd door den oudsten majoor, den
commandant van het betrokken regi
men, en" den commandant van de be
trokken compagnie langs de rijen wan
delt, en de manschappen welhaast stuk
voor stuk monstert. De twee honden
maken de route mee, uit een onbegrepen
gevoel voor solidariteit. De overste vat
zijn taak serieus op. In elke compagnie
maakt hij met een der menschen een
praatje, verbetert iets aan een tenue,
stelt een tactische vraag, informeert
naar parate kennis.
De knoop zat verkeerd.
Maar wat voor den overste meestal
een grapje is, beteekent voor een serie
militairen vaak een minder prettige ge
waarwording. „Je derde knoop van
boven af zit verkeerd, beste jongen'
zegt de overste tot een recruut. Deze
schrikt zich een aap: „Hoe bedoelt u dat,
Er trekt een glimlach over het streng
gelaat van den overste, maar do majoor
fronst het voorhoofd en staart somber
naar den kapitein, die het bevel over
deze compagnie voert, en wlen het kou
de zweet uit het voorhoofd slaat.
De inspectie van de compagnie is ten
einde, de overste begeeft zich naai het
volgende troepenonderdeel. Maar ae
transpireerende kapitein ontbiedt zijn
sectiecommandant: „Luitenant, let u
toch in hemelsnaam op de tenue van
üw mannen. U hoorde dat de overste
/aanmerkingen maakte, en terecht. U
houdt, zoodra wij terug zijn, een uur
theorie over onderhoud van tenue en
uitrusting Begrepen?"
De luitenant salueert, klakt met de
hakken en keert somber peinzend naar
zijn sectie terug. Roept den sergeant
groepscommandant bij zich: „Sergeant,
Je hebt zeker wel gemerkt, dat ae over
ste niet tevreden was? Dat moet nou
eens uit zijn, voel je wel. Altijd die aan
merkingen, dat hangt me ae keel uit. Je
gaat met je groep de volgende week een
keer extra op wacht, dan zal je wel zor
gen voortaan, dat de zaak in orde Is. Je
kunt wel gaan!"
De sergeant salueert, klakt met de
hakken, en staart,, zoo wit als een dook,
naar zijn korporaal, die blijkbaar de
zaak niet voldoende beheerscht: „Jan
sen, kom hier. Je hebt het zeker wel
gemerkt, hè? Maar als je denkt, dat ik
van plan ben, al Jouw vuiltjes op te
knappen, en al Jouw standjes op te vre
ten, dan heb Je het glad mis, voel je
dat? Als je zoo door gaat, dan zal jouw
36 uur verlof er wel bij inschieten, vader!
Onthou je dag!!!"
De korporaal wankelt, verschiet van
kleur, en sist in het voorbijgaan tegen
den soldaat wiens knoop op den kop
stond: „Stuk vergif, als je vanavond op
de kamer komt, breek ik je hals, armen
en beenen."
Peinzend staart de soldaat voor zich
uit, spuwt ter zijde, en schopt naar den
jongen herdershond, die zich bij den
overste heeft aangesloten. Zijn wraak is
slechts gering in omvang, maar daarom
niet minder gemeend...
„Nou, de leeuw staat op zijn kop,
knoop zit ondersteboven!"
Ten besluite van dezen brief een klei
ne anecdote van onzen dokter, die ook
al een origlnqel type blijkt te zijn. Bij
de keuring, indertijd, van de pas aan
gekomen opgerocpencn, sloeg hij alle
snelheidsrevords: „Wie sinds zijn laatste
herhalingsoefening geen ernstige ziekte
heeft gehad, gaat links staah. Wie wèl
ernstig zLèk is geweest, geen griepje of
verkoudheid of iets dergelijks gaat
rechts". Links 'komen 23 man, rechts
twee: „Drie-en-twintig man" goedgekeurd
twee man uitkleedcn voor onderzoek."
Maar nu heeft onze dokter een slimme
kerel, die hardstikke doof is, op de kor
rel. De man ligt in het ziekenzaaltje
Stil, heel stil, sluipt de dokter de trap
op, draait zachtjes de deurknop om,
duwt de deur een paar centimeter open,
en, fluistert: „Psst, Jansen, luister eens!"
Als door een adder gestoken, vliegt
Jansen overeind: „Ja, ja, wat is er, wie
is daar?"
Twee dagen later marcheert Jansen
in de troep mee. En mèt zich draagt hij
zes dagen verzwaard arrest.
Verspilling van benzine,
banden, olie, enz. is in dézen
tijd in strijd met het land;
belang I Wij rekenen op iiv
medewerkinggéén plezier-
iochtjes per auto of motor,
geen haastbestellingen aan
uw winkelier; kortom:
