DÉ PAALDORPEN
in de Kindèrzee
De dood 1
ebg£l<
Bij de Foto's:
75 jaar geleden vermoord door een
onevenwichtig tooneelsapler
Zaterdag 13 April 1940
Aan Java's
Zuidkust
Een merkwaardigheid
van Nederlandsch-Indië.
welke haar oorsprong
vindt in den tijd der
Oost-Indische Compagnie
Zaterdag 13 April 1940
Na George Washington de meest bekende der
presidenten van de Vereenigde Staten
De strijd tusschen Noord en Zuid
De president vermoord
Verteden Jaar hegft de Gouverneur Ge
neraal, jhr. Tjardta van Starken-
borgh, een bezoek gebracht aan de
paaldorpen hi de Kinderzee aan Java's Zuid
kust. Jbr. TJarda van ötarkenborgh was de
eerste G.G., die dezen tocht maakte.
Wij publieeeren hierbij eenige foto's van
deze zeer interessante nederzetting.
Aan het ontstaan van de paaldorpen is
een stu-k geschiedenis van Java verbonden
en men moet meer dan anderhalve eeuw in de
historie teruggaan, tot de tijden, dat de be
ruchte piraten op de kust van Java huis
den, om er iets van te weten te komen.
De zeeroovertj op de Zuidkust, waarmede
men had te kampen, wil een erfeni> van de
O.I Confpagnie. Met de Zuidkust bemoeiden
de heeren der Compagnie zich niet, daar
was voor hen "niets te halen, du*.... men be
schermde deze kust ook niet. De bevolking
moest zichzelf maar redden! En de bevol
king heeft dit gedaan op de meest radicale
wijzedoor het gevaar te ontwijken. Als
de roovers op de kust verschenen, trok men
met zijn bezittingen zoo diep mogelijk het
binnenland in. Het drassige kustgebied bood
geen gelegenheid tot normalen woningbouw
en daarom koos men" de paal woningeon-
struette. En omdat die paal woningen in de
ondoordringbare v 1 och W w **chen van rizo-
phoren (bako-bako), die men op den oever
^H'fhdt, van den wal uit onl>ereikbaar waren,
"rAoe.sten ze in dieper water worden ge
bouwd ten einde ze per
prauw te kunnen bereiken.
1 ,a n-gza merh a nd on t at ond
ter plaatse een vissehers-
dOrp, Oedjoog Alaivg, dat
zeventig jaar geleden geheel
afbrandde, waarna het meer
zuidelijk werd herbouwd
onder den naam van Moeté-
an (oester), welke naam
herinnert aan de parelvis-
if»cherij-vLsioenen van de O.I.
Compagnie. In werkelijk
heid hoeft men er echter
nooit parels van beteekenis
gevotjdcn.
Tegenwoordig lijdt de bevolking, die het
toch al moeilijk had (drinkwater moest
bijvoorbeeld op de kust van Noesa Kern-»
barngan worden gehaald en zelfs de doo>
den moesten op den oeverwal worden be
graven). nog extra door het in sterke maté
dichtslibben- van de Kinderzee, waarxio-rt»
de visehstand zeer achteruit gaat. Binnen
afzier»l>aren tijd zal de Kinderzee niet vee!
meer zijn dan een modderpoel.
Eveneens zal het waarschijnlijk niet
lang meer duren of het paaktorp-complex
in de Segara-Anafc (de Javaansche naam
voor Kinderzee) zal een stuk geschiedenis
zijn geworden, waarmede een wonderlijk
m<x>ie eiKinleressan-te -nederzetting tot het
verleden zal bet\ooren.
Steeds worden nieuwe huizen bijge
bouwd: 1. de vloer voor een nieuwe
„ril/a" is gereed. 2. Straattooneeltje
te Moeté-an, na een geslaagden
vischdag. 3: De handelaar in huis
raad biedt zijn waren te koop aan.
If ij komt bij voorkeur als het eb is.
4: De hoofdstraatn van het paal-
dorp Moeté-an. Op den xworgrond
eenige kampongbestunrders. Het
straatdek van gespleten palmstam-
men is beter geschikt voor bloote
roeten dan voor hooggehakte dames-
schoentjes. 5: De netten worden ge
droogd op speciaal hiervoor gebouw
de vlAeren, die bij elk huis hoort n
In de schaduw der netten stampen
de vrouwen de rijst.
"President Lincoln
Abraham Lincoln was de 16de in de reeks der
presidenten. Hij werd 12 Februari 1809 ge
boren uit een zeer eenvoudige familie van
Quakers in Pennsylvania Zijn geheele ontwik
keling kreeg hij in een half jaar op de lagere
school. Daarna begon- voor hem het harde leven als
boerenknecht, houthakker en winkelbediende.
Toen de winkel, dien hij had geopend, failliet ging,
begon hij voor advocaat te studeeren. In 1836
vestigde hij zich, na een oppervlakkige voorberei
ding, als zoodanig te Springfield.
Al spoedig kreeg hij meer bekendheid dank zij
zijn redenaarstalent. Men koos hem in het Huis
van Afgevaardigden, waar hij een der meest in-,
vloed rijke le^en werd, Mat slechts één doel voor
oogen had: de versterking van de bondsregee-'
ring.
Want in dezen tijd werd de eenheid van de Unie
ernstig bedreigd door de kwestie van den slaven
handel. Het was een strijd tusschen de Noordelij
ken, die tevens republikeinen, waren, eenerzijdf en
de Zuidelijke Democraten, die in het voortbestaan
van de slavernij een economische noodzakelijkheid
zagen.
Eerst naderhand begon Lincoln zich voor dit*
moeilijk op te lossen probleem te interesseeren.
Als eerlijk en rechtschapen mensch ging hem het
lot der slaven, die in zijn oog gelijkgerechtigde
menschen waren, ter harte.
Toen hij in 1861 tot pres.Ment werd gekozen en
tien Zuidelijke Staten zich van de Unie afscheid
den. trachtte Lincoln mét allen ijver de eenheid
te herstellen. Maar het Zuiden vorrpde een zelf-
standige „Confederatie der Secessionistische Zxii-
dclijk.- Staten" onder een eigerTpresident.
Lincoln weigerde de nieuwe regeering te er
kennen. Vergeeftrachtte hij in de rede, w aar-
mee hij 4 Maart 1861 zijn ambt aanvaardde, het
Zuiden van zijn goede bedoelingen te overtuigen.
Toen- 13 April de strijdkrachten yan Zuid Caro-
lina het in de haven van Charleston gelegen fort
Sumter aanvielen, deed Lincoln een oproep om
70.0(H) vrijwilligers en de burgeroorlog, die vier
jaren zou duren, was 'begonnen.. Nadat in den
beginne de Zuidelijken eenige overwinning^^1"'
hadden behaald, werden ze tenslotte definitief
verslagen.
Reeds in Juni 1862 vaardigde Abraham Lin
coln voor het territorium het verbod der slaver
nij uit. dat 1 Januari 1863 van kracht werd.
Dank zij zijn succes en populariteit werd hij
in 1864 voor de tweede maal candidaat gesteld
voor het presidentschap. Ditmaal kreeg hij de
stemmen van alle 25 aan de verkiezing deelne
mende staten, met uitzondering van New-Jersey,
Delaware en Kentucky; 4 Maart 1865 begon zijn
nieuwe ambtstermijn. Kort daarop, den 9den
April gaf zich de generaal der Zuidelijken, Lee
genaamd, over en daarmee was de overwinning
beklonken. Het scheen, dat voor Lincoln nu een
rustiger en gelukkiger periode was begonnen.
Maar, vijf dagen later viel het revolverschot,
dat aan zijn leven in dienst van zijn volk een
einde maakte.
John Booth was een van drie broers, allen too-
neelspelers. Hij en één broer leefden vooral van
den roem van den derde, die Johns gebrek aan
.talent moest doèn vergeten. Hij was een 26-jarig,
knap en teleurgesteld jongmensch, die meerma
len de rol van Brutus in Shakespeare's drama
Julius Caesar had gespeeld en zich ook in het
dagelijksche ley,en was gaan verbeelden, dat
voor hem een heldenrol was weggelegd. Toen
Lincoln voor den tweeden keer tot president
was gekozen, ging hij naar Canada, .waar hij te- 3
recht kwam in een kring van samenzweerders en
spionnen; daar ontstond het plan, Lincoln, dien
hij als dei? vijand van zijn vfik beschouwde, te
ontvoeren en gevangen te zetten. Toen een po
ging daartoe mislukt was, besloot hij den presi
dent te dood en.
In de beste stemtning was Lincoln met zijn
vrouw naar den schouwburg gegaan, vergezeld
van twee vrienden, een officier en een jonge da
me. Wat er toen gebeurde, laten wij^Emil Lud-
wig vertellen, die de prachtige biografie van Lin
coln schreef:
„I-angz^am naderde de moordenaar de loge.
Het liep tegen tien uur. Hij had tevoren iri een
bar een whisky gedronken, om moed te krijgen;
daarna scheen hij in den schouwburg slechts rus
tig toe te kijken; niemand kende hem. Nu treedt
hij_ tijdens het spel op den beambte toe, die voor
de buitenste logedeur staat, om bezoekers tegen
te houden, toont* een kaart, verzekert dat de pre-
sident hem met een boodschap wacht en wordt
merkwaardigerwijze toegelaten. In den klei-
Lincolns standbeeld.
-neri, tweeden ingang tusschen de -beide deuren.
werkt hij koortsachtig, sluit met een plankje op
een des middags gereed gemaakte plaats de deur
af, meet door de kleine opening in de tweede
deur nogmaals den afstand; dicht bij de deur fit
de president, naast hem z(Jn vrouw, dan de jon
ge dame, rechts de officier, dien. hij niet kent.
Daar de loge vlak bij het toonee! is gelegen, be
hoeft men, een sprong te doen, naar den welbe
kenden tooneeluitgang te loopen, daai^aa^het ge
reedstaande paard te springen en weg! Nu
moed gevat zooals Brutus!
In de seconde, waarin hij de tweede deur
opent en moet vreezen, dat men zich .zal om
draaien houdt hij *eeds de revolver tegen het ach
terhoofd van zijn slachtoffer, vuurt, ziet den offi
cier op zich afsprii^en, steekt met zijn dolk naar
hem, dat hij omtuimelt, stapt op de borstwering
voor de loge, wil op het tooneel springen, maar
daar blijft hy met zijn spoor haken in de vlag.
die hij zoo lang heeft gehaat, hij valt naar bene
den. vpelL-dat zijn been is verstuikt, richt zich
desondanks op. zwaait met zijn dolk, zooals hij
het zoo vaak op het tooneel heeft gedaan on
roept naar de zaal: „Sic aemper Tyrannisï" (Zoo
vergaat het steeds* den tyrannen!) Dim is h(J
langg de van schrik verlamde tooneelspelers ge
rend en verdwenen
Niemand Weei. wie dat het eerst heeft geroe
pen. Niemand had l>egrepen, wat er werd ge
schreeuwd, velen ontwaken uit hun schrik pas
door Mary's roepen; de tooneelspelers weten
niet, tot welk woord ze hebben gespeeld, men
vergeet, het doek te laten zakken.
De majoor in de loge stormt met zijn gewonden
arm naar de deur, voelt die afgesloten rukt haar
oi>en. doktere, officieren, gillende vrouwen, alles
rent .door elkaar, tol soldaten binnenrukken, met
de bajonet de toeschouwers dreigen en de ver
warring nog doen stijgen. De president, op een
stoel in elkaar.gezakt, bewusteloos, wordt opge-
beurd, naar bulten gedragen.
Tot zoover Emil Ludwig. De moordenaar was
ontvlucht en de politie vond hem na twaalf dagen
en nachten van rustel oös zoeken in een schuur b(j
Bowling Green in Virginia. H(j werd onmiddeliyic
doodgeschoten. Drie zijner medeplichtigen wee-4
den opgehangen, één wist naar Europa te ont
vluchten. t
Lin coins vrouw Mary, verfoor haai verstand
en stierf krankzinnig.
