WOUDRICHEM
HET WAAGSTUK
Haarlemmermeer
memorandum
Cantré, de onvers toorbare
'ri, a
MERKWAARDIGE GEVELSTEENEN
EEN OUD, AFGELEGEN STADJE
»'C TIOT-UeO*r-Olt
BOOT-IS-«*tl-HV«CHT
V-VAN-S0K6EN - %0
CUT 6.MJ -VEf-jfloS
EN daar zijn wc dan In Woudrichem, of
Veerkam, sooate hel ptoelsje In de teat
ran <te «treek beet.
Ken puffende veerboot beeft one van Gorkum
Mute— gebracht en netiwclijto ri)n we «e» land
at daar «<aM de Gevangenpoort voor one, oud,
Mr and, cn gctijk de bom van eon «od krijg»-
an vaak te getooid met ridderorden, zoo beeft
dew poort baar bewijzen van moed, beleid en
trouw In steen, sternen kogelt, <üe zorgvuldig ia
Zaterdag 20 April J9dt
-■ iHSHSS U"
De tijd is kort.
De dood is snel.
Wacht u voor zoratan.
Zoo doet gij wel.
Een der gevelsteenen, dié
te Woudrichem te zien zijm
wn proftagwnda konden hier natuurlijk niet lü
berusten. Men zou zijn mannen niet radbraken,
kn kij voixl er nets op.
Een srhip werd opgevorderd onder commands
v«mi keer Willem van IJzendoorn en een go»tol
mannen, vermomd als kooplieden. doch tot de
tandem gewapend, ging aan boord. En dear begoot
de co medio. Het schip kwam argptoos aanzeilen,
ctJsef de reis naar Dordrecht g+ng.'s N'actrt?r wierp
het voor Werkendam de ankers uit on den vol»
gervden morgen aeikie het voorbij do stad Gor-
kum, die in rep en roer.was. Want d4t schip wwtf
vijandelijk". Van de Gerkumecbe wallen speei»
den «ie kanonnen» dat het meer dan verschrikke
lijk ww, althans om te hoorem on te zien, maar
in werkelijkheid werd er, zooals <kit tegenwoor*
dig heet, mot spek geschoten oftewel weid er zoo
danig gericht, dat treffers uitgesloten konttan
worden geacht. Het was er slechts om begonnen^
dot ,,<le overkant", dus dc poorters van Wocr-
kum zouden denkep, <iat daar eon Hollandse ll
•chip kwam aangevaren. C
Nu bezat Woudrichem 'een voor dien tijd zeer
belangrijk recht, een watertol. Te Woerkum gin
gen dus twee schepelingen aan wal *p«n zich lij
Hendrik Hoort, den tollenaar te melden. Hcndrhc
Hoort kwam de poort uit. Hij had bet fijne g*>
voel voor onraad, da tdergelijken persoonlijkhe
den eigen is en plotseling vertrouwde bij het zaak
je «iet. Snel liep hij terug om de jwort te ««lui
ten. maar te laat, de mannen uit Arkel achter»
haakten hem en staken htm overhoopt Op een
gegeven toeken kwamen de „kooplieden" van het
schip te voorschijn, de wacht woixl overrom:|»efc?,
di' stad moest een plundering ondergaan en werd,
naar tijdsgebruik, in de asch gefegd. Het spreekt
rauwe) f. dat de mannen .vnn Arkel, om wie al)co
wa« begonnen, het rad ontgingen.
Nog altijd Ls men te Woerkum, eonigszln® ache
terdoebtig, gelijk de teekenaar moest orwtarvtol-
den. Teek* rvingen maker in Woerkum ls eer» ver
dacht werk, dat voor de politie wel degelijk moet
kunnen wonion verantwoord, ook al betreft het
eon bcGstenMvuuixllge oude poort.
Wie de |x*>rf na.rw tachtig bekijkt, ziet voor één
dor vensters een houten klos..Deze stamt nog int
«km dat er eon visseher boven cl»1 jioort wootv-
de. Men ziel deze kkween veek ptj Wo^rkumscho
buizen, /ij doen dienst bij bet hij#ehen van do
netten. De vtescherij is voor Woudrichem altijd
een der voormmiiuttc mktcletan van bestaan ged
weest
Tot de gixxrti' merkvvaardigheden van \Vou«lrf-
«bem behooren de oude gevels aan do Hoogstraat,
eon stille, b re cc Ie si raat, wn.ir men een betrekke
lijk g 11 k »t aantal ge volst oenen dicht bijeen atat.
Komt m«i ran die richting der Gevangenpoort,
«tan ziet men aan do rechterzijde ach t<-reen vol
gt ns de sternen. rertttehleViA»? «jk1 Harh*«n In <le
verguJck» Helm, 1G01; InMferdr, 1601; In den gul
den Engel, löUü.cm lp den ander. H10C. En
wanneer men zoo'n steen als diep van In de ver
gulde Helm nader hek ijkt.-ontdekt men tas verheu
gen*!*: <le steen is prachtiggoccmsewoortl, het
vergtihls.d schittert, de kleuren zijn scherp en
nieuw. Daarvoor is geea wenk van bovenaf non-
«lig g<-weent. De slager, die k\ «ht i>aml zijn t>e-
«Irijf uitoefent, heeft er zelf „aardigheid" in zoo'n
kostelijk stukje oud bezit in goeden staat te hou
den. Dit geval staat niet op ziehr.elf. T>e Woer-
kummws zijn trot.sch op hun Hoogstraat met
haar typische stemming, haar oud.- gcy< Is m< t
«te prachtige metse 1 noaaiekendc collectie gevel-
statwn. waarin ook nog wijsheid .staat te lezen.
Aan «h? linkerzijde van de Hoogstraat ziet men
ren steen irflot een opschrift, dat in tie hed*-ixtactgw
sche s[*-liing aldiw? luWit:
W«>u<lnchcm is over net algemeen dus »x>ixieh-
tig met zijn oud bezit geweest, behalve »ia.n m<-t
«tan Hoftorurr; dien men de vorige eeuw heeft af-
gebroken en mei bet stadhuis, dat men ongeveer
honderd jaar geleden op bejKKild ongelukkige wij-
ata ..genuwk riiiseenl" heeft. Lüj dion Hoft-vren Ix1-
vorwUu zich de „v lach banken", die nu ai ««start
nicn«< bewbeugenis zijn verdwenen, doch .r»og al
tijd »w«'t $le plaats, waar ie Woerkuntmers elkan-
wen, oivunoeten en- de diugeP vun fhp «log
bespreken ..de viscbbankDo". Op d«ae. plaats
«eb iet de Woerkumsche A»pr d ikw.dk>. «ta cc ris te
pijltjes af
Vervolg op pagina 12)
Wi> bet allemaal precies tril weten, kan zijn Jicht
opstaken in het boekje Oud-Woudrichem van wij-
fru «tan heer J. L. G. Kmgmans, die als oewkge-
Bte«ecretarU van Wo«idrichom veel
«taundig« omtrent bet plaatsje daarin beeft ver-
•UMtf. Maar wij blijven nog een oogenblttt dte
€f#«ng«ti}>ooi"t bekijken, terwijl de teetkenooj* er
taj» besta krachten aan besteedt.
Deze poort hoeft haar gecscbiedenifi, Waarven
Wij toch een episode willen vertellen.
Men weet, dat er in onze historie tusscben veer
schillende stede*)." gewoonJijk omwille van—gra
ven en andere hoeren, nogal eens ongenoegen ia
geweest. Wij drukken ons voorzichtig uit. Het onv-
getkoogen waa allot minst Platonisch, bet was
mom* meer daadwerkelijk. En daar was dan, tang
getattan, Willem IV, graaf van Holland, die, on-
fenoegen hebbende met heer Jan van Arkel,
eenijta k rijgngeva rvgerven ran Ark el te Wowlrl-
«tam had doen of «luiten. Deze gevangenen zou
tten op de Galgcwaard „op ratten geset" oftewel
geradbraakt worden, een bewerking, die zoo ge-
«NMcèneerd wm, dat nuu haar van het tegenover-
ÜCffMute, vijandelijke Gorkum sou kunnen volgvA.
MtNA hield vroeger ran drt «ooct paedagogtaebe
voorstellingen, ai kan men zeggen, dat deze din
gen beden ten dage in gemoderaiseerdien vorm
ikog voire van verdwenen zijn.
Heer Jan van Arkel en aijn gehcele minteterte
we dan In Woudrichem, ef
sooaks bet plaatsje in de taal
De Gevangenpoort Ié Woudrichem
gun, UeleW «a
trouw'ln stwn, aternert kogcL% <Bc zorgvuklig is
Se aoüe muren rijn gemetseld. Neen, ween niet
aoo naïef te getaaven, dat zij er tijdens een bom
bardement met duUeJacEÜ kraebten mt—zwttre
bambaaixien tegenaangeseboten rijn en dtat rij in.
het «teen bleven steken. Dat deden (ie kogels uit
Sten tij» niet. Bet te keurig metselwerk, maar
tech «raagt de poort baar steenen ridderorden me*
eere. Woerkum beeft werkelijk zijn strijd en rijn
belegeringen gekend. En wanneer deze poort des
bezoeker van den Gorkumachen kamt een indruk
wekkend eocbet van oudheid trlcht te suggeiee-
r«i. liegt rij geenszins, want Woerkum Is inder
daad oud. Het behoort tot de oudste steden van
ons laad. Volgens een overlevering sou de H. Suit-
bertus, reisgenoot en medewerker van biescbof»
WBtcbrord of> deze plaats reeds op bet ehwie der
zevende eeuw een kerk of kaftel hebben gesticht.
Veel schimmen der historie waren in dit plaat».
je raad. Voor beden zullen wij zerTaten rusten.
Vaderdag 3» Apt* 1*40
n met een
nacht ver-
Vervolg van pagina 10)
Daar sloot al* een klamme wade de
dichta nevel om zijn gloeiende slapen;
aan v«eei-skanten van de stille lanen,
die hij opsfocjit, glommen vochtig de
kale boomstammen. In het onrekere
lantaarnschijnsel flonkerden met dui
zenden lichtjes de druipende takken,
waarlangs de verzadigde druppel* om-
laag gleden en met dof geluid uiteen
spatten op het dichte bladerendek, dat
onder de boomen lag gespreid.
De trtestige herfstavond pa*te "bij
Tom's droefgeestige stemming; traag
en onwillig wendde hij zijn schreden
huiswaarts. Om nog even langer met
Zijn gedachten alleen te zijn, wilde hij
om het huis heen naar den achtertuin,
doch. zijn moeder hoorde zijn «tap op
het grintpad, deed een raam open, in
formeerde:
Tom, hoe was het?
Een auccee, moeder dat was te
voorzien..»
Hij antwoordde kortaf, bang, dat zij
haar verwondering zou uitspreken,
oendat hij buKcn bleef dralen, doch
door haar moederlijk instinct geleid,
weerhield zij de opmerking, die haar
inderdaad op de lippen lag. Zij vroeg
niet verder, trok het venster toe,
•choof het gorden ervoor en wendde
zich met een zucht af. Zij had sinds
lang vermoed, dat Tom zijn eenige
hoop had gevestigd op den da gel ij k-
•chen vertrouwelijken omgang met
Jetty om op den duur haar hart te
winnen, en jdbrt daaraan zou nu waar
schijnlijk een einde komen, hetzij, dat
tij In het buitenland haar studie voort
zette. of tan verschillende zijden uit-
noodigingen ontving om haar mede
werking bij concertgn te verleenen.
Het was vneeseiijk zielig voor den jon
gen. die nu eenmaal zijn zinnen op het
meisje had gezet.
Zwijgend wisselden moeder en doch
ter een bekommerden blik hy komt
er wel over heen, bew eerde het zusje
eindelijk; de oudere vrouw sprak haar
niet tegen, doch ze waren er geen van
beiden van overtuigd.*
In Zijn misère was Tom er dankbaar
voor. dat zij hem met rust lieten, hem
niet dwarsboomden in zijn verlangen
naar eenzaamheid. In den tuin, van de
buitenwereld afgefloten door muren
van mist, was hij veilig; geen verlichte
vensters zagen op hem neer, geen
stemmengerueht kwam hem «.oren,
terwijl hij daar mei de brokstukken
van zijn jonge leven in zijn handen
stond en onwennig trachtte de scher
ven weer aan elkaar te passen.
De stilte rondom had een weldadige
uitwerking op hem; hij werd geleide
lijk kalmer, stak een sigaret op en
dwong »cfc ertoe Zijn gedachten te
ordenen. Het uitgangspunt was
Jettie, steeds weer Jettie het
was hard alle hoop te moeten
opgeven, maar bij stond voor het
feit, dat ze baar bestemming had ge
vonden en dagelijks meer door
nieuwe belangen in beslag zou wor-
cfen genomen, die haar van Tiem zou
den verwijderen: had de beroemde di
rigent haar niet reeds een toezegging
gedaan voor een concert in het bui
tenland onder zijn leiding? Haar
thans nog zijn liefde te bekennen had
geen nut; hij nam zich integendeel
voor met geen woord tegenover haar
t£ reppen over de groote teleurstel
ling. die zyn deel werd.
Maar h\| was ook niet van plan, om
lijdelijk te blijven toezien, hoe ze
hom ]angzaraffi maar zeker zou ont
glippen. Veel liever trok hij er tue-
schen uit, liet zich alsnog In aanmer
king brengen voor de opdracht in In-
die, die moeder hem zoo leede had
zien weigeren... om Jettie's wille. Mis
schien was dat een oplossing; ze had
den er nog geen ander voor gevon
den, konden niet op dreef komen.»
Moeder zou hem natuurlijk missen,
maar ze had gelukkig Charlotte nog
over en was trouwen* zelf «ie eerste
gewikt om er bij hem op aan te
dringeij^ dat hij de schitterende kaus,
die hein werd geboden, met zou laten
voort"igaan. Het was bovendien
slechts een kwestie van eenige jaren;
als het werk was uitgevoerd, kwam
hij weer naar Holland terug. Hij ver
loor zach in gepeinzen, was zich niet
langer vin zijn' omgeving bewust;
voor zijn doelloos rechtuit starende
oogen vormden Jettie's gelukkige ge
zichtje, zooals hij het het laatst had
gezien en een weelderig tropenland
schap. een verward visioen.
Vv'attig gedempt door den mist
kw am een claxon-signaal; een wagen
stond stil.... Jettie kwam thuis met
haar ouders. Hij hooide, hoe zijn moe
der de voordeur opende, hen geluk
wenschte met den goeden afloop; nu
moest hy ook naar binnen. Het was
al bar genoeg, dat hij daar straks was
weggeloopen zonder afscheid te ne
men... als hy nu wegbleef, zou hij
heelomaal een figuur slaaa! Hij voelden
er weinig voor om voor bet voetlicht
te komen, doch verzamelde al zijn
energie, gooide zijn hoofd in den nek;
vooruit dan maar!
j -
Jettie wam hem voor; de tuindeur
ging open en haar rank figuurtje toe
kende »eh op den drempel af tegen
een achtergrond van warm-oranje,
lichtschijn. Zij liep hem aarzelend te
gemoet, tastte in het donker naar zijn
arm en legde, voor bet eerst bevangen
ln zijn tegenwoordigheid, sender
woorden te vinden haar kleine hand
op de ruige, vochtige mouw van z|jn
Jas.
Haar houding, de vertrouwelijke
aanraking, brachten Tom volkomen
uit zijn evenwicht, beroofden hem
oogenbükkeüjk van zijn moeizaam
verkregen zelft>eheersching. Meege
sleept door een niet te bedwingen im
pute stortte bij plotseling, al zijn voor
nemens ten spijt, zijn lang opgekrop
te gevoelens voor haar uit: zij moest
zijn Vreemd ►gedrag van daareven
maar door de vingers zien; zij begreep
immers fFel, dat hij zich om harent-
wi'le oprecht verheugde oreade white
terende -W'Uas, wwrqp »y de vuur,
proef had doorstaan!
Doch wat voor haar het begin vat
JMOSenaar-kmphaari
riJ« lieTsrrn »r-
«achtiugen den bodea te. Altijd wat
hij Kijven hopen, haar eens de rijn*
te mogen noemen; m rij in een an
dere sfeer werd ngfiuaiin en daar
door op den duur Ute rijn p«x»
kring sou verdwijnen, awest htf te-
al and doen Tan die aaetr llluste.
Tom, mi Jettie eindelijk met Ml
ontroerd, berend stemmetje, dat m
naifneiyks als haar eigen herkende.
Tom, is het heuaeh «raar, da je vnn
mij houdt en win-,a heb jé sni
dat niet eer gesegl? I
Mistroostig trok de jonge man rijn
schouders op.
Wat sou lk er mee hebben ba
reikt? Je geeft tramess toch met aft
mij op die manier»
Met een gelukkig lachje kwam
een stap nader: rij Sten« au vlak
hem hij roek ten geur v»n
haren, vermengd teM dirk ras de halt
vergane 'bladeren ander hun voetea
en haar nabijheid gaf teem een rna«
wrang getukagmeL iq noemde a«a
naam met een litanea klank in team
ateen, wei vacht:
In da ééne i
«oen alle bitjhrid
dat ik je niet
is het me opee
dat ik juist alleen sa jou geef
die manier!
Z»j hi^d den remdOen Jongen ad
In bedwang en Vervolgde schalks-,
Nu ritten si teter suf de mank
Jijkbeid. da ju blijkbaar geen Ka
Vunstenartai vaa naam. sooate dj
thans mag hopen eeas «e worden, at
vrouw wilt hebben, ef sou je ted
waagstuk aandurven?
Tot eenig antwoord aam hij has
beide handen in de sjjne en legde a
op rijn borst; tJJ voelde onder haal
vingers het hameren van rijn hart
dan sloten zijn armen «oh vast «ng
haar heen en drukte hij haar
zletr aan in e*
nemende omhelzing.
ay afviel, a
Tom.
Vervolg va» pagina 9)
Wij hcWien dc moeite genomen eens
een vergelijking te maken iussohen liet
werk, verbonden aan de drooglegging
van <tan Haartammtnneeipolder
(18.525 ha.) destijds een werk,
waarnaar de belangstelling van ganseh
ons volk uitging en de drooglegging
vaan de Zuktarzee (217450Ü ha.,). En
•'«laarbij zijn wij tot de verrassende c-y-
fèrs gekomen.
la totaal hoeft de drooglegging
Van den Haarlenufierineerpolder
13.798.377 gekost, hetgeen neerkomt
op 7 ton per 101)0 ha. Van dit
bedrag werd door verkoop van den
gn>n«i en amtofe baten direet 8.030.031
terug ontvangen. zoodat de droog
legging in het geheel slechts
1 412.115 aan het Ryk heeft gekost.
De Wieringermeerpolder groot
20.(100 h a heel t rond 83 millioen ge
kost of ruim 4 millioen per 1000 ha.
De NO. polder groot 47.GOO ha. zal
ongeveer 124 millioen kosten of 2.0
millioen per 1000 li a. en de beide Zui
delijke polders groot 150.000 h a zul
len, naar schatting, nog 400 millioen
vergen of eveneens 2 0 millioen por
1000 ha. Bij al deze kosten zullen npg
moeten worden gevoegd de 200 mil
lioen, die de Afsluitdijk heeft gekost,
zoodat men in totaal voor de 2I7.G00
h a. droog te l<*ggen |x>ldrrs op 807
millioen rekent of 3', millioen
per 10(10 ha.
JBn dat is precies vijf maal zooveel
ah de kosten per 1000 h a. voor den
Haarlem inermeerpolder, ««aarbij dan
nog moet worden aangetrekend, dat
thans van verkoop van grond geen
sprake zal zijn.
De^iHaaiieni mermeerpohler, hoewel,
nxuls gezegd, niet in de eerste plaats
droogegelegd met den opzet land te
winnen, Is een voordeelig zaakje ge
weest, want de min 4 millioen daar*
aan ten koste gelegd in er ruimschoots
uitgehaald. Men mag hopen» dat het
nageslacht dit over de drooglegging
van du Zunicrze© ook kan zeggen.
Jozef Cantré, «de meesterlijke Belgische
houtsnijder en beeldhouwer, is een onver
stoorbaar man. Wintersavond* zit hij ge
bogen over zijn werktafel en Iwj kerft met de
gu-de zijn verbeeldingen jn hel hout, de pren
ten, welke zoo menig Vlaamsch en Neder-
litndsch boek groot er luister hebben gege-
ven. In den zomer werkt hij het liefst zoo
lang mogelijk in zijn atelier even buiten
Gent, hij hakt er den harden steen of snijdt
l>eeWen uit hout. CantHé is een onverstoor
baar man.
Dat is gebleken in den vorigeo oorlog, toen
Bdlgië het slagveld van Europa was. Cantré.
woonde op het Vlaamsche land. Hij b'.eef
er zoolang hij kon, maar toen op een middag
een obus in zijn tumtje neerplofte, zei Can
tré tot zijn vrouw: „We gaan naar Brussel".
En zij gingen met hun zoon. Te Brussel huur
den zij een woning, maar alvorens het huis te
betrekken liepen zij bij vrienden aan. In het
tegenovergestelde stadsdeel kwamen ze bij
den letterkundige Maurice Roel ants, die sa
menwoonde met den schrijver Karei Deroux.
Ruim behuisd waren de^feexie gezinnen niet,
maar in tijden van nood is er altijd plaats te
vinden. De Cantré's vertelden, dat ze naar
Brussel waren gevlucht, omdat er een obus
-in hun tuintje was gevallen. Ze hadden een
woning gehuurd aan het andere einde van
de stad. De vrienden hadden elkaar in lan
gen tijd niet gezien, zoodat e> veel te vertel
len was. De monden stonden niet stil, de
klok evenmin. Het werd te laat om nu nog
weg te gaan. Dc familie Dermix stond haar
kamer af. zij stelde udi tevrede
paar stoelen voor den nacht. Dc
streek en de nieuw*' dag kwam. Jozef Cantré
had het druk overdag en 's avonds kwam hij
thuis om te praten met Roelants en I>erou\.
.Ze praatten uien achtereen en weer was het
te laat om de Cantré's te laten «>pbreken. De
I^eroux zochten hun stoelen op. cta Cantré's
sliepen dankbar in hun bed Dat duurde zoo
een paar dagen, totdat Cant re'v vrouw schuch
ter opmerkte: ..Maar Jozef, wc kunnen hier
toch niet blijven?"
Verbolgen riep Jozef: „Maar mensch. wat
wik ge? Hebt ge het b»er soms niet goed?"
Toch zijn ae dien dag naar hun woifing te
Brussel getogen. Jozef Cantié is eet» onver
stoorbare kerel. Hij zelf verlek het verbaal
met kennelijk genoegen, Maurice Roelants
vertelt het me* smaak en Karei Leroux ver
telt het* zonder een igen zweem vaai haatdra
gend? veld.
