urn
H-
De gasoorlog in de oudheid
Het land, waarop thans het oog der wereld is gericht
Rb. e 'fM
Van provincie van Denemarken
tot onafhankelijken staat
Eenige zijner groote figuren
i. vH
JÊ
Het dorp met den langst en naam ter wereld
Za terdag 27 April
Noorwegen
De ffebcurtciUs*en Ier toetste woken zijn
een nieuw bwwtf* Mh hetgeen de geschie
dend* van Kovrwepcm reeds meer dan ems
heeft te dien ffaevcn: de afzijdige hg (ging
vmn dtt Jond in -een uithoek van Europa
heeft het nooit kunnen beschermen tegen
de woelingen, die het overige Europa in
den loop der geschiedenis hebben beroerd.
DE geschiedepte van Aft Jawl Tan hengen en
f jonden is aeer oud ©n aeïfs n-anneer men
de oudste geschiedenis en de Germaan-
•nhe volksverhuizingen - flie zich, overeenkom-
«tig het karakter van Noorwegen hoofdzakelijk
«an zee afspeelden, zooals de bekende voorbeelden
▼au Vikings ^r> Noormanrnen bewijzen buiten
beschouw ing laat, k'an men toch nog op een dui
tend jaar Noorsche geschiedenis terugzien, begin
nende met de regeering van koning Olaf I, die in
995 het Christendom Invoerde. In de 14de eeuw
ging de kroon van Noorwegen «over aan de Zweed-
•che -dynastie der Polkungs en sindsdien was
Noorwegen geen souvereine staat meer. In 1397
kwam een „Unie" tusschen de drie Scandinavische
«taten tot stand en toen de2e kort daarop werd
«nöwmden, werd Noorwegen eenvoudigweg een
provincie van Denemarken, met behoud evenwel
van zijn oude Standen-afvaardiging, het Storting,
•n den titel van koninkrijk.
Na de Deensche
de Zweedsche heerscKappij
Pouwon lang bleef deze toestand bestaan en
Noorwegen deelde In alles de geschiedenis van
Kopenhagen: reforma tie. godsdie ns toorlogenre
naissance. Aan het tydperk der Zwoddsche we-
reMheerschappU onder de Zweedsche "koningen
öustaaf Adolf en Karei XII, had Noorwegen dus
geen doel; maar toen in 1S14 na de Fransche
cverheersching Europa opnieuw werd ingedeeld,
"Werd Denemarken, dat Napoleons bondgenoot
was geweest, „bestraft" gn deze straf besfond
hierin, dat Noorwegen door het Weensche Cob-
gres aan Zweden werd afgestaan"; formeel en
Juridisch werd deze Eweedseh-Noorsehe Unie
door een votum van hot Noorse he storting be
krachtigd.
Bijna een eeuw lang bleef Noorwegen nu met
het lot van Stockholm vertoonden, voor de twee
de maal In zjjn geschiedenis. Maar in het begin
van deze eeuw was het nationale bewustzijn van
het volk zoo sterk 'geworden, dat er een streven
napr onafhankelijkheid ontstond. Daar „de staats
rechtelijke grondslag van de t'nie met Zweden
in 1814 een besluit van het Storting was ge
weest, kon in 1905 op grond van een nieuw be
sluit van hetzelfde huls dat nu reeds lang
geen standenkamer meer was, doch een demo
cratisch gekozen parlement de onafhanke
lijkheid worden geproclameerd. - -i
De konmgsl&tize
De kwestie van jb koningskeuze had bij
na tot een ernstig diplomatiek conflict geleid.
De Duitsohe keizer "Wilhelm II, die, evenals zijn
ambtsvoorgangers gaarne zonen van Dultsche
irstelijke families en zoo mogelijk Tan zijn
«gen geslacht, de HohenzoUerns op de klei
ne Euro]>eesche koningstronen zag. poogde het
Storting in dien zin te betverken, dat het een
der talrijke aiwbilooze tweede zoons uit Duit-
schc vorstenfamiliea tot kondig- zou kiezen. De
toenmalige koning van Engeland, Eduardf Vil,
werkte dit echter tegen; reeds toen was de Npor
^feche kust dus van groote Strategische en diplo-
.matleke beteekenis. De kroonpretendent^ dien
hü naar voren schoof, wa& zijn schoonzoon prins
Karfel van Denemarken, die in met Etfü-
ards dochiör Maud was gehuwd. Zoo verstre
ken de zomer en de herfst van het |^ar 1905.
Het Storting Ac Christiania r(tUunsfeOsjo> aarzel
de en achter de coulissen hielden de diplomatie-
ke schermutselingen aan. Eindelijk, in Novenu
ber, viel de beslissing en wel jen gunste van
den „inheemschen" pretendent, die door Edu-
ard Vfl werd gesteund. Prins Karei van Dene
marken, twee, jaar jonger dan zijn broeder,
kroonprins Christ iaan van Denemarken, werd
in de huitme dagen vafi het Jaar 1905 in het slot
van Ohrtstlania, egji bouwwerk van de Zweed",
ache koninkiyke familie Bermirïottc, tot koning
van Xoorwfegen gekroond. Hij 110m den ouden
Noorschen naam Haakon aan.
De organisatie van den staat
Daarmede Was Noorwegen voor de eerste maal
sinds 6f*D jaar weer een onafhankelijke staat ge
worden En nu zette het zich aan zijn. geweldige
taak: een staat te organiseeren. een bas tuur, een
leger en een cultuur te scheppen. Alles- moest
-nieuw worden gevormd, zelfs de taal: eeuwen lang
was de wetonschappciykg en schrijftaal van het
land het Deenseh geweost. Slechts de boeren en
de visschers op het land hadden een eigen dialect
gesproken, bet eigeniyicc Noorsch. een oeroude
Noormannen taak Nu werd er een „nieuw •Noorsch"
ontworpen; een nieuwe taal. gebaseerd op het
wude boerendialect, doch totaal gemoderniseerd.
ïbsicn en Bjdmson, de beide groote -dichters
van het Jand, legden den grondslag voor deze
taal. Thans is het Nieuw-Noorsch de officieel#
Ismkiaal, waarin de kranten worden gedrukt
en het schoolonderwijs wordt gegeven, terwijl
het volk nog altijd het oude dialect spreekt een
IwAwiil «dus, die zee*; voél overeenkomt ven»
loont met Zwitserland, waar het Hoogduitse ft
een -der -officieele talen is en het „Sc-hwyzen»
dtbtnch" «door «een deel van de bevolking wordt
jpesprokerr.
Wat werd bereikt
T In de 35 Jaar, die Noorwegen thans zelfstandig
is. beeft het kleine land ontzaglijk veel gepres*
tewfl. In sociaal-politiek en cultureel opzicht be*
9»Aort het tot de meest ontwikkelde naties ter we
reld. De wetenschappelijke en artistieke prestaties
van het land worden algemeen gewaardeerd, everv
ols en zeker niet in de laatste plaats iiie op
sportgebied. -Sedert 1935 wor^t Noorwegen gero»
geeKl door een linksche arbeiders- en boerenre-
peering, onder leiding van^tëtf voormaligen hout»
«ïtoeider Johan Nygaardsvold, den thans bO-jarh
gen leider van de Arbeiderspartij. Nn ga udsvoUl
wordt beschouwd als Noorwegens grootste politi
cus van de korte periode sinds de onafhankelijto-
heidfaverklaring. De minister van huitonlamlsche
zaken. Halden Koht. taalgeleerde en hooglceraar
aan cU- Universiteit, is pas in den allerlaatsten tijd
bekend geworden, terwijl /.ijn ambtsvoorganger
Mowinckel Noorwegen jaren lang in den Volken
bond vertegenwoordigde err veel bijdroeg tot de
internationale reputatie van df«n jongen staat.
Een vierde figuur, die dient te worden vermeld,
is de groote jurist A. Hammerskjöld, ju#en lang
griffier van bet Permanente Hof van Int» rnatio-
nale Justitie te 's Gravenhage. de hoogste juri
dische instantie-ater wereld, een man van zeer
groot aanzien in diplomatieke en volkPnm-hlelijke
klingen. Al deze namen en nog andere zullen in
de komende weken op ieders lippen zijn. want
Noorwegen i£ opnieuw, voor het eerst sedert zijn
onafhankelijkheidsverklaring 35 jaar geleden, tot
tooneel Van historische gebeurtenissen geworden.
jfatning U no kon VII
Zaterdag 27 April 1946
ONZE TIJD wemelt van moderne
frtrljrfcmtodelen. Gassen, dam
pen, gifboou.ni en, rookgordij
nen, uc zijn kenmerk end voor den mo
dernen oorlog. Telkens hoort men, dat
er weer wwt-»ie%iww werd uitgevonden
en er het een oTahdw ïrord uitgedacht,
dat nog meer ..up to bleek te
zijn, dian alles wat tot nog stoc ter ta
fel werd gebracht. Deae noodlottige
strijd in -de lucht, is echter niet nieuw,
reel© voor duizenden jaren werd u!*
gevoerd, séj hot dan ook niet met de
technische volmaaktheid, die kenmer
kend is voor onze dagen
Een „keur** van gifgassen en verrlef-
gfcngsstoffen prijken thans op de lijst
der oorlogsmaterialen. Mo»ter<tg»«,
pemtof, phoflgeen, arsiiven enz. k«igen
getuigenis af van 's mensehen b»xxzen
aard en verbluffende vindingrijkheid.
De eerve verbinding moet de andere in
gjfUgheid «oi destrueereude kracht over
treffen. De aaheikunde is een noodlot
tig pad ingeslagen en de chemici 2ijn
ruoielooe in de weer om hier of -daar
nog oen andere groep te „subatkuee-
ren*', orm de verbinding nog giftiger of
zooate het heet „weitoamer" te ma
ken.
Naast de kwestie, waar het einde
Van dezen wedloop *ocb «al liggen, in-
tereewert ongetwijfeld de vraag, wan
neer de meosohtoeid met een ^nrgolijk©
fatale bestrijdingswijze toegrmnen is?
Met zekerheid is dit niet te zeggen,
maar voor de banc! ligt de veronder
stelling. dat de inensoh de allereerste
treurige ervaring van de versperrings-
kraoht door rook en damp" heeft opge
daan, tijdens «ware branden en vulka
nische uitbarstingen
Dïkke rookwolken verdreven 2eHs de
moedigste redders... men moest ach
teruit, niemand bleek l>e»tand tegen
dit aanvalsmiddel dat tot in de diep
ste diepte wiwt door te dring<«n. We3-
dra wend de verdrijvende kracht Van
rook en roet toegepast tijdens de jacht.
De prooi werd uitgerookt en kwam ten
laatste proestend, hoestend en half ver
blind voor den dag..."
Onze eerbied waardige planeet gaf
hier em-daar ook een wta^tjv van rook-
versperring. Iedere vulkanische uit
barsting werd meestal voorafgegaan
(Koor het periodiek uiitsiooten \ian gif
gassen en scherpe dampen. Mcosch en
dier vluchtten voor dezen doodsadem.
Haephestos wier}» dan de asch van zijn
smidse gloeiend naar buiten, zeiden
de Ouden en niets was bestand tegen
deze uitwerking.
Aan dergelijke ervaringen ontleen
de de meanseh het denkbeeld van den
gasoorlog.
Dc eerste vreeset ijkc toepassing
Het eerste bedrijf van dit drama der
menschhcid speelde In het oude Grie
kenland. In dit complex van staatjes,
waaruit eens de roerige ^Balkon gebo-
rem 2sou worden, ging men eifcafedèr
herhaalde malen te lijf.
Athene, de stad van lamst, refhori-
ca en sport, werd besprongen door ja-
loerscbe buurstaatjos. De vijandeiij4ce
benden trokken hat uchoooe AUicn bin
nen en weèdra was de toestand binnen
de wallen van de hoofdstad vrecsHiJk.
Overal lagen de lijken. Mijlenver ver
spreidde zich de stank der ontbinding.
Hier en daar klonk eerst bedekt, maar
weèdra luid, de angstkreet ,vde piest, de
pest"„.„ Toen werden er kt bet kamp
van de belegeraars „maatregelen" ge
nomen. De besmetting moebt niet uit
de stad naderen tot de vlakte. Welke
maatregelen er wenden getroffen,
meldt helaas de geschiedenis Biet,
maar «eer merkwaardig is het rer-
schijnsel, dat men terzelfder tijd van
hot verdrijven van de vijanden 4k>or
brandende zwavel hoort. Wy mogen
onze fantasie niet %e sterk laten wer
ken, maar ligt het niet voor de hand
te veronderstéllen, dat de belegeraars
tenten en kleeren met brandende
zwavel hebben ontsmet en bij «We ge-
Jegwiheid. hoestend en half bedwelmd
tilt de tenten zijn gesneld?
Sinds dat oogentolik hoort men van
systematische bestrijding door smeu
lende zwavel. Toen koning Arohkia-
mus II het boleg had geclage» voor
Plataeae en'deze insluiting niet vol
doende s*cl vorderde, besloot hij de
weerspannige bende uit te rook en.
Groote metalen bekkens werden onder
de wallen opgesteld.
De wachters op de muren zagen de
ze toebereidselen met ongewone be
langstelling. Als rechtgeaarde Grieken
dachten zij direct aan een massale of-
ferarole, niet, omdat zij of de tegen
partij zoo bijzonder vroom van aanleg
waren, maar omdait dergelijke plech
tigheden in Hellas onontbeerlijk wa
ren en meer tot de publieke vermake
lijkheden werd gerekend. Gfe-le steen
blokken werden aangedragen... Wel
dra verspreidde zich een verstikkende
damp, waar de arme belegerden ueer
door gehinderd werden. Onmogelijk
zou een dergeiyke gave den goden
aangenaam kunnen zijn... dus moeet
het wel zijn om hen"te hinderen en tot
capitulatie te dwingen'. Weldra werd
de toesthnd onlhouKÏbaar en aldoor
wervelden vreeselijke dampen over de
muren. De dappere Plataeërs moesten
«ieh weldra op genade of ongenade
overgeven... helaas dit bleek destijds
het laatwte te zijn. want erg vergevens
gezind was men in die oude tijden ook.
al niet.
Deze episode is zeker een der eerste
krijgsbedrijven, die met gas werden
bask»obt. Dit voorbeeld van overweldi
ging «ou echter spoedüg navolging vin
den.
Cleon, een rijk geworden leerlooier
Athene, die, om in de termen van
et vak te blijven, buitengewoon goed
van den tongriem was gesneden, wint
zijn stadgenooten te os'crtuigen van de
noodzakeiykheid een aanv al op het na
bij gelegen Boeotië to wagen. Deze
slimme bewoners kregen weldra de
lucht Tsn écrgrfijkc pten-ncn. KJ Dc.
liuim nachtten zij d« aanvaMers of ew
reroleii 2e „tapen den wtnrt" teperaoet,
lUidt brandende posten nva-rcl ia de
hand. De Attoeuecs leden een t
ke nederlaag. De aach Ha
bleek aberker te zijn dan bogen, pij
len en ftootdegens.
Zoo heeft «m aveldamp omtoetwi* het
eersigeboortereeht onder de gftgemen
en dit Duivelakind nou In den loopder
tijden nog met veie broertjes en ansjen
worden verblijd.
Inmiddels blijkt deze eerstedlng In-
derdaad een funeste werking op ons
lidhaam en speciaal op de elijmvlieaen
te hebben. Het gws ia «waar en wer-
vctt errer den bodem, waarbij het na
Inademii^ een hevige prikkeling in
heel en longen veroorzaakt. Het adebt
bovendien een onbeschrijflijke verwar,
ring in den troep, de soktatea, die er
voor het eerat kennia mee maken. Ta
ken volkomen de kJote kwijt,
kers bestonden destijds niet...
stens gebruikte men ter bescherming
een vochtigan doek. Men stond tobaeil
weerloos tegen dit strijdmiddel,
vei werd nu een seer gewild
materiaal. Bij het beleg van Syracaso
maakte men er een overvloedig ge
bruik van. Overal werden t
nen op het zwavelhoudende
deae dampen getraceeerd.
Archimedes leidde destijds de
«ging. Toch hebben de vasthoodeode
legioenen zirft niet van het eiland la.
ten rooien, wam toen de stad, na een
heldhaftige verdediging viel. werd de
geniale strateeg en zwavetetotoer te
midden van zijn instrumenten gedood.
Een eenjgszins onwaarschijnlijk ver-
haal van een „gasaanval" kwen wij
bij Rutmxhtm. Hij beschrijft, dat de
veldoverste Setorijs, de Barbaren wp
de vluc-hl dreef, door zijn soldaten te
bevelen, flmk stof op den weg op te
werpen. Deze stofwedken zouden oor
zaak zijn geweest van een «veibaaste
vlucht. Meer verklaarbaar is irumid-
deis. dat de sdimme taetioas het sado-
ren van een snelle en zeer drieste rui
terbende heeft willen suggereeren, die
op de arsetooze Bartvaren .,afskè\xn".
Gelukkig dat ze niet het «ogenblikheb.
ben afgewacht, om de aanvallers va#
nabij te kunnen .observeèren. r
De gasten werden gifliget
tvrrkzaarit
In dc 13de eeuw leefde de Arabisch#
krijgskundige Hasaan Abramma. HU
fabriceerde een soort ras*- «u gashen»-
men van groote i csksaainhcld. Real.
fmr «oa sterk «ssegieumhoodeed
erts wetd met opbaa, Magsel. HJn.
ofte en nat stroo *rt eon braiwlbara
Een sagtmj. met desa
srven"* eesrd' in de vljaa-
dejyke logcrdrommea gereden, waar
ae hevig de atmosfeer waggiftigdea. Ia
alle oorlogsboekjes ea haiwü.xliapea
komen recepten voar aai dergelijke gif.
gassen te bercWen. Ook in menig o«<W
Hollamlseh krijgskundig geschrift leeat
men va» „ehxSlieati. gefenoed uyt
lynolle, sublimatus, rertbeakruM. zw®.
vel salpeter en boutskool. omme er
den vjjand afbrauke mede te doen".
Dit fatale denkbeeld hert* de menash
beid nimmer losgefanen en nanrraala
wetenschap en li Aan*; vorderde#,
werden ook deze SiUMm meer gerab
In den oortog vaat 1W sloeg een
Duitse be ajxubrtoer voor granaten en
hom to tri mat nii. jgasS'i- te vullen, om
hiermede den vijaad «jortipt bualea
gevecht te stellen... eea bom aan |<ro.
totype vmn onze trsssi m labjnrab.
Destijds werd er «as kat nieuwe
Strtjdlngsmidört braaf grtachen.
Thams sten we hrttreavige verstftijn-
eel. dat met onverflaaaadoo ijver wonlt
gezocht naar stoffen «n vertsndiupen,
wier tcoticitelt asm bet «ngrfooflljke
grenst... Totdat... ja taten wij ons voor
si niet aan vooi gicteng i a wagen...
totdat, Vr misschien «engmal wonlt be
reikt, waarbij de grtmrtt menschheid
met ondergang wordt fcoêreigd. Ten
slotte loopt iedere Swnetiin* zie#
dood tegen aeHgcwi*» antistoffen.
Een -istert kan tea iaatate nirt nwer
voortwoekeren, omdat kaar leven be
dreigd wordt door de e#geo stflfw isse-
lingsannducten.. Ee# feit is InuiWdela
(te.t deze treurige stltjfmea.ok- zelden
massaal hl volle hwni#tesd werd toe
gepast en alleen dmsr wtsri gebnifit,
waar geen of onvekteewt» ..tegcowtof-
fes" aatiwazig vrnrest... Wj; zullen den
moed intusstWen niet verliezen, dat de
mensch tsot bezinning kenn. rddr dit
noodlottig punt zal afin bereikt.
Dï W,
Benzinestation In Afrika. fGuenn HeccMnej v
^CKXIOtXIOOOOOOOOOOOOOOOOC^tkOOOO^OOOOOCr^yOtKrO<xxxx»oo-
ertfinksw. aWtti'—-• i
fairpvil te noemen, a
men dan ongeveer m
eTanfcrpoöle bet,aart
De betecixnis tart
lettergrepen rijken
t laatste wooed
gons/r rpools
tr spreken,
en zoo tntrijkê
te--
lAanfairptPllffivyngyUgogerych-
Mymdcotetigümdimh t roept
de conducteur van <te honden Muil end
and Scottish Baüvmy ea gij arriveert
tuin het stationnetje van een overigens
weinig belangrijk dorpje ta Hoorde
Wales bij dc Menai Strait, welke Ket
vasteland van Wales scheidt van het
daan-toe behoorende eiland A nglesey,
waarop men uét de bekende haven
Holyheatl aversteekt naar Ierland.
In de wandeling iktor het bekoorlijke
landschap van \oord-Wales. waar
Nederlanders door de gedaebtmawso-
eiatie aan Watesanthraciel sreinsg be
koorlijks, immers sleendaolcnniijnen en
fabrieken denken aan te tref jen. dit
ten onrechte, want de mijnen beihndrfe
zich in Zuid Wales en in andtre ihc- mie*. vpike teem
len van Engeland pleegt men dit door en waar w.fn «wilhfjifr pogingen doet
■fa beken. zonder fovten dennoam te rprcirtn,
Kerk van de Hctkge Har ia in een
holte van een witten eciaar. óf lid
nalióheid Van era snede draaikolk ei*
ee« do kerk van Stm Tgtiiis, du ht bij
ven roods grot.
Hel is maar goed, dat er niet v.-dt tb,
legrammen naar dit dorpie wordt n np.
gageren, slant de ajsmtU-ri gundeg al
leen al voor het adres dik te rttiltd
habbenf - -
Ja elk geval is Uanfsrr P/f. 'voor tb,
ken toerist in Noord-Wales em (terts*
hnhhan gtgiash
zijn uitzondertijk tongen
dorpje
tJmajnsr
PjQo lil—ii -OfcMA velen, zcljn JDng&sahen, Imktf,
VAi S le#l -RsW Wb
