Met de Trans-Siberië Expres
NAAR CHARBIN
Tusschen Moskou en Wladiwostok,
Russische voorkeur: douanttMe omstreeks midder
een reis in oorlogstijd met hindernissen - twee speken
onderweg - in wagens van vijf.verschillende nationaliteiten
De langste spoorlijn
Wladiwostok, het
Siberischen
O "Tf
van den Trans
Spoorweg.
Om van
sjoerijsche
men een
uiterlijk, een rfecord op zichzélf
spoor-
tien-
hek
TUI kilo-
en daar-
Het is in tota tl de
weg ter worel I. Va
duizend kilom iters
spoorbiljet wijf t het
meter op Russisch gebi
van worden wederom 7000 kilome
ter afgelegd, zonder dat riten be
hoeft over te stappen. Wie behagen
schept in getallen en lust heeft tot
kilometetvreten, kan derhalve' deze
reis ri^ar Noord Oost Azië opvat
ten als een .recordaangelegenheid,
Waarvan vermoedelijk in de eerst
volgende tien, twintig jaar het even
beeld niet gevonden zal worden. En
wellicht is dan het tijdperk van den
spoorweg voorbij. a
Tienduizend kilometer reizen met
den trein in oorlogstijd kan evenwel
moeilijk als epn grapje worden be-
sfhouwd. Men zal het geen mensch
kwalijk nemen, wanneer hij een
reis, die op Dinsdag in het Centraal
Station aan het Amsterdamsche IJ
werd begonnen, voorloopig na rond
twee weken eindigt in Charbin, niet
zonder meer als een genoegen be
schouwt. Wanneer daar dan nog bij
komen, een gemiste aansluiting in
Litauen een bijna gemiste aanslui
ting in Letladd, acht pascontróles,
acht douanecontroles en ten slotte
acht deviezencontróles, en wanneer
de meeste controles dan nog uitgere
kend in de nachtelijke uren tus-
schen een en vier uur, moeten plaats
hebben, bij een temperatuur van
dertig grhden onder nul en twaalf
stuks handbagage, om van de groo-
tere bagage nog maar niet te spre
ken dan moet men inderdaad be
schikken over een zeer aanzienlijke
dosis lankmoedigheid om deze reis
zonder morren te makèn en er dan
bovendien nog van te genieten ook,
Maar, het avontuur, dat 'fcen ^reisje
per Trans Siberischen. Spoorweg
biedt, wordt slechts duidelijk aan
hen. die een daarvoor ontvankelijk
-geiSoëd hebben.
DE TOCHT DtfOR RUSLAND.
Aangezien ik den tocht vroeger feeds
tw.ee maal neb gemaakt en derhalve met
oog op den oorlogstoestand nog veel meer
onaangename dingen had verwacht, zijn
ditmaal deze tw.êe weken voor mij als een
doorloopend adngename belevenis geweest,
Wanneer ik terug.zie op deze reis,,op het
geschommel en géschok, twee wdken lang
iri wagons van vijf verschillende nationali-
tsjten.adan is 't bijna gemoedelijk geweest;
liethcontact met de ambtelijke overheid, of
Athodn de consequenties dikwijls pijnlijk
S®i,jer\ schijnen rnij nu bijna opwindende
TónderUrekingen toe. Toen eindelijk in
Charbin de trein stopte was er iets v'an
een teleurstelling. Tordusverre die twee.
wekejl lang, dat de trein hoestend en proes
tend was voortgegaan was het leven een
voudig en gemakkelijk geweest. Nu was
daar weer het leven van alledag met zijn
gejaagdheid en zijn zorgen.
.Voordat wij hen eigenlijken Trans Sibe-
rischen tochtgaanvingen, waren wij genood
De tel san Rusland's verbannen burgers.
Vele doKenden Russen, die in strijd han
delden met de opvattingen van het Sovjet
regime, werden naar Noord Rusland en 81-
berde gezonden om daar dwangarbeid te
verrichten.
zaakt ons negentien uur te vermeien in
een wachtkamer van het station op de
grens tusschen Duitschland en Litauen. De
t#«n, die aansluiting gaf, was namelijk
juist verdwenen, en sakoeska en wodka
bleken niet voor alle reizigers een afdoend
middel om de verveling te verdrijven.
Want de Trans Siberië Express rijdt slechts
twee maal per week en het gevaar hem te
missen in Moskotf werd met het uur beden
kelijk grooter. En die angst werd al niet
kleinef. toen met .meer dan eéri-dag ver
traging de Lettische machine van de grens
uit Dünaburg aankwam, op het tijdstip,
waarover de aansluitende trein zoo onge
veer zou vertrekken.» Maar de Russen
toonden souverein en van groote allure te
zijn, waar het den-tijdnood betrof. Welis
waar wps het niet de trein met slaapwa
gens, zooals in het spoorbooek aangekon
digd, die stond te waqhten in Düneburg,
maar er stond Nénminste iets, dat ons om
i èèiï uur des nachts naar Bigossowo bracht,
de toegangspoort tot het groote Russische
Rijk. Drie en een half uur later waren wij
goed en wel in onze compartimenten on
dergebracht, waarin, wij zouden vertoeven
tot Moskou. En een vriendelijke reisgenoo-
te nam het ons zelfs niet kwalijk dat wij
haar om half vijf in den, nacht nog uit
haar cabine klopten, om ons mei bier, wod
ka, thee, brood, boter en kaas den honger
te stillen, die het onvermijdelijke gevolg
was van een maaltijd, dien wij door het
heerlijke gerookte zalm als hors d'oeuvre;
'de kellner en zijn beide helpsters lachen on
ze bezwaren eenvoudig weg. Een ten slotte
zit men na vleesch en groenten genuttigd
te hebben bij een „papyrossi" en natuurlijk
thee nog wat na te tafelen. Men is ingelijfd
bij het gilde der ervaren Siberië-reizigers.
Twee dagen lang ergert, men zich nog
over de radio in den trein, omdat men het
gesproken woord toch niet kan verstaan,
want behalve lichte muziek wordt men ont
haald op vele berichten. Van des morgens
vroeg tot 's avonds laat. Maar nadat men
den Oeral doorgereisd is, holidt ook dat op.
In den beginne worden de maaltijden nog
aangekondigd, maar dan zwijgt de luid
spreker. Dan bestaat er geen hindernis
meer voor het doen van een korte siesta
des middags en des avonds.
„O SIBERIë, JU IJSKOUDE
WOESTENIJ
l iken dag is er ongeveer eenmaal een
langdurig oponthoud, een paar maal staat
memslechts korten tijd stil. Aan de hand
daarvan kan men op de kaart nameten
hoever men is gevorderd en op de land
kaart gaat het maar bedroevend langzaam.
Aan den anderen kant bieden zij het voor
deel, dat men gelegenheid krijgt een frisch
luchtje te happen en zich wat vrijer te kun
nen bewegen. Een oponthoud duurt onge
veer -een half uur. Zoo lang kan men
heet op z'n nationaal-Mongoolsch Ulaan
h'de en dat zijn nog slechts de drie be
langrijkste naamsveranderingen.
AAN DE ANDERE ZIJDE
VAN HET BAIKALMEER.
Op een goeden dag is het de vierde, de
vijfde, of wel de zesde reisdag men weet
het al niet meer wordt dan in den loop
van den nacht Irkoetsk bereikt. En des
morgens vallen onze blikken het eerste op
een reusachtige, met sml^uw bedekte ijs
vlakte: het Baikalmeer. Lichtbakens aan de
overzijde geven ons, beter dan de bergen
aan de andere zijde, een indruk van de
enorme oppervlakte. Twaalf uur heeft de
trein noodig om rond het Zuidelijke deel
te rijden. Deze aanblik is overweldigend
schoon en nimmer eentonig.
Na het Baikalmeer leert men een geheel
ander Siberië kennen, een Siberië, dat
blijkbaar door d^ menschen meer gekoes
terd wordt. Hier is alles levendiger, actie
ver. Langs de spoorbaan du:ken fabrieken
op. de stations zijn grooter en kennelijk
niet ilechts voor het transitoverkeer ge
bouwd. In de opslagplaatsen liggen vele
goederen gestapeld. Op de overlaadplaatsen
en-op dKrangeerterremen is het een levqp-
digheid vahsbelang. Dit gebied wordt stor-*
menderhand ospr de Russen genomen en
voor de industrie ontslotpn. Men moet ix-t
zeif hebben gezien om eenigen indruK te
wachten misgeloopen waren. Zij deed het
lachend en maakte daarbij veel geb&ren.
Voor. MöskSu. dat. op ..deze wijze yeei te
laat bereikt werd. bleef niet zoo heel veel
tijd meer over. Een korte wandeling van
het-hotel langs oude en nieuwe gebouwen,
natuurlijk ook langs liet Kremlin, over het
Roode Plein naar het mausoleum van Le
nin, twee tochten met een autobus, gn ver
volgens van he* hotel naar Station van
vertrek, dat was alles tezamgn te weinig
om een oordeel te geven over $oskou.
SPOORWEGCOMFORT.
Op het Oosterstation van Moskou weer
klinkt plotseling een melodie, waarvan
rhythme en toonval opvallend herinneren
aan het oude, Duitsche liedje ,,Musz i demi"
Even later het schelle gefluit van een lo
comotief. De mannelijke personen, die op
het perron zijn gekomen, nemen een oogen
blik, niet zoo heel lang, w»ant het is bitter
koud, de pelsmuts van het hoofd en 4an
glijdt langzaam de trein het station uitv Na
dagen, die .vervuld waren van onrust, haast
en zorgen Om, toch vooral'de aansluitmig
niet te misSen begint dan eindelijk de groo
te reis door Siberië. Men begint dan, wan
neer de'stationshal eenmaal verdwenen 13
uit den vierhoek van het raampje, met ge
lukkig en tevreden te gaan zitter, met het
gevoel: het is voor, elkaar, de reis is begon
nen, nu volgen tenminste acht dagen rust.
Het .jnusz i dënn" heeft ons niet'toeval
lig hérffinerd aan het Duitsche afscheids-
wijsje, dat elke scheepsjtapel pleegt te spelen
bij 't losgooien van de trossen. Want et; is>
veel in Hen trein, dat herinnert aan het
schip. Nauwelijks is men gaan zitten, of
een Intourist-man, de vertegenwoordiger
van het Russische reisbureau, is binnen ge
komen en legt als een steward aan boord
uit, hoe het eten en slapen is'geregeld. Ver-
Volgens stelt hij ons den treinleider voor,
den man, die -erantwodrdfelijk is voor al-
wat onderweg geschiedt: een soort kapitein
dus. Later leert men den technischen lei
der Jrennen, dus de eerste ingenieur. En de
beide conducteurs van de slaapwagens, ne
men u als spoedig gqheel voor zich in, door
gloeiend heete thee te bren'gen. „Tschai® is
hierna op elk mogelijk en onmogelijk uur
van het etmaal te krijgen. De samovar
zoemt nagenoeg den geheelen dag.
De routine van het leven in een} paar
spoorwegcompartimenten krijgt men eer
der dan te verwachten zou zijn. Nog bij
den eersten avondmaaltijd neemt men
eenigszins beklemd aan het tafeltje in de
restauratiewagen plaats, onwennig door een
tekort aan kennis van de ^Russische taal,
terwijl men niet vertrouwd is met de Rus
sische zeden en gewoonten. Maar dan komt
het eerste waterglas vol wodka, daarna een
Het stationsgebouw te Charbin in Oost-
Mantsjoekwo, een'belangrijk punt aan den
Oosterspoorweg, waarover reeds bij ver
v seheidene gelegenheden een scherp conflict
tusschen Riisland en Japan ontstond.
ter' buiten niet gaan wandelen, want in
doorsnee is de temperatuur twintig graden
onder nul. Bij de kleinere stations moet
men er op passen, dat het signaal van de
stationsklok niet onopgemerkt voorbijgaat,
want onmiddellijk daarna vertrekt de trein.
Ifet „iedereen instappen, deuren sluiten,
voorzichtig," is aan de Trans Siberische
spoorlijn en voor de Russen überhaupt iets
onbekends. Wie In de wachtkamer brief
kaarten k'oopen en brieven poston wil, zal
goed doen eerst navraag te doen hoe lang
de trein blijft staan want het kloksignaal
hoort men binnen vast en zeker niet.
Overigens: ansichtkaarten kan men "niet
koopen in Rusland. Wel zijn" heele series,
waarop het stempel van den spoorweg is
aangebracht verkrijgbaar. De souvenirja
gers kunnen zich in den Oeral "voor weinig
geld kleine in steen gehakte beeldjes koo
pen. Verder kan men op de stations eigen
lijk alleen, brood en levensmiddelen koopen
voor degenen, die vaste plaats in het restau
ratierijtuig hebben besproken.
Buiten rolt dan voor het cbupèfaam de
film van Siberië af, sedert den tweeden dag
dat men den OeraP met de zacht glooiende
berghellingen over getrokken is. Maar tiet
landschap is allerminst de woestijn, die
men.zic.h er in de overleveringen van voor
stelde. Daar is de Oeral zelf met z'n rtjuzen
dennen- en sparrenwouden, met boomen,
(jie zich evenwichtig hebben ontwikkeld,
boomen van een hoogte, dat iedere sterve
ling uit West Europa zich daarover zou
verheugen. Slechts geleidelijk komt de over
gang naar de lichtere bërkengroepen, tot
het kreupelhout van de steppen en ten slot
te tot de onbegroeide sneeuwbedekte vlak
ten van het echte Siberië. Ver uit elkaar
liggen de dorpen als eilanden op de witte
.vlakte. En waarneer de trein langzaam rijdt
kan men -dikwijls naast de spoorbaan de,
sporen zien van wild, dat hier nog kort te
voren langs gekomen moet zijn. Waar het
land niet beboscht of bebouwd is strekt zich
langs'de baan een dubbele haag van palis
saden uit, die de lijn,moet beveiligen tegen
insneeuwen.
Eiken morgen heeft men niet weinig
moeite om zijn positie te bepalen. Met onze
Westeuropeesche kaarten komt men dan
niet ver. Want om een voorbeeld te" noe
men, de stad Wiatka hebben de Russen om
gedeopt in Kirov, Jekaterlneburg heet te
genwoordig Sverdlovsk en is zoogezegd de
tweede hoofdstad van het Europeesche Rus*
sische Rijk geworden. Werschne-Udlnsk
krijgen van de intensiteit, die men zeker in
het verlaten Siberië- niet zou hebben ver
wacht. nier en daar heeft men reeds elec-
trische centrales aangelegd en ovdral. na
dat Aldan. een industriecentrum, Is gepas
seerd, ziet men de groote ketels iti de om
geving van het station opgesteld: een tee-
ken, dat de electrificeering voor de deur
staat.
GRENSLAND M1LIT AIRLAND.
In het restauratierijtuig en iri den ge
heelen trein ziet men nu gaandeweg mger
uniformen. Tenslotte verdwijnen def bur
gers nagenoeg geheel. Buiten ziet men van
tijd tot tijd barakken; de bruggen zijn over-
"al door posten bezet, een enkele maal ziet
men ook prikkeldraadversperringen of
kleine versterkingen. De soldaten, dig wij
in den trein ontmoetten hadden over het
algemeen uitstekende uniformen. Het viel
evenwel op. dat deze militairen nauwelijks
eenige notitie van elkaar namen. Een ver-
Dwangarbeider wordt in ketens geslagen.
De ongelukkige bannelingen moeten onder
allerellendigste omstandigheden met zeer
primitieve werktuigen soms 48 uur achter
een werken.
plichting elkaar, althans zijn meerdere, te
groeten, schijnt bij de Russen niet te be-
- staan.
Breede, kale dalen grijpen daarna uit het
Zuiden in Siberië in. Tschita en zijn gpoote
spoorwegwerkpiaatsen ligt achter ons en
langzamer, steeds langzamer vreet de trein
zich voort door hel voor ons liggende land.
Wij heb'ben vertraging, hetgeen op dergelij
ke afstanden geen wonder mag heeten.
Maar de optimisten, die meenden dat onze
vertraging oorzaak zou zijn. dat wij niet
zooals in het reisplan stond aangegeven,
des nachft zouden aankomen in het grens
station Opt or; beginnen nu steeds weer lan
gere gezichten te trekken. Hoe dichter wij
het grensgebied naderen, des te minder
haast schijnt de machimst'op de locomotief
te, hebben. Laat in' den namiddag wordt het
ook dei), ergsten optimist duidelijk, welke
bedoeling achter dit langzaam rijden steekt
De duisternis wordt afgewacht om door
het gebied met de versterkingen te rijden
Het is weer eèn uur des nachts, wanneer
wij ons in Optor moeten melden bij de
douane voor hét verlaten van het Russische
grondgebied. En het is reeds vijf uur, wan
neer wij ons'hl het_ kleine Nikitin-hotel na
be,t doorstaan van de Mantsjoerijsche pas-,
dpviezen- en "douanecontrole laten neerval
len Op de harde beddep met meer .op
Russisch gebied en niet meer in den slaap
wagen.
Het grensland krijgen wij echter den vol
genden morgen te zien, wanneer de trein
■zich in beweging zet naar Chgrbin in^
Noord Mantsjoerije. Bij het veraten van"
Mandschoeliten later tot den volgenden dag
des middagTTfwnen op -gezette tijden de
kleine Japanscnk conducteurs om de ja--
louzieën naar betreden te trekken, daar de
zon hier stekend w)»rm kan zijn. Eindelijk
is Charbin bereikt. Voorloopig het eind
punt van onze reis, die over enkele Steken
naar fokio zal Wórden voortgezet. Da ver
zegelde fototoestellen mogen weer worden
gebruikt. Die waren sedert het ingaan van
Rusland verzegeld geweest het verbre
ken van het loodje doet den fotoreporter
weer ruimer ademhalen.
HET „WITTE GOUD" IN OESBISKESTAN. Sedert lang gold Rusland als een vin de
landen welke het rijkste xijn aan grondstoffen. Daaraan dient evenwel te worden toe
gevoegd, dat er lang niet overal voor de volle honderd procent gebruik van wordt ge
maakt. Een Interessant voorbeeld van het tegendeel is Oesblskeatan, in het Aziati
sche deel van Rusland, waar in totaal 60% van de Russische katoenoogst wordt ge
produceerd. In 1939 bedroeg de totale oogst van deze streek 1.SM.M0 ton. Overzicht
van een moderne katoenfahriek.
