OOSTZEESTATEN
12J-*" een falikant werkend
verdwijnen van de kaart
Maandag 22 Juli 1940 NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
at-
Hor de toekomst
mr l. J. SCHOKKING
«IÏ5B2?
Zij worden Sovjet-republieken en
verzoeken aansluiting bij Rusland
Gelijktijdige vergadering der drie parlementen
Bijeenrpeping van den Oppersten Sovjet
Litausch parlement
bijeen.
Letland.
Estland.
NA HITLERS REDE.
Hedenavond spreekt
Halifax. Engeland
zet den oorlog voort
Toch nog een kans?
EST/LAN D
gol f~
AND
L IJ A\U E N
DUITSCHLAND
BINNENLAND
OOK EENHEID IN DE
ZIEKENFONDSEN.
Nederlandsche bond
opgericht.
Wijziging in de leiding
der N. V. de Arbeiders»
pers.
eOUCAHT
Bur. Markt 31 Tel 2745
Postgiro 48400
Directeur F. TIETER
r
GEDURENDE de sloopende crl-
aisjaren, welke wij achter den
rug hebben, werd ons af en
toe voorgehouden, dat tijden
druk en tegenspoed heilzaam kun-
u# wezen en een verjongde activi
st gaande maken. Bijwijze van be
moedigend klopje op den schouder
trachtten wij elkander, soms op te
monteren met de vage, aan de ge-
Khiedems ontleende wijsheid, dat on
der benarde omstandigheden altijd een
vernieuwing des levens intreedt
MR J. J. SCHOKKING
Maar wij bespeurden daarvan niets.
Vertrouwen wisten dergelijke troost
woorden niet op te wekken.
Zij sloegen niet aan. Wij ploeterden
verder, deden ons best, doch de be
klemming week niet van ons hart.
Hoe komt het, dat nu, na den lOden
Mei, plotseling een ieder geneigd is
scherp toe te luisteren, wanneer hij
van nieuwe mogelijkheden hoort ge
wagen? Hoe zijn wjL als met een schok,
ontvankelijk gem*|[kt voor de over
tuiging, dat een gloedvolle samenwer
king van waarachtige Nederlanders op
den duur een gesterkte en weder om
hoog strevende vaderlandsche gemeen
schap brengen kan? Waar komt de
alom zich manifesteerende bereidheid
vandaan om met geestdrift en daad
kracht mede te werken aan pogingen,
die op do verwezenlijking van dat
doel zijn gericht?
Zijn wij na den lOden Mei niet die-
Per in de crisi" gedompeld dan te
voren? Is het aantal'onzekerheden niet
nog grooter geworden? Is de benau
wenis niet toegenomen en striemen de
slagen, die nu op ons neerkomen, niet
v^l harder dan voorheen?
wie zal het tegenspreken?
Maar, desondanks, of, beter gezegd
juist daardoor is er iets omgekanteld
uv de ziel van ons volk, en in de zie!
van elk onzer. Wij gaan begrijpen, dat
Nederland nu pas met al zijn hebben
fco houden door de crisis is gepakt.
Wat wg vroeger als crisis ervoeren,
waren in Hoofdzaak de gevolgen en
de reaction van elders ontstane crisis-
Verschijjjjsajn.
Daartttiip' stelden wij ons teweer.
Krampatjjfig probeerden wü de echte
crisis buiten ons erf en buiten ons
uis te houden. Krampachtig pro
eorden wij te ontkomen aan de er-
enmng, dat dit niet meer ging. Wij
"'ei toegeven, dat ook onze
««enlevlng gegrepen was door de
iWikkeling, die, in 1914 begonnen,
ert dien in tal van landen op een
ooige crisis was uitgeloopen.
HET was zoo begrijpelijk, dat wij
ons verweerden,
ten ineen van vrede on noes-
een gemiddeld vrij hoog
i krJiu peU en een vruchthbare
i d« u PlooiïriK °P vele terreinen
lans Vens 'wddcn Nederland tot een
Met dat er wezen mocht.
'««Ld? den wg wijzen op een
S opuri., ,n economisch en cultureel
I Wa» ®een inspanning schuwde,
bakens u .W nif' tegen °P de
'wp, en verzetteosjals hel getij ver-
i reid «a. t samenleving be-
O'llen «utrWille van sociale voorzie-
•lisgen. onbelangrijke lasten te
Jwi er was iets mis. De
overmaat aan intelligente
iood »*afn'Jeen 'hes overwoeke-
zelf misvormd par-
discussie tegenover een tekort aan
doorzettingsvermogen, waren symp
tomen van dieper liggende euvelen.
Er kon uit worden afgeleid, dat de
gevolgen en reacties van buitenaf
ontstane crisisverschijnselen zich had
den verbonden met fouten in onze
eigen Nederlandsche samenleving.
Hier keerde zich onze algemeene
afweerhouding tegen zichzelf.
Zij was onvruchtbaar.
Zij wilde slechts ftehouderr, wat er
was.
Zoo werden de fouten en de tekor
ten in onze samenleving wel opge
merkt, zoo waren wij wel bereid er
aan te dokteren, zoo legden wij er
ons wel met kracht op toe lapmid
del na lapmiddel te probeeren, maar
een actief voornemen dg fouten met
wortel en tak uit te jxfeien bleet uit.
Alles en een ieder was in de af
weerhouding betrokken. Men be
schermde, niet alleen de natie en haar
geheel tegen crisisinvjoeden van buit
ten en van binnen, iedere groep en
iedere partij, ieder persoonlijk deed
op zijn wijze hetzelfde. Men be
schermde zich tegen elkander, daarin
niet zelden van bovenaf of door dtf
zoogenaamde langzamerhand tot een
vloek geworden crisismaatregelen ge
steund.
Nakaarten over dit alles heeft wei
nig zin.
THANS, nu de echte crisis Ons in
haar greep hoeft, kunnen, neen
moeten wij ons stalen door de
gedachte, die enkele maanden terug
nog een ijdéle klank vqpr ons bleef.
Crisistijden zijn tijden van nieuwe ge
boorte. Scheppende hartstochten wor
den wakker in do menschen. harts
tochten, die niet alleen het oude wil
len omverwerpen, doch iets nieuws
tot stand brengen.
Crisistijden maken in den enkeling
en in de massa's krachter. los, stre
vende naar de verwezenlijking van
een nieuwe orde.
In de dagen, toen wij. tengevolge
van onze afweerhouding, in onze mo
gelijkheden beperkt waren, waren
ook zij, die beseften, dat een werke
lijke nationale crisis ophanden was,
buiten machte de onmisbare wijzi
gingen aan te brengen, ja, zij konden
er niet eens toe komen hun innerlijke
verzet tegen weinig bevredigende toe
standen te doen overslaan in een door
duidelijke denkbeelden gedragen her-
vormingswil.
Het doorzetten van zulk een wil, het
vastleggen van dien wil in preciese
wenschen kwam immers neer op het
prijsgeven van de afweerhouding. Ge
leidelijk was ons heele vaderlandsche
bestel afhankelijk geraakt van de mo
gelijkheid bij die houding te volhar
den. Zoodoende kwam het vooropstel
len van den,wil tot omvorming en ver
vorming gïlijk (te staan met aantasting
van onze kans op zelfhandhaving. Geen
overtuigd vaderlander mocht dien stap
ondernemen.
Inmiddels zijn de verhoudingen een
vollen slag omgedraaid.
Onze afweerhouding is eens en voor
goed tioorbroken. Op een wijze, die
weinigen hadden verwacht ën die wel
niemand "heeft gehoopt. Wij moeten
echter in dit opzicht de feiten nuchter
en met een open gemoed aanvaarden.
Maar nu kunnen dan ook en moeten
de handen uit de mauwen.
De afweerhouding was gericht naar
het. verlcdten. Terecht veelszins, omdat
ons verleden ondanks fouten en ge
breken zoo veel goeds «had opgezameld
en zooveel kostbaars in het leven ge
roepen. Nu echter is ons vaderjandsche
bestel aangewezen op hen, die zonder
achterwaarts te zien, als Nederlanders
de toekomst tegemoet willen treden.
ALS Nederlanders dit is een
perste vereiscltte. Een vereischte
/van verre draagwijdte. Het be-
duiJt trouw aan waarden en inzichten,
aan levensvormen en levensidealen, die
als zoodanig met verleden en toekomst
niet te maken hebben. Tenminste zoo
lang wij denken aun het verleden en
de toekomst van ons. eigen Nederland
sche volk. Met dat volk zijn immers
waarden en inzichten, levensvormen en
levensidealen verbonden, die een blij
vend karakter dragen en die, ondanks
de wisseling der tijden eh ondanks
wisseling van politieke en sociale om
standigheden, aan zichzelf gelijk blij
ven. Is het niet zoo, dat mi, scherper
dan ooit, uitkomt, hoe diep dit blij
vende element in ons wezen is ge
prent?
Maar is het p&I staan voor onze Ne
derlandsche traditie van gewetensvrij
heid en verdraagzaamheid, van achting
voor den enkeling, van verantwoorde
lijkheid en een vrij beleed gemeen
schapsbesef, een eerste vereischte,
daarnaast staan andere voorwaarden,
die vervuld moeten wezen, willen wij
als oprechte kinderen van onze eeuw
in die eeuw ons vaderland weer op
bouwen.
Over de Gezichtspunten, aan de hand
waarvan de Voorwaarden moeten wor
den bepaald, §tel ik mij voor in ver
der volgende irtikelen enkele opmer
kingen te mi
De Oostzeestaten Litauen en Letland hebben zich Zondag tot
Sovjet-repnblieken uitgeroepen en om aansluiting bij Moskou verzocht.
De besluiten daartoe werden door de parlementen genomen. De volks
vertegenwoordiging van Estland heelt een gelijkluidend voorstel op
haar agenda geplaatst. V*
In politieke kringen te Moalcou neemt men aan, dat de Opperste
Sovjet der Sovjet-Unie, die formeel over het opnemen der drie Oost
zeestaten als bondsrepublieken in het verband der Sovjet-Unie te
beslissen heelt, een dezer dagea te Moskou bijeenzal worden
geroepen.
DE vergadering van het Litau-
sche parlement werd, naar
D.N.B. uit Kaunas meldt,
Zondagmiddag om 12 uur in
het Staatstheater geopend in tegen
woordigheid van de leden der regee
ring.' hjoge vertegenwoordiger.: varj
de Sovjet-Unie meiden plaatsver-
vangenden volkscommissaris van Bui-
tendandsche Zaken, Dekanosof, aan
het hoofd het diplomatieke corps
en talrijke genoodigden.
Minister-persident Paleckis, die te
vens de functie van staatspresident
uitoefent, heeft jn en rede, die een uur
duurde, een overzicht gegeven van de
afgeloopen 20 jaar, waarin Litauen
onafhankelijk is geweest. In aanslui
ting hierop schetste hij de werkzaam-
neden der nieuwe regeering. In scher
pe bewoordingen rekende de premier
af met het vroegere regime. Hg wees
ten slotte op de noodzakelijkheid, een
nieuwe grondwet aan te nemen en
wel de democratische grondwet van
de Sovjet-Unie.
De plaatsvervangende minister-pre
sident, de minister van Buitenlandsche
Zaken, Kreve-Mickcvicius, nam ver
volgens het woord om mede te dee
len, dat de regeering besloten* had af
te treden.
De Sejm evenwel sprak daarop
haar vertrouwen in de regeering uit
en verzocht haar in functie te blij
ven, totdat op grond van de nieuwe
wetgeving een nieuwe regeering zal
zijn gevormd.
Nadat de formaliteiten waren ver
vuld, werd de agenda opgesteld. Hier
op werden de volgende punten ge
plaatst:
1. aanneming van een nieuwe
grondwet;
2. toetreding tot de Sovjet-Unie;
3. regeling vart het agrarische
vraagstuk;
4. onteigening van groote banken
en fabrieken.
Na een korte verdaging werd de
zitting heropend. De minister van
Bimienlandsche Zjaken, Gidvila, legde
een uitvoerige verklaring af, waarin
Litauen tot socialistische radenrepu
bliek werd uitgeroepen en de Sovjet
grondwet onmiddellijk ingevoerd
werd. Deze verkaring is om' half vier
met algemeene stemmen aangenomen.
In het verdere» verloop van de ver
gadering is ook het tweede punt der
agenda, de aansluiting van Litauen bij
de Sovjet-Unie, om half zes, nadat
verschillende redevoeringen waren ge
houden, afgehandeld. De minister van
Justitie, Pakarklis, zette in een uit
voerige verklaring de voordeelen voor
Litauen uiteen van zulk een aanslui
ting. In het slot van zijn rede stelde
hij vast, dat nu ook de Sovjet-grond
wet door de Öéjm voor Litauen is
aangenomen, de ontworpen aanslui
ting van Litauen bij de Sovjet-Unie
wetteljjk moet worden vastgelegd.
Daarom stelde de minister aan de
Hierbij denk ik niet aan een pro
gram, noch aan de voorbereuiing daar
van.
Een program is een voorloop ig eind
punt, geen begin.
Wij staan aan het begin en moeten,
onze primaire inzichten en overtuigin
gen toetsen.
Wij moeten een gezindheid aankwee-
ken en daaraan een vasten inhoud ge
ven.
Dan zullen op dien grondslag de
programma's wel ontwikkeld worden.
Dan schaadt het ook niet, als dat er
meerdere zouden zijn.
Nu is saambinding, boven onvoldra
gen programma's en speciale wenschen
uit een dwingende taak en een onaf
wijsbare plicht.
Sejm voor aan den oppersten raad van
Volkscommissarissen, dep Sovjet-Unite
verzoeken Litauen als zelfstandig^
socialistische Sovjetrepubliek op te
nemen in* de Sovjet-Unie. Dit voorstel
werd met algemeene stemman aange
nomen.
In tegenwoordigheid1 van het diplo
matieke corps ep van4 eenige buiten
gewone afgevaardigden der Sövjet-
regeerirrg heeft het nieuw gekozen
parlement van Letland besloten Let
land tot een Sovjetrepubliek om te
vormen en aan te sluiten bij de Sov
jet-Unie- Een verzoek daartoe is te
Moskou ingediend, 's Avonds werden
te Riga groote demonstraties en op
tochten gehouden, waarbij voor de
Sovjet-Unie werd gedemonstreerd, al
dus het D.N.B.
Ook in de Kamer van Estland, die
gistermiddag bijeen is gekomen, is liet
toetreden van Estland tot de Sovjtt-
Unie, op voorstel van den afgevaardig
de Jalak. met algemeene stemmen op
de agenda geplaatst. De vergadering
werfy behalve door de regeering. ook
bijgewooéd door talrijke diplomatieke
vertegenwoordigers, waarohdjr de ge
zanten van de Sovjet-Unie, Duitsch-
land, Italië, Frankrijk en Engeland.
Na een uitvoerige gedachtenwisseling
waarbij ook de minister van Buiten
landsche Zaken het woord voerde,
werd met algemeene stemmen het
voorstel aangenomen om een commis-
siê van personen te benoemen, welke
het vraagstuk van de staatsinrichting
van Estland zal behandelen. Vervol
gens werd de vergadering verdaagd
tot 7 uur.
De president van Estland, Paets,
heeft zijn ambt neergelegd.
In een eigenhandig schrijven stelt
Paets vast. dat het bijeenkomen vir
het nieuwe Huis van Afgevaardigden
een r«»uw tijdperk in het leven van
den Estlandschen staat beteekeut.
Daar zijn taak als presidert in de tot
a ïsver geldende grondwet van den
vrijstaat Estland werd vastgelegd,
acht hij het met het oog op den over
gang naar een nieuwe principiële'
orde noodig. zijn volmachten neer te
leggen en de staatszaken over te dra
gen aan minister-president dr. Vares.
Een nader bericht zegt: In strijd
met hetgeen eerst werd gemeld, wordt
thans officieel tegengesproken, dat de
president van Estland is afgetreden.
Naar verttfidt, zal de Engeische
minister van Buitenlandsche Za
ken, ^Halifax, hedenavond in een
radiorede voor het Britsche rijk en
de Vereenigde Staten een stand
punt bepalen ten aanzien van de
Rijksdagrede van Hitier.
LORD HALIFAX
De diplomatieke medewerker
van de Times is van meening, dat
lord Halifax slechts herhalen kan,
hetgeen reeds gezegd is, aangezien
Engeland vast besloten is den oor
log voort te Zetten, vooral daar
de leiding der weermacht geen
geneigdheid Reèft om wijziging te
brengen in haar «tot dusverre in
genomen „rustige hooding vol ver
trouwen". Een soortgelijken ge-
dachtengang vindt men terug in
een hoofdartikel van de Times,
aldus het D.N.B.
Uit Stockholm meldt het D.N.B.:
In de Engeische hoofdstad doen
sedert Zaterdag, naar de Zweerf-
sche bladen uit LoOden melden, de
meest uiteenloopende geruchten
en veronderstellingen de ronde,
vooral in verband met het feit, dat
Lloyd George terstond na de rede
voering van den Führer een
audiëntie bij den koning heelt aan
gevraagd en gepleit heeit voor on
derhandelingen met de spilmo-
gendheden. (Men zie in dit ver
band ook het bericht elders in ons
blad. Red.).
Ook de hertog van Windsor zou
een soortgelijk standpunt hebben
uiteengezet in een telegram aan
zijn broeder, den koning.
WOLMAR
WINDAU vx-R/GA
URG
SCHAULEN
RAKISCHKI
Memel
'{VOORMALIG LITAUSCH
GEBIED (I9I9-0CT 192b)
fLNA
KAUNAS
TILSIT
^KONINGSSAGEN
*M MINSK
Bovendien vertelt men in Lon
den, dat invloedrijke kringen der
City eveneens trachten hun in
vloed te doen gelden, opdat de
|egeering ten minste een bestudee
ring der eventueele vredesvoor
waarden in nadere overweging zal
nemen.
Lloyd George zou, naar verder
beweerd wordt, de laatste acht en
veertig unr reeds veertigdLager*
huisleden voor zijn standpunt heb
ben gewonnen.
HET ANTWOORD VAN ENGELAND.
Tijdens een radio-uitzending in de
Duitsche taal over Hitler's vredesaan
bod heeft de omroeper van de British
Broadcasting Corporation om. ver
klaard „Wij wijzen uw beroep van
de hand. Ons motief is onze nationale
kracht, onze eergevoelens, ons recht
vaardigheidsgevoel en' ons verant-
Wpordelijkheidsbewustzijn tegenover
de wereld.
Naar Stock holms Tidningen
meldt, is in een ingezonden stuk in de
Ti-mes de geestelijke van Uckfield,
rev. Dermott, aan het woord*gekomen
om zich te verzetten tegen de algemeen
gehoorde bewering. 4at "het Britsche
volk vastbeslote.lt is om den oorlog
voort te zetten, omdat het zijn eigen
kracht nauwkeurig zou kennen. Uit
talrijke gesprekke:., die bij dagelijks
voer:, aldus deze geestelijke, blijkt, dat
de mensqhen ten eenenfnale onkundig
zijn van den toestand en van de werke
lijk^ verdedigingsmogeiijkheden van
Engeland.
IN TOTAAL «50.000 VERZEKERDÉN.
Te 'a-Gravenhage heeft de oprich
tingsvergadering* plaats gevonden van'
de vereenigu>g ..Nederlandsche bond
van ziekenfondsen", waarvan, volgens
de statuten^ het doel is, de behartiging
in geheel Nederland van de belangen
van het ziekenfonds- en zjekenverple-
gingswezen in den meest uitgebYeiden
zin van het woord.
Tot deze vereeniging zijn toegetreden
alle ziekenfondsen, behoerende tot den
Bond van Amsterdamsche ziekenfond
sen. den Bond var. Rotterd&msche Zie
kenfondsen en den Bond Van Haagsche
ziekenfondsen, mét alle. afdeelingen,
die de hierbij aangesloten ziekenfond
sen ook in andere plaatsWi in Neder
land hebben, met een totaal aan ver
zekerde personen per 31 December
1939 van 650.000.
Het secretariaat van den bond is
gevestigd te Amsterdam, ten kantore
van den bond x van Am>terdams<phe
ziekenfondsen, waarvan de secretaris-
penningmeester) de heer Ft. H. M.
Koetjes, in dezelfde functie is benoemd
bij den Nejkrlandschen bond van
ziekenfondsen.
DE HEER VAN DER VEEN
OVERLEDEN.
Als uitvloeisel van de maatregelen,
genomen door den Rijkscommissar.s
voor het bezette Nederlandsche gebiecj,
met betrekkingMot S.D.A.P. en N.V.V.,
is ook de leiding der N.V. Drukkerij en
Uitgevers Maatschappij de Arbeiders-'
•pers in andere* handen overgegaan. De
directie der genoemde naamlooze ven
nootschap wordt voortaan gevoerd
door ^den heer I£. J. Kerkmeester, W
wien derhalve alle bevoegdheden, bij
wet, statuten of gebruiken aan de di
rectie toegekend," op ^20 Juli 1940 bi
vollen omvang zijrf overgegaan.
Ifet Volk van heden bevat het
vo-lgende bericht:
„Mqt gevoelens van tiiep leedwezen
moeten wij ter kennis van onze lezers
brengen, d>at de lieer Y. G. van der
Veen Hzn., algemeen-directeur van De
Arbeiderspers in den ouderdom van zes
en vijftig jaar is overleden. Aan ons
bedrijf is daarmede de man ontvallen,
wiens kunde, inzicht en schier onuit
puttelijke arbeidskracht de socialis
tische arbeidersbeweging verrijkt heb
ben met een dagblad-onderneming, die
met ai haar nevenbedrijven, wel als ie
grootste van Nederland mag worden
beschouwd."