Drenthe verdient den naam
„Stiefkind van Nederlana "niet!
,derdagt5Augustusi940 NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
Sngelands kansen
Nederlandsche Heide Maatschappij verricht
belangrijke ontginningsarbeid - Een kleine
50000 h.a. wacht nog op ontginning
Allerlei ▼erbeteringen mogelijk
10000 man zouden hieraan
ruim 10 jaar kunnen werken
Het begin
Verbouw van rogge
4belangrijk
Goedkoope margarine,
bak- en braadvet.
distributie aan werkloozen
BUITENLAND
Verklaring van
Amerikaanschen minister
AMERIKA
De overstroomingen
Noord-Carolina.
in
Aanzienlijke schade.
FRANKRIJK
De hulp aan de Parijsche
bevolking.
OUDSCHE
COUBANT
jaargang, No. 20400 -
Directeur F. TOETER
Postgiro 48400
Bur. Markt 81. Tel. S74S
(Yin onzen specialen verslaggever
Heidè-en-veen, heidè-en-veen, heidè-
ee-veen.... De locasltrein van Zwolle
naar Coevorden boemelt over dc rails
ca de wielcadans klinkt één der inzit
tenden als een tergend-vervelend
deuntje in de ooren: heidè-en-veen,
liefdé-en- veen
Ben etmaal later stapt dezelfde rei
niger in den sneltrein te Hoogeveen,
met bestemming 't centrum van or.s
land. Hü heeft zoo juist een tocht van
enkele honderden kilometers door
Drenthe 1940 gemaakt .Een berg van
indrukken heeft hij moeten verwel
ken, ja, verwerkt hij nog. Desondanks
vindt hü tyd om naar de candans der
wielen te luisteren. En het dendert
onder hem: weg-hèi, weg-veen, weg-
tói, weg-veen.
't Moge vreemd Tijken mét een der-
gelijken begin- en siotindruk een serie
artikelen in te leiden, het is er niet
minder waar om. Het bewüs? De open
hartige bekentenis, dat Drenthe-1940,
met de duizenden h.a. oppervlakte
Maande ontginningen, den naam
„stiefkind van Nederland" in geen en
kel opzicht verdient. Een tocht van 200
km., waarby de heeren H. Kruitbosch,
inspecteur der Nederlandsche Heide
llaatschappy, te Arnhem en J. Prancke
hoofdopzichter in 't ambtsgebied Coé-
vorden, als gidsen optreden bij het be-
eoek aan de ontginningen en heront-
ginningen is meer dan voldoende aan
leiding geweest voor deze lof.
Drenthe-1940! Bekijk de bij dit ar
tikel behoorende afbeeldingen maar
eens. Die zeggen, méér en beter dan
duizenden woorden, welk een over
winning op den woesten grond is be
taald. En dat dank zy het feit, dat het
bestuur der Nederlandsche Heide
Maatschappij in 1897 het besluit nam,
bijzondere aandacht aan den Drent-
schen bodem te schenken, „omdat wel
iswaar enkele aangelegde ontginningen
lip heidegrond met succes bekroond
waren, maar vele ook met groote moei
lijkheden te "kampen hadden, welke
voor een gedeelte door de eigenaardige
'gesteldheid van den grond veroorzaakt
werden". Zóó staat het in het in 1899
Uitgebracht rapport, dat grootendeels
berust op het door den heer J. Smid
en wie kent deze figuur niet?
ingestelde, gedetailleerd onderzoek.
In dit rapport wordt gesproken van
ból ontginningsvraagstuk in Drenthe
*n de slotsom van den samensteller
In een drietal artikelen zal ons
blad deii ontginningsarbeid van
de Nederlaudxhe Heid^/'Maat
schappij in de provincie'p-renthe
belichten. Met steun van de
Overheid en dank zij het parti
culier initiatief is het deze in
stelling gelukt in de achter ons
liggende jaren duizenden h.a.
heide en veen om te zetten in
vruchtbaren grond, waarop rog
ge en tarwe roetig groeit.
Een onzer redacteuren is er,
voorgelicht dOQr de heeren H.
Kruitbosch, inspecteur, en J.
Francke, hoofdopzichter der 'Af.
H.M. op uitgetrokken om de re
sultaten van de ontginningen in
Drenthe met eigen oogen te aan-
schouwen. Hij heeft er zich
van kunnen overtuigen, dat hier
inderdaad een werk van de al
lergrootste beteekenis is verricht.
En de grootschheid daarvan mo
ge hij illustreeren met 't feit,
dat er per jaar in geheel Neder
land 8000 h.a. grond ontgonnen
wordt, terwijl er20.000 h.a.
noodig zijn. Het stillen van dezen
gezonden landhonger moge snel
geschieden. Drenthe, eens 't stief
kind onder de Nederlandsche
provincies heeft 't voorbeeld ge
geven op een wijze, die bewon
dering afdwingt.
was, „dat de aanleg van bouw- en wei
land en van bosch op de woeste en
weinig opleverende gronden zeer wel
mogelijk was, mits men rekening hield
met het feit, dat ook op het gebied van
afwatering en verkeer 't noodige ge
daan izou moeten worden!"
De/ heer Smid heeft het probleem
43 jaar geleden scherp gesteld, zóó
scherp, dat men weinig Wnders kon
doen, dan te beginnen. De Nederland
sche Heide Maatschappij benoemde
enkele jaren nadat het rapport was
uitgebracht, een ambtenaar in Drenthe
die ter beschikking stond van iedereen,
die zijn woeste gronden wilde verbete
ren of ontginnen. Zóó legde men den
grondslag voor een organisatie, die
zich in een snel tempo uitbreidde. Er
kwamen meer ambtenaren in deze
eene provincie en tenslotte is fnen,
eenigen tijd geleden, overgegaan tot
de instelling van een tweetal ambts
gebieden: Assen en Coevosgen, me't in^
specieurs, hoofdopzichters, opzichters
enz., enz.
Ziedaar in 't kort een terugblik op
den snellen groei van den ontginnings
arbeid, welke ook de ontsluiting van
groote gebieden in Drenthe met rich
bracht. Want de ambtenaren der
Heide Maatschappy zagen ook wel
degelijk het nut in van een goede af
watering en van den aanleg van be
hoorlijke wegen. Op deze wyze is in
1910 o.m. een begin gemaakt in den
uithoek, welke zich achter Coevorden
tot de Duitsche grens uitstrekt. Daar
ziet de toerist thans alleen maar ge
zonde grond, waar de gewassen willig
groeien. Maar in 't begin? De heer
Kruitbosch, die in 1908 in dienst va'n
de Heide Maatschappen trad en om-
treeks dien tyd in Drenthe te werk
werd gesteld, weet er van mee te pra
ten. Ondanks het feit, dat de grond in
deze streek ryk aan humus was leidde
de boerenbevolking er een primitief en
ongezond bestaan. Alleen de verkeerde
bodemstructuur belette hier een voor
uitgang. De Maatschappy begon hier
met den aanleg van proefvelden voor
cultuurverbetering. 't Wantrouwen
tegen het nieuwe moest eveneens over
wonnen worden. En dus werden de
zoogenaamde „pyp"- of „praatavon
den" gehouden. Dan werden op een
bepaalden avond -in een boerderij de
boeren voor een saihenkomst uitge-
noodigd en er wêrdj.dan heel gezellig
over verbeteringen gepraat. Op die
wyze wist men 't' vertrouwen te 'win
nen. Den boeren hier .werd de we
naar een betere toekomst gewezen. E
het slot is, dat hier een welvarend ge
bied is gekomen in de plaats van de
grootendeels drassige landen, een ge
bied met een behoorlijk aantal verhar
de wegen, welke- zooveel mogelyk
lanjfs de boerderijen loopen. 't Ontwa-
teringsvraagstuk werd eveneens opge
lost. Daartoe werden ook de noodige
besprekingen met de Duitsche autori
teiten gevoerd, resulteerend in de ver
betering van het Schoonebeker Diep.
Behoorlijke akkers en rijk grasland
strekken zich hier thans uit, verdwe
nen is de uiterst primitieve bodemcul
tuur. Wat dit was? De beste omschrü-
ving is wel deze, dat het een soort van
vetweidery was, waarbij een koeher
der en een kudde half wilde beesten,
beneve/is de van stroo vervaardigde
hut de booë een hoofdrol speel
den. Het heele jaar door weidde de
kudde buiten, alleen de winternachten
werden in den, primitieven stal door
gebracht. In dien stal verbleef ook den
„bobheer"Sneeuwde het te hard,
dan bleef de „booheer" en ook de
kudde in de hut, waar een beetje hooi
dan 't eenige voedsel voor de dieren
was. Neen, lach nog niet. Want in de
allernaaste omgeving werd het veen
zoo goed en zoo kwaad als het ging in
cultuur gebracht, waarbij de stalmest
dan goede diensten bewees. Er zyn in
deze streek nog enkele van die hutten,
curiosa, die waard zijn hier bewaard
te blijven omdat zij het verschil tus-
schen heden en verjeden zoo schitte
rend accentueeren.
*Nóg altijd zijn er in Nederland on
derwijsinrichtingen waar men, ingedut
in den gezapigen gang van zaken, van
Drenthe zegt, dat'het de „provincie is
van de groote suile "heide, waar de her
der eenzaanj ronddwaalt" en „van de
plaatsen, waar men turf wint". Dat de
EN ARMLASTIGEN.
De rijksdienst der levensmiddelen-
distributie heeft betreffende bovenge
noemd onderwerp aan de gemeente
besturen een circulaire gezonden, waar
aan het volgende is ontleend:
Ondersteunde of tewerkgestelde
werkloozen en armlastigen en de daar
mede gelykgestelden, kunnen voor het
verkrijgen van goedkoope margarine
en bak- en braadvet in aanmerking
komen, ongeacht of zij in het bezit zijr.
van vetbonnen, dan wel boterbonnen.
In sommige gemeenten worden door
den plaatselijken distributieJienst, aan
de instantie, belast met de distributie
van goekoope margarine en bak- en
braadvet, na inlevering der bonnen,
zgn. „toewyzingen" verstrekt. Dit is
echter niet noodig, aangezien marga
rine en bak- en braadvet voor werk
loozen en armlastigen voorloopig op
de normale wijze als voorheen, zonder
gebruikmaking van een toewijzing, bij
den rijksdienst der levensmiddelendis
tributie kan worden aangevraagd.
Het innemen der vet en/of boter
bonnen behoort steeds plaats te vinden
door de gemeentelijke instantie,
belast met de distributie van goed
koope levensmiddelen. Nimmer mogen
betrokkenen deze bonnen by den
winkel ie r inleveren.
De kerkelijke instellingen van wel
dadigheid die gebruik maken van Je
terzake geldende regeling betreffende
zelfstandige distributie aan hun onder
steunden, zullen het door hun benoo-
digde kwantum margarine en^feak- en
braadvet slechts kunnen in ontvangst
nemen tegen gelijktijdige overgave van
het daarvoor benoodigde aantal vet
bonnen en/of boterbonnen, welke zij'
van hun ondersteunden hebben ver
kregen.
„INEENSTORTING BINNEN
C* DAGEN MOGELIJK".
De Amerikaansche minister van
marine Knox heeft gisteren in de mi
litaire commissie van het Huis van
Afgevaardigd/n een sensationeels ver
klaring afgelegd. Hij zeide, dat het in
eenstorten van Engeland binnen 80 da
gen mogelijk is en hü beklaagde zich
er over, dat Amerika Liet de volle
waarheid verneemt over het verloop
van den strijd om Engeland, aldus het
D.N.B.
In zyn verklaring heeft Knox aange
drongen op het aannemen van het
voorstel tot invoering van de dienst
plicht. Hij staafde dit met de opmer
king, dat de Vereenigde Staten ten
slotte in de geheele wereld geen vriend
meer zullen hebben, indien Engeland
de nederlaag lüdt. Hij bidt God, dat
dit niet moge geschieden, maar niet'
temin is een Engelsche nederlaag mo
gelijk binnen 60 dagen. Geen Ameri
kaan heeft een nauwkeurig beeld van
den strijd om Engeland, want Amerika
veneemt niet de voile waarheid en kent
niet den omvang van de werkelijke
ferliezen. Indien de Vereenigde Sta
ij dn thans een vloot van drie millioen
ton zouden bezitten, <He den Atlanti-
scfien en djnn Stillen Oceaan zou kun
nen controleeren, dan zou een enorm
landleger niet noodig zyn. Helaaa zul
len de Vereenigde Staten eerst im 1S48
•ver een vloot van voldoenden om
vang beschikken. Op de vraag van den
republikein Calson of er voor de Ver
eenigde Staten oorlogsgevaar in hat
Verre Oosten bestaat, heeft de minister
van Marine geantwoord, dat in deae
gevaarlyke tijden niemand weet waar
gevaren kunnen opduiken. Amerika
moet sterk genoeg zün om aan alle
gevaren het hoofd te bieden. Over dea
Atlantischen Oceaan dreigt geen on
middellijk gevaar, doch in geval via
een nederlaag van Engeland zou da
posiie van Amerika slechter zyn daa
ooit te voren.
ontginners de vjprvènersvlak op .de
hielen zitten enjtat Drenthe naar ver
houding reeds' Je meeste rogge ver
bouwt en op de tweede plaats komt,
wat de verbouw van fabrieksaardappe
len betreft, zün voor velen onbekende
feiten.
In feite: men weet eigenlijk zoo wei
nig van Drenthe af. Want het aantal
toeristen is nóg steeds gering. „De
heide verdwijnt toch", zeggen de na
tuurminnaars. En dus laten zij deze
provincie links liggen, wellicht niet
eens wetend, dat de ontginners ter
wilie van het natuurschoon hier en
daar natuurreservaten, waar men 't
heidelandschap in al zijn 'schoonheid
kan bewonderen, hebben weten te be
houden. Maar terecht zeggen de bou
wers aan een betere toekorqft, dat het
heusch niet zoo mooi in Drenthe was
met die onafzienbare beid velden, waar
doorheen wegen liepen, die vkak on
begaanbaar waren.
In de meeste gevallen zeggen de
ontginners echter niets. Zij, houden, er
niet van aan den weg te timmeren.
Hand in hand; met de Heide Maat
schappij, gaan zy voort met hujpfttr-
beid. Zij weten, dat «n de provincie
Drenthe alleen al 75,000 h.a. dat is
28 van de totale oppervlakte nog
woest is en dat daarvan nog een kleine
50.000 h.a. op ontginning wacht. Zü we
ten ook, dat van het bestaande bouw
en weiland nog een 60 000 h.a. "voor
verbetering^— herontginning— in aan
merking komt. Bovendien 13 er nog
een zandwegennet ter lengte' van 2000
k.m. dat verbetering behoeft, terwyl
voorts nog ruim 3000 km. watergan
gen noodzakelijk verruimd of opnieuw
opgegraven moeten worden. Én daar
naast wacht in Drenthe alleen al een
oppervlak vaTi een kleine 100.000 h.a.
grond op ruilverkaveling.
Tel de kosten van al deze werken
maar eens samen. Weet u wat de ex
pert na eenig gereken zegt? Dat de uit
komst ongeveer 100 millioen gulden zal
zijn, waaronder meer dan 80 millioen
gulden aan loon .En hij zal er onmid-
dellyk aan toevoegen, dat 10.000 man
daarmede ruim 10 jaar werk zullen
hebben.,..
(Nadruk verboden
TWINTIG DOODEN,
Als gevolg van de reeds gemelde
overstroomingen, die door aanhou
dende wolkbreuken in de bergachtige
streken van Noord-Carolina, Georgia,
Tennessee en Virginia zyn veroor
zaakt, zijn in totaal twintig personal
om het leven gekomen. De materieele
schade zou meer dan 10 millioen dol
lar bedragen. Talryke landwegen zy*
door aardverschuivingen versperd.
Vele plaatsen staan nog onder water.
Honderden menschen zijn dakloos.
GESCHENK VAN AMERIKAANSCHE
I' ROODE KRUIS.
Het Amerikaansche Roode Kruis
heeft de National Sozialistische
Volkswohlfahrt te Parüs een zending
van 90.000 kg gecondenseerde melk
en melkpoeder ter beschikking gesteld,
welke door de N.S.V. onder de Pa
rijsche zuigelingen en kleine kinde
ren zal worden verdeeld.
Naar aanleiding van de overdracht
van deze zending melk aan de N.S.V.
vond Op het station van Ivry een
plechtigheid plaats, waarbij de leider
van het Amerikaansche Roode Jjtruis,
Taylor, er zijn blijdschap over uit.
sprak, dat hij bij de Duitsche auto
riteiten begrip had gevonden voor de*
arbeid zijner organisatie, hetgeen hei*-
veroorloofde, zijn actie tot een goed
einde te' brengen. Generaal Buss, de
directeur van het Duitsche Roode
Kruis, dankte Taylor voor zijn hulp
vaardigheid.
De Matin schrijft naar aanleiding
van deze hulpactie, dat dikwijls ge
noeg levensmiddelenzendingen te Pa
rijs aankomen. De N.S.V., die deze
rijkdommen ook naar Duitschland ze*
kunnen sturen, laat alles ten goede
komen aan de bewoners van het land,
dat 'door de Duitsche weermacht is
bezet. Dit geeft in hooge mate aan
leiding tot erkentelijkheid.
woo*
Links:
Drenthe toen het nog een
„stiefkind" onder Nederiand's
provincies was. Het zwart
de woeste gronden over-
heerscht in 't landschap. De
Nederlandsche Heide Maat
schappij werkte in dezen tijd
nog diet in Drenthe.
Rechts:
Drenthe, zoools het in. 1940
er uit ziet: groote gebiedrn
zijn reeds ontgonnen, zoodat
de woeste ggondcn niet langer
overhccrschen. Men kan ook
■eggen, dat de afbeelding
prachtig in beeld bréngt hop
belangrijk het werk van de
Nederlandsche Heide Maat
schappij is. -
