I
ER
0
ïeuwe
orde".
1
d:
\benul
irnet
NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
in het verleden
\Jè
Ierland blijft waakzaam
K
Woensdag 28 Aug. 1940
=rr
0L
Hoe de denkbeelden der
fflinsche revolutie rijpten
tfet vertrouwen
in de rede
Engeland ging voor
De „philosophen"
van de 18de eeuw
en hun stellingen
K
Locke's theorie
De encyclopaedisten en
het verlichte despotisme
Het economische stelsel
De invloed van Rousseau
BUITENLAND
NIEUWE BOMAANVALLEN
OP ENGELAND.
Fabrieken bestookt.
HET ROEMEENSCH-
HONGAARSCHE
GESCHIL.
De spilmogendheden
gaan bemiddelen.
BALKAN
k
De Valera laat zich niet meesleepen
in Engelsche combinaties
Hereeniging yan Noord en Zuid blijft het
ideaal, waarnaar de republiek streeft
•>ir
plaatste mi-
gen brengt*
van uw ge-
|rdoor slecb-
genblik, tee
verkrijg,
j te vetarm#
tekort. De
haar nld
unnen wee
worden In-
nog velerlei
laar is. Ook
Lissen, welk*
[rang nemen,
rizontale op
en den muil»
aangegeven,
heel aan hel
pt bovenkant
dragen, 4,
is.
erd voor li®"
Itaat dus het
I bij het raam
gen wand C
i van twee
Jicht houden,
en, hierdoor
J beïnvloed.
aanmerking
al een effen
jïen eveneens
onopvallend
L-slaapkam"
fU
GOUDS
L Jaargang, No. 20411
Directeur F. T1ETER
Postgiro 48400
Bur. Markt 3t. Tel. 2745
K
DAT de Fransche Revolutie een
keerpunt is geweest in de
wereldgeschiedenis zal wel
niemand ontkennen. De mokerslagen
waardoor de Bastille öp 14 Juli 1789
bezweek, hebben hun weerklank ge
vonden in geheel turopa. Zij zetten
aanval in op het oude, dat ver
molmd was en in den grond bedorven
Hl uit de.puinhpopen van dien ouden
lijd kwam de riiepwe tijd te voorschijn.
Maar daarvoor Was een groote vei-
mdering noodig in\den menschelijken,
geest, een verandering,die zich vol
trokken'heeft in, den loop van de 10e
eeuw.
[Jet begon in Engeland, het wel
varende Engeland, dat altijd en over-
al geluk had, flat een koopmansvolk
was en zaken en politiek op de. vopi-'
deeligst mogelijke wijze wist t%gom-
bineeren, De wetenschap maakte»snel-
,1e'vorderingen, nieuwe wetten werden
geformuleerd, nieuwe hypothesen op
gesteld nieuwe uitvindingen gedaan:
de wijze van leven veranderde. De
moderne beschaving met haar com
fort begon haar intrede te doen.
Ia de. politiek begon het beginsel
van het Europeesche evenwicht het
oude christelijke ideaal van de inter
nationale orde te vervangen, de. staat
kunde ging zich buiten de grenzen
Van Europa bewegen en werd, door de
koloniale oorlogen, wereldpolitiek. De
eerste tendensen. naar de moderniteit
begonnen zich reeds te openbaren.
De onbloedige Roemrijke Revolutie
van 1688, waardoor het Huis van
Hannover op den Engelsehen troon
kwam, heeft een enormen invloed op
de denkwijze in Europa uitgeoefend.
Pet had de algemeene bewondering,
dat de gevolgen van deze revolutie
waren: godsdienstvrijheid,, vrijheid
van drukpers en een parlementaire
regeering. De Engelsche wijsgeeren
Locke en Hume, maar vooral de
eerste, legdeii in hun werken ideeën
neer, die essentieel zijn geweest voor
de eeuw van de Verlichting. Zij zijn
de bouwers geweest van het philoso-
phiache stelsel van het empirisme: alle
kennis vloeit voort uit de zintuigelijke
ervaring, alles komt uit de ondervin
ding.
Dit was dus bij uitstek een practisch
stelsel, terwijl daarentegen bescartes,
de Fransche wiskundige, het rationa
lisme leerde: duidelijke, algemeene
bepalingen om daaruit strenge conse-i
Attenties af te leiden. -
Hier ligt het groote verschil tuS7#
schen Frankrijk en Engeland: in
frankrijk'de deductie,in Engeland de
Auctie; in Frankrijk de afgetrokken,
ftstracte idee, in Engeland de con- i
- j
!de Revolutie was Montesquieu, die in
zijn „Esprit dos lois" betoogde, dat het
gehejor2van de vrijheid gelegen was
in de (Scheiding van de rechterlijke,
i uitvoej^pde ,1?r wetgevende macht» die
.W™ - W-A.
*rijk alle in de hand van één
Jean Jacques Rousseau,* wiens werken
eqn grootcn stoot gegeven hebben aan
'de ontwikkeling dei* nieuwe gedachten
in de achttiende eeuw.
crc(é, onuitputtelijke werkelijkheid
geestelijk ideaal en practisch nut; ee'ft
zedeleer, gegrondvest op hooge gees
telijke principes en een moraal, welke
is gebouwd op werkelijke driften.
Voor de tét het modernisme ont
wakende menschheid was de En
gelsche praktijk van méér nut dan
de Fransche theorie. Het vrije En
geland werd een ideaal voor het
onvrije, verdrukte Fransche volk.
De volksmacht kwam op tegen het
^despotisme, het volk werd zich zijn
macht bewust.
Komt het gezag van God? zoo
vroeg men zich af. Ja, maar door
het volk!
De invoering van de cpnstitu
tioneele monarchie in Engeland
vond een geweldigen weerklank in
het absolutistisch-despotisch gere
geerde Frankrijk.
De theorie van Locke^ dat de regee
ring bestaat bij den wil van het volk
dat privé-eigendom- is gebaseerd op
arbeid, de leer van verdraagzaamheid
op godsdienstig gebied en de, eisch van
een rationeele opvoeding der jeugd
vonden hun weg naar Frankrijk, waar
zij vooral gepropageerd werd door
Voltaire, die echter de vrijheid en het
geluk in Engeland idegliscerde en
sterk overdreef.
Maar in Frankrijk, dat no'oit zoo
ongelukkig was als in de 18e" eeuw,
aanvaardde men dat gemakkelijk, om
dat men zochj. naar een uitweg uit de
ellende en aan de overzijde van het
Kanaal de oplossing rfteende te zien
$ie dus ook in Frankrijk moest kun
nen worden doorgevoerd.
Dit was in wezen rey-plutionnair,
wan't het druischte in tegen het be
staande oude regime en steeds luider
begon het ontevreden volk te spreken
over vrijheid en gelijkheid, volkssou-
verëiniteit cn godsdienstige verdraag
zaamheid.
Een andere groote voorlooper var
ïea
«amenzijn bij Voltaire te Feme y. Links voor de tafel Voltaire, onder
Sasten bevinden zich voorts C ondorcet, Diderot en d Alembert.
man, Men koning, vereenigd waren.
h v
kwüm een stroom van geschrif-
Wnten los over deze nieuwe ideeën,
maar het hoofdwerk was de Ency-
ëWadie, vyeiks saménsteliers, bekend
zijn als de Encyclopadisten. In dit ma
gistrale werk werd door hen a^Lps adn-
geyallen wat in hun oogên wreed, bij-
gelqovig, verouderd, onbillijk en on
rechtvaardig was, zoowel in de instel
lingen van de Europ®esche samenle
ving als in haar godsdienstige en maat
schappelijke opvattingen. De revolu-
tionnaire litteratuur drong overal door,
omdat het Fransch de internationale
taal was: zij von*d haar weg naar de
autocratische hoven van Weencn, leer
lijn, St. Petersburg en Madrid en de
vorsteh van diep tijd waren* trotscb op
den naam van Verlichte Despoten, die
alles vóór het volk wilden doen, inaar
niets door hét volk.
Was Wen der voornaamste reacties
van de nieuwe denkbeelden aanvanke
lijk tegen het katholicisme gericht, la
ter keerde men zich tegen alle ge
openbaarde godsdiensten. In Engeland^
F rank lijk en Du'itschland vervangt het
deïsme £et Christendom: godsdienst
moet redelijk zijn en zonder mysteries!"
zoo zeidc men. If
De kijude. redè is echter niet vol
doende voor het gevoelsleven en daar
om zien velen in dezen tijd den gods
dienst als een gevoelskwestie. Het ma
terialisme evenwel verwierp deze beide
opvattingen en het atheïsme werd
door félen als de volmaakte geeste
lijke \pijheid gezien. De staat is God en
"het inpividu staat bovemalles .Het was
de ui|erste consequentie van het indi?
viduaflisme uit der. - tijd der Renais
sance*
Voftaire en zijn tijdgencoten waren'
echter gep wezenlijke democraten. Zij
wilder» nie't de heerschappij in handen
krijgen, mssar vrijheid op elk gebied-
dcnkcnr spreken,^scLfrijven en hande
len. De rest zou vanzelf volgen, de
rede zou overwinnen.
De kritiek gold vooral het economi
sche stelsel, dat sedert Colbert in
Frankrijk heerschte. De leer van de
physiocratcn. waarvan de Frar.schman
Quesnay en de Schot Adam Smith de
hoofdvertegenwoordigers waren» was
dat de natuur, wanneer zij niet belem
merd wordt, de menschheid tot een
welvaart k^jf.brengen, welke onder
een stelsel van plaatselijke of natio
nale rechten nooit mogelijk is, vrijhan
del dus. Hun theorie was.verder, dat
de bodem de eenige bron van rijkdom
is, hetgeen onjuist is omdat er méér
bronnen vaq welvaart zijn. Maar zij
leerdei^ ook, dat alle handel bestaat
in een uitwisseling van goederen ep
dienstfen en dat dus alle kunstmatige
belemmeringen vbor het handelsver
keer tusschen steqen en staten onder
ling, schadelijk voor dg^elvaart zijn.
In Ffankrijk ondervond men dat aan
den lijve want door^ het feodale tolïen-
stelsel heerschip in\ Parijs vaak hon
gersnood, terwijl in\het Zuiden graan
in overvloed was, dit echter door het
vervoer tot onbetaalbaar hooge pr' zen
was opgëloopen, wanneer het in Parijs
aankwam.
Den grootsten invloed op de revolutie
oefende Jean Jacques Rousseau uit.
De grondgedachte van al\zijn werken
was deze: Van nature wasude mensch
goed, maar de maatschappij maakte
hem slecht. Van nature was ae mensch
vrij,- maar de maatschappij \erlaagdé
hem tot slaaf. Van nature \was de
mensch gelükkg, maar de maatschappij
stortte hem in het ongeluk.'r
De „Nouvelle Héloïse" bevat de
eerste uiteenzetting van zijn systeem,
het naturalisme. De „Emilë" paste\dit
toe op deippvoeding. flet meest bekend
is echter zijn „Contrat Social'', waarin
hij de- bekende stelling poneerde, dat
alle macht van het volk komt.
Dit boek werd in Frankrijk als een
nieuw evangelie ontvangen. Op de
basis *ran het naturalisme bouwt Rous
seau hferin een communistische maat
schappijleer op en legt hij uit hoe de
maatschappij zou moeten zijn. De toe
passing van de deugd acht Rousseau
het geneesmiddel voor alle mensehe-
lijke kwalen. De goede st^ajt is die,
waarin ieder lid op zich neemt om zijn
wil^met het algemeen welzijn in over
eenstemming te brengen, i De goede
staat is niet gebaseerd op) kracht of
hebzucht, maar op de deugdzaamheid
van zijn leden.
Merkwaardig is, dat de nieuwe denk
beelden ingang vonden oh der alle
standen en dat men er in de deftige
„salons" even' goed over disputeerde
als onder het proletariaat. Men besefte
niet, dat deze „mede" zoo uiterst ge-
Vcrfrlijk was en cfe vonken in zich borg
van den alles vernielenden brand der
revolutie.
Ieder voélde, dat de Fransche maat
schappij verwelk! was, maar toch dacht
men tot aan 1789 to? nog niet aan een
revolutie, doch hoofdzckelijd: aan de
saneering van de wanhopig slecht be
heerde financiën en aan een verbete
ring van het schromelijk or.recht\.aar
dige belastingstelsel, dat de adellijke
bezittende klasse vrijliet.
De gebeurtenissen van de revolutie
hebben echter bewezen, dat door al
deze denkbeelden een grondige 'ver
nieuwing van de wereldorde was voor
bereid.
(Nadruk verboden).
OOK SOUTHAMPTON WEER
GETEISTERD.
Vannacht hebben Duitsche bommen
werpers in massa, aanvallen onder
nomen, op een reeks plaatsen in
Midden- en Zuid-Engeland. Het waren
sterke eskaders die vooral de moto-
renfabrieken van Derby en d£ vlieg
tuig- en motorenfabrieken van Bir
mingham herhaaldelijk en hevig met
bommen bestookten. De fabrieken na
bij Birmingham, waar Spitfires ver
vaardigd worden, werden zwaar be
schadigd. Omvangrijke branden toom*
den aan de later komende vliegtuigen
de uitwerking van den eersten aanval,
aldus het D.N.B
Duitsclie bommenwerpers hebben
vannacht ook de militaire werken van
Southampton gebombardeerd. Op de
staatswerf van Chatham, die even
eens met bommen bestookt werd, von
den geweldige ontploffingen plaats,
die volgens thans ontvangen beves
tigingen ernstige verwoestingen heb
ben aangericht. Het Engelsche lucht
afweergeschut had niet het minste
resultaat, aldus het D.N.B. Slechts
zelden slaagden de zoeklichtbatterijen
er in, voor korten tijd een Duitsch
vliegtuig in den lichtbundel te vangen.
VANNACHT TWEEMAAL LUCHT
ALARM IN LONDEN.
Volgens berichten uit Londen is er
vannacht aldaar tweemaal luchtalarm
gemaakt. Het eerste alarm begon
tegen half elf en duuhde 2Ü uur. Het
tweede alarm duurde een uur. De
Landenaars werden weer in de bios
copen en schouwburgen verrast. In
het eigenlijke Londen zijn geen bom--
mtn gevallen. Tijdens het eerste alarm
kon itieji duidelijk bomontploffingen
en afweergeschut hooren en tijdens
het tweede alarm Kon men een vuur-
m
gloed waarnemen.
Van semi-officieele Duitsche zijde
wordt gemeld:
Het feit, ck;t tot de Weensche be
sprekingen tusschen den rijksminister
van Buïtenlandsche Zaken von Rib-
bentrop en den Italjaanschen minister
van Buiteplandsche'Zaken graaf Ciano
de ministers van Buitenlandsche Za
ken van Hongarije en Roemenië zijn
uitgenoodigd, leidt tot de gevolglijk-
king, zoo Verklaart men in politieke
kringen, dat de aangekondigde bespre
kingen betrekking hebben op dt/kwes-
ties welke tusschen Hongarije en Roe
menië moeten worden o^gelyst.
Bij de besprekingen welfog destijds
in Salzburg met de staatslieden van
het Europeesche Zuidoosten gehouden
zijn, hebben de as - mogendheden
Duitschland en Italië/ zooals bekend,
op de noodzakelijkheid gewezen, dat
de tusschen Hongarije, Bulgarije en
Roemenië' bestaande ethnogrhphischa
eri territoriale vraagstukken in den zin
der gerechtigheid jén eerlijkheid en in
het belang van een wederzijdsche sta
bilisatie Van deii vrede in dit gebied
moeten worde/ opgelost. Terwijl da
Roemeensch-Bulgaarsche onderhande
lingen, zooals men weet, gunstige vor
deringen maken^is er tussohen Honga
rije en Roemenië tot dusver nog geun
accoord tot stand gekomen.» Het zou
er thans om gaan, het Hopgaarsch-
Roemeepsche vraagstuk in den geest
van de grondgedachten welkedo
rechtstreeks betrokkenen destijds bij
de besprekingente Salzburg hebben
erkend en rekening houdende met de
inrpiddeis opgedane ervaringen nog
eehs .met de ministers van Buitenland
sche Zaken van Hongarije en Roeme-
nië*"te behandelen.
DE ROEMEENSCH - BULGAARSCjHIC
ONDERHANDELINGEN.
j
Gisteren zijn in Crajova de onder
handelingen tusschen Roemenië en
Bulgarije voortgezet. De wederzijdscha
juridische en financieele vakcommis
sies hielden gemeenschappelijke ver
gaderingen. De onderhandelingen wor
den. vandaag voortgezet.
(Van onzen V.P.B.-reiscorrespondent)
Dublin, Augustus 1940.
E leuze „Ierland in gevaarl'V
wordt door de Iersche
kind opgevat als een soort
politiek axioma, - om het even van
welke zijde dit gevaar kan dreigen
volgens de meening in verschillende
kringen. De tegenwoordige omstan
digheden maken het echter noodzake
lijk, dat de Iersche regeering en het
Iersche volk zich goed rekenschap
geven van de gevaren, die van ver
schillende zijden dreigen en van de
stroomingen in de binncnlandsche
politiek, welke vaak met onverschil
ligheid worden voorbijgegaan. Ook wat
Ierland in militair opzicht kan pres
teeren verdient
aandacht.
Dat het neutraal is, beteekent voor
Ierland onder de gegeven omstandig-
offensief, waarin er bij den „taoi-
seach" het Iers^che- Woord voor
niinister-president op werd aange
drongen, zich aan te sluiten bij de
bevol- Westelijke mogendheden (bedoeld werd
natuurlijk alleen Engeland) ter ver
dediging van de gemeenschappelijke
idealen. Hiermede ging een gemeen
schappelijk verdedigingsplan gepaard
van den Noord-Ierst^h en minister
president Craigavoii. De Valera be
greep intusschen wel, dat dit niets
anders was dan een val en weigerde
op de voorstellen in te gaan. Had hij
dit wèl gedaan, dan zou het niets meer
of minder hebben beteekend dan dat
Ierland zou hebben opgehouden te be
staan als vrije, onafhankelijke staat,
om weder niets meer te worden dan
een Britsch Dominion in den schoot
van het Britsche Empire.
Deze vlieger |ing evenwel niet op
meer de algemeene °P„de "Peering volgde het samen-
stellen van een Verdedigingsraad, ge
vormd uit alle partijen. Dit alles liep
glad van stapel, zonder dat hiermede
een hervorming van het kabinet ge
paard ging en zonder dat men. zich ge
dwongen zag, leden van de oppositie
hierin op te nemen. Op deze wijze be
reikte De Valera twee voordeeien: ten
eerste leverde hij daardoor het'bewijs,
dat Ierland naar buiten een gemeen
schappelijk front maakte en ten
tweedei dat hij in staat was, om aan
binnenlandsche moeilijkheden het
hoofd te bieden.
Deze houding oogstte den lof, dien
zij verdiend©^ en bezorgde De Valera
sympathieën in kringen, die voordien
als pro-Engelsch bekend stonden. Zelfs
heden reeds zeer veelt dochihet hand
haven van die neutraliteit vereischt
meer, dan enkel en alleen den wil
om neutraal ie zijn, Ierland zal er
goed aan doen, zich schrap te zetten
voor alle problemen, waarvoor het
zich, geplaatst zalzien en voorberei
dingen treffen Megen alle mogelijke
gevaren, die het zoowel van buiten als
van binnen uit kunnen bedreigen.
Enkele weken geleden bijvoorbeeld
werd de Iersche neutraliteit bedreigd
door een buitengewoon ernstig gevaar.
Dit bestond uit een Britsch propaganda-
DE VALERA.
onder de radicale nationalisten won hij
aahhangers. Beide groepen waardeer
den de vastberaden houding der Ier
sche regeering. welker positie werd
versterkt door het feit, dat zij het hier
èn daar verlóren gegane vertrouwen
terugwon.
Het Iersche leger.
Onder den druk van buiten sloot de
Iersche natie zich vaster aaneen. Reeds
vóór den oorlog wijdde Ierland zich
met defmeeste energie aan zijn ontwik,
keling Ij tot zelfbewust volk, dat voor
zichze|f wist te zorgen. Ondanks de
offers! aan tyd, geld en energie, yelke
deze ontwikkeling vergde, werd zy
zonder onderbreking voortgezet,
De /grootste hervorming, voltrok zich
op irfilitair gebied. Onder leidin,
den Uit alle partijen bestaanden
en mef behulp van een kriaehtige pro
paganda wonnen het geregelde Iersche
leger en de afdeeiingen vrijwilligers
buitengewoon sterk agn beteekenis.
Het Iersche legei, dat ongeveer 65.000
man telt en speciaal ie geoefend, in d®
toepassing der strategie, .we'lkie* het
heeft beoefend tijdens den laai®'.°jn bur.
geroorlog, heeft verschillende taktithen,
ontwikkeld, die zich aanpassen aan Ier-
lands positie als eiland en de aafdrijks-
kundige structuur van het land;1 Het is
verdeeld in kleine groepen. lp plaats
van te worden gedrild in hgt ih massa
optreden wordt er meer aand^dht be
steed aan hetj>ersoonlijk optreden def
soldaten. I
Voorts steunt het. land nog op da
plaatselijke vrijwilligers, wier aantal
wordt geschat op 135.000 man, die oor
spronkelijk bestemd waren om dienst
te doen als ooren en oogen van het
staande leger. Een deel van deze strijd
krachten is tlrans van wapens voorzien
en als een soort burgerwacht bij het
leger ingelijfd. Het grootste deel dezer
mannen echter blijft ongewapende pa-;
trouillediensten verrichten en houdt
een wakend oog over stad en land.
Vcreeniging van Noord en
ZUid het einddoel.
Op den achtergrond van dit alle*
staat het vitale Iersch probleem: de
hereeniging. De Valera's regeering be
schouwt de Noordelijke graafschappen
niet als een handelsobject. De Valera
heeft er reeds menigmaal op gewezen,
dat het niet voldoende zou zijn, om de
grenzen tusschen Noord en Zuid uit te
wischen. Het probleem is veeteer van
psyphologischen dan van politiekcn
aard. Zijn parool is „Wij moeten eerst
hun harten winnen."'Geen gemakke
lijke taak, wanneer men de koppige
houding van Noord-Ierland beschouwt.
Zoo lang er echter geen meer drasti
sche weg openstaat, mo®lJWj|«>nafhan«
kelijke Ierland blijven wijlen' op da
onrechtvaardige afscheiding llf OP- da
één en ondeelbaarheid van Ierland in
ethnologisch en geografisch opzicht.
Hoe, wanneer en in hoeverre dit pro
bleem zal worden opgelost ligt nog in
het duister der toekomst verborgen,
