^Nieuwe orde".
De spilmogendheden
en de Balkankwestie
NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
in het verleden
Donderdag 29 Aug. 1940
pe ontwikkeling der jongste geschiedenis
t Hoe de maatschappelijke
ommekeer werd voorbereid
De invloed van de Engelsche gedachtenwereld
BOMMEN OP
BERLIJN.
Bijna 3 uur lucht
alarm. Tien doo-
den.en 28 gewon
den.
Liverpool gebombar-
deerd.
AZOREN EN CAN A-
ARISCHE EILANDEN
IN PLAATS VAN
GIBRALTAR?
Bezorgdheid over
Engelsche plannen.
Graaf Ciano in den Berghof ontvangen
Besprekingen te Weenen met gedele
geerden van Hongarije en Roemenië
De DiploHongaarsch-Roemeensche be
sprekingen leverden nog geen uit
gangspunt voor accoord op
r
De Diplo over de
besprekingen.
bOUDSCHE
■m Jaargang, No. 20412
COUCANT
Directeur F. TIETER
Postgiro 48400
Bur. Markt 31. Tel. 3748
N\ de Fransche Revolutie en de
Napoleontische oorlogen vol
trok zicji op staatkundig en
en politiek terrein eert om
wenteling, welke" haar aanknoopings-
punt vonH in het Weener Congres van
1115. Zij leidde de ontwikkeling der
staten, via de stichting van het Duit-
sche Keizerrijk in 1871, naar de vor
ming van het Drievoudig Verbond
der Centrale mogendheden en zijn te
genhanger: de Entente van Engeland,
Frankrijk en Rusland, en zoo naar de
genreidige worsteling van den We-'
reldoollog.
Daarnaast echter'ontwikkelde zich
geleidelijk een nieuwe sociale denk
wijze, welke diep ingreep in het ge-
heele domein van het menschdom. Wa
ren de ideeën, welke de Fransche Re
volutie bcheerschten, oorspronkelijk
van Britsche afkomst, ook het sociale
aanzien der 19^.eeuwsche wereld is te
beschouwen als een reactie op be
paalde F.ngelsche opvattingen.
Het kapitalisme
In Groot- Brittannië had zich tenge
volge van de groote uitvindingen op
het gebied van het stoomwezen, de
textielnijverheid en de Kolen-industrie
een industrieele revolutie voorgedaan,
welke de moderne tegenstelling tus-
schen kapitaal en arbeid had gescha
pen. Er was in dat land een groote af
stand gevormd tusschen den kapita-
listischen ondernemer, veelal adellijke
personen, en den arbeider, die onder
bedroevend slechte omstandigheden
met zijn vrouw en kinderen in de fa
brieken moest zwoegen.
Het z g. kapitalistische stelsel is in
Engeland geboien, heeft zich vandaar
uit over Europa en de wereld ver
spre ijl en als politiek systeem den
vorm van het liberalisme aangeno-
mtn,
De actie bleef nipt uit. Toen de
misstanden steeds grooter omvang
aannamen, ontwikkelde zieh het so
cialisme van de Franschen Saint-Si
mon, Fourier, Proudhon en Louis
Blanc, en eenige jaren later omstreeks
1848 dat van den Duitscher Karl Marx,
die de grondlegger werd van het we
tenschappelijke socialisme en van de
internationale arbeidersbeweging.
Eerst na jarenlangen harden stryd
gelukte het deze beweging, welke zich
ook over de confessioneele arbeiders
uitstrekte, op politiek gebied terrein
te winnen en zitting te krijgen in ver
tegenwoordigende lichamen. Reeds
'dór dien tijd was in verschillende
landen iets gedaan aan sociale wetge
ving, 'vakker geschud als men was
dopr de groeiende beweging onder de
arbeiders, maar toen deze zelf stem
in het kapittel kregen, maakte in de
meeste moderne staten de sociale wet-
leving snelle vorderingen, waardoor
het peil Van de arbeidersklasse aan
zienlijk steeg.
De economische crisis
Niettemin bleef de strijd tusschen
kapitaal en arbeid voortduren, maar
*n grooter verband, vooral na den oor
van 1314,ig- fjet kapitaal was meer
en meer geworden tot groot-kapitaal,
beheerd' d o o r internationale banit-
anncems voor internationale trusts
vn kartels.
De ontwikkeling van de wereld ging
door de groote uitvindingen: spoor
trein, stoomboot, telefoon, telegraaf,
radio en electriciteit en in onze eeuw
vooral de vliegmachine, in een verba
zend snel tempo. Afzonderlijke fabrie
ken, konden de concurrentie niet vol
houden en daarom verecnigde ipen
zich en richtte dochtermaatschappijen
op, elk op zich zelf heelo industrieën.
Efficiency was de leus en daarom werd
er geproduceerd op zoo groot moge
lijke schaal Tin op zoo snel mogelijke
wijze. Vandaar de rationalisatie en de
steeds verder gaande verbetering van
de machin^, ton nadeele van de men-
schelijke werkkracht. Overproductie
en werkloosheid werden algemeene be
grippon, welke tenslotte een der oor
zaken werden van de groote .economi
sche crisis, welke in 1980 begon en nog
steeds vWirtduurt.
Meer Aimeer werd het duidelijk,
dat het op^die.,wijze niet zou kunnen
voortgaan, en dat op een of andere
manier een oplossing zou moetan wor
den gevonden, wilde men niet hope
loos vastraken in het economische
moeras.
Daar kwam nog iets anders bu; iets
dat aan de gedachte van een nieuwe
ordening der maatschappij een kracn-
tigen voorw'aartschen .stoot gaf.
De politieke crisis
Wij bedoelen hier de politieke crisis
wélke haar oorsprong vindt in Tiet
Vredesverdrag van Versailles.
Dit verdrag heeft vjtn den beginne
af niet voldaan en al de twintig ja
ren, dat het heeft gegolden, is de roep
gehoord dpi herziening. Pogingen in
die richting zyn ook wel gedaan, men
denke slechts aan Locarno en Stresa,
maar effectief waren zij niet. Men liet
den verwarden toestand in Centraal
Europa bestaan, waar vele landen
waren gevormd als bufferstaten, zon
der dat rekening werd gehouden met
de aanzienlijke minderhedengroepen
in bijna al die staten.
Een groote fout van Versailles was
het laten uiteenvallen van de Donau-
monarchie der Habsburgers, welke vele
jaren lang onder hun scepter akdie uit-
eenloopende Slavische rassen vereenigd
haddén tot een politiek en economisch
geheel, dat de rust in Midden-Europa
verzekerde. Een fout van nog grooter
beteekenis was de onnoodig diepe ver
nedering van de groote mogendheid
Duitschland, welks vertegenwoordigers
op de Vredesconferentie slechts had
den aan te hooren, wat men over hen
beslist had, want tevoren hadden de ge
allieerden zonder hen de nieuwe rege
ling van Europa getroffen.
Een derde fout was de vaststelling
van de onbetaalbaar hooge som der
herstelbetalingen, welke van Duitsch
land, dat bovendien door inflatie totaal
verarmd was, geëischt werd. Dawes-
en Voungplannen hielpen weinig, doch
verschoven slechts de moeilijkheid,
want men kreeg daardoor de eigenaar
dige figuur, dat de schuldeischers den
schuldenaar geld gingen leenen óm de
schuld te kunnen betalen, doch daar
tegenover ontstond een leeningschuïd.
Een gevolg van een en ander was het
autarkisch streven, dat in verschillende
landen ontstond, tariefmuren, contin-
genteeringen, heel dat stelsel; dat den
handel belemmerde en daardoor den
opbloei-van de algemeene welvaart.
Inmiddels waren als nieuwe bewe
gingen het fascisme en het nationaal
socialisme opgekomen met hun politie
ke en maatschappelijke doelstellingen,
die den oorlog verklaarden aan „Ver
sailles" en aan de democratie.
De democratie
De democratie is na den Wereld
oorlog in verval geraakt door een te
veel aan democratie. Daar in het demo
cratische stelsel ieder recht van mee
spreken had, werd een krachtige werk
zaamheid dikwijls onmogelijk gemaakt
en partijbelangen gingen vaak vóór he?
algemeen belang. De nieuwe stroomin
gen nu trokken profijt uit deze fout en
brachten als tegenstelling hejt leiders
beginsel naar voren en de eenheids
partij welke al haar aandacht kon be
steden aan het staatsbelang, dat ver
eenzelvigd werd met het partijbelang.
Een systeem dat ifi'dp practijk bewezen
heeft tot groote dingen in staat te zijn.
(Zoo is Europa door eén complex van
oorzaken en gevolgen geleid naar den
nieuwen oorlog, welke tenslotte onaf
wendbaar bleek om orde te brengen in
den politieken, financieelen en econo-
mischen chaos.
Het middel is erg, maar de kwaal
was het ook.
Algemeen heerscht thans de meening.
dat uit deze botsing der krachten een
geheel nieuwe wereld zal geboren wor.
den, nieuwe staatsvormen misschien,
nieuwe opvattingen op allerlei gebied
zéker.
Deze beginnen reeds overal door te
dringen en al kunnen "zijdoor den
oorlogstoestand nog niet volledig tot
gelding kqmen en in normale banen
geleid worden, men kan er van over
tuigd zijn, dat uit de gisting der ideeën
iets blijvends zal te voorschijn komen
en dat dit and ets zal zijn dan wat
vroeger was.
In dit opzicht doet het er betrekke
lijk weinig toe wat het staatkundig
resultaat van den oorlog zal zijn". Oók
•h de democratische landen zag men de
laatste jaren reeds een krachtig streven
naar versterking van de autoriteit der
regeering en -vooral van bepaalde mi
nisters, die door een stelsel van vol
machten onafhankelijker werden van
de volksvertegenwoordiging.
In welke richting Europa zich zal
ontwikkelen wanneer de autoritaire
staten den strijd winnen, kan men
reeds in eigen directe omgeving be
vroeden. De nationale concentratie-,
pogingen wijzen duidelijk de richting
aan, waarin de nieuwe staat zal moeten
worden opgebouwd. De vorm komt er
dan minder op aan, maar de corpora
tieve gedachte zal er ongetwijfeld in
zijn uitgewerkt en ook die van een
economische eertheid van het Europee-
sche continent, waarin de handel g»en
kunstmatige belemmeringen meer zal
ondervinden en de rijkdommen gelijk
matig verdeeld allen zijn. Dat is het
streven dat de autoritaire staten zullen
verwezenlijken, walmeer zij de zege
vierende partü zijn.
De zieke maatschappij snakt naar
rust en heeft dringend behoefte aan
het scheppen van voorwaarden, waar-
on zij opnieuw en geheel anders dan
het oude, dat op een mislukking is uit-
geloopen kan worden opgebouwd^
De eerste voorwaarde daartoe is het tot
stand komen van een vrede in een geest
varf rechtvaardigheid, zonder haat en
wrok, zonder Wantrouwen en zonder
afgunst.
Op zulk een basis zal de komende
„nieuwe orde" goed kunnen gedijen.
(Nadruk verboden).
Vannacht is in Berlijn lucht
alarm gemaakt, dat duurde van
24 minuten na middernacht tot
17 minuten na drie uur. Eenige
Britsche vliegtuigen verschenen
op korte aistanden boven het
stadsgebied van groot-Berlijn
en wierpen op verscheidene
plaatsen van de rijkshooldslad
brand- en brisantbommen op
woonwijken en voorsteden.
Militaire doelen werden niet
aangevallen, aldus bet D.N.B.
De aangerichte schade is on-
beteekenend. Op verscheidene
plaatsen in de binnenstad ont
stonden dakbranden, welke
door den veiligheids- en hulp
dienst snel gebluscht werden.
Tien personen zijn gedood en
28 gewoed. Niemand van de
gedoode dl gewonde personen
had tijdens het luchtalarm de
schuilgelegenheid opgezocht.
Naar vernomen wordt, hebben
Duilsche bommenwerpers vannacht
groote verwoestingen aangericht in de
haven van Liverpool. De branden, die
door de talrijke uitgeworpen bommen
veroorzaakt werden, hebben de Duit-
sche piloten als geweldig groot ge
kenmerkt. Duitsche verkenningsvlieg
tuigen, die bij het aanbreken van deh
dag over de plaatsen van de nachte
lijke aanvallen vlogen, vertelden hoe
dikke zwarte rookwolken boven de
rivier de Mersey hingen en slechts
zelden een blik op de verwoestingen
onder de havenwerken toelieten, ai-
dus het D. N. B.
Volgens een nader bericht hebben
ook Middlesborougb, Thameshaven en
Chat tam aan hevige bombardementen
blootgestaan. In maasa uitgeworpen
bommen veroorzaakten in de haven
gebieden van Liverpool en Birken
head geweldige ontploffingen, waarop
spoedig groote branden volgden. Be
vestigd wordt, dat de branden in den
loop van den nacht zulke afmetingen
aannamen, dat nog hedenmorgen een
vuurgloed en zware rookwolken boven
de nachtelijke aanvalsobjectcn hingen.
Berichten, volgens welke Engeland
voornemens is de hand te leggen \op de
Azoren en de Canarische eilanden,
hebben te Horta de grootste bezorgd
heid gewerkt meldt het D.N.B. van
daan, Vooral op de Azoren heerscht
ongerustheid, daar men weet, dat Erw
geland de heilanden reeds lang half en
half als Britsch gebied beschouwt.
Sinds de aanvallen op Gibraltar he
viger zijn geworden en het verblijf
voor grootere Britsche oorlogsschepen
daar steeds gevaarlijker is geworden,
heeft men in welingelichte kringen
aangenomen, dat Engeland naar een
vervanging voor Gibraltar zoekt. Vol
gens de berichten, die thans binnen
komen. zouden de Azoren en de Cana
rische eilanden daarvoor dienst moet©
doen. De Azoren moeten volgens d>
plannen worden veranderd in een
moderne vlootbasis,, waar ook groote
schepen zouden kunnen liggen.
Stephenson's locomotief, „The Rocket" van 1830
Van semi-officieele zijde werd gis
teren in den namiddag meegedeeld:
De Italiaansche minister van Buiten
landsche Zaken, graaf Ciano, die van
ochtend per vliegtuig uit Rome in
Salzburg is aangekomen, is tegen 2 uur
door den Führer op den Obersalzberg
ontvangen.
Ter begroeting van den Italiaanschen
minister op het vliegveld in Salzburg
waren o.m. verschenen de Rijksminis
ter van Buitenlandsche Zaken, Von
Ribbcntrop en de Italiaansche ambas
sadeur in Berlijn, Dino Alfieri. De
beide ministers van Buitenlandsche
Zaken inspecteerden de eerecompagnie
en begaven zich per auto naar den
Obersalzberg, waar de Führer den Ita
liaanschen minister van Buitenland
sclie Zaken voor een bespreking ont
ving.
Ciano bij den Führer.
Minister Ciano was de gast van den
Führer aan een dejeuner in den Berg
hof, waaraan voorts deelnamen van
Italiaansche zijde de Italiaansche am
bassadeur te Berlijn, Dino Alfieri, eif
de kabinetschef van den Italiaanschen
minister van Buitenlandsche Zaken,
Lanza d'Ajeta, en van Duitsche zijde
o.m. de Rijksjninister van Buitenland
sche Zaken, Von Ribbenlrop, generaal-
veldmaarschalk Keitel, en de rijkspers
chef dr Dietrich.
In den loop van den middag bega
ven de Duitsche en Italiaansche minis
ters van Buitenlandsche Zaken zich,
vergezeld van ambassadeur Alfieri en
ambassadeur Mackensen per vliegtuig
naar Weenen voor de aangekondigde
besprekingen met de Hongaarsche en
Roemeensche ministers van Buiten
landsche Zakèn.
Roemeensche delegatie
naar Weenen.
Officieel werd giseren te Boedapest
medegedeeld:
Op uitnoodiging van den Rijksminis
ter van Buitenlandsche Zaken Von
Ribbentrop en den Italiaanschen mi
nister van Buitenlandsche Zaken Ciano
begeeft de minister van Buitenland
sche Zaken, Manoikscu, zich heden
naar Weenen. hij wordt vergezeld
door gezant Valer Pop, den leider van
de Roemeensche delegatie voor de be
sprekingen rrilt Hdngarije ,als tweeden
gedelegeerde. Voorts wordt de Roe
meensche delegatie door een aantal
deskundigen vergezeld! De Roemeep-
sche delegatie vertrekt Woensdagmid
dag per specialen trein van Boekarest
naar Weeneft. - r
De inDruk in Italië.
Omtrent de onfrnoeting van vandaag
te Weenen werd in Bevoegde politieke
kringen te Rome verklaard, dat voor
de in Turnu Severin ontstane ntoeilijk-
heden bij de oplossing van net delicate
HongaarSch-Roemeensche probleem de
ministers van Buitenlaridschei Zaken
van Duitschland en Italië aalnleiding
hebben gevonden voor een ontmoeting
in Weenen, teneinde in Overeenstem
ming met de betrokken partyen dit
prpbleem te bestudeeren. Italië en
Duitschland hebben, zoo stelt men in
het licht, steeds duidelijk hun wensch
te kennen gegeven de betrokken par
tijen te zien komen tot eön recht
streeksche overeenstemming over de
Hongaarsche minderhedenkwestie,
zulks met het tweevoudige voornemen
den vrede op den Balkan te behouden
en een rechtstreeksche overeenstem
ming op dert grondslag der rechtvaar
digheid en der vrije toestemming der
partijen te vergemakkelijken. Van Ita
liaan-the ncch van Duitsche zijde :s
een inmenging of druk tijdens de
rechtstreeksche onderhandelingen - uit
geoefend. Duitschland en Italië, tvien
de recente gebeurtenissen een politieke
verantwoordelijkheid van Europee-
schen omvang hebben opgelegd, kon
den, zoo wordt verder verklaard, noch
terzijde blijven staan, noch passief toe
zien bij een eventueele uitbuiting van
den toestand van vijandelijke zijde. De
ontmoeting in Weenen is derhalve een
nieuw bewijs van den goeden wil der
spilmogendheden om hun vriendschap
pelijk bevorderden invloed jegens de
partijen te doen gelden, opdat de over
eenstemming zal worden vergemakke
lijkt, Italië en Duitschland hebben den
wensch ook in de Donauruimte de
noodzakelijke herziening langs vreed-
zamen weg te bereiken, zonder welke
een vTuchtbare vrede daar niet kan
heerschen. De spilmogendheden leve
ren daarmede een verdér bewijs van
den construetieven geest, die haar
leidt in haar buitenlandsche politiek.
Van Ribbentrop en Ciano
te Weenen.
De Duitsche en de Italiaansche mi
nisters van Buitenlandsche Zaken, Von
Ribbentrop en Ciano. zijn gistermid
dag per vliegtuig van Salzburg te Wee
nen aangekomen. De gouwleider van
Weenen, rijksleider Von Schirach, en
de bevelhebber van het militaire dis
trict 17, generaal Von Stuelpnagell
verwelkomden de beide staatslieden
Op het vliegveld Appern waren tal
rijke vertegenwoordigers 'van staat,
weermacht en partij aanwezig. Langs
den weg, die naar hotel Imperial leid
de, had zich een dichte menschen-
menigte verzameld, die den beiden
ministers luide ovaties bracht.
Hongaren en R«ëmeenen
heden verwacht^,
De Hongaarsche delegatie zou heden
tusschen 8 en 9 uur, de Roemeensche
even na 13 uur te Weenen aankomen.
Kort daarna" werden de besprekingen
geopend, waarschijnlijk in slot Belve
dere. Men verwacht, dat de Hongaar
sche ministerpresident, Teleki,. als
waarnemer aanwezig zal zijn.
Csaky en Teleki naar Weenen.
Gevolg gevend aan de uitnoodiging
van den Duitschen ep <fe Italiaanschen
minister van Buitenlandsche Zaken, »s
de Hongaarsche minister van Buiten
landsche Zaken, graaf Csaky Woens
dagavond per exlratrein gaar.Weenen
vertrokken. De ministerpresident graaf
Teleki is Woensdagavond eveneens
naar Weenen vertrokken, om als waar
nemer de bespreking van de vier mi
nisters van Buitenlandsche Zaken bü
te wonen.
Kenmerkend voor de Europeesche
politiek van Parijs en Londen was
vooral de niets ontziende sluwheid
waarmede hun diplomatie steeds weer
de ontevredenheid en de rivaliteit on-
de Europeesche volkeren aanwakker
de. teneinde door het-oiitspelen van
de verschillende landen jje hegemonie
in dit gebied te waarborgen. Daaren
tegen achten Duitschland en Italië,
die nu eenmaal onafscheidelijk met
het Europeesche werelddeel verbon
den zijn, het als een noodzakelijkheid,
dat met dit onwaardige en noodlottige
stelsel refinitief gebroken wordt.
Aldus constateert de Deutsche
diplomatisch politisch Kor.
respondenz, welke hieraSn toe
voegt. dat het niet voldoende is aW
leen de schadelijke invloeden der
Westelijke mogendheden in deze ge
bieden weg te nemen, die zich aldaar
in der. vorm van voortdurende intri
ges verspreid hebben. Naast deze
noodlottige invloeden zijn het maar al
te dikwijls de jjekwêektc verhoudin
gen niet in de laatste plaats van
territorialen aard geweest, die in
haar huidigen vorm een keer ten
goede verhinderen. Niettemin, zoo
vervolgt de Korresponden z\ was
het in dezen oorlog als zoodanig niet
mogelijk in alle hoeken en uiteinden
van Europa het mes te zetten, het on
gezonde weg te snijden en in plaats
daarvan de door de natuur gegeven
oplossingen te brengen. Dit is vooral
van betrekking op Zuidoost-Europa,
dat thans volgens de wetten van ge
rechtigheid en verstand zijn inwendi
ge rust en zyn natuurlijk kenmerk zal
krijgen.
Voor het verantwoordelijkheidsge
voel van de asmogendheden was het
vanzelfsprekend, dat de ontwikkeling
naar betere en gezondere toestanden
door niets mocht worden vertraagd en
zeker niet door het feit dat Engeland
zijn kansloozen strijd tegen Europa
voortzet. Daarom het initiatief tot de
besprekingen te München, Salzburg
en Rome, die aanleiding moesten wor
den voor de regeeringen van Honga
rije. Bulgarije en Roemenië, het con
flict onder elkaar door wederzijdsch
loyaal begrip te begraven.
Terwijl het in den Bulgaarsch-Roe-
meenschen sector spoedig gblukte den
grondslag voor een overeenkomst te
vinden, welke met de eischen van ge
rechtigheid overeenkwam, hebben de
onderhandelingen tusschen Roemenië
en Hongarije tot dusver niet er toe
geleid zelfs ook maar het punt van
uitgang voor een accoord te vinden.
Het moest daarom in den geest der
kalmeerertde politiek van de asmo
gendheden liggen, een verscherping
van den toestand te voorkomen en
niets na te laten, wat tot een oplos
sing van de hangende vraagstukken
kon bijdragen.