I
1
jlinister Funk
TURKIJE OP DE
TOESCHOUWERSPLAATS
m
oVer Duitschlands economie
in den oorlog
Wiiiiuianiijiiii!!!!®!
miUHII&Ll
Maandag 2 September 1940 NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
BUITENLAND
Jaargang, No. 20415
Het was zelfs niet noodig het
laatste uit het bedrijfsleven te halen
Het economisch leven niet ineenge
stort, maar zelfs geweldig versterkt
Jturopa staat aan een keerpunt der historie, dat
•chtctr niet leidt naar den ondergang, doch naar
de wedergeboorte van het avondland"
Gebukt onder den zwaren
last van oorlogstoebereidselen
Balkankwesties worden zonder Turkije geregeld
Overdracht K. L. M.-gebouw.
-rsaflgf
m11
Geweldige kosten
Nieuwe A. V. R. O.-studio.
Se®
ËBraStM
Waar het gevaar dreigt
ENGELAND
'Reorganisatie van de
luchtbescherming
verlangd.
Afkeerig van oorlog
BALKAN
Er valt reeds sneeuw!
COUBANT
Directeur F. TIETE8
Postgiro 48400
Bur, Markt 31. Tel. 1745
t
De Duitsche rijksminister van
Economische Zaken, Funk, heeft een
jede gehouden, waarin hij o m. zeide:
„Het verloop van den oorlog:
heeft nangetoond, dat de bereke
ling der Engelschen ditmaal ge
heel en al onjuist was. Reeds de
blokkade bracht geen resultaten,
p de grenzen in het Noorden,
Oosten en Zuiden stroomden ster
ker dan ooit de goederen naar
Doitschland, zij vervingen voor een
aanzienlijk deel den overzeeschen
aanvoer. Bovendien heeft men in
Engeland onze deviezenmoeilijk-
heden en de daarmede samenhan
gende schaarschteverschijnselcn
seer overschat en in dezelfde mate
de voorraden aan belangrijke
grondstoffen en levensmiddelen
onderschat Dat de Duitsche weer
macht thans met de beste wapenen
en de grootste luchtvloot ter we
reld m het Kanaal en den At-
lantischen Oceaan staat, dat
Doitschland ,met zijn gebrek aan
grondstoffen", de grootste moge
lijkheden van den gemotoriseerden
oorlog ongeacht de geweldige slij
tage tot de laatste consequentie
kon'uitputten is de verdieifte van
het vierjaarsplan. Ons economisch
leven is onder de eischen-van den
oorlog niet ineengestort, maar zelfs
'ig versterkt. Het'was zelfs
niet noodig, het laatste uit het
Dnitsche bedrijfsleven te halm.
Verschillende ingrijpende maatre
gelen, die deel van het plan der be-
drijlsmobilisatie uitmaakten, be
hoefden niet te worden toegepast
De Rijksmark is de meest stabiele
en veilige valuta geworden en een
P>ed eiru' op weg om het kwijnende
Pond sterling in Europa af te lossen.
De sterlingstandaard, tot stand geko
men door manipulaties in de Londen-
kbe city, bestaat niet meer. Op 21
Augustus heeft de Britsche regeering
den invoer van Engelsche bankbiljet
ten verboden. Deze maatregel heeft
voor Duitschland met zijn minimaal
Imzit aan Engelsch bankpapier geen
enkele beteekenis. Voor Itahe zal het-
leitde gelden-, Grooter zijn de gevol-
feu voor Noorwegen, Denemarken,
meerland en Belgie en vooral voor
onei ijk Het meest echter zal En
s'and zelf de gevolgen ondervinden,
me' het terzijde stellen van het En-
rtche bankpapjer als internationaal
betalingsmiddel hetit Engeland, ncdat
het re Ai:" ze- r gele'en had docv het
uiteenvallen van het sterlinghlok en
door de ceviezenmaatregelen, zichzelf
een nieuw en beslissend prestigever
lies toegebracht.
Een invoerverbod voor bankpapier
is het uiterste n.ddel bij het nemen
van deviezenmaatregelen. Heeft het
geen rëkultaat, dan moet het moreele
veriest van de valuta in kwestié reus
achtig ziin. De Duitsche oologsvaluta-
politiek heeft de vraagstukken in vol
len omvang onder de knie gekregen.
Het ki "am haar ten goede, dat de reeds
in vredestijd bestaande valutapolitiek
een bruikbare basis ook voor oorlog
bood en slechts behoefde te worden
uitgebreid:
BUITENLANDSCHE HANDEL.
De Duitsche politiek op het gebied
van den buitenlandschen handel heeft
in den oorlog verwonderlijke succes
sen behaald. Het wegvallen, of beter
gezegd het sterke inkrimpen van het
overzeesche verkeer, kon goeddeels
worden gecompenseerd door de toene
ming van net goederenverkeer met de
neutrale Eiiropeescl.e landen. De cij
fers der'laatste maanden liggen niet
ver onder het maandgemidelde van
het laatste volle vredesjaar, 1938.
Voor den uitvoer hebben de laatste
oorlogsmaanden zelfs een onverwacht
gunstig resultaat afgeworpen. Buiten
gewoon gunstig is de ontwikkeling van
den handel met het verbonden Italië.
Daarbij komen de aanzienlijke uitbrei
ding van den handel met, Rusland en
de voortdurende ontwikkeling der
handelsbetrekkingen met Zuidoost-
Europa. Terwijl in Engeland het in-
voeroversehot steeg, werd bij on?»het
uitvoeroverscböt grooter. Bovendien
hebben deyK?fge\schen ter betaling
van den v^rhoogdeV invoer hun goud
voorraden en hun bijitenlandsch te
goed moeten afstaan. Ook Engelsche
kunstschatten zijn over den Oceaan
gegaan voor de^etaling van oorlogs
tuig uit de Vereenigde Staten. Ook
op het gebied van den buitenland
schen handel is het verloop van den
oorlog voor Engeland heel wat ongun
stiger geweest dan voor Duitschland,
hetgeen te opmerkelijker is, daar juist
de Duitsche handel door de blokkade
het zwaarst getroffen had moeten
worden. Ook van deze kant kon de
Duitsche productiekracht dus niet ge
broken worden.
STRIJD TUSSCHEN PRODUCTIE
APPARATEN.
Het geheele Europeesche vasteland
bevindt zich reeds weer in een toe
stand, waarin aan opbouw gedacht en
begonnen kan worden. In de landen.
waarover zich de oorlog heeft uitge
stort, wordt het produc'ie-apparaat
hersteld. Voor het grootste deel kan
deze opbouw beschouwd worden als
aanvulling op de wapeningscapaciteil
van Duitschland. Waar deze oorlog nu
eenmaal een strijd tusschen de produc
tie-apparaten is, ziet Engeland thans
in de mogendhedep van de spil liet
wapeningspotentieel van vrijwel geheel
Europa tegenover zich. Maar ook de
resultaten der Britsche luchtaanvallen
maken de verwachtingen \an Chur
chill, die op een beslissende verzwak
king dor Duitsche productie gehoopt
had, tot de illusie van een wanhopige,
Duitschland was reeds voor den oor
log, als leverancier zoowel als afnemer,
de beste klant van Zuidoost-Europa.
De Westelijke mogendheden konden
altijd slechts weinig van de productie
van Zuidoost-Europa afnemen. Het
goederenverkeer tusschen Duitschland
en Zuid-Oost-Europa werd, in weerwil
van de pogingen der Westelijke mo
gendheden, ook gedurende den oorlog
weihig belemmerd. Dat verkeer werd
zelfs aanzienlijk drukker dan in vre
destijd, nadat de verkeersmoeilijkheden
waren opgelost. Het is een duidelijk
bewijs voor de leveringscapaciteit van
Duitschland, dat in vollen oorlog de
uityoer, die ook vele goederen, welke
yan bblang voor den oorlog zijn, om
vat, belangrijk meer is gestegen dan
de invoer. De verheugende uitbreiding
van den handel met Zuidoost-Eurepa
zal geen kortstondige oorlogsconjunc
tuur blijken te zijn. De rijke ervarin
gen, die Duitschland in eigen land
heeft opgedaan, de geperfectioneerde
werkwijzen en de technische installa
ties staan het bedrijfsleven van Zuid-
Oost-Europa ter beschikking, als het
zijn landbouw, zijn mijnbouw, zijn ver-
keersnet en zijn inheemsche industrie
nog productiever wil maken.
NIEUW EUROPEESCH TIJDPERK.
Veel. wat vroeger utopie scheen, zal
zonder moeilijkheden bereikt kunnen
tieke pacificatie van Europa gewaar
borgd heeft. De gebeurtenissen van
historische beteekenis duren nog vooit.
Maar de overwinningen der Duitsche
en Italiaansche wapenen hebben twee
factoren van historische grootte ge
schapen, die een nieuw Europecsch
tijdperk inluiden, in de eerste plaats
dat het testament van Richelieu,
sedert den vrede van Westfalen -het
dogma der Fransche politiek, niet ten
uitvoer gelegd kan worden, namelijk
dat Duitschland als het eeuwige ge
vaar voor Frankrijk steeds en tot
iederen prijs bestreden moet wore,vn.
In de tweede plaats, dat de eeuwige
spelbreker bij het tot' stand breifgen
van een verstandige en rechts aardige
orde in Europa, het Britsche eilanden
rijk, thans van het vasteland wegge
stuurd is. Daarmede zijn de beide be
langrijkste voorwaarden ontstaan voor
den vrede in Europa en voor een
blijvende reorganisatie van Europa,
die'-veiligheid, vrijheid en socialen
vooruitgang waarborgeij. Daarmede is
echter pok de grondslag voor een
economische solidariteit geschapen.
Het Fransche imperialisme en de
anti-Europeesehe politiek van Enge
land hebben de Europeesche volken
belet een politieke, cultureele en
maatschappelijke levensgemeenschap
te vormen. I^a het zegevierende einde
van dezen cforlog zal de weg vrij zijn
voor de reorganisatie van Euijopa,
volgens nationale en continentale be
hoeften, waarnaar men zoo lang ver
geefs gestreefd heeft. Europa staat aan
een keerpunt der historie, dat echter
niet leidt naar den ondergang, doch
naar de wedergeboorte van het avond
land. De beide groote menschen, die
het lot van het vasteland in hun han
den houden, de Führer Adolf Hitler
en de duce Beliito Mussolini zullen de
vraagstukken oplossen in den geest
van de politieke en maatschappelijke
reorganisatie, die door de national
socialistische en fascistische revoluties
bevochten zijn. Zij zullen den volken
worden, wanneer de overwinning dervan Europa vrede, geluk en welvaart
spilmogendheden een blijvende fioli. geven."
(Van onzen V f.B.-correspondent)
Ankara, Aug. 1940.
N steeds grooteren getale ziet men
sedert het uitbreken van den oor
log in de straten van Ankara de
grijsgroene uniformen der Turksche
soldaten. Deze zijn zoo eenvoudig als
het maar kan, zonder de minste ver
siering, zelfs zonder aanduiding van
het regiment, waartoe de dragers be
h ooren. Alleen aan de hooge, var
sporen voorziene laarzen kan men de
bereden troepen herkennen.
Af en toe komt men lange rijen
boerenwagens tegen, die voof het
leger zijn gerequireerd. Op de binnen
plaatsen van tal van moskeëen staan
particuliere vrachtauto's en verschil
lende beJehuizen zijn ingericht voor
/i
R*- L. M.-gebouw aan de Ha am weg te £c':evcrir^en is var morgen door den directeur, den heer
A. Plesman, overgedragen aan het departement van Sociale Zaken dat er tijdelijk in gehuisvest is.
inkwartiering der troepen en maga
zijnen van oorlogsmateriaal. Men
schat, dat op het oogenblik ongeveer
700.000 Turksche mannen in mili
tairen dienst zijn; hierbij komen
nog ongeveer 150.000 Joden," Arme
niërs en Grieken, die militairever
dedigingswerken aanleggen. In het te
genwoordige Tufkije mogen alleen
de echte Turken de wapens dragen;
de minderheden worden belast me4,
het uitvoeren van administratieve en
technische bezigheden, doch dragen
geen wapens. Bij een bevolking van
17 millioen zielen is derhalve onge
veer de heltt van alle dienstplichtige
mannelijke inwoners gemobiliseerd
zonder dat de mobilisatie officieel if
afgeköndigd. Turkije is nog steeds
„non-belligerent."
De kosten, $ie daaruit voor het land
voortvloeien, zijn buitensporig hoog!
De verschillende credieten, die in den
loop van de laatste 12 maanden voor
dit doel werden toegestaan, zullen
weldra een bedrag van 500 millioen
Turksche ponden overschrijden, nadat
onlangs weder een supplementair cre-
diet van 64 millioen werd toegestaan.
In normale omstandigheden geeft de
geheele Turksche begrooting een be
drag van 250 millioen Turksche pon
den te zien. Hieruit blijkt het beste,
wat er van het land wordt gevergd om
het höofd te bieden aan de kosten van
de voorbereiding. De belastingjjchroef
moet voortdurend steviger worden
aangedraaid, want ten slotte, moeten
ook de door Engélajid verstrekte cre
dieten in den schuldendienst worden
gecalculeerd. Engeland geeft blijk
baar nog altijd niet de hoop op, den
Turkschen bondgenoot in den oorlog
aan zijn zijde te zien; en ook onder de
Turksche politici zijn er velen, die
nog steeds Engeland naar de oogen
zien. De Engelsche leveranties van
oorlogsmateriaal hebben natuurlijk
opgehouden. De zeeroute naar de
Levant is te gevaarlijk geworden, se
dert Italië aan den oorlog deelneemt.
Turkije zal zich dus moeten zien te
redden met hetgeen het in den loop
van het oorlogsjaar uit Frankrijk en
Engeland heeft gekregen. Op het
aanvullen van de voorraden van die
zijde kan het niet meer rekenen. En
het is niet zoo eenvoudig om de be
wapening, uitrusting en opleiding van
leger te organiseeren, wanneer1
Heden is te Hilversum een niéuwe A.
Het vooraanzicht van
V. R.l O.-studio in gebruik genomen,
het nieuwe gebouw.
men slechts beschikt over een men
gelmoes van Russisch, Duitsch, Tsje
chisch, Engelsch en Fransch materiaal.
Turkije houdt het oog nu niet meer
voornamelijk gevestigd op de Zuid
westelijke Anatolische kust, doch con
centreert zijn aandacht op het Westen
en het uiterste Oosten des lands; bui
tendien heeft het zijn troepen aan de
Syrische grens versterkt met het oog
op eventueele Fransch-Engelsche ver
wikkelingen. Meer dan de helft van
den Turkschen afweer is samengetrok
ken op het nauwe gebied van Tbracië
en aan weerszijden van de zee-engten.
Men blijkt indachtig te blijven aan de
woorden van Ataturk. dat Turkije
steeds het meeste gevaar heeft te
duchten van de landzijde in het Wes
ten. Men heeft afgerekend met het
denkbeeld van een Itaiiaanschen op-
marsch uit Italië over Griekenland,
gépaard aan een Bulgaarschen op-
marsch. Ook voor een Duitschen.aan
val schijnt men thans geen vrees meer
te koesteren.
de Volkspartij het land hebben over
stroomd met tendentieuse berichten,
hebberj zij in de kringen \an het
Turksche volk geen enthousiasme
kunnen wekken.
Doch ook zonder dat ziet de toe
stand hier niet rooskleurig uit. De
uiterlijke rust, die er thans heerscht,
is slechts schijn. Hoe bezorgd men is,
blijkt (pel' uit de militairp maatrege-
len, die zijn en nog wordfcn genomen.
Turkijl weet, dat de zee-engten, Je
plaats welke het land inneemt in
Europa, op het spel «taan. Het zijn
harde Isiagen geweest, boor Turkije,
toen Het lijdelijk moedt toezien hoe
alle B|lkanproblemen door. de betrok
ken landen zijn opgelïst, zonder dat
het daarbij een woord had in te
brengen. Het komt tot de overtuiging,
dat het zijn eigen kraéhten en die van
de landen, waarmed^ het een bond
genootschap heejft aangegaan, heeft
overschat.
ISMET ÏNÖNÜ,
President van Turkije.
Terwijl dus in het land een feitelijke
mobilisatie-toestand heerscht, die veel
ongemak veroorzaakt, dat zich vooral
thans, in den oogsttijd, sterk doet ge
voelen, geeft het naar buiten in poli
tiek opzicht een beeld, van volkomen
rust te zien. De president, de minis
ters en tie diplomaten genieten van
hun vacantie, hoewel in Ankara alles
gereed is. om op het eerste teeken in
volle actie te komen. Men leeft in af
wachting. Het voeren van een actieve
buitenlandsche politiek op den Bal
kan, waar Turkije vroeger de eerste
viool speelde ,is thans uitgesloten, nu
elke Balkanstaat zijn eigen weg gaat.
Frankrijk en Engeland zyn uitgescha
keld. zoodat Turkije zich vrywel ge
ïsoleerd gevoelt. De betrekkingen met
Rusland zijn zeer koel, hetgeen den
Turkschen politici veel hoofdbrekens
kost.
Eén ding is zeker: het Turksche
volk ziet geen heil in een oorlog; het
heeft het met leede oogen aangezien,
dat de Turksche troepen eigenlijk
alleen dienden als een soort koloniaal
leger om de Fransche en Engelsche
belangen in het Nabije Oosten te ver
dedigen. Hoewel de Turksche pers, de
Turksche radio en een zeker deel van
DE GEVOLGEN DER DUITSCHE
LUCHTAANVALLEN.
Naar Stockholms Tidnin»
gen meldt, verlangt het blad van den
minister van Luchtvaart lord Beaver-
brook, déEveningStandard,
onverwijlde reorganisatie van 't Brit
sche systeem van luchtbescherming en
Luchtalarm. „Hitier", zoo verklaart het
blad, „hééft de laatste dagen een over
winning behaald. Laat ons dat inzien".
De dagéïljksche luchtaanvallen op En
geland hebben, naar de Evening
Standard vertier schrijft, de En
gelsche productie gestoord en de nach
telijke bezoeken var. Duitsche vliegers
hebben milliocnen menschen van hun
nachtrust beroofd. Hitler is begonnen
„een zaad uit te strooien, dat in ernst
de ontbinding kan brengen". Volkomen
reorganisatie van de burgerlijke,verde
diging is noodig eer het, koude jaarge
tijde begint.
Onder den indruk van de Duitsche
luchtaanvallen ^ieeft ook de aartsbis
schop van Canterbury een radiorede
gehouden, waarin hij verklaarde: OVer
ons allen hangt de dreiging van de in
vasie. Wellicht is zij in de lucht reeds
beginnen. De aartsbisschop spoorde
zijn landslieden daarbij aan tot een
heid, moed en vastberadenheid en ver
klaarde, dat Engeland niet siechts voor
zijn eigen veiligheid strijdt, doch voor
de „Christelijke beschaving".
HEVIGE KOUDE OP DEN BALKAN.
Hevige koude,' gepaard gaande met
zware stormen, valt wa5r te nemen in
Dalmatie, Bosnië en Zuidelijk Servië.
Voor 't eerst sinds menschenheugems
valt om dezen tijd in het Zuiden van
Servië tot dicht bij de Grieksche grens
reeds sneeuw, waardoor de tabaks
oogst gevaar loopt. Uit Split wordt ge
meld, dat op de Adriatische Zee ver
scheidene visschersbooten ronddrijven,
Bjj Dubrovnik is een boschbrartd uit
gebroken, die, aangewakkerd door den
storm, een geweldigen omvang heeft
aangenomen, zoodat verscheidene dor
pen reeds ontruimd moesten worden.