In openbaren dienst
werkzame Joden ontslagen
dag 28 Nov. mo NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
taaien
'over ,/Volksvoorlichting
en //Kunsten"
Anti-Japansch optreden
inNederlandsch-Indië
Technische Hoogeschool en
Leidsche universiteit gesloten
BUITENLAND
iOH Uv HlOOH
in.T.
ja»
kef-
A
No. 20490
De taak van het nieuwe departement
irlichting een onderdeel van de staatstaak -
jiogebied i* volledige heroriënteering noodig
1
tkunstenaar zal geen parasiet of anarchist meer zijn"
DE AMERIKAANSCHE
HULP VOOR
ENGELAND.
Wijziging in, de hou
ding van de Engel-
sche censuur?
AMERIKA
De kwestie der steun-
punten.
HONGARIJE
De toetreding tot het
drielandenpact.
Japan eischt veront
schuldigingen.
Schoener verloren
gegaan.
Amerikaansch protest
in Tokio en Hanoi.
De onrust in Britsch-
Indië.
Het verdrag Nanking-
Tokio.
AUTO MET VIER
PERSONEN TE WATER
Alle inzittenden
omgekomen.
Leeyfe reddingsboot
gevonden.
SUM I
Nbl
nder-
eeu
ge
neer
i zii&
rant
1 twee
veel
lland.
^woo»
ens na»
tij) n»*
BDSCHE
COUBANT
Directeur IV TIETEB
Postgiro 4840^
Bur. Markt 31. Tel. 174S
Hi i
val nadat de Rijkscommissaris
12i nieuw benoemden secretaris-
ll van het departement van
■lichting en Kunsten, dr T.
agen, had bcëedigd, vond een
or van het A.Ni": hem bereid
-ietidt van dit nieuwe departe-
S kei een en ander te vertellen.
Sikingff van velerlei aard had-
Kaïn dag reeds beslag gelegd op
dS, waarover dr Goedewaagen
Bukken, zoodat dit personder-
even tusschen de bedrijven door
(worden „geperst", waarbij ove-
J, ge factor „volksvoorlichting"
Rldelijk en metterdaad kon doen
Iets nieuws.
I Mdepartement heteekent, zoo onge-
rïing dr Goedewaagen zijn mede-
n aan, ten opzichte van „de
„jriichting iets geheel nieuws,
i in vroegeren tijd en vooral in
ïïüiite jaren door middel van pers,
l en film, die voorlichting was
„/daten aan particuliere instellin-
amet individueele en groepsbelan-
waarbij uiterkard de volksge-
ap veelal op den achtergrond
JThgeest van dezen tijd is vooral
Ikëdoor gekenmerkt, dat ook de
«•lichting ais onderdeel van de
ik wordt aangevoeld. Natuur-
ikniet in dien zin, dat bepaalde mee-
aan het volk moeten worden
maar wel, dot aan de in
|fc wménleving opkomende meenin-
Ipa en opvattingen vorm en richting
fnfeb gegeven.
De pers.
Op de vraag wat de zorg van het
luttive departement voor pers, film en
ndio omvat, antwoordde dr Goede-
tuf en aldus:
Tea aanzien van de {lers neemt het
Ikputement in zooverre een zeer bij-
luidere positie in, dat hetgeen hier-
iBtde wordt beoogd voor een groot ge-
deelte reeds is voorbereid in den Raad
ia Voorlichting der Nederlandsche
jat Deze raad toch stelt zich de orde-
ug van de pers in materieelen, sdcia-
I lm en financieelen zin ten doet Hier-
I kii gaat het vooral om de geestelijke
I «arde van de pers. Het nieuwe depar-
I tonent zal het werk van den Raad van
Voorlichting kunnen aanvullen en be-
Jbooen.
Zuivere instelling en goede wil ten
l tóchte van de nieuwe orde en van
j ieh nieuwen gang van zaken in
t fapa zijn voor de pers de factoren,
warom het voornamelijk zal gaan.
De radio.
Hit de radio betreft, ook daarvoor
1'i te.angrijke wijzigingen noodzake-
I V-. aldus dr Uoedewaagen.
I .Particularisme, ook in de radio-
l'éfeid, waarin iedere volksgroep haar
I rfen.?Pvattingen had en met enorme
I Wpuing van geld en arbeidskracht
I'iTl" aankangers dan de Neder-
"e volksgemeenschap diende, is,
IsSUff we wereld uit het nieuwe
iK? pu?' Yan den organischen sa-
Iv?™!, bekijken niet meer te hand-
IkiM i hier zu"en ongetwijfeld
Elic n moe'en worden genomen,
I v>.i. „en in de richting van een
[*her-briënteering.
I-v»®1 aandacht, zoo ging dr. Goede-
i fflü." vefder, is in het bijzonder ook
verheffing van het peil gericht,
I uk»!70' dat de radio veel meer in
"waal-opbouwend en zin werk-
I "*8 zal
moeten zijn.
De'film.
I derde onderdeel, de film, is
ontstaan in dé moderne
i«»ÜJrapPy vooral een factor van
(fjsement geweest. Zonder nu dit
verstrooien of te willen
zen, Ijjkt het mij noodig
filmwezen het kunstzinnig
tkvïwi'v end element aanmerkelijk
i h«Str en d't orgaan der volks-
1*» ibm j «..nauw contact te bren-
Liïu -?e. mlivende volksche waar-
rend op den bodem van
itzijn liggen.
- De kunst,
«etóijwam het nieuwe departe-
de andere hoofdgroep
I hjjj varschillende kunsten.
2®,tich- aldua dr. Goede-
•m de afgeloopen generaties
iwiw? 'n den individualis-
!*e hii J?twUtkeW- Het zo°
.tvaale overtuiging, dat
s. i2 van onze dagen
r kunsten een opleving zon-
"•Oa» beteekenen. De
hwwJif1 leen parasiet of anar-
fel "eb opge-
wlT?,"1 de door bloed en
de gemeenschap van het
volk en zijn historische
jeje' hij machte op direc-
i ^„If'-'heid van den kunste-
^hvloeden. Tentenz-kunst Is
in alle opzichten verkeerd en kans
loos, maar wel moet en kan de staat
de voorwaarden scheppen, niet alleert
sociaal, maar ook geestelijk, om den
kunstenaar in diens vrijheid de kan
sen voor zelfontplooiing te gevèn.
Van verre strekking zijn de gevol
gen van dit alles ten, aanzien van de
muziek en het concertleven en niet
ininder van de architectuur, de beeld
houw- en de schilderkunst.
In het bijzonder zie ik hier groote
mogelijkheden voor het theater en het
drama.
Het drama was te allen tijde (men
denke aan de Grieker,) uitdrukking
van een volksche mythe.
In het algemeen heeft het departe
ment echter nog een veel ruimere
taak: t een' volk moet zich .uitleven in
vormen van levensstijl. Het volk zoekt
telkens weer bepaalde wegen, waar
langs verschillende sociale vormen
van gemeenschapszin zich als het ware
aanschouwelijk maken. Ook hier heeft
de staat een positieve en opbouwende
taak en hij zal daarbij moeten opvoe
den op een wijze, die het volksche be.
wustzijn versterkt en den volksaard
in stand houdt.
De vorm van staatsbemoeiing, zoo
aft hier geschetst, is voor een groot
deel van onbekenden aard. Het Neder
landsche volk zal echter ook op dit ge
bied een levensstijl moeten kiezen en
het lijkt mij, zoo eindigde dr. Goede
waagen, niet verwonderlijk, wanneer
ons volk van bouwmeesters en schil
ders hierin' onder de voorzichtige lei
ding an den staat zal slagen. -
Aan waarnemers van den polïtieken
toestand is het opgevallen, aldus het
D.N.B. uit Washington, dat de Engel-
sche regeering na de opzienbarende
verklaring van den Britschen ambassa
deur i j Washington, Lothian, over de
financigele positie van Engeland, het
den Amerikaanschen correspondenten
heeft toegestaan, pessimistische be
schouwingen van Engeftche ministers
alsmede hun eigen sombere berichten
over de uitwerking van de Duitsche
aanvallen in de lucht en teT zee naar
Amerika te seinen. De Amerikaanscne
pers b.v. de Washington Eve
ning Star, spreekt van een „plotse-
lingen keer in de houding van de
Engêlsche censuur". In zake de gisteren
in een groot deel van de Amerikaan
sche pers verschenen schildering van
den Londenschen correspondent vim
Associated Press over de uitwerking
der Duitsche luchtaanvallen op Bristol
merkt het blad op: Het feit. dat de
Engelsche censuur het doorgeven van
dit bericht heeft toegelaten beteekent
wellicht, dat de Engeftche regeering
haar meening gewijzigd heeft en thans
gelooft, dat het sombere beeld van het
gevaar waarin Engeland verkeert, in de
Ver. Staten meer sympathie zal wekken
dan de vroegere vertrouwenwekkende
voorstellingen. De Engelsche censuur,
zoo constateeren de Amerikaan ache
bladen, houdt zich daarbij echter op
den achtergrond en uit de berichten
der Amerikaansche correspondenten te
Londen kan men bij oppervlakkige
beschouwing tot het inzicht geraken,
dat het ongecensureerde berichten be
treft, die dus met ontduiking van de
Engelsche censuur naar Amerika ge
seind zijn. Hier staat echter het feit
tegenover, dat thans een geheele stroom
van dergelijke berichten uit Londen
over de Amerikaansche pers wordt uit
gestort. Men schrijft dit daaraan toe,
dat de productie in Amerika de Engel
sche regeering' blijkbaar te langzaam
gaat en dat Engeland inderdaad van
Amerika niet de hoeveelheden krijgt
die het hebben wil.
mag verwachten, indien haar plannen
verwezenlijkt worden, behoeft niet
nader te worden aangeduid.
.Ten aanzien van het conflict tus
schen Griekenlanden Italië merkte de
minister op, dat sommigen zich tever
geefs erover verheugen, dat Italië
Griekenland tofdusver niet bezet
heeft. De tijd speelt vdor de asmogend-
heden geen rol. Hongarije weet de
offervaardigheid van Italië te waar-
deeren, waarmede het ervoor gezorgd
heeft, het Balkanconflict te isoleeren.
Wij hebben, zoo besloot de minister zijn
betoog, eenig risico op ons genomen,
doch zonder risico is geen bloei moge
lijk. Onze geheele politiek is erop in
gesteld, dit risico naar mate van den
vooruitgang, de versterking en den
bloei van ons land te verminderen.
EEN UITEENZETTING VAN
GRAAF CSAKY.
De minister van Buitenlandsche
Zaken, graaf Csaky, heeft voor de
buitenlandsche commissies van beide
huizen van den Rijksdag een aan
sluitende verklaring afgelegd, waarin
hü de redenen uiteenzette, welke
Hongarije tot toetreding tot het drie-
mogendhedenpact bewogen hebben.
CSAKY
(Foto archief)
Het driemogendhedenpact van Berlijn,
zoo betoogde de minister, biedt Hon
garije tastbare voordeelen. In de doel
stellingen van dit pact is niets vervat
wat met de buitenlandsche politieke
doelstellingen van Hongarije onver-
eenigbaar is. Hongarije heeft met de
toetreding ook het doel gehad zijn in
een 22-jarigen harden en taaien strijd
verkregen resultaten in het kader der
machtsgroepeering van het driemogend-
pact te beveiligen. Het heeft ook tijd
moeten winnen om den inwendigen
opbouw des lands te scheppen tot een
succesvollen strijd tegen mogelijk nog
te verwachten teisteringen, en om ten
slotte de uitbreiding van het buiten*
landsche politieke stelsel te kunnen
voortzetten.
De Hongaarsche regeering wil haar
betrekkingen jegens Joego-Slavië nog
nauwer aanhalen. Ik heb, zoo zeide
Csaky letterlijk, reden om aan té
nemen, dat men er in Belgrado net zoo
over denkt Wij hebben er geen belang
bij, dat de Joego-Slaviscfae staat politiek
of economised zwakker wordt en ook
Joego-Slavië heeft belang bij een ster
ken en betrouwbaren Noordelijken
nabuur. De omstandigheid, dat de Hon
gaarsche regeering vrijwillig en uit
eigen belang bepaalde grenzen heeft
gepléatst aan haar buitenlandsche poli
tieke optreden, beteekent niet, dat zij
van het recht afziet om vrije besluiten
te nemen. Vrijwillige beperkingen heb
ben de regeering vaak meer mogelijk
heden geboden dan een z.g. politiek
van de vrije hand, welke alleen in
theorie bestaat. Hongarije zal er met
alle middelen naar streven zijn
vreedzame doelstellingen volkomen te
verwezenlijken. Het tijdperk tot aan
het sluiten vam den vrede mag noch
naar binnen, noch naar buiten onbe-
steed blijven,
Hongarije, dat in den wereldoorlog
aan de zijde van Duitschland ten onder
is gegaan, kan thans met grootere ver
wachtingen de toekomst tegemoet zien
dan de landen; die aan de zijde der
Westelijke democratieën aan bloei be
leefden en blijkbaar voor eeuwig .yah
den buit hadden denken te genieten:
De actie welke een half dozijn
emigranten-regeeringen in Londen ont-
vouwt is voor Hongarije een dringend^
en ernstige waarschuwing. Wat mi
GEEN HYPOTHEEK VAN HET
BUITENLAND.
Het Uruguaysche blad Montevi
deo, het orgaan van den vice-presi
dent Charlone, meldt, dat op een bij
den staatspresident gehouden ver
gadering van veertig afgevaardigden
in aanwezigheid van den minister van
Buitenlandsche Zaken en van den
minister van Oorlog onlangs 'het
vraagstuk der steunpunten uitvoerig
besproken is.
De president he?ft de persberichten,
die het deden voorkomen alsof het
land door den bouw van steunpunten
een hypotheek van het buitenland op
neemt, onjuist genoemd. Wat dit be
treft, zoo voegde de president hieraan
toe, bestaat er geen overeenkomst.
Eenigen tijd geleden hebben twee
Amerikaansche gedelegeerden aan de
Uruguaysche regeering de vraag ge
steld, of in het geval van een aanval
en voor de verdediging van het Ame
rikaansche continent gerekend t zou
kunnen worden op de havens' van
Uruguay. De regeering van Uruguay
heeft hierop geantwoord, dat, wanneer
Uruguay in een dergelijke positie
komt te verkeeren en akn andere mo
gendheden van het Amerikaansche
continent om hulp zou vragen, het de
havens van Colonia en Maldonade ter
beschikking zou stellen.
De .president verklaarde voorts nog,
aldus meldt het blad verder, dat de
uitgaven voor de steunpunten niet zoo
hoog zijn, als algemeen wordt aange
nomen.
De i afgevaardigden hebben daarop
van den minister van Buitenlandsche
Zaken en van den minister van Ver
dediging een verklaring in de Kamer
geëischt. Op een inleidende be
spreking d^r afgevaardigden^ heeft de
nationalisten partij besloten onwrik
baar vast te houden aan het bekende
besluit van den Senaat.
CANADEESCH SCHIP OVER TIJD
De Canadeesche bladen mélden uit
Ottawa, dat het Canadeesche s.s.
Beaverford, dat met post aan boord
onderweg was naar Engeland, over
t(jd is. Sinds 5 November heeft men
niets meer van het vaartuig vernomen.
CANADEEZEN NEMEN POST
IN BESLAG.
De Japansche reederij Nippon
Yoesen Kaisja maakt bekend, dat op
haar schip Hikawa Maroe, dat naar
Seattle onderweg was, te Vancouver
post in beslag is genomen. De Cana
deesche autoriteiten hebben voor het
eerst postzakken, welke voor Amerika
bestemd waren, geconfiskeerd.
De Japansche minister van Bui
tenlandsche Zaken Matsoeoka zal,
naar wordt verwacht, binnenkort
een krachtig protest indienen bij
den Nederlandschen gezant, gene
raal J, C. Pabst, tegen het her
haalde anti-Japansche optreden in
Ne^erlandsch-Indië en formeele
verontschuldigingen, schadever
goeding en een garantie voor de
toekomst eischen.
Kort geleden hebben zich drie
ernstige gevallen voorgedaan:
1. De Japansche eigenaar van
een ijzerfabriek te Batavia ia
op 11 November aangevallen
en mishandeld door een Neder
landschen politiebeambte;
2. Op 23 November is de Japan
sche vlag, die bij een kappers
zaak te Bandoeng uithing
verbrand;
3. Denzeliden dag ward de
lier van het Japansche con-
sklaat-generaal te Batavia,
Ariyoshi, bij het passeeren van
de ambtswoning van den gou
verneur-generaal van Neder-
landsch-Indië door een schild
wacht aangeroepen en met
geweld naar het politie-bureau
overgebracht. Hij werd echter
spoedig op vrije voeten gesteld,
omdat niet alleen de beschul
diging van het illegaal lotogra
ieeren van het paleis van den
gouverneur volkomen onge
grond bleek te zijn, zooals hij
met nadruk had verklaard,
doek het fotografeeren ook
wettelijk was toegestaan,
waaruit de onnoodige onder
drukking door de Nederland
sche autoriteiten blijkt.
Er wordt verder nog melding
gemaakt van enkele minder be
langrijke gevallen, o.a. geweld
pleging door Nederlandsche sol
daten.
Het A.N.P. meldt: Ter vertekering vmn de openbare veiligheid.'Vust "en orde
in de bezette ffoderlandsche gebieden heeft het bevoegde bureau van den
Rijkscommissaris het noodig geoordeeld, tegen da Joden, die een openbaar
ambt bekleeden of in openbaren dienst werkzaam zijn, wegens de tegen de
bezettingsmogendheid gerichte actie van het Jodendom maatregelen te nemen.
Op grond van een rondschrijven is derhalve bepaald, dat zulke Joden uit
hun ambt of uit hun werkkring dienen te worden ontslagen. Htm aanspraken
op uitkeeringen op grond van bun werkkring ol op andere tegenprestaties van
materieelen aard blijven daarbij onaangetast.
Met miskenning van het doel van dezen maatregel, aldnz het A.N.P. verder,
hebben de studenten te Delft en Leiden voor de Joden partij getrokken en
het bezoeken der colleges voor den tijd van 48 uur gestaakt Als algemeene
waarschuwing heeft de commissaris-generaal voor Bestuur en Justitie zich
genoodzaakt gezien, de Technische Hoogeschool te Delft en de universiteit
te Leiden alsmede de daaraan verbonden instituten voor de studenten van
alle jaarklassen onmiddellijk tot nader order te slniten.
WEKEN OVER TUD
In Kingston (Jamaica) is, naar te
New York gemeld wordt, officieel me
degedeeld, dat de schoener Hustier, die
reeds weken over tijd is, als verloren
moet worden beschouwd. De schoener
is het laatst in de Cara.ibische zee ge
zien. Men vreest, dat de ,uit veertien
koppen bestaande bemanning-en eenige
passagiers verdronken zijn.
EEN VUFLING GEBOREN IN
MEXICO
In Mdnterrey (Mexico) heeft de
vrouw van een landarbeider, naar het
blad Ultimas Noticias meldt,
een vijfling ter .wereld gebracht.
AZIË
IN VERBAND MET ARRESTATIES
Naar de Associated Press uit Wash
ington meldt, heeft de Amerikaansche
regeering door haar diplomatieke Ver
tegenwoordigers in Toluo en Hanoi ge
protesteerd tegen de recente arrestatie
van een Amerikaanschen vice-consul
en een Amerikaaijschen journalist door
de Japansche autoriteiten in Fransch
Indo China. De beide Amerikanen wa
ren wegens het fotografeeren van een
Japansche militaire opslagplaats in
Hanoi gearresteerd, doch later weer op
vrye voeten gesteld.
■O
VOORZITTER NATIONALE
VERGADERING GEARRESTEERD.
De nationalistische agitatie in Indië
wordt door de Engeftche autoriteiten
zeer scherp bestreden. Uit Bombay
wordt gemeld, dat de voorzitter van de
•National^ Vergadering gearresteerd is.
Dit bericht is-voor de Indische be
volking aanleiding geweest om leven
dige protestbetoogingen tegen de eigen
machtige handelingen der Britsche
autoriteiten te houden, aldus het D.N.B,
Protesten van Indische
studenten.
Naar Tass uit Kaboel meldt, heeft
het door de autoriteiten van de pro
vincie Madras en van de vereenigde
Indische provincies uitgevaardigde ver
bod op politieke actie der studenten bij
hen een hevig protest verwekt. De stu
denten te Madras hebben, volgens het
blad Bombay Chronicle, een
protestbetooging georganiseerd. In
Delhi zijn de studenten in staking ge
gaan, op den eisch van een lid der
werkcommissie van het Indische Natio
nale Congres, om een eind-aan de sta
king te maken, hadden de studenten
verklaard, dat zy het „plan" wilden
verwezenlijken om Indië weer vrij te
maken.
OPROEP AAN TSJANG KAI SJEK.
Op den vooravond van de ondertee-
kening van het verdrag tusschen Nan
king en Tokio heeft de chef van de
Nanking-regeering, Wang Tsjing Wei,
eeiYlaatsten oproep gericht tot Tsjang
Kai Sjek, waarin hy wordt opgeroepen
zich met zijn regeering bij de vredes
beweging aan te sluiten. Met de onder-
teekening van het verdrag, aldus ver
klaart Wang Tsjing Wei, kan een begin
worden gemaakt met den wederop
bouw van de vernielde gebieden. Het
verdrag heeft de Japansch-Chineesche
samenwerking aft basis. Met de onder-
teekening komt ook het tijdstip van
de Japansche troepen uit het Chinee-
sche gebied nader. Na het sluiten van
dit verdrag is China in staat met an
dere landen, die China vriendschappe
lijk gezind zijn, een bond te vormen,
die de veiligheid van China in den
huidigen onruztigen toestand van de
wereld zou garandeeren.
-'VjmWvsBi#-
Misleid door duisternis en regen
is in den afgeloopen nacht op den
Buiksloterweg te Amsterdam een
personenauto, waarin vier per
sonen hadden plaatsgenomen, te
water gereden met het noodlottige
gevolg, dat alle inzittenden den
verdrinkingsdood stierven.
Nabij het politieposthuis op den
Buiksloterweg heeft de autobe
stuurder naar alle" waarschijylijk-'
heid zich in den weg vergist. In
plaats van rechtsaf te slaan is hü
met zijn wagen rechtuit gereden,
het water in. Twee agenten van
politie, die het roode achterlicht
van den auto in het water zagen
verdwijnen, waarschuwden onmid
dellijk brandweer en G.G. en G.D.
Ondanks de ene. 'ke pogingen osa
de inzittenden in veiligheid te
brengen, slaagde men hier niet in.
Toen de auto op het droge ge
haald was, waren de deuren en
ramen nog dicht. De levensgeesten
der vier inzittenden konden niet
meer opgewekt worden.
STOFFELIJK OVERSCHOT VAN
SAIONJI NAAR TÓKIO.
Het stoffelijk overschot van prins
Saionji is uit Okitsoe per extratrein
naar Tokio overgebracht, waar het
zal worden opgebaard in het departe
ment van Buitenlandsche Zaken.
AUSTRALIË
VAN BRITSCH VRACHTSCHIP
Het Australische ministerie van Ma
rine heeft, naar Associated Press uit
Canberra meldt, medegedeeld, dat in
den Indischen Oceaan een leege red
dingboot van het Britsche vrachtschip
Maimca gevonden is. Over het lot van
het schip zelf is niets naders medege
deeld.
SPANJL
ENGELSCHEN SCHIETEN
SPAANSCH MILITAIR VLIEGTUIG
NEER.
Stampa meldt uit Madrid, dat
tusschen het Spaansche schiereiland
en de Balearen, in de buurt van deze
eilanden, een Spaansch militair vlieg
tuig door Engelsche jachtvliegers, die
van een vliegtuigmoederschip waren
opgestegen, is neergeschoten. De drie
inzittenden van het Spaansche vlieg
tuig kwamen om het leven. Hun lijken
konden niet geborgen worden.
STORM IN STRAAT VAN
GIBRALTAR.
Door den hevigen storm in de
Straat van Gibraltar is het scheep
vaartverkeer van Spanje naar Ceuta
en Tanger volledig gestaakt.
Zon: op 9.24, onder 17.32.
Mnan: op 9.03, onder 18.11.
Men iz verplicht te verdub-
teren van zonsondergang tot
zonsopkomst.
Lantaarns van voertuigen
moeten V, nor na zonsonder
gang ontstoken worden.
