XD^mber 1940 NIEUWSBLAD VOOR GOUDA EN OMSTREKEN
liorede
van prof. dr J. van Dam
1
leven geen oorlogmaar een omwenteling
amerikaa*nsche
ion Ut HIooh
den
wot-
i luid.
«trekt,
role
f nX,
15 den
versuiu
evenj
Onderwijs in strikt Nederlandschen zin
Houding der studenten gelaakt
Verboden schoolboeken.
Het onderwijs.
f Kart ZOrg voor toe~
Hei gaat voorbij.
iUt4 'n.?ets af toe doen- Het
De studenten.
DE KOLEN-
BONNEN.
Met 14 dagen
verlengd.
BEGELEIDING VOOR
ENGELSCHE
SCHEPEN?
„De wensch is de vader
der gedachte", verklaart
Washington.
ENGELAND
Engeland's geweldige
moeilijkheden.
AMERIKA t
De vloot wordt steeds
sterker.
jpgjup en Ci
^ge-rede nit
jyr. richtte
Maiders en
0f spgevoed
TE GARDEREN IS MEN
liU
Per
**n
v«u
>k«»t
Radio.
UDSCHE
ÖOUBANT
Directeur F. TIETER
Postgiro 48400
Bur. Markt SI. Tel. S748
prof. dr J. van
van het
van Opvoeding, We.
Cultuurbescherming een
uitgesproken.
in het bijzonder
en opvoeders en allen,
de leerlingen
scholen en de
der Nederlandsche uni-
isnüeiten en hoogescholen.
PROF. DR J. VAN DAM.
(Foto archief)
Iedere rede van dezen aard begint
utuurltik met de opmerking, dat wij
I i moeilijke tijden leven. Inderdaad is
hi ook nu het geval, maar is dat niet
aittjd zoo geweest? Was de glo-
Mtjjd van de 17e eeuw met zijn tal-
njke oorlogen en rampen soms een-
nudijl om te beleven? Iedere tjjd is
f SMilijk voor ieder denkend en levend
aeoich i
gevoel haat en onverdraagzaamheid
kweekt, schaadt daarmede niet alleen
zijn eigen kind, maar ook de Neder
landsche volksgemeenschap, waarvan
het later deel zal uitmaken.
In dit licht moet men ook een maat
regel zien, die onder alle betrokkenen
veel opwinding en misverstand heeft
veroorzaakt, de kwestie van de z.g,
„verboden" schoolboeken. In werke
lijkheid zjjn er geen schoolboeken ver-
boden. Er zjjn twee groepen van boe
ken uit het verkeer genomen: die boe
ken, die één of meer in de tegenwoor
dige situatie ongeschikte of, wat meer
voorkomt dan men aanvankelijk zou
meenen, voor het Duitsche volk en zijn
leiders kwetsende passages bevatten
en daarnaast die boeken, die de daar
toe ingestelde controlecommissie ten
gevolge van tijdgebrek, op den daar
voor gestelden termijn nog niet had
kunnen controleeren-: .Déze boeken zul
len zoo spoedig mogeöjk aan het on
derwijs worden teruggegeven, zoo
noodig, nadat dtj noodzakelijke wijzi
gingen met medewerking van de uit
gevers en het doceerend personeel der
scholen zijn aangebracht. Ik ben ervan
overtuigd, dat ik op de medewerking
van deze beide groepen geen ver-
geefsch beroep doe.
Tot de opvoeders in meer specialen
zin, tot hen dus, die aan een Neder
landsche school onderwijs geven, khn
mijn raad en dringende bede geen
andere zijn: bederft de resultaten van
uw onderwijs'ni'et door af te breken,
in plaats van op te bouwen en duldt
niet, dat anderen', b.v. sommige van uw
leerlingen, dat onderwijs ondermijnen.
Ik heb het ambt van secretaris-gene
raal op mij genomen in de overtuiging,
dat het Duitsche bestuur, dat thans ons
land regeert, wenscht, dat ons onder
wijs in strikt Nederlandschen .zin wordt
gegeven en naar behoefte wordt uitge
breid en verbeterd. Het streven naar
verbetering van het onderwijs in het
Nederlandsch en naar verdieping van
en het verschil zit in het alge
slechts in den graad en aard der
■olijkheid En ik geef gaarne toe,
(Has spr., dat de moeilijkheden, die
as volk thans doormaakt, de grootste
lot 1918 nlaatstp iw« Id00r "en met worden bel^t. Wel, uit
«niet uitsluitend, en zelfs met in de dlnken^volkomeT hegrUpel^T: Ten
in de
«nte plaat» van materieeleii aard.
«Uijn vooral moeilijkheden van\gees-
ttiijken aard. Het is uitermate bezwaar-
'Sk te midden van deze het geestelijk
«venwicht te bewaren, afstand te ftou-
tegenover de veie indrukje»,
entingen, meenignen. geruchten ten
Mrmeeringen, die wij dagelijks in ons
Wren, Dat uit zich in allerlei symp-
«Wn, die ook ons onderwijs bedreu
Pt: onrust, misverstanden, gebrek aar.
MCehtratie, opwinding over geruch-
f-: gewilde of ongewilde verkeerde
weg Van maatregelen en voorschrif-
Jjjp aan de orde van dèn dag.
warbjj fcomt natuurlijk vopr allen, die
«rantwoordelijk zijn voor het welzijn
kinderen, de zorg voor het dage-
t U_,00s zelf uit dezen toestand te
tJ 's hl de eerste plaats noodig
i Wzicht, dat deze tijd van verwar-
,25 ?a chaos voorbijgaat. Dat inzicht
*®«xt ons in de eerste plaats de ge-
2?®nis. wat wij beleven, is het
to 200 maP het voorrecht,
tóen'enkele generaties van men-
EaHJ" "U beleven sjiiet een oorlog,
^ff/mwentelingXeen revolutie,
i: 'jk aan onze\wereld een
Izete s geven, dat inVele essen-
ÉttaL.T" afw'Ukt van <V van de
j J2? c;. 'n dit licht bezien,Vnag ik u
6 JZ .J2®1- dat het nogal meevalt.
Ifeédi» 's v0'strekt niet zoo
S* 60 heftig als vroegere wel
1S» 2ij Voltrokken wordt
oen wil van een macht, die in de
Plaats op ordening, niet op wan-
naos is gericht. Wij Afederlan-
it'hTto",nen aan ontwikkehftg van
f **nuia\ kunnen en mXjn
moeten, is, eiHroor zorgen.
b*r i£ van dez® revolutie
t •ÉBFiik* •Vol^' voor onzfe kinderen,
worden.
<ht is het„I
ndsche ouders zou willen zeg-
Isj—t.. het. wat ik vooral tot de
m ""joaehe ouders zou willen zeg-
IKtót ""der^, hioeten er ons van
SI3II. rlaf
W.WVH.U v» uiIO wan
Riwstó n* dat wijde maatschappij
foor ons zelf K„>,w(,n maar voor
ons zelf bou
—hl
,n helani
1 *n d"' die maatschappij
generatie vormen sinds
.0 eeuw, die de oortog in eigen
j *ckend- moeten ervan
doordrongen, dat de nooden
n Hld niet tevergeefs zijn ge-
k ,e,r'na dezen tijd een voor
-a «'■'ukkiger periode zal aan-
•hen Nederlanders en willen
f Sf b« ,yn kind thans in
lieMp en saamhoorigheids-
onderwijs, dat vijandschap en wanbe
grip kweekt tegenover het Duitsche
volk en zijn leiders Tegen dit laatste
mogj ik u zoo nadrukkelijk mogelijk
waarschuwen!
Uitwisseling van denkbeelden en
methodes op het gebied van het onder
wijs tusschen Nederland en Duitsch-
land, verbetering ook van het onder
wijs in de Duitsche taal en cultuur zal
voor ons volk zoowel geestelijk als
materieel heilzame gevolgen hebben.
Maar vooral zal het onderwijs in Ne
derlandsche taal en cultuur een aan
zienlijke uitbreiding en vernieuwing
moeten ondergaan, wil het' .bijdragen
tot de vorming van een vernieuwd
en doelbewust Nederlandsch volk, dat
bereid is, zijn, volle energie in de
wereld in te zetten. Dt denk aan een
vorm van onderwijs, waarbij taal en
letterkunde, cultuur- en kunstgeschie
denis, aardrijkskunde en volkskunde
zullen worden vereenigd tot een heem
kunde, als ik dit betrekkelijk nieuwe
woord mag gebruiken, die de kennis
omtrent'de schatten der Nederlandsche
cultuur zal kunnen verspreiden.
Dat naast deze uitbreiding het thans
reeds overbelaste onderwijs een zekere
versobering zal moeten ondergaan*
spreekte dunkt mij, vanzelf. Van u,
Nederlandsche leeraren en onderwij
zers, moet het Nederlandsche volk het
offer vragen, zoo noodig met terzijde
stelling van uw persoonlijke gevoelens
en overtuigingen ten aanzien van leer
stof en methode, de aan uw hoede toe
vertrouwde kinderen mede op te voe
den tot Nederlanders, die in staat zijn,
zich harmonisch in te passen in de
nieuwe wereld, die door dezen oorlog
zal ontstaan.
Thans nog een woord tot hen, die
opgevoed worden, de leerlingen der
Nederlandsche scholen, universiteiten
en hoogescholen.
Tot de leerlingen der lagere scholen
wil ik kort zijn, omdat zü, gelukkig
voor hen, nog weinig begrip hebben
van de groote gebeurtenissen van het
heden. De leerlingen van de middel
bare scholen zijn verdeeld in tal van
groepen en gewikkeld in tal van poli
tieke twisten en harrewarrerijen.'Ik
geef jullie de goedgemeende raad:
houdt daarmee op. Weet, dat jullie
samen eens de wereld moet opbouwen,
kweekt die gezindheid reeds nu in
jullie binnenste aan.
En dan een woqrd tot de studenten!
Het valt mij gemakkelijk, tot u te
spreken, omdat ik door jarenlange
practijk gewend ben, mep u om te
gaan erï .in dien omgang nooit eenige
wanklank heb ervaren, ja, uit den om
gang met steeds weer nieuwe kracht
heb geput! Maar het valt mü ook
moeilijk, omdat het experimenteele
beeld, dat ik mij van u, studenten, heb
gevormd, zoo weinig schijnt te klop
pen met de werkelijkheid, zooals ik
die uit mededeelingen van de meest
verschillende universitaire centra meen
te moeten opmaken.
(Het heeft geen zin, struisvogel
politiek .te spelener zijn reeds hooge-
sclmlen door de Duitsche overheid ge
sloten en er zullen meer volgen, wan
neer gij niet na de Kerstvacantie tot
bezinning bent gekomen).
Gij zijt ontevreden en gij uit dat op'
een wijze, waarmede gij niemand in
het land, ook niet degenen, voor wie
gij optreedt, eenig goed doet en waar-
KEN VAN KERSTBOOMEN VOOR DE TtOMENDE FEESTDAGEN, HET HAKKEN VAN DE BOOMEN.
(Polygoon)
In verband met het feit, dat
reeds 7» gedeelte van de bon
nen op de vaste brandstollen-
kaarten is aangewezen voor
het koopen van brandstoffen,
terwijl in den regel na 31
December nog ongeveer 65
van de brandstoffenbehoefte
gedurende een stookseizoen
wordt verbruikt, is besloten
de geldigheidsduur van de
thans reeds aangewezen bon-
5 nen en toewijzingen voor de i
tweede periode te verlengen 0
tot en met 14 December an. 0
mee gij niemand in het land meer
schaadt dan juist u zelve! Want de
sluiting der universiteiten beteekent
niet slechts, dat aan u het voorrecht
ontnomen wordt, aan onze voeten te
zitten en aan ons, om u wijsheid mede
te geven. Dat ware te verdragen, voor
al omdat u in dat opzicht aan lange
vacantie bent gewend. Maar het heele
werk staat stil, het practische werk,
dat voor velen den weg naar de maat
schappij beteekent. Uw eigen ont
wikkeling wordt ernstig geschaad. Uw
houding is negatief en afbrekend.
Kijk eens, in rustige tijden wil ik
graag aan studenten het recht toe
kennen, ontevreden te zijn met den
gang van zaken. Als gij dat niet was,
dan zou er van u later in de maat
schappij geen vernieuwing uitgaan. Gij
moogt ook nu nog gerust aan ons
ouderen verwijten, dat wij ons te wei
nig hebben verzet tegen de sleur, die
de dingen Liet komen, zooals Ze kwa
men. Maar dit is geen tijd voor moppe
ren en opstandigheid, Het is een tijd,
waarin veel werk moet worden verzet,
waarin opgebouwd moet worden. Daar
toe is tucht noodig, en toch is verre
weg het. bqst te verdragen in den vorm
van zelfzucht; Ik hoop en verwacht
van u, Nederlandsche studenten, dat u
in deze vacantie den weg naar deze
mooiste menschelijke eigenschap zult
vinden.
Velen van _u zijn soldaat geweest.
Sommigen van u, voortreffelijke speci
mina van het genus studiosorum, heb
ik in de mobilisatie zelf van nabij
leeren kennen. De soldaat kankert, tot
dat hij zijn handen uit de mouwen moet
steken, dat wordt hij flink en laat het
mopperen. In dat stadium bevindt gij
u thans ook: de maatschappij wacht
op u, zij heeft u noodig, om mede te
werken aan den opbouw van Neder
land, van Europa, ja, van geheel de
wereld.
Dit geldt voor ons allen, ouders en
kinderen, opvoeders en opgevoeden.
Wij allen. Nederlanders, moeten ons
voorbereiden op een wereld, die anders
zal zijn dan zü vroeger was, en die,
naar wij vurig hopen, beter zal worden
dan de wereld, die in Versailles werd
geconstrueerd. Ik doe daarom een be
roep op u allen, Nederlanders, om
positief te willen zifh en mede te
werken aan ons aller toekomst Neder
landers, het moet, voor Nederland 1
Ten aanzien van een berieht uit
Londen, afkomstig uit Eugelsche
parlementaire kringen als sou pre
sident Roosevelt overwegen ge
bruik te maken van Amerikaansche
vloot eenheden om de Britsche sche
pen van de Amerikaansche kust tot
het midden van den Atlantischen
Oceaan te vergezellen, wordt in
Washingtonsche kringen verklaard,
dat bij dit Engelsche bericht de
wensch de vaiter van de gedachte is.
Het bericht wordt daar als volko
men ongegrond gekenmerkt. Naar
men voorts verneemt, heeft de
secretaris van het Witte Huis, Early,
verklaard „Van de zaak niets af te
weten en de juistheid daarvan in
twijfel te moeten trekken".
INDRUKKEN VAN EEN
AMERIKAAN.
KANONNEN OP ENGELAND GERICHT
VOOR VIJANDIGE VLIEGERS ONZICHTBAAK' ZIJN Dï KANONNER GECAMOUFLEERD TEGEN
ENGELAND GERICHT. - r (*9llomiJ
„Langzame wurging".
De onlangs uit Londen naar New
York teruggekeerde leider van het
Londensche bureau der Associated
Press, Thompson, schrijft in een arti
kel over den toestand in Engeland:
Het bombardement op de Engelsche
steden dringt langzaam maar voort
durend als een mes tot de levens
organen van Engeland door. Het heeft
geen zin de aan militaire doelen be
rokkende schade te verkleinen. De
bombardementen op de Engelsche
bewapeningscentra staan gelijk met
een langzame wurging. .Of de Britsche
industrie het zal uithouden, hangt
minder vaq het moreel der arbeiders
dan wel van een voldoenden voorraad
schepen en vliegtuigen af. Hij heeft
vernortien, dat Engeland minstens 715
torpedojagers noodig heeft, wil het zijn
aanvoer beschermen. Ook in finan
cieel opzicht zjjn er geweldige moei
lijkheden ontstaan, welker oplossing
de totale oorlog zeer bezwaarlijk
maakt. Zij betreffen niet alleen de
financiering van den oorlog, maar
tevens de financiering van den weder
opbouw der tallooze door bommen
verwoeste belangrijke installaties. Wel
licht, zoo meent Thompson, ligt het
kernpunt van de Britsche zwakheid in
het feit, dat Engeland zoo wemig
vrienden meer heeft. Engeland heeft
talrijke vrienden gehad, zoolang het
dezen nuttig kon zijn. Thompson zegt
evenwel in het heel Europa geen volk
te hebben ontmoet, dat/Engeland om
zich zelf hoogacht.
De aanvallen van Zondag
Over de Duitsche luchtaanvallen
van Zondag wordt uit Londen gemeld,
dat Duitsche bommenwerpers boven
de Zuidkust b^and- en brisantbom
men hebbben laten vallen, terwijl het
opruimingswerk nog gaande waa in de
puinhoopen van de haven van Sou
thampton na den geconcentreerden
luchtaanval, die pas Zondagmorgen
eindigde. De Duitsche bommenwer
pers, aldus dit bericht, gebruikten
weer de „Coventry-techniek". Londen
is in den naoht van Zaterdag op Zon
dag tweemaal aangevallen. Ook uit
Zuid-West-Engeland, Zuid-Walea, de
Midlands, Liverpool en andere deelen
des lands komen berichten over lucht
aanvallen binnen. Duitsche formaties
vlogen Zondag boven de kust. Van
Engelsche zijde wordt thans toege
geven, dat in Southampton zeer zware
schade is aangericht. De groote haven,
zoo wordt hierover van Amerikaan
sche zijde gemeld, was blootgesteld
aan den hevigsten luchtaanval sinds
het uitbreken van den oorlog. De
langdurige en geconcentreerde aanval
eindigde pas in de eerste uren van
Zondagmorgen. Talrijke brandende
ruïnes en groote verliezen zijn de uit
werking van dezen aanval.
DUIKBOOT VERGAAN
De admiraliteit deelt mede, dat de
Engelsche duikboot Triad, over tijd is
en als,verloren beschouwd moet wor
den.
ADMIRAAL STARK ECHTER NOG
NIET TEVREDEN
De chef van den marinestaf, admi
raal Stark, verklaart in zijn rapport j
over het einde Juni 1940 geëindigde/
begrootingsjaar, dat de vloot der Ver/
eenigde Staten thans waarschijnlijk /e
sterkste ter wereld is. IiyJuni 1940. al
dus het rappprt, heeft/het Congres^éen
verhooging met ^plf 'procent vande
stérkte goedgekeurd en in Juli nég een
verhooging met zeventig procent?! Wan
neer de uitbreiding voltooid ist zal de
vloot der \.S. de volgende eenheden
bezitten: 32/linieschepen, 18 vliegtuig-
■moederschapen, 91 kruisers,/325 torpe-
dojagersu-185f duikbooten /en 15.000
Vliegtuigen,'
Admiraal' Stark geeft dan in zijn
rapport als zijn meening-te kennen, dat
de vloot der V.S. weliswaar sterk, jwaar
toch nog niet sterk genoeg is. Van 1921
tot 1933 heeft men door het streven
naar ontwapening niet slechts sche
pen. doch vooral ook waardevolle!! tijd
verloren. De V.. S. zouden jaren noo-
dig hebben om een werkelijk sterke
vloot te bouwen. De V. S. moeten zich
er op voorbereiden, alleen op eigen
kracht te kunnen vertrouwen. Zij heb
ben niet slechts schepen, vliegtuigen
en bemanningen noodig. doch ook ver
vooruitgeschoven steunpunten. Daar
toe rekent hij zoowel Porto Rico als
Hawaii' en Guam. De vloot der V. S.
bestaat volgens het rapport op het
oogenbük uit 460 groote en 193 kleine
schepen, waaronder 15 linieschepen, 6
vliegtuigmoederschepen, 18 zware en
19 lichte kruisers, 260 tospedojagers en
lichte mijnenleggers, 64 onderzeeboo
ten, een mijnenleggér. 11 patrouille
vaartuigen en talrijke hulpschepen.
DE KWESTIE DER STEUNPUNTEN.
De Argentijnsehe minister van
Buitenlandsche Zaken bevestigt in een
voor de pers afgelegde verklaring de
onlangs door den minister van Uru
guay gedaen bewering, dat ook tus
schen Argentinië en de Vereenigdé
Staten besprekingen zijn gevoerd over
(je kwestie der steunpunten. Hij ver
klaarde, dat deze besprekingen van
zuiver informatieven aard waren en
geenerlei verplichtingen zyn aangor
gaan of toezeggingen gedaan inzake
het inrichten wan steunpunten Op Ar-
gentijnsch gebied.
iunwnwtsn'nxvnnw
Zon: op 9.29, onder 17.31.
Maan: op 11.54, onder 21.11.
Men is vei plicht te verduis
teren van zonsondergang tot
zonsopkomst.
Lantaarns van voertuigen
moeten uur na zonsonder
gang ontstoken worden.