1
a
tweede blad
KUNSTHIEUWS
RECHTSZAKEN
KUHST ER LETTEREN
KERK EN SCHOOL
Goede vooruitzichten van
Plateelbakkerij
Zuid-Holland.
DONDERDAG 10 JULI 1941
Met boter op het hoofd
in de
zon.
Verhuizingen binnen
de gemeentè.
Gemengd Koor
Toonkunst-Caecilia.
SPORT
Zwemlust-G.Z.C.
PLAATSELIJK NIEUWS
Alphen a.d. Rijn.
Ouderkerk a. d. IJssel.
Schoonhoven.
Stolwijk.
UIT DE PERS
Het Rijk en de imperia.
■»rn ü»nr. AAN DEN GANG
•SöcmB gsmnwt «EDSur
TE KUNNEN HOUDEN
DtiHeti-ktmtttei N.V. C. Hoy»*-
In het jaarverslag van d» N.V. C.
Hom* te '»-Gravenha*e wordt *eie*d.
Or dankt de «ebeurteninen welke
het afgeloogen jaar hebben pUaU ge
vonden, zijn de gang van zaken en de
bedrijfzresulUten bevredigend ge-
De verbetering in den omzet welke
reeda in de paar voorafgaande jaren
geconatateerd kon worden, zette zka
ook k» het begin van het afgeloopen
boekjaar op zeer bevredigende wjjze
voort. De gebeurtenizaen van den lOen
Mei brachten echter een totalen omme
keer teweeg-ANadat aanvankelijk de
kooplust, althans in onze zaken, prac-
tifch geheel verdwenen was en er vry-
wcl niets werd omgezet, trad na eenige
weken een langzame verbetering m,
welke tegen einde Juli vrij groote af
metingen aannam en sindsdien is blij
ven voortduren.
Begin Mein 1940 openden wij een
nieuw filiaal te ZandVoort, hetwelk
aan de gestelde verwachtingen meer
dan ten voile heeft beantwoord, ter
wijl wij binnenkort wederom een
nieuw filiaal hopen te openen te Ara-
hem.
Ondanks de steeds toenemende ver
knopen, konden wij onze voorraden be
hoorlijk op peil houden, hetgeen wel
als een bijzonder gunstige omstandig
heid kin worden beschouwd.
Op de aandeelen van de onderne-
mxigen, waarin door ons word* deel
genomen en welke onder „deelnamen"
sim. vermeld, ontvingen wij voor wat
Mn onderneming betreft een dividend
van 6 pet. en voor wat de andere on
derneming betreft een dividend van
4 pet. Ten einde z£ê' uitbreidingen, zoo
vel 'in onze onderneming als in de Kon.
Plateel bakKeru „Zuid-Holland" te
Gouda beter te kunnen financieren,
werd ons belaftg ben een vennootschap,
die m dezelfde branche als de onze
werkzaam is en hetwelk een nominaal
bedrag van 50.000 uitmaakte, eind
'1940 verkocht. Dientengevolge daalde
de rekening deelnamen van 250.000
tot ƒ.200.000
De verbetering in den gang van
aaken bij de Kon. Plateelbakkerij
„Zuid-Holland'' te Gouda bleef nog
verderen voortgang "vinden
De onderneming is thans voor een
zeer lange periode van opdrachten
voorzien en alhoewel het grond-
stoffenprobleem vaak zeer groote
moeilijkheden oplevert, gelooft de
directie dezer onderneming wel, het
bedrijf regelmatig aan. den gang te
kunnen houden.
Omtrent de verdere vooruitzichten
''lijn wy tamelijk optimistisch ge
stemd. De gang van zaken is tot nu
toe zeer bevredigend geweest, terwijl
de toevoer van grondstoffen voor
onze dochteronderneming en van
goederen voor onze winkelzaken niet
veel gestagneerd is geweest.
De voorraden zijn in het algemeen
genomen bevredigend en wij gelooven
wel deze op een voldoend peil te
kunnen handhaven.
Gezien deze alleszins behoorlijke
vooruitzichten en de bereikte resul
taten, meenen wij wel te mogen ad-
viseereu om, na een onderbreking van
8 jaar. de dividend-belasting te her
vatten. Voorgesteld 'wordt uit te kee-
ren 5 op de preferente aandeelen
aerie C en eveneens 5 op de ge
wone aandeelen serie A B
Het bedrijfsoverschot boekjaar 1940/
41 bedraagt 126.576 (48.367), af
schrijving op vaste goederen 10.200
(9.692), inrichtingen 14.633 (11.424),
debiteuren ƒ3.260 (1.620).
De balans per 31 Januari 1941 ver
meldt als
activa: vaste goedereh ƒ541.000
(550.692), inrichtingen ƒ71.034 47.326),
deelnamen ƒ200.000 (ƒ250.000), voor
raden 309.341 (301.385), Kon. Plat.
bakkerij „Zuid-Holland" 197.982
(177.112), debiteuren afnemers ƒ80.219
(60.836), diverse debiteuren 121.272
(124,909). beschikb. middelen 12.380
(9.945) en als
passiva: /maatschappelijk kapitaal:
gtw. aand.Cï 31jf.400 (onv,), pref.
aand. 500.Öw'(onv,, hypotheek o/g
ƒ386.800 393.800). crediteuren ƒ75.222
(116.069), bank ƒ83.154 99.605), saldo
transito 118.446 (21a735), saldo winst
A. P. 25 630 bedrijfsoverschot
1940/41 126.576 (48.367).
De verlies- en winstrekening staat
debet voor interest 15.071 (21.486),
bedrijfsoverschot 126.578 (48.967)
onkosten nihil (28.204) en
Credit voor: saldo exploitatiereke
ning 130.647 348.057),. deelnamen
ƒ11.000 (9.000).
KANTONGERECHT
GOEDKOOrTE. DIE DUUR
l'ITKWAM
Ter zitting van den kantonrechter
heerschte gisteren vacanlie-stemming.
Slechts zeven lieden waren verschenen,
opgeroepen omdat ze onachtzaam wa
ren gefeest, waarbij in een paar ge
vallen ook onzakelijkheid kwam.
Daar was b.v. de juffrouw, die her
telde, dat ze geen geld had om een
lantaarn op haar rijwiel te koopen.
Desondanks ging ze 's avonds fietsen
en daarmede nam ze een risico, dat ook
prompt verecheen1 in dè gedaar te van
een politieman, dié haar verbaliseerde
er. daar er noch een voorlicht, noch eon
achterlicht gevoeitd werd, waren het
twee bekeuringen!
Als u geen licht hebt, ga dan
loopen. verbaasde de vechter. mj\ A. J.
M. Oonincx, zich, dat de wieltijdster
toch het stalen ros bfestegen had.
'h Doe het anders nooit, zgide de
juffrouw.
Dan had ik u vermoedelijk al eer
der gezien, klonk het weden»oord.
Nii werd bet een dure grap. De amb
tenaar van het O.M. vroeg ze* gulden
voor het voorlicht en vier voor de
achterverlichting en wel maakte de
kantonrechter er tweemaal drie van,
maar zoo beschouwd, bad de juffrouw
beter haar geld kunnen apendeeren aan
een lantaarn of andera gaan wandelen,
want nu ia aa zes gulden kwijt en ze
heeft nog geen lamp.
Haiüepjttjd dMzibatie-
Vocr een soortgelijk geval stond de
heer, die z'n identiteitsbewijs niet bi)
zich had gehad. Er moesten kolenbon-
nen gehaaid worden, waarmede een op
haaldienst belast werd, aan welke in
stelling de betrokkene alzoo z'n distri
butie-stamkaart had afgestaan. Toe
vallig werd hij aangehouden en nu
redeneerde hij: van tweee» een, of de
bemiddeling van den ophaaldienst
moest niet toegestaan worden, of er
moest geen verbaal worden opgemaakt.
Er zat echter een „maar" aan de
zaak en de rechter wees hierop: de
heer was bekeurd op een anderen dag,
dan welke voor hem voor het afhalen
van de bonnen was vastgesteld. Er
klopte dus iets niet, of de bonnen te
laat gehaald of dé kaart niet tijdig te
ruggebracht, maar in elk geval kan
men dan geen verwijten maken als men
bekeurd wordt.
In zekeren zin kon men de twee
gulden boete beschouwen als een aan
sporing om voortaan wel op den vast-
gestelden dag de distributiespulletjes
in orde te maken.
Royaal nam de houthakker zijn pech.
Hij was aan het boomen rooien, zijn
bijl brak en toen had hij gezegd: laat
ik eens even gaan kijken of de bijl, die
ik in bestelling heb,'ai klaar is. Dies
greeyhij de fiets, maar zijn jas met het
identiteitspapier erin liet hij liggen.
De ambtenaar ging in dit geval wat
minder dan den gebruikelijken eisch
en vroeg twee gulden.
Niet zoodra hoorde de houthakker
hiervan spreken of hij riep:'accoord,,
dan betaal ik direct. Hij deponeerde de
twee papiertjes bij den deurwaarder en
vertrok welgemoed, kennelijk ver
heugd, dat dit ajcéfietje afgewerkt was.
Als hij hier bekend geweest was, zou
hij gevoeld hebben, dat hij met z'n
snelle eccoordverklaring de overwe
ging van den rechter om er nog wat af
te doen, had onderbroken. Toen was
het de rechter, die zich, omgekeerde
gewoonte, er bij neerlegde.
E. J. Dorenberg uit Gr. v. Blois-
straat 91 naar Reigerstraat 58; J. G.
J. van der Wouden uit St. Anthonie-
straat 3 naar Goejanverw dijk 33; M.
A. Weck uit Keizerstraat 24 naar
Bleekressingel 16; G. de Keizer, uit
Vierde kade 20 naar 'Gr. v. Blois-
straat 88; N. Scholten, uit Kruger-
Iaan 130 naar IJsscllaan 44; C. H.
Merbis, uit Dr Leydsstraat 22 naas>
Mosstraat 3; N. de Wit, uit Nieuwe-
haven 78 naar G. den Buitsteeg 5; D.
Walop, uit J. v. Rennesseplein 22, naar
Sophiastraat 59; M. J. de Jong. uit
Nieuwehaven 209. naar Markt 27; S.
A. "van Dam. uit Nieuwehaven 238
naar'Kuiperstraat 15; P. E. de Zwart,
uit Kattensingel 13 naar Molenwerf
24; G. A. van den Eng, uit Jan Luy-
kenstraat 6 naar öroenendaal 8; A. C.
Brouwer, uit Bockenbergstraat 84 naar
Turfsingel 74; T. Langenberg, uit L.
Tiestdeweg 55b naar Toliensstraat 123;.
J. van der Horst, uit Sophiastraat 52
naar Willens 8; J. A. v. Bergen, uit
KGuipgrstraat 15 naar Raam 214; W.
Boot, uit van der Palmstraat 113 naar
Sophiastraat J7; C. T. Rosenthal, uit
Turfmarkt 75 naar v. Itersonlaan 3:
J. D. van den Heuvel, uit Veerstal 11
naar v. d. Palmstraat 94: E. J. May,
uit Crabethstraat 51 naar Gf. Beatrix-
straat 26 N.' Sluiter, uit Karnemelk-
sloot 28, naar v. Swietenstraat 19; C.
van Leeuwen, uit Raam 5 naar Gouwe
33; J. Idsinga, uit Komijnsteeg 8 naar
Viende kade 12; G. J. F. Wamelink,
uit Oosthav«»PlS6 naar Sophiastraat 9:
E- Lindenberg., uit Gf. Jacobastr. 33
naar v. Middelantstraat 13; H. Slegt,
uit L. Tiendeweg 78 naar Karnemelk-
sloot 28; M. J. Tak, uit Rh Feith-
straat 28. naar Vrouwensteeg 29; K.
van Heijden, uit Bodegr.straatweg 20
naar Graaf Florisweg 70.
PRACHTIG CONCERT IN
ST. JANSKERK.
Messe in D van Antop Bruckner.
Evenals zoovele andere vereenigingen
op dit gebied, was ook de Zangvereeni-
ging van de Maatschappij tot bevorde
ring der Toonkunst alhier door om
standigheden genoodzaakt haar repeti
ties, resp. uitvoeringen, geruimen tijd
te onderbreken. Doch gisteravond ver-'
scheen zij in sterk vergroot formaat,
onder leiding van haar nieuwen diri
gent Nico Verhoeff als 't ware verjongd
voor het #oetlicht. D.w.z., zij gaf haar
eerste concert in de Groote- of St
Janskerk. Een zoo belangrijke toe
neming van nieuwe leden echter is niet
altijd,^ bevorderlijk voor den goeden
samenzang en vereischt geruimen tijd
van ernstige oefening en voorbereiding.
De dirigent heeft echter blijkbaar de
consekw entie daarvan aanvaard en, het
zij dadelijk gezegd, met groot succes.
Bovendien komt hem de eer toe der
introductie in Gouda van Anton Bruck
ner met diens „Messe in d" voor koor.
soli en orkest. Dat hij daartoe het
initiatief nam. stemt «ongetwijfeld tot
verheuging en dankbaarheid.
Deze „Mysse" is typeerend voor de
kunst van den genialen symphonicus.
typeprend eveneens door haar breeden
en extatischen orkest- en koorstijl,
welke bij alle uitbundigheid der ge
bruikte middelen van solo-stemmen,
gemengd koorjen groot orkest-apparaat
toch menigmaal intiem en sober van
karakter kas zijn. Typeerend ook door
de diepe en innige religiositeit van
Brucker's klankentaai, door de mystiek
van zijn muzikale expressie. Naar op
zet en omvang een concert-mij onge
twijfeld. Maar toch ook weer een litur
gisch werk door de eenheid der struc
tuur en vooral ook door de zuiverheid
der intentie. Het gaat den meester hier
niet om bet schrijven van een uiterlijk
briilante muziek, het innerlijk verband
met de mis-handeling geeft zijn parti
tuur haar heel eigen en aangrijpend
karakter. Brucknera muziek doorloopt
in ,dit werk alle stadia der religieuze
aandoening, van de innige devotie en
deemoed in het Kyrie, na het jubelen
de Gloria, van het aangrijpend achoone
en machtige Credo, na de simpele
schoonheid van het Sanetus en Bene-
dictus en ten slotte het verstild klin
kende Agnus Dei.
NICO VERHOEFF
(Foto G C.J
De uitvoering stond op hoog peil.
Onder Verhoeffs krachtige en bezielde
leiding werkten het Toonkunstkoor en
het Nederlandsch Orkest ,,'s-Graven-
hage" voortreffelijk samen, homogeen
van ensemble, nauwkeurig op elkaar
afgestemd en fraai van vocalen en
instrumentalen klank. En ook het
vocale solo-kwartet, bestaande uit de
dames Maria StruyckenVan den
Adel en Jo Lutz, alsmede de heeren
Cor van Munster en Luc. Louman, resp.
sopraan, 'alt, tenor en bas, heeft bij
zonder veel te genieten gegeven.
Aan de Mis vooraf ging 't Motet
„Exultate, jubilate" voor sopraan en
orkest van W. A. Mozart Niettegen
staande de orkestbegeleiding als zoo
danig niet sober genoëg klonk, kwam
de sopraan glansrijk daarboven uit en
was tot in de uiterste hoeken van het
groote kerkgebouw duidelijk hoorbaar.
Opmerkelijk was de benadering van
den juisten Mozart-stijl zdowel door
de soiiste als het orkest.
Als geheel kan dit concert, waar
voor terecht veel belangstelling bieek
te bestaan, ais volkomen geslaagd
worden beschouwd. De dirigent, die het
geheel vast in de hand had, wist waar
noodig het groote ensemble tot ge
weldige climaxen op te voeren, terwijl
het orkest, dat over prachtig koper en
hout beschikt, zich verdienstelijk "van
zijn taak heeft gekweten. Het komt or.s
voor. dat het ijverige Toonkunstbestuur
met de benoeming van Nico Ver/loef!
als dirigent der afdeeling een geluk
kige keuze heeft gedaan.
Ad int.
WATERPOLO
WEDSTRIJD ZONDER DOEL
PUNTEN.
Te Utrecht heeft gisteravond G.Z.C.
met één invaller fegen Zwemlust ge
speeld. Direct na het beginsignaal gaat
G.Z.C. tot den aanval over, maar resul
taat levert het niet op. Hoewel er ge
durende het verdere verloop van de
eerste helft vrij veel op de Utrechtsche
heift gespeeld wordt, stranden de aan
vallen steeds weer op de verdediging
van Zwemlust.
Na de hervatting is het Zwemlust,
dat nu geregeld aanvallen onderneemt,
mar ook dezé loopen op niet uit, daar
keeper Me uiman zijn doel op voortref
felijke wijze verdedigt. De stand blijft
alzoo dubbel: blank.
VERDERE UITSLAGEN.
Ned. Zwemband.
Zwemlust H—G.Z.C. II 3—1"*
A.Z.C.—Fofel 6—3
Zwemkring Gouda.
A.Z.C. IIElfhoeven 12
S.Z, en P C G.Z.C III 5—1
S.Z. en P.d II—G,Z C IV 2—0
VERPLAATSING ONTVANGER.
De heer M K. Minderftut, ontvanger
der registratie en*? domeinen, is ver
plaatst van Alphen a. d. Rijn naar
Zevenbergen.
Boskoop.
RAAD KOMT BIJEEN.
Een openbare Vergadering van den
raad dezer gemeente, zal gehouden
worden a.s. 'Maandag, jdes middags
2.30 uur.
■nriiKMGM».
Aan de H. B. 1$. van hetinstitute
„Wullings" tè Voorschoten is bevor
derd van de 4e nbar de 5e klasse onze
pjlaafFgenoot^A. Bavelaar.
•a
INVOERING TAN GYMNASTIEKLES.
regeling voor
ffcair ca Mtsoader anderwijs.
Tusschen de schoolbesturen en het
college van B. en W. is volledige over
eenstemming bereikt ten aanzien van
het gemeenschappelijk gebruik der
twee gymnastieklokalen en de ge
meenschappelijke aanstelling van twee
leerkrachten met M. O. bevoegdheid,
ook ten aanzien van de keus der per
sonen. Ten aanzien van het zwemon-
derricht als onderdeel van bet onder
wijs worden voorbereidende itappen
gedaan.
B. en W. stellen den raad voor over
te gaan tot benoeming van twee vak-
onderwijzers voor lichamelijke oefe
ning. I
VOORDRACHT BENOEMING
SCHOOLHOOFD.
B. en W. hebben voor de benoeming
van een hoofd van de openb. lagere
school voor uitgebreid lager onder-
wijsNfe volgende wy oordracht opge
maakt: C. H. Rnook, thans tijdelijk
hoofd der schóól, J. Okkerse te Zuid
laren en J. Gelejjns te Goes.
COOP. VEREENIGING DE
BOSKOOPSCHE VEILING.
9 Juli. Rozen per bos: Florex 29—36
ct., Vierlanden 2838 ct., Butterfly 14
20 ct., OrangeTriumph 1.04—1.22
ct. Prinses Juliana 38—74 et, Sweet
Herat 3460 ct., Ingar Olsson 2632
ct., Dorus Rijkers 58—70 et., Duisburg
20 ct., Else Poulsen 32—36 ct, Hadley
2845 ct, Rosebandea 1623 ct., Bri-
arclif 17 ct., Pauls Scarlet 16^18 ct.,
Gloria Mundi 3452 ct., August No-
ack 1216 ct, Pechtold 14—27 ct., Edith
Helen 1525 ct.. Ellen Poulsen 36 et.,
Gemengde rozen 1015 ct.
Diversen per bos; ClematBfc Durandi
2643 ct., idem Pwns Hendrik 6570
ct., idem Mevh. Ie Coultre 7085 ct.,
Campanula 22 ct., "Violieren 10 ct,
Lathyrus 5—8 ct
UITBREIDING LEERKRACHTEN.
In verband met de wettelijke ver
laging van de leeriingenschaal, zal de
Vereeniging tot stichting en instand
houding van Scholen met den Bijbel
alhier, moeten overgaan tot de benoe
ming van twee leerkrachten in vasten
dienst, één voor School I en één voor
Schooi II.
BETER UITZICHT 1JSSELD1JK.
De groote hooischuur bij de woning
bewoond door den landbouwer S.
VonkNoordegraaf in „De Nesse", die
eenigszins het uitzicht belemmert
voor het wegverkeer, zal mede in ver
band met dijkverhoogingswerkzaam-
heden, achteruit moeten. Dit wordt be
reikt, door de schuur aan'de voorzijde
in te korten.
WATERPOLO-TOURNOOI.
Zaterdagmiddag a.s. organiseert de
S.Z. en P.C. een waterpolo-tournopï,
waaraan deelnemen Watertor (Vrees
wijk), W.Z.C. (Woerden) en een
GrZ.C-combinatie (Gouda).
RIJKSPOSTSPAARBANK.
Aan het postkantoor werd gedurende
Juni op de Rijkspostspaarbank inge
legd 6468,39 en terugbetaald ƒ8099,43.
ONTVANGER VERPLAATST.
De heer J. A. 'Woudenberg, ont
vanger der directe belastingen, invoer
rechten en accijnzen, is verplaatst van
Schoohhoven naar 's Hertogenfcoscti.
ONDERSCHEIDING VOOR 36-
JARIGEN TROUWEN POLITIE
DIENST.
Het hoofdbestuur van den Alg. Ned.
Politiebond heeft aan den heer B. van
Rooyen, gemeen te-veld wachter alhier,
het verguld zilveren dienstkruis met
brevet voor 30-jarigen trouwen politie
dienst verleend.
Er is den laatster) tijd in Duitscbland
een uitgebreide litteratuur ontstaan
over de idee van het „Rijk" als hoogste
uitdrukking van he) Duitsche poLiueke
denken en streven, die rjjet dit begrip
trouwens van ouds her verbonden zijn
geweest; men denke aan het „Heilige
deutsche Reich römischer Nation" der
MicideleeiMfen. Over deze Duitsche
Rijksgedachte, vergeleken met de im
peria, die in den loop der geschiedenis
door groote heerschers of heerschers-
kasten zijn gegrondvest en weer ten
'bnder gegaan, troffen we in Das
Reich onlangs een buitengewo' n be
langrijke beschouwing aan van Karl
Richard Ganzer, belangrijk genoeg
juist met het oog op de uitbreiding van
den oorlog paar het Oosten om. er op
deze plaats de hoofdgedachten uit weer
te geven.
De schrijver begint met een uitspraak
van den Zweedschen hoogleeraar in
het staatsrecht Kjellen naar aanleiding
van de vorming van de twee nieuwe
nationale staten, Duitschland en Italië,
in de 19e eeuw, waarin hij constateert
dat een dergelijk proces steeds den
dood van andere staten ten gevolge
heeft. Hij komt, naar aanleiding van het
geval dat hij voor oogen heeft, tdt een
„Europeesche doodenlijst" van 11 num.
mers en verjvolgt: „Voor ons staat vast,
dat een dergelijke dood het noodzake
lijke offer is, dat voor dé intrede in de
heerlijkheid van een volledige staats
persoonlijkheid moet worden gebracht.
Bij zulke graven behoort men tevreden
en niet treurig gestemd te zijn. In een
hooger leven opgaan, dat is voor de
staten evenals voor den enkeling de
gedachte, die den dood zijn angel en
het rijk der doydeti zijn zege ontrooft'
^«ISTtzër 'Vpst er dan op. dat men in
iet Westen Hitier graag met Napoleon
vergelijkt, een machtsbezetene die
staat na staat onderwerpt era eenmaal
in de eenzaamheid van een verre
wereld, waarheen de hybris, de over-
moed, hem dreef, ten (ronde te gun.
tld wordt met tah-ijke pantellen
geschiedenis opgesteld en sinds
rs van den Führer zich over de
Het beeld wordt met
Uit de
de legers
wijdheid van het Oosten hebben uit
gestort, vindt het Westen er in zijn op
gewonden zaligheid een nieuwe beves
tiging van. Toch is er onder de in
slaap soezende primitiviteit van derge
lijke paralellen een echt probleem ver
borgen, dat juist wij als de dragers van
de nieuwe aanspraak op leiding ons
moeten stellen, aldus de schr.
De Rijksvormingen, die de geschie
denis heeft te zien gegeven, hebben een
zeer groote spanwijdte gehad. Maar
waar vinden de rjjken de organische
begrenzing vai) hun expansie? Ook het
wordende Duitsche Rijk grijpt ver in
ruimten om zich heen, die tot dusver
op andere zwaartepunten gericht wa
ren. Waar echter houdt de leidingsmo
gelijkheid van 'n wordend rijk op, Waar
ligt 't punt, waar zjjn ordéningskracht
vervluchtigt, omdat ze te groote opper
vlakten beslaat? Die hybris is niet al
leen in de Grieksche tragedie het be
slissende element, maar heerscht nog
heerlijker en genadeloozer in de ruim
te van de groote geschiedenis. In het
lot der imperia heeft zich de wet van
haar heerschappij het duidelijkst ge
openbaard.
Twee grondvormen.
Het Avondland heeft een aanzien
lijke reeks imperiale grootheden
voortgebracht en elk ervan doet als
een leerstuk aan voor de kennis van'
de 1 istorische grondwetten, die de
pogingen tot „Grossraumordnunaen"
lattn gelukken of stranden. Zij kannen
tot twee grondvormen worden her
leid. Het eene type omvat de- verover-
raarsrijken, die door één enkelen man
en zijn leger door onderwerping zijn
opgebouwd en die weer in hun orga
nische bestanddeelen uiteenvallen,
wanneer de imperator sterft of zijn
veroverende kracht uitgeput raakt.
In Alexander en Napoleon heeft deze
mogelijkheid haar grootste vertegen
woordigers gevonden. Het andere type
toont imperiale vormen van langeren
duur en voor hun handhaving wordt
niet dè snel vergankelijke gestalte van
'n enkelen imperator, maar een kaste
met de mogelijkheid van vernieuwing
ingezet. In zooverre zijn zij „aristo
cratisch" van karakter, doch juist dit
brengt het gevaar met zich mee, dat
de kaste uitgeput raakt of de spanning
van al te ver uitgedijde heerschappij
ruimten niet meer kan verdragen. Het
Romeinsehe wereldrijk en het Engei-
"sehe Empire zijn ideale voorbeelden
van dit type en evenzeer van de voor
waarden van hun ondergang. Als een
geheel aparte, volstrekt oorspronke
lijke vorm staat hiertegenover het
Duitsche type van de „Grossraumbil-
dung", het Reich
Alexander.
De veroveringsweg, die Alexander
de Groote van Macedonië uit tot over
de oevers van den Indus voerde kan
veilig op 12.009 km worden geschat;
dat zijn, de mogelijkheden van toen
in aanmerking genomen, niet minder
dan 5 a 6000 marschuren, of in moder
ne termen uitgedrukt, ongeveer 30
uren vliegen. Zuiver ruimtelijk be
schouwd zou een dergelijk - gebied
tegenwoordig aan één heerschappij
onderworpen kunnen zijn. maar voor
Alexander heeft deze geweldige uit
breiding het onmogelijk gemaakt zijn
verovering jn een gesloten rijk om te
zetten e* ,dit tot een harmonische
orde op te bouwen. Niet eerf vormwil
zette zich in deze enorme dimensies
door, maar een geniajl-fantastische
veroveringskracht, voor welke het
veroverde op hetzelfde oogcnblik, dat
zij gebroken werd weer onverschillig
nioest worden. Het organiüeëren der
veroverde gebieden werd voorts on
mogelijk gemaakt door de geringe
machtsmiddelen, die beschikbaar wa
ren. Alexander was met ongeveer
35.003 man uit Macedonië opgebroken
en dit kleine leger heeft nooit zijn
oorspronkelijke karakter van garde
var den imperator verloren. Het was
het directe instrument van zijn wil
en veroveringswerktuig. Deze mili
taire garde was geen kaste van poli
tieke vormers, maar slechts deel van
de veroverende macht, die den wil
van den heerscher slechts daar verte
genwoordigde waar hij iA actie kwam.
Veroveraarsrijken die een imperator
met zijn gardeleger samenhoopt mis
sen noodzakelijk een innerlijke rijks-
structuur. Imperator en leger zijn
steeds op marsch, het rijk is in wer
kelijkheid ruimteloos. Het rijk van
Alexander lezit geen .rijks"-, maar
een ,,etappen"-karakter. Niet omdat
later de diadochen uit eerzucht in
strijd met elkaar geraakten is Alexan
ders rijk ineengestort; maar omdat het
in den grond slechts een bodemloos
netwerk van „raumfremde" veilig
heidsposten was. die aan geen ruim
tescheppende ordeningsgedachte on
derworpen. waren. Een imperium, dat
door een enkeling gedragen wordt en
dat alleer daar voor den dag komt
waar midden in geweldige ruimten
van ongevormdheid alleen een leger-
garde bet woord van den heer
scher vertegenwoordigt, verwerkelijkt
slechts een droom der 'mateloosheid.
Alexander heett dit voor het eerst
aan een waarlijk geniaal voorbeeld
bewezen. Dzjengis Khan en de lcger-
koningeji der Hongaren en Hunnen
hebben het bewijs herhaald.
Napoleon.
Ook Napoleon heeft volgens den
schr geen ..ordeningsidee'' gekend. Hij
leefde in de hybris, want hij heeft ten
minste de rijksscheppende kracht van
?Un,„volk overschat. Van hoog-Euro-
pet'sch gezichtspunt uit beschouwd,
heeft het Fransche politieke denken
steeds een fataal provinciaal ka ruk ler
behouden. Ook Napoleon had de be
schikking over een leger met het' ka
rakter van een kleine garde; ook; hij
begaf zich op veroveringstochten: die
zich in de verte verloren, ook hij
bracht het niet verder dan. tot ieen
noodgetimmerte eener vergankelijke
ruimte-orgamsatiei ièelke, van de
staten een verzameling labiele dtap-
pons' tions maakt. Het m6<Jérne (En-
ge'and heeft volkomen gelijk, wan
neer het in - Napoleon het moderne
voorbeeld van een veroveraar ziet, die
slecht? de krachten der verwarring,
kan' obtkete/ien. En het heeft volko
men gelijk, wanneer het meent, dat
eer. heerschappij, die slechts aan een
mateiooa enkeling «n stel aan
scheppende idee, een scheppende i
d-tie en een rijkaacheppend volk
bonden is, tot mislukking is gei
Elke verovering eiacht, om de noo,
van een rijksorde te bereiken, orïa
»che voorwaarden en organ lacht k^g
grenzingen. Een zuivere verovera»!
neeft geen van beide.
ZUTPHFNSCHl RICHT BANK
BERUCHT NUkXRKER STAAT
TERECHT
*w*e jnar gevaageaimtraf geëiseht
Eenigen tijd geleden werd door a
politie gearresteerd de 28-jarige aut"
handelaar J. R. te Nijkerk, die et,
neele reeks misdaden op zijn gewet»
bleek te hebben. Reeds gedurende m
reeks van jaren stal hij motorfiet^
rijwielen, enz., maar tenslotte vloog ook
hij tegen de lamp. Gisteren stond hii
voor de Ztltpherisehe rechtbank terecht
Zes rijwieldiefstallen, door hem
pleegd te Harderwijk, BaaMyeld
Ermelo stonden op de rol.EH» bekeruh
dit alles volledig. Met het pld, dat hr
uit den verkoop van het gestolen goed
kreeg, maakte hij goeden sier. Voorn
was hem ten laste gelegd, dat hij
minderjarig Nijkerksch meisje had
schaakt. De Zwolsche rechtbank haf
reeds een ander geval van wegvoeung
zonder toestemming der ouders v3(
een ander minderjarig meisje bereiht
De officier van Justitie, mr. des Tom.
be, herinnerde in zijn requisitoir aan
de vijf veroordeelingen, die op ver-
dachtes strafregister voorkomen. Een j
zware straf achtte hij noodig en daarom
eischte hij twee jaren gevangenisstraf.
De verdediger vroeg een onderzoek
naar de geestvermogens van den ver.
dachte, doch deze zeide,, dat hij ziek I
tegen een psychiatrisch onderzoek zo«
verzetten.
Vervolgens stonden eenige ander»
Nijkerkers terecht, die goederen van R.
gekocht hadden. Tegen den 25-jarigea
bakkersknecht W. v. A., die in Mei en
Aoril van het vorige jaar drie rijwielen
van R. had gekocht werd wegen
schuldheling 6 maanden gevangenis,
straf geëiseht, (egen den 31-jarigen rij.
wielhersteller en -handelaar K. v A
die een motorfiets en zes a zeven fieh
sen van R. had betrokken 1 jaar ge.
vangenisstraf en tegen den 32-jarige»
eleetriciën G. G. wegens opzettelijke
heling van een motorfiets 3 maanden
gevangenisstraf en wegens het aan-
vaarden van een aandeel van een sa
men met R. gestolen rijwiel nog eens
3 maanden gevangenisstraf. Over veer.
tien dagen zal de rechtbank uitspraak
doen.
AANWINST VOOR T MUSEUM BOYMAM
H«t historisch museum heelt, dank zij de
medewerking van het bestuur van de afde».
Img Rotterdam van het Nederlandsch Kui>t»
verbond, de groote aquarel van Marius Rich
ters. voorstellend een panorama van Refter-
dam gezien vanaf de toren van het Stadr.uif
kurmen verwerven.
Richter-s heeft deze fraaie aquarel dit bo
vendien historische beteekenis heeft, in
in opdracht van het kunstverbond vervaar
digd. Zij werd het vorige jaar Kerstmie ai*
premieplaat van de Volksuniversiteit uitge
geven. Zij zal tentoongesteld worden op de
groote romertentoonstelling in het museum
Boymans: ..Nederland bouwt in baksteen
18001940)". v
JUREIAAN ZOETMULDER M JAAR.
Donderdag 10 Juli hoopt de Nederlandsch*
letterkundige A. J. Zoetmulder te Etndhovea
zijn zestigsten verjaardag te vieren.
BEROEPEN, BENOEMINGEN ENZ.
Nederlandsch Hervormde tfrrk.
Aangenomen naar Farmaum (toez.j da A.
van der Filer te Gaact en Ferwoude.
te Soest.
Bedankt voor Leeuwarden d« H. van Andel
Beroepen te Huisaen (Geld.) ds J. Bouwers
te Hall. te Ee (Fr.) cand. G. J. van de Poii t#
Midden meer.
Christelijk Gereformeerde Kerk.
Beroepen te Sasserrheim cand. H. W. Eer-
land te Apeldoorn, te Middelburg ds J, van
Doorn te Ouderkerk aan den Amatei.
Tweetal te Zwoüe ds H. Visser te Midwc
en ds D van Wi'.eum te Kornhorn t
Gereformeerde fcerkrs.
Beroepen te Lobltti cand. J. C. Streefkerk,
thans hulpprediker aldaar.
Jubileum o
Op 16 Juli a.i. hoopt pflter F. Olivers mis
sionaris in China zijn zilveren priester jubi
leum te vieren.
Kerktnstitaer riag.
Zondag J.l. had de kerkinstitueering van de
Gereformeerde kerk te Lobith plaats Cand
J. C. Streefkerk, die daar als hulpprec KSf
werkzaam is, werd als predikant beroeper
Met emeritaat
Ds Ph F Faber, Nederl herv.-predikantJ*
Sloten; heeft per 1 Maart 1*H2 eervol emerP
taat aangevraagd Da Faber werd in 1607
Langerak predikant, stond daarna te Bu h»
*loot en sedert 1809 te Slotten.
Afscheid, bevestiging en Inireé*.
Nederlandsch Herv K*rk vDs X Schroten,
te Wouterswoude die het beroep naar Meer
kerk aannam ne«mt of M Juli ij afscheid
van zijn gemeentè *n doet op 27 te Meerkerk
zl1n intrede: bevestiger ia ds H. Schroten
Rotterdam-Charlnla.
Ds J J. Thnmer komende van Xrire't.
deed Z. ndag J.l czjjn intrede te Harderwijk:
bevestiger da'L. van Mastrigt
Na des morgens door és Chr. H Swrr i t«
Linschoten bevestigd to zSn. deed A
ScbaafTna. komende van Oldemarkt zftn in
trede te Middenmeer.
Nedertandbrb Hervormde
Beroepen to Leiderdorp: ds O J. Kjirre
Sloten.
Christ. Gereformeerde Kr<*-
Bedankt vow Ede G Rijksen. vooirganr«f
def Christelijke Gereformeerde gemeente
Viènen A f
1>cetal te 'sG ra ven ha ge-Oost. cand H
Eejiand te Apeldoorn en drs B J. Ooster,*o*
te Zwolle,
Beroepen to Drachten drt B.'J Ooste' 0*
to Zwolle»
moet"
da*j
Wed
land
Kern
juS
Hoofdiedacteur: J G Weyrfors, Rotterdam
Chet-redacteur voor Gouda en Omstrek**1
f Tieter. Goöda
