Hu
Johan van Oldenbarnevelt
rust in Berkel
HET KIND SPEELT
van de week
Bouw van etagewoningen
in Gouda
Een overlevering zegt:
Onthullingen van amateur-historicus
'met wat de natuur geeft
Korte Kroniek
ESPERANTO, de taal der Wetenschap
POLDERLANDERS werden zeetemmers
AT C~)
AAR.
ANNEER
GOUDSE SPETTERS
Gehakt
EERSTE BLAD - PAGINA 2
ZATERDAG 3 APRtC 1948.
*cbrJ)ven 13 Mei 1619. Op het Binnenhof in Den Haag wemelt het ven aewaDende
xïtn2ini«ei»irR?.Tr S8/ h '"J1 man #,erk dui s nachu drie uur al. opgetrokken
lijn «t op het Bu.tenhof bevinden zich de garden van de oude prins van Oranie en van
ührdi' hïf mih! Iw"f"U' ?c,neven* cen compagnie der Enge se coloncllen. Na zeven uur
Dlaatsletc Ktten hi!*h^ ?rh °™trpcks dn. duizend burgers haasten zich een goed
kin if Ill-Si? J «chavot. een ruw getimmerte van oude, ongeschaafde plan-
nnu«.uLL u a .il1* venslers van de trap der Grote Zaal opgeslagen. Op een
daSZTÏÏi Sf l a 4old,at£" ecn kansspelletje, wie de.ziql van de veroor
deelde zal krijgen. God of de duivel De beul van Utrecht, per Ijlboit geroepen door
cen contra Remonstrant, die er een paard voor zou hebben doodgereden, en door Nlco-
wacht terzijde 8Cmeestcr van u,recl»t. met een pint Spaanse wijn aangemoedigd.
I Ten zwaarde verwezen vadcJL b«choren werd. evenals de zoon
van Coornwinder. David genaamd; secre-
Binnen op de Ito.Ie van het Hof in het tans van Berkel. schoolmeester, koster,
bijzijn van zijn 24 rechters cn 3 fiscalet^^ voorzanger enzdie bovendien tevoren
leest griffier Pots. de sententie, waarbjökmct de pijnbank kennis had moeten
lan^pnaken. En had in het begin \an 1600
-J* Johan van Oldenbarnevelt als Heer van
Berkel cn Rodenrijs niet een langgerekt
geschil tussen Bferkel en Ackersdijk over
het bijbouwen van «jen molen door wijs
bestier beslecht met een gunstig compro
mis. nadat van 1471 tot 1616 de belde
streekgenoten malkander met honderd
processen over en weer hadden'bestookt1
De deductie gaat verder en stuit op
een steen in hejèoude Koor. welke ais
opschrift draagt^ Deze steen mag
niet geopend worden.
Kennelijke misleiding! Natuurlijk is dit
verbod in de loop der jat en met voeten
getreden. De steen is herhaaldelijk ge
draaid en gekeerd, zonder dat men er
ooit iets onder ^Intdekte. Conclusie: Het
werd eens nodig geacht cen dwaalspoor
In de nabijheid van het echte aan te
leggen'
Het wapen boven de
graftombe
Een zeer sterk lijkend argument, dat bij
ontrafeling echter zwakker wordt is hel
wapen van Van Oldenbarnevelt. dat als
middelste van We drie. tussen die van Van
Naaldwijk en Van der Hoeven verrijst
boven een graftombe, in 1708 opgericht
door mr Johan Van der HoeveiV voor de
heren en vrouweh van Berkel Jn Roden-
rijs. I j
Van het geslicht Van NaaU
do beschuldigde, de grijze staatsman Johi
van Oldenbarnevelt. ten zwaarde wordt
verwezen. Dit is cen schone recompense
voor mijn 43-jarige ttouwc dienst ia.»
den lande gedaan meer* de ter dood ver
oordeelde. doch Vooght, de president der
rechters snauwt een verder betoog af met
de woorden Voort, voort, uw sententie
is gelezen f
Qp een stokje-leunend, ondersteund door
xtjn dienaar Jan Frfenken. die later zijn
droeve bevindingen getrouwelijk in een j
„waerachlige historijc van hetgene geschiet
is met sijne heere", heeft vastgelegd, en I
begeleid o a. door de predikant Lamotius. j
wiens gebed een verrel' uurs beslaat, be-
retdt Van Oldenbarnevelt zich voor Denk I
niet mannen, dat ik een landverrader ben, I
luidt zijn bescheid tot de menigte Hij
trekt, na ontkleed te zijn. zelf de violet
kleurige fluwelen slaapmuts over de ogen
en knielt, waar geen kussen voor hem is
neergelegd, voor het zand op de kale
vloer Zijn knecht moet de grijsaard op
last van de luitenant van s Prinsen garde
Nijthof nog met het gezicht uit df zon
zetten, zodat hij het bedekte gelaat naar
het noorden op de Franse kerk richt
Een laatste bede. het kort te maken, wordt
verhoord. Terwijl de gevouwen handen
nog hoog bij de hals zijn geheven, flitst
des scherprechters mes en valt het hoofd
van 's Landsadvocaat met één slag: zo
snel is de snede doorgegaan, dat zelfs eni
ge vingertoppen worden meegenomen
Het volk dringt naar
voren ten einde een
lugubere jacht op bloe
dige souvenirs te ont
ketenen. Prins Maurits.
die verscholen achter
eep raam van zijn pa-
'eis do terechtstelling
fc.u hebben aan
schouwd. weet zich
verlost van zijn groot
ste opposant, doch het
vaderland is beroofd
van een geniale geest
en koolzwart kleurt
zich die dag de blad
zijde van het boek der
geschiedenis
Wanneer men de ge
hate Arminiaan kwijt
is. wordt de houding
der rechters wst soe
peler. Zij stemmen erin
toe. dat de stoffelijke
resten, behoorlijk ge
reinigd in een betere
kist met wassen kleed
worden gelegd en
nachts ter aarde be
steld in de Hofkapel,
mits alles met spoed
gebeurt. Zo geschiedt
en dan valt het scherm
«ver een gruwelijke
schanddaad.
Op zoek naar
het graf
Waar rust sindsdien
het stoffelijk overschot
van de beroemde
staatsman? Berkel, het
oude Zuid-Hollandse
dorp onder de rook van
Rotterdam, eist de eer
op vóór Amersfoort
(zijn geboorteplaats).
ccIm* of Schiebroek
ricPspeuren reeds jaren een draad na.
aangereikt door de overlevering, de over
levering. die altijd een kern van waarheid
bevat Nam niet de huidige koster van het
•in 1347 gestichte kerkje, waartoe een zo
genaamd Hoog Choor behoort en in
hetwelk men het graf vermoedt, de funcjie
over van zijn schoonvader en die weer
van zijn vader? O. er wonen meer ge
slachten. diep geworteld in Berkels ver
leden. De paatoor verzamelt naarstig ge
gevens en op de secretarie peinst een
jonge man zich groeven in het hoofd, ter
wijl hij gebogen over nog weinig geraad
pleegde bronnen, de geschiedenis van
Berkel te boek stelt. Hij. de heer C. S.
Eldering. heeft het ministerie van Onder
wijs. Kunsten en Wetenschappen bereids
overtuigd vsn de noodzakelijkheid van een
onderzoek ter plaatse. Nu Monumenten
zorg de restauratie van het oude koor in
de kerk der Ned. Herv. Gemeenten te
Berkel en Rodenrijs ('s Rijks subsidie is
reeds verkregen) ter hand gaat nemen,
opent zich cen unieke gelegenheid het lang
verborgen geheim op te lossen. En de met
de herstelwerkzaamheden belaste archi
tect ir L. H. H. van der Kloot Meyburg.
door de autoriteiten gewaarschuwd, zal de
hem geschonken aanwijzingen wel niet
bagatelliseren.
Heimelijk ontvoerd
Zeker Is, Aai Van Oldenbarnevelt met
meer dan gewone banden aan Berkel was
gehecht. G. Brandt zegt op blz. 182 van
xtfn in 17W uitgegeven Historie van
Rechtspleging enz., dat op de dag van Van
Oldenbarnevelta dood diens weduwe en
kinderen bij request, (hetwelk werd afge
weten!) vervochten toe te laten het dode
lichaam binnen de heerlijkheid
van Berkel met de minste ceremonie
eerljjk te mogen begraven.
JH veronderstelling, dat wellicht veel
Jater aanhangers van de vermoorde raads
pensionaris het IQk op een kar nachts
toch hebben weggevoerd uit de Hofkapel.
Ijjkt derhalve niet onaannemelijk. De
wielen van de wagen zouden daarbij om-
WPeld zij" geweest met zakken om het
ratelend geluld over de smalle ketenweg
te dempen, de hoeven der paarden, niet
vddf doch aan weerszijden naast het
vehikel gespannen, veroorzaakten langs do
saehte rooaberss geen alarmerend lawft.
Andere aanwijzingen
Dat Van Oldejabarnevelt ln Berkol
vrienden bezet ie bulten kijf. Daar waren
de Berk else predikant Vedastus Coorn
winder. later medeplichtige ln het complot
taften Prins Maurits, bet complot, dat de
zoneir van de grijze staatsman ln 1623 za
gen mislukken, waardoor de g<*dhartige
fieinier eenzelfde vreselijk lot als zijn
Deze dame iz pracfurh cn tevens modern
toegerust. Een mantelpok gemaakt van
waterdichte stof. Jasje mei schootje en
ruim rokje. Haar parapluis is natuurlijk
geen gewoon regenscherm maar een z.g.
..en tout-cas een voorwerp, dat in elk
geval dienst kan doen: nu rent om de
draagster te beschermen tegen regen, een
andere maal tegen de zon Nu ook parasols
weer mode gorden is zo'n ..en tout-cat"
een kostelgk bezit. En nief minder een
mantelpak, dat gekleed Is en (och tot de
regenkleding behoort.
Autorijders opgepast
Van 1 April j 1. af zijn alle verleende
vergunningen om op Zondag met auto's
of motorfietsen te rijden Ingetrokken. In
verband hiermede vestigt dc Verkeers
dienst van de Rotterdamse politie er de
aandacht van belanghebbenden op. dat
van Zondag a s. af een scherpe contröie
op motorrijtuigen zal worden uitgeoefend.
Voor het rijden op Zondag wordt, gelljtc
bekend, alleen toestemming verleend
voor geneesheren, vroedvrouwen en die
renartsen. directiesvan contlnu-bedrd-
vcn en enkele hoge bestuursambtenaren.
Bij aanhouding zónder ontheffingsbe-
wija zal. behalve het gebruikelijke pro
ces-verbaal. ook nog in beslagneming
van het motorrijtuig volgen.
Trio-Stotijn naar de West
Het bekende Tnuzlektrio Jaap Stotijn
(hobo). Jo Feitkamp (fluit) en Piet Ket
ting (piano) is Donderdag per K.L.M -
constellation ..Arnhem" naar Curacao
vertrokken, waar het onder auspiciën vsn
de B P M een aantal concerten zal geven.
doédstraf Is geelst tegen de 25-jarlge
Amsterdammer P Lahnsteln. die zich In
id Ingedrongen In Illegale groepen en
verrafd had gepleegd.
guldens gesmokkeld. Twee
de Volendam zijn te Ba-
dle belden voor circa
aan zttugigeld bij zich hadden
De graftombe der Vrouwen en Heeren van
Berkel en Rodenrijs met er boven van
links naar rechts de wapens der geslachten
v. d Hoeven, v. Oldenbarnevelt en v.
Naaldwijk zoals die tot voor kort in het
z.g. Hoog Koor der N. rf. kerk
te zien waren.
Foto S. C Eldering.
den tussen de jaren 1659 en 1666 in
genoemd koor verschillende leden be
graven. Dit nu kan ook gelden voor
bijzettingen van enige der Van Olden-
barnevelts of-... heeft uitsluitend be
trekking „op Van Oldenbarnevelts
kleindochter Franqolse, die cen Johan
van Naaldwijk, later heer Van Berkel
en Rodenrijs, huwde.
Deze Francoise overleed eind 1844 of
begin J845. zonder dat men weet of zij te
Berkel en Rodenrijs Is bijgezet, want hsar
naam1-ontbreekt op de in 1758 afgenomen
wapenklasse. En ineens schiet weer da
vraag omhoog, waarom zou het wapen van
Van Oldenbarnevelt dan voorkomen op
een graftombe, ais er niemand van dH
geslacht ligt. terwijl vin de geslachten
Van Naaldwijk en Van der Hoeven de
absolute zekerheid bestaat', dat stoffelijke
omhulsels «an leden dier geslachten et
wel rusten1 Van Oldenbarhgvelt stierf,
terwijl hij Héér was van Berkel en Roden
rijs En er zal dobr fanatieke partijgenoten
wel niets onbeproefd zijn gelaten om hem
daar heen te brengen. Van b.v de met de
situatie voljtotncn bekende Coornwinders
mag men veilig aanncmeiy dat zij voor
een heimelijk overbrengtrt van het lijk
van hun vereerde vriemfUn de bewuste
tombe of elders in het Roor. niet zijn
teruggedeinsd.
In 1732 werd het ernstig vervallen dub
bele kerkle gesloopt. Het oude koor bleef
echter behouder, en de grafstenen uit het
Noordelijk gedeelte verhuisden naar da
Zuldkerk. Schuiten met zand werden voor
al in de 17de eeuw bij het ophogen van
koor en kerk aangevoerd, mitsdien is de
kans vrij groot, dat vele graven zich thans
ver onder het normale niveau bevinden.
Waarheid of legende
En so stamt dan Berkel voor de ont
hulling vsn een gescfaiedealsprobleem of—
van een lezende. Wie de massale. Indruk
wekkende tombe In het Hoog Koor aan
schouwt tussen de verzakte en gescheurde
muren, waarvan de sierlijke wapenschil
den sijn verwijderd en voorlopig boven de
koorbanken in de kerk sijn asngebraeht,
opdat sij de Inlster van het fraaie orgel
en de koperen kronen „uit de tffd" mede
kunnen verhogen, hoopt mét de Inwoners,
dat de nog in leven sijnde afstammelingen,
straks toestemming tot de operaties snllen
geren.
Onder de resten van de vele aanzien
lijken en mindere lieden, die onder de
fundamenten van het bouwwerk begraven
liggen, zon er dan een moeten zijn met
gebroken nekwervcl en— beschadigde
vingertoppen.....
(Nadruk verboden).
Het kerkje je Berket in voormalige toestand, anno 16S4, door da hoer S. C. Eldering
gereconstrueerd naar oude gegevens en naar de kaart van Cntcius van Delfland,
daterende van 1712.
Eigengemaakte fluitjes
Toen wij di» t.enjqrlge jongen in het
Brabantse van wilgctakjes tluitjcs maak
ten. wisten we nog nieU van dc magische
kracht van de taal. van toverioimuleo,
enz. Maar wc zouden zeker niet geprew
beerd hebben bij het losk.oppen van de
bast van dc voorjaarstwijg het liedje weg
te laten, waarvan ik mc deze regels her-
inner:
en as g'er dan nie af wil gaan,
dan zal ik oe de kop afalaan.
Hot kloppen moest gebeuren op do
knie. met het heft van cen mes. dat bij
het lemmet werd vaatgehouden en ook liet
vochtig maken in de mond moest (dei ¥eb
zeker ritueel gebeuren. Als dan van het
potlooddikkc takje, dank zij de sap
stroom dc bast in zijn geheel en zonder
scheuren afgedraaid kon worden, mengde
zich in de vreugde over het gciukkan van
dc proef, de versterking van het <e'.oof
in de onfeilbaarheid van ons toverwoord.
De verering, gemengd met ccn tikje Ja
loezie. voor een oudere vriend, die In de
kunst zeer bedreven bleek te ziin. was
j ook ten dele voor zijn mystieke gave.
Naast zijn handigheid moest toch ook zijn
liedje en hej hanteren ervan vfen grote
waarde zijn.
F.en enkele kon aan het zo bewerkte
fluitje een verlengstuk maken van een
trechtervormig opgerold stuk wilgebast
en het zo voltooide instrumfnt had de
volle bewondering van de helè „stam"
Een fluitje, gesneden uit de stengel van
fluitekruid. (luizebloem zeggen ze in Ho'-
land) had voor ons heel wat minder waar
de. misschien ook. omdat daarvoor niet
zoveel handigheid en geen liedje
nodig was.
Bloemen plukken en
kransen maken
Dat spel met die eerste gaven der na
tuur was voor ons een van de lente
vreugden. waartoe als April ln het land
kwam. ook hoorde het plukken van bós-
anemoontjes. vooral omdat daar een f.k»e
wandeling aan verbonden was. Over het
algemeen achtten we het plükken van
bloemen een beetje beneden onze waar
digheid. tenminste na een bepaalde leef
tijd. Natuurlijk hadden we ons met vier
jaar of daaromtrent wel bezondigd aan
lukraak plukken van bloemen ook wij
hadden het toen wel veel ..te grof" ge
maakt En al» Mei ln het land was de
maand van Maria dan trokken we naar
de broeklanden, om met voorbijgaan van
al het andere moois, vergeet-mij-nietjes
te plukken, die thui» in een diep bord
werden gezet bezwaard met een vaas of
bloempot en zo In een brede blauwe
krans stonden te prijken, zoals we bij de
Katholieke vrienden voor het Maria
beeld zagen.
Mulders aan een draadje
Dan waren natuurlijk ook de Meikevers
aan de beurt, en nog komt me. bij het
noemen van die naam. het half grieze
lige. half kittelende krlewelen ln de zin.
dat zo'n uit de prille beukenhagen ge
schudde mulder In Je hand veroorzaakte.
Ook wjj hebben genoten van zulk een, aan
een draadje gebonden vlieger al werd al
gauw ons geweten en het medelijden
wakker geschud door goed bedoelende
ouderen-
Dan waren ook de elzeproppen een tUd
lanb het aardse goed waarnaar we haak-
tenXWant een befaamde boerenzoon
zaagde van de vlierstruik bij het varkeps-
hok enq-tak. die wij bewerkten tot klap
bus en wat zomers waren wil we
kenlang roék met het aoeeltulg. dat we
later ln de natuurkundeles over de Wet
van Boyte ve#assendcrwUs terugvonden.
Onbewuste natuur- en
plantkundelessen
Die wet werd ook door ona onbewust
toegepast bij het spel met de lindeblaren,
die op het plbtte van de vuiat gelegd, tui.
sen duim en wijsvinger Ingedrukt werd.
om er verbolgens met een harde klap van
de vlakke hand een knal aan te ontlok
ken die eens te mfeer bewees, dat
een kinderhand gauw gevuld Is en legger
magr cen vinger lang. Ook de bloembla
ren van de klaproos bewezen als zodanig
goede diensten.
Die klaproos was trouwens tot meer
spelletje» nut. Van de nog hangende
bloemknoppen moesten natuurlijk de
tweebladige kelk worden opengebroken
en de ineengefrommelde blaren bekeken,
om te zien. of dié al kleur-bekenden,
wit. rose of rood. Lang voordat we wis
ten wat In de plantkunde de atempel
heet. werd de stamper van de papaver
gebruikt om op handrug en voorhoofd de
stervormige afdruksels te makéh. En
bloeiden de klaprozen volop, dan wer
den de rode blaren verzameld. Want we
gingen rode inkt maken, voegden er
roestende spijkers bij en zelfs galnoten
en ondanks de talloze mislukkingen,
waagden we er elke zomer heel wat tUd,
energie en een deel van moeders azijn
fles asn.
Lang en lang voor we de regel van
Leconte en Lisle gelezen hadden
Couronné# de thym et de marjolalne
les elfes Joyeux dansent sur la plalne
hadden we natuurlijk kransen gemaakt,
wel niet "van thym en marjolein, maar
dan van madeliefjes. Moeder had ons
twee manleren geleerd: de stengels kno
pen en de ongesteelde hoofdjes met een
stopnaald aanrijgen. Niet zo mooi waren
de lange kransen van paardebloemstelen,
elk omgebogen en het smallere deel in
het wijdere gestoken. En natuurlijk heb
ben we ook de tijd beleefd, dat we stel
lig geloofden ln de belofte van lang
leven, ala we een uitgebloeide plulilatn-
pion pea na,v#el o zo voorzichtige
pogingen ha'dden leeggeblazen. Het La-
houase-embleem .Je eème tout vent"
gaf later een blij herkennen.
En de korter gesneden stelen krulden.
April om J uur middags uit Den
nasr Indonesië. Om halfelf zal Schout M|
Nacht J. J. L. Wllltnge het schip inspecteren.
Op de a.s. Jaarbeurs zal de P.T.T. een
speciaal voor blinden vervaardigd centraal
telefoontoestel demonstreren, dat a co uitlach
werkt.
-i Ds O. van Doyl, die lid ls geweest van
de N S.N.A.P. en Duitsgezinde redevoeringen
hield. Is conform de eis veroordeeld tot 16
jaar gevangenisstraf met aftrek en ontaat-
ting uit da potftleke rechten voor het leven.
De beer L. Neher, gedelegeerde van het
opperbestuur in IndooesM Ml bodgptwaar-
schljnUWt Zoodag a s. naar Batavia terug
keren.
bu somcitatie
JB maken van
formulier, tdt te reiken door bat hoofd
van bet gewestelijk kantoor van de Sociala
Diénst ln hun woonplaats, waarin aan de
in water gelegd zo prachtig "ba tot ftlir
put-ttfeltjes en ,ornaaiehtjc*.
Najaars vreugde
Kwam hal najaar, aan wartn e.*c.s
wbar van onze geding., Wg* wloten een
boom. die korte, tfiétté eikelt, leverde'
pas veel later wist ik. dat het een zomer-
cik was die met een lucilersalokje tot
een prachtig tolletje vervomd konden
worden. Wat een genot hebben de prach
tig mahome-achUg glanzende kastanjes
ons njet bezorgd! We regen ze aan ccn
dun touwtje tot enorme halssnoeren. hoL
den ze uit en dampten er uit. dat. het
een lust was.
Ook beukennootjes leverden kettingen
en ala cr eens bij hoge uitzbndering me
loen was gegeten, dan wisten wc daar
snoeren van te fabriceren en. deden aK
lcrlel proeven ln het kleuren^dCr platte
zaadjes, om dc waarde van het kunstpro
duct tc verhogen.
We wisten, waar de planten atonden,'
die ons telkens weer klitten verschaften
om voorbijgangers en vobral meisjes een'
souvenir mee te geven, maar ook óm er
mandjes van tc vormen. Ovcr\ dc bete
kenis van die weerhaakjes voor de plant
zelf. bij. de verspreiding van het zaad.
hoorden we weer veel later in de plant-
kundeiea.
De gevallen helfstbladeren waren even-
Vondels „Jephta" als opera
De Haagse componist-dirigent. Frang
Ruivenkamp heeft de laatste hand gelegd
aan zijn derde opera. Deze compositie
draagt de naam „Jcphtl" ep Ruivenkamp
heelt hiervoor de tekst van Vondel als
grondslag genomen. In Mel~1946 werd in
Den Haag de premiere vgn Ruivenkamp»
..Suor Béalrice" gegeven. Zijn Monna
Van na", die evenals ..Silor Béatrioe*' op
Italiaanse tekst werd ge«chrev#n. i» nog
niet uitgevoerd.
Het tg de eegste maal, dat een werk van 5
Vondel ijs grondslag voor cefi opera
libretto ts gebruikt.'
zeer speelgoed voor ons als ln de winter
de sneeuw
Doch nog anderen gaven der natuur aan-
vaarddeo we bij ons spel. Is niet de niaan
voor elk kind lang een onbegrepen met
gezel op cen avondwandeling aan Vaders
hand? En dej schaduw, die bij het pas
seren van de straatlantaren to aardig om
je heen draalt,en zo mooi ge.egenheid
geeft om Je broer op zijn hoofd tc trap
pen? Om nog dichterbij te b'.ljven: n het
niet voor menig kind een spel met het
onbegrepene. als het door de ogen'half
te »!uiten. de straleq van het lantaren
licht verlengt en verkort, zich verlustigen
ln de regenboogkleuren, die er soms af
spatten?
Op deze en op honderd andere manie
ren speelt het kind met de natuur,
oefent zich. experimenteert, leert, leeft
zich uit. verwondert zich en bewondert.
En wij. die het zien. verlangen soms
terug.
W. L.
In beschutte hoekjes
ran zonnipe tuinen kan
men reeds tulpen vin
den. die in bloei staan.
Zij pronken in volle
schoonheid naast de
nu reeds verwelkende
narcissen, die hun ttyd
gehad hebben. Thans is
de beurt aan de fulpen.
Een armvol gaat mee
naar huts om daar de
geur der bollenvelden
te verspreiden.
KRUI9WOORD-PUZZLE.
Horizontaal: 1. Kleurloos. 6. Stoere vent,
11. De begane grond. 12. Strijdperk.
13. Slede. 14. "^elwoord. 10. Dam lang* een
water. 17 Latwerk. 19. Knaagdier, 20 Af
gelegen, 21. Kippenziekte. 23. Bontjas.
24. Stap. 25. Spie. 26. Landbouwwerktuig,
29 Soort van kabeljauw. 32. Achting,
33 Oude naam voor liter, 35. Gerucht,
36. Na dato (afk 37. Zeker kaartspel voor
3 personen met 78 kaarten. 39. Gebod.
I
toekomt. 42. Schatten. 44. Lisje of oogje
van garen om een haakje in vast tc ma
ken. 45 Omgang van een torÉn
Verticaal: 1. Slckelvinnigc zoetwatervis
2. Gemeente in NoorJ-Holland, in het
Gooi. waar veel schilders werkten en «Br-
ken. 3. Bijwoord. 4. Gemeente ln Gelder
land, 5 Wending. 6. Bergplaats. 7. Bol
rond vruchtje (spreektaal). 8. Muzieknoot,
9 Afzonderlijk. JO. Schoeisel. 15. Wiel,
18. £4ctaalsoort. 20 Bezem. 22. Deel van
een boom. 23 Dikke boterham. 28 Win
terappel. 27 Elk. 28 Kever. 30. Telwoord.
31. Sbhittering. 33. Mogelijkheid tot een
gelukje. 34. Wijnsoort. 37 Voorzetsel,
38. Voertuig, 41. Als 8 verticaal. 43. Fami
lielid.
Oplossingen van deze puzzle kunnen
vóór Donderdag a.a. worden Ingezonden
aan het bureau van ons blad. Voor goede
oplossingen worden één prijs van ƒ5 en
twee van J 2.50 beschikbaar gesteld. Op
het adres vermelden: Puzzlerubriek.
Over deze rubriek kan niet worden ge
correspondeerd.
Oplossing Paaspuzile.
Horizontaal: 1. Eva. 4. Rol. 7. Uk. 9.
Pen 10 Ada 11. SI 12 Ark. 13 Set 14.
KI. 18. Ter. 18 Een 20 Spa. 22. AU. 23. Ret.
24 Tot.
Verticaal: 1 Epacta. 2. Ver. 3. Ankers.
4 Raster. 5 Ode 6. Latent 7. Ijskast.
8. Kil. 15. Fat. 17. El. 19 E.a. 21. Po.
De wens luidt: Vrolijk Paasfeest!
ONS ESPERANTOHOEKJE
(Vervolg).
Wij willen er van afzien de overtalrijke
feiten mee te delen, waaruit blijkt, dat het
Esperanto zijn diensten bewijs', aan han
del verkeer, jaarbeurzen, toerisme,
telegrafie, radio, politie, dat het de corres
pondentie van het Rode Kruis ln de eerste
wereldoorlog belangrijk heeft vereen
voudigd en da* het ook weer ln de Jongste
grote oorlog het contact tussen krijgs
gevangenen heeft mogelijk gemaakt.
Reeds werd de aandacht gevestigd op de
betekenis van Esperanto voor he'. talen
onderwijs. Vele bekende werken uit de
wereldliteratuur werden in Esperanto ver
taald. zoals Hamlet. Macbeth Nathan der
Weise. Iflgenie auf TaurU. Ilias. Dante's
Hel. de Gijabrecht van Aemstel. en hon
derden andere werken, waaronder ook d«
bijbel.
Wat de wetenschap betreft: vooral in
Japan heeft de wetenschap het Esperanto
in gebruik genomen. Zo worden bijvoor
beeld de Jaarverslagen van het meteoro
logisch station te Tatena volledig In Espe
ranto gepubliceerd. Op allerlei gebied ver
schenen publicaties en résumé'» in Espe
ranto, ook iiyvele andere landen. Voor vele
vakken zijd technUche woordenboeken
samengesteld, die de vaktermen normali
seren. De medici-esperantisten hadden
vóór de oorlog hun eigen vakblad, en on
langs is de Internationale organisatie van
medici-esperantisten weer opgericht. Er
bestond ook reeds vóór de oorlog een In
ternationale vereniging van Esperanto
sprekende wetenschapsmensen. In ver
schillende medische vaktijdschriften, zoals
het „Journal de MAdedne de LyonM en het
..Bulletin de La Société de ICédecine de
Paris" werden alle artikelen door de re
dactie van een resumé in Esperanto voor
zien. Deze handelwijze verdient ons In
ziens aBerwege navolging. In 1821 publi
ceerde de meerderheid van de leden van
dc franse Academie van Wetenschappen
een manifest, waarin zij er o.m. op aan
drongen. het Esperanto als officiële' con-
grestsal toe te laten en het te aanvaarden f
als taal voor publicaties terwijl zij voorts/
onderzoekers en technici op wek'en Espe
ranto te gaan leren. Een veertigtal leden
ondertekenden dit manifest.
In 1925 was in Parijs een dubbele confe
rentie: een commerciële en een weten
schappelijke. Op de eerste waren 171
Kamers van Koophandel en industriële
lichamen. 14 jaarbeurzen en 208 firma's
vertegenwoordigd uit 33 landen. Op de
andere 230 wetenschappelijke en techni
sche lichamen uit 37 landen. Esperanto
was de voertaal Beide congressen legden
een sprekend getuigenis af van de moge
lijkheden. welke het Esperanto biedt
Thans, na de 'weede wereldoorlog, wordt
het Esperanto aan verschillende hoge
scholen en universiteiten weer onder
wezen. o.m. in Engeland. ZwiUerland,
Bulgarije. Oostenrijk Tajecho-Slowakije,
Duitsland en Japan.
Aan de Middelbare Technische School ln
Den Haag wordt momenteel Esperanto
onderwezen aan 98 leerlingen en 3 onder
wijzers der school. De cursussen worden
geleid door Ir J. R. G. Isbrucker. de onder
directeur der M.T.S.
Op 4 Februari 1947 weéd ln het ..Univer
sity College" In Londen de ..Brita Esperan
to Scienca Asoclo" opgei-Icbt. President
van de Vereniging is prof. dr J. C. Flugel
vice-president dr D. R. Duncan.
Por la Esperantistojl
En la us on a urbo Portland (Oregon) unu
el la lokaj esperantlstoj ricevis vlzlton do
franca maristo-esperantlsto. La gaatiganto
oe komprenas la francan llngvon. kaj la
gastigato ne komprenas la snglan: UI do
aevis uzi ekskluzlve Esperanton. La Espe
rantlstoj kompreneble kaptla la okazon kaj
propaganda Esperanton. La Portiatvd-anoj
konstatis la gravan rolon de la mondhelp-
lingvo kaj la perfektan funkciadon de Es
peranto Rezulte on! povia stsrigl du Eape-
ranto-kureojn. Nla konkludo eatoa: propa-
gandlstoj de Esperanto ne forgesu. ke unu
prexeertata fakto estas pil konvinka ol mU
predUutaJ vortoj!
Orava verko el la tinna literature, tito-
-*4e „Sep Fratoj" kaj verklta de Aleksi»
Klvi. nurl qneris en Esperanto-lingva tra-
duko.
.XA KVAR DELEGITOJ".
Postadres: A. 335 Dubbeldam.
ZATERDAG 3 APRIL 19
GOUDSCHE COURANT
TWEEDE BLAD - PAGINA' 1'
BATAVIASE BRIEF NO, 117
BIJ DE JONGENS IN
HET SOERABAIASE
ln deze brief neem ik JJ even mee naar
Soerabala. We zullen maar vliegen Dan
zijn we er gauwer, want de Goudse jon
gens in de Krokodillenstad en het zijn
er heel wat! staan al met ongeduld op
ona te wrehten. want we zijn geruime tijd
niet bij hen geweest. De M.P.M -korporaal
J. Schoonderwoerd zorgt wel.'jdat het ver
keer goed geregeld ls voor onze officiële
intocht. Dat kunnen we gerust aan hem
overlaten, want hij weet in de stad nu al
aardig de weg. Maar we moeten oppassen
dat we ons asn de wet houden, want
anders dreigt een proces-verbaal. Als
SAoonderwoerd's dienst om ls. kan hij
ons misschien meenemen naar cen gele
genheid. waar we een hap)e Europees
eten kunnen veroberen, want Jiljzelf kan
nog mafr steeds niet met de rijst overweg.
Omdat we uit Batavia komen, vraagt hij
ons naar de verblijfplaats van Jan Groot-
veld uit dc Herenstraat. Die moet n.l. in
de buurt van Batavia zijn gelegerd, maar
we moeten hem teleurstellen, omdat zowel
dc naam van Jan» Grootveld. als het feit.
dat hij in Indië is. .voor ons nieuw ir
•Maar we beloven Schoonderwoerd. dat we
eens naar Grootveld zullen zoeken
Dan vragen we Schoonderwoerd ons
even tq geleiden naar dc mariniers-kazer
ne. waar zoveel Gouwenaars zijn gelegerd
We begrijpen niet best. hoe al die polder-
landers bij de marine terecht zijn geko
men. doch dat zijn de grillige spelingen
van het militaire lot. We vinden dan eerst
Jan Tak. die net in Soerabaia terug is van
een patrouille door de Oosthoek, die vier
#n een halve week onderweg is geweest.
Jan heeft een aardige tijd gehad, maar
helaas veel regen. De patrouille op zich
zelf is rustig verlopen De jongens gingen
tot het meest Oostelijke hoekje vsn de
Oosthoek. tot zelfs aan het plaatsje
Moentjar. aan Straat Bali. Een afwezig
heid van vier en halve week uit Soera-
baia is desastreus voor het contact met
de stadgenoten en Jan is dus het spoor
van de meesten hunrter bijster lntussei
zal hty n u wel naar Grissee zijn geweest,
waar Arte van Vliet ..ligt" en we zullen
hopen, dat hij ons van hem spoedig wat
kan vertellen.
Op mijn gereden
Dc volgende marine-man die we aan
treffen. is Jo Schimmel, die voor zichzelf
weinig belangstelling opeiste en ons aan
ried om liever Jan den Oudsten te gaan
opzoeken, die pas in het ziekenhuis heeft
gelegen. HIJ was met ccn auto op een
mtjn gelopen en had een granaatscherf in
z n rug gekregen. Laten we dus naar Jan
gaan. Dan moeten we even vervoer zien
te krijgen, want we moeten naar het
plaatsje Probollnggo. Daar vijlden we
hem. monter en gezond en wel en een
Goudse steen valt van ons hart. Toen we
hem het laatste ontmoetten, zat hij In
Soember. ..Soember" betekent ..bron" en
het plaatsje is voor Jan den Oudsten In
derdaad de bron geweest van ccn ple
zierige militaire tijd: zwijnenjacht, rusti
ge bevolking, goede -en overdadige voe
ding. die bovendien goedkoop was. zodat
kok Jan in meer dan zijn clement was.
Op 30 Januari j.l. eindigde die mooie tijd
en word Jan afgelost door cen kok. die
voor z'n gezondheid een poosje berglucht
moest hebben- Jan moest toen naar Pro
bollnggo. Op weg daarheen liep de truck,
waarmede hij zich naar zijn nieuwe stand
plaats begaf, op een mijn. Jan voelde een
brandende pijn In z'n rug. Er waren ook
nog gevangenen op de truck, van wie
er in de consternatie drie de benen
trachtten te nemen. Jan bloedde nogal.
Het bleek, dat hij een scherf in zijn rug
had. Jan werd In het ziekenhuis opgeno
men. Na cen week werd hij ontslagen,
maar toen bleek er nog lets in de buurt
van ccn zenuw te zitten, waardoor hij
\oortdurend last hsd van z'n linkerbeen.
Het scherfje zat moeilijk en de dokter
'durfde niet te opereren. Hij meende, dat
het voorwerp er vanzelf wel uit zou ko
men en Jan ging weer aan het werk. Hij
heeft nog steeds last en zou zich half
Maart opnieuw onder behandeling stellen.
In Probolinggo zit Jan niet als enige
Gouwenaar Daar is de Waddlnxvencr
Johan Stolker. die chauffeur is bij de Mi
litaire Politic, maar het is mogelijk, dat
Stolkér nu inmiddels weer is overge
plaatst naar Soerabaia. Ook de marinier
Brinkman zit. volgens Den Oudsten. In
Soerabala.
Landmariniers en
zeemiliciens
Laten we dus naar de grote stad terug
gaan Dat doen we dan met een omweg,
via de kampong SendOera. in de buurt van
I.oemadjang. tegen de berg Smeroe op.
Daar zit n.l. de landmarinicr Leo Ver
boom lekker in de koelte. ..Niet zo bloed
heet als ln de stad", zegt Leo. wiens taal
Puzzle-winnaars
De Paaspuzzle heeft niet al te grote
moeilijkheden geboden, want er waren tal
van inzenders, die de goede oplossing ge
vonden hebben. De prijswinnaars zijn:
prijs van ƒ5: H. Spee. Ridder van Cats-
weg 178 te Gouda.
prijzen van 2 50: L. Verduijn. Raam
280 te Gouda en L. J. A Cirk. postkan
toor te Berkenwoude.
De prijzen kunnen asn ons bureau
Mufkt 31 worden afgedaald.
Uit vroeger tijden
Goudsche Courant meldde
n JAAK GELEDEN.
Uit een sdvertehtie: Sociëteit ..Ons Ge
noegen".
De tonelisten van de Rotterdsmse
Schouwburg onder dlfectie vsn de heren
Albrecht en Van Ollefen zullen opvoeren
„Uitgaan", nieuw oorspronkelijk toneel
spel ln drie bedrijven door Glanor. gevolgd
door ..Spijker» op laag water", blijspel ln
een bedrijf naar het Frans van Theodoro
Barrière door B. Lamot. Het stuk „Uit
gaan". een oorspronkelijk Hollands stuk.
draagt een door-en-door nationaal karak
ter het speelt In Nederland, de toestanden
zün Nederlands en de taal is. ook Hollands,
zuiver Hollands. En geen stijf boeks Hol
lands. maar natuurlijk, zoals het werkelijk
gejproken wordt.
5» JAAR GELEDEN.
Uit Reeuwük: De commissie, welke zich
ten doel heeft gesteld eer. monument te
plaatsen op het graf van wijlen de heer
J J Schreuder. In leven geneesheer al
hier. heeft haar arbeid niet vergeef» ge
daan. Door geldelijke bijdragen van vrien
den en vereerders van de overledene ls
zij in staat gesteld hsar voorgenomen taak
ten uitvoer te leggen. Het monument,
reed» op de begraafplaats der. afdeling
Nleuwdorp aanwezig, thans evenwel nog
door bekleedsel aan het oog onttrokken,
zal Zaterdag worden onthuld en aan de
familie overgedragen.
25 JAAR GELEDEN.
Uit ReeuwUk: Als verblijdend teken kan
worden vermeld, dat er in deze gemeente
niet een werkloze meer ls. Het verlenen
van steun ls tot nog toe afgelopen.
JAN DEN OUDSTEN.
doorspekt is met Malaise woorden als
..tampat" (voor. legerstede). ..roemah"
(voor huis), i.ampir" (voor bi)na) enzo
voorts. De eerste de beste rriorgen van
zijn komst in Sendocra trof hij er al cen
stadgenoot aan. n.l. Wim Spek. mcl wie
hij vroeger bij de ouwe tJUk heeft ge
speeld en gevoetbald Wim is ook mari
nier. Beroeps, bij he( marine-corps. oo:<
wel genaamd, het ..Maria-Koor" Leo zelf
is een z.g ..zeemilicien" gewoonlijk ge
naamd ..Zeemeeuw" of ..Zee-temmer" Zo
hebben alle onderdelen hun bijnaam Zelfs
de O V W -erf worden in twee categorieën
ingedeeld, n.l. de echte en de ..O V.W.-ers
van-het-lastste-uur" de Jongens vermoe
delijk die op het laatste ogenblik in dienst
zijn gekomen. Wim Spek l|( echter een heel
echte marinier
Leo heeft het best in Sendoera en het
bevalt hem er wel. Het Is cr op het ogen
blik erg rustig. Hij is erg pessimistisch wat
betreft zijn kansen op een spoedige thuis
vaart. Hij zegt. dat nij zich al oefent om
zijn stompjes baard over /'n schouder t-
leggen, zodat hij later als hu naar Gou
da teruggaat niet over z'n baard zal
struikelen, als hij de loopplank opgaat
I.eo heeft me ter gelegenheid van hel
nieuwe jaar nog ccn kaart gestuurd,
maar met het adres ..Batavia-Holland".
Het ding is dus eerst naar Holland ge
weest. waar de posterijen vermoedelijk
eerst naar het durrepic Batavia hebben
gezocht. Toen ze tot de conclusie kwamen,
dat dat in Indië lag. hebben ze de kaart
met de zee-mail teruggeronden. Zodoende
kreeg lk haar een paar dagen geleden In
tussen nog wel bedanjet.
En nu moeten we tt»rug naar Soerabala.
want daar ligt ccn schip op ons tc wach
ten. waarmede we naar Celebes en Moro-
tai kunnen. Want daar gaan wc dan een
paar Gouwenaars bezoeken. We zulle»
maar zolang In een of ander hotel krui
pen.
Jan Bouwer.
Burgerlijke Stand
Geboren: Catharina Alctta Maria, d v.
J. F. van Vliet cn M de Vos. Graaf Floris-
weg 24. Willem Plcter. r. v. J: van den
Heuvel en A. W. Kok. Vlamingstraat 18,
Maria Adnana d v. H. J. Slootjes en A
M. G. Brop. Karekietstraat 58. Fverard
Joseph z. v W. E. van Straaten cn C. A
M Alkcmade, Graaf Florlsweg 113
Overleden: Petronclla Breevcld. gch
met B. J. Helsterborg. 71 j.
Predikbeurten voor Zondag
Ned. Herv. Gemeente: St Janskerk (Ach
ter de Kerk 5) 10 uur ds G. Elzenga, be
diening H. Avondmaal. 5 uur ds H. v d.
Akker, bediening H. Doop. danxzrgging.
H. Avondmaal: Zaterdagavond 8 30 uur
Avondgebed
Westerkerk (Emmastraat 33): 10 uur ds
C. A. Korevaar. bediening H. Avondmaal.
5 uur ds A. A. Kiusener, Roterdam- j
Feijenoord, bediening H. Doop en dankzeg
ging H- Avondmaal.
Ver. van Vrijz. Ned. Hervormden (Pe
perstraat 128) 10.30 uur ds P. van Wijnen.
Dronrijp-
Ned Herv. Ver Calvijn (Turfmarkt 142)
3 uur ds H. Goedhart. Reeuwijk.
Remonstr. Gcref Gemeente (Keizer
straat 2) 10.30 uur ds F. E. van Leeuwen.
Delft
Evang Lutherse Kerk (Gouwe 134) 10 u.
ds J. H. Smit Duyzentkunst, Leiden. 5 uur
ds J. J. Simon, afscheid.
Oud Katholieke Kerk (Gouwe 107) 10.30
en 6 uur pastoor G. P. Giskes.
Geref. Kerk (Turfmarkt 60) 10 en 5 uur
ds W. van Dijk.
Geref. Kerk art. 31 (in Chr. Geref Kerk
Gouwe 141) 8.30 cn 3.30 uur ds G." Koene
koop.
Geref. Gemeente (Stationsweg) 10 en 5
uur ds C. Steenblok.
Chr Geref. Kerk (Gouwe 141) 10.15 en
5.15 uur ds W. A. Zijlema. Nieuweroord.
Oud Gcref. Gemeente (Turfmarkt 56) 10'
en 5 uur ds Joh. van Wclzen. Woensdag
7.30 uur ds Joh. van Weizen.
Vrije Evang. Gemeente (Turfmarkt 23)
10 en 5 uur ds J I. van Wijck. Dinsdag
7 30 uur Bijbellezing ds J. I. van Wijck,
Woensdag 3 uur Bidstond.
Leger des Jleils (Turfmarkt 1U) 10 uur
Heillglngsdienst. 7 uur Openludntsamen-
komst op de Markt. 7.30 uur Verlossings
samenkomst. leider majoor G. Jouvenaar.
Kerk van Jezus Christus van de Heili
gen der Laatste Dagen (Spieringstraat 49)
5 uur dienst.
RESTAURATIEFONDS.
De netto opbrengst voor de ten bate
van de restauratie van de Lutherse Kerk
gehouden bazar bedraagt 3255 36. Het
restauratiefonds ls hierdoor gestegen tot
J 4509.
BENOEMING.
Onze oud-stadgenoot de heer C- Klip
pers. administrateur, hoofd van de secreta.
rie-afdeling. rentegevende eigendommen
en administratie openbare werken te Rot
terdam. is wegens opheffing van deze af
deling en overbrenging van het beheer van
de rentegevende eigendommen en het ad
ministratief en financieel beheer van de
diensten van opepbarc werken naar de
dienst van Gemeentewerken, met welke
taak hij belast blijft, benoemd tot adjunct-
directeur van gemeentewerken.
8TADSSPAARBANK.
In Maart la op de Stadsspaarbank en
-stortingsdienst terugbetaald 255.355. dat
is 42.014 meer dan ingelegd. Saldo thans
2.899.896. Het aantal spaarboekjes steeg
met 7 tot 5978 en het aantal rekeningen
met 2 tot 2885.
NUT8SPAARBANK.
In de Ned. Herv. kerken te dezer stede
heeft de Paescollecte voor de Synode
1838 opgebracht.
3 April s uur Concordia: Jubileum-avond
Algemene Nedeflandse Grafische Bond ter
gelegenheid JS-jarlg bestaan afdeling, opvoe-
nng revue ..Men vraagt.... en wU brengen
3 April 1.3# uur ft. Janskerk: Avondgebed.
3 en 4 April I uur Kuniimln: Opvoering
.De SUer uit.. California" doo: :onreigroep
athletlek- en handbalverenis. ig „Vires et
Celerltaa" ter gelegenheid 7l-tarig bestaan.
t April z uur Concordia: Optreden gezel
schap Jan Brouwer met revue Mens. durf
toch te lachen voor veieruglng ouderdoms
zorgen ..Ons Belang"
S en 1 April I uur Concordia: Opvoering
..Het zevende gebod" door arbeiders toneel
vereniging ..Door en voor het Volk"
S Aprtl I unr Kunstmin: Opvoering revue
..Voor vrij contact" ten bate Jeugdgebouw
Ned Herv Gemeente.
f April 3—j uur De Beursklok" Receptie
bestuur coöperatieve inkoop-vereniging ..Sa-
menwetklng" ter gelegenheid 30-jarig bestaan
vereniging
S April 7.3» uur Coöperatie-gebouw Raam
Ui Bijeenkomst Coöpeiatleve Vrouwenclub
April 7.3# uur Vrije F.Vang. gemeente:
Btlbellezina ds J 1 van Wtjck 1
t April 7 3# uur Spaarriersbad: Zwemkam-
Dioenschappen Kring Gouda K.N.Z B
S April I uur Kunstmin: Opvoering V.s-
sersleed" dooi gezelschap O T G voor Nat
Chr Geheëlonthouoersvereniglng.
7 April 3 uur Vrije Evang. Gemeente: Bid
stond
7 en April s.30 uur Fluwelensingel M:
Openbai e verkoping goede, en dooi deur
waarder R van Blokland
7 April 7—-I uur Raam SS: Z:tting prijzen-
commissie voor indienen klach'en
7 April 7.3# uur Chr. Geref Kerk: Spieek-
beurt ds G A Zijderveld over ..De Sprake
God» en he1 were:dgebe'uren"
T April 7.J» uur Veemarktrestaurant: Jaar-
veigaderlng meisjesveienlglng Ruth
7 April 7.3» uur Oud Geref. Gemeente:
Spreekbeurt ds Joh van Wei/en
7 April I uur Coöperat lege bouw Raam SS:
Studie- en debatavond Coöpeiatleve Studie
kring
7 April a uur Hel Blauwe Kruis: Gemeente
avond Evang. Lutherse Gemeente.
7 April l uur Reünie: Spieekbeurt ds J
Börger voor Logcwveiband
s April 1.3» uur Spieringstraat 113: Ge
legenheid tót Inenting en herinenf.na teten
diDhtei ie
l April io-.it uur Spieringstraat 113: Spreek
uur Kraamcentrum
April l uur Concordia: Variétë-avond win
kelier.sveten|glng ..De Korre Akkeren' met
o a Cees de Lange cn Cora Ville.
s April io uur Veemarktterrein: Stier en-
keurrng
I April I uur Ter Gouw: Praatavond M d-
denstandscommissie Partij van de rbeid.
«preke. Jan Schilthu.s over ..Het verkeer
langs de weg en het goederenvervoer
1# Aprtl 1.3* uur St Janskerk: Avondgebed
Jonge Goudse schilder
exposeert
In de etajage van de firma B. W. v. d.
Pavoordt is een expositie ingericht van
werken van de 19-jarige Goudse achilder
Ad. Roskam. Roskam studeert aan de
Academie voor Bèeldcnde Kunsten tc
's-Gravenhage en maakte een aantal
schilderstukken, waartoe hij inspiratie
vond ln de Goudse streek Twee land
schappen en een gezicht op het laadterreln
Lombok bij het Goudse station exposeert
hij. Verder omvat de tentoonstelling enige
tekeningen, een ets en ccn steendruk.
Pa kookte aardappelen
Donderdagmiddag ontstond brand
in de houten noodwoning aan de
Korte Zgde te Zevenhuizen. De man
had. omdat z\jn vrouw niet thuis
was zelf de aardappelen op het
vuur gezet, waarbij de vlam waar
schijnlijk tn de pan geslagen is.
Door snel ingrijpen ran de om
wonenden. die het vuur met emmers
water blusten, werd de brand tot
het keukentje beperkt, dat geheel
uitbrandde.
Zilveren guldens gesmokkeld. Twee
srhepe igen van óe Volendam zijn te Ba-
ta\ a aangehouden die belden voor circa
6000 gu.den aan zilvergeld by Zie*" hadden
Men zou kunnen volhouden', dat de verheven poëzie Jan Greohoff eigenlijk nooit zo
goed getegen heeft Weliswaar hebben zijn vroegste gedichten een uitgesproken
romantisch karakter doch ook daar blijk* hij toch liever het gewone dan het
woord te gebruiken. In deze woordkeuze verried zich reeds de eigenlijke aard van de
dichter die later van zichzelf zou zeggen:
..lk ben precies als Pietersen en Meier
Een doodgewone vaderlandse vrijer."
Zo kon hu de vertegenwoordiger worden van een meer aardse richting in de poëzie:
niet hel gedroomde ge^ik maar he* eenvoudige alledaagse wordt zijn onderwerp.
Daarbij doet zijn scherpe, critische gees; hem altijd de betrekkelijkheid van dit geluk
inzien, vandaar zijn dikwijls zo ironische toon Bovendien werd hij een fel verdediger
van dc rechten der onafhankelijke persoonlijkheid Maar met de ..nameloos velen" weet
hij zich verbonden door de liefde voor he* bittere en toch zo schone leven.
IK GROET U. t
Ik groet ti. buurman kameraad.
Ik groet u orgelman, soldaat.
Besteller, boer en bedelaar.
Ik groet u. blinde vedelaar!
Ik groet de honden op de straat
En 't paard dat voor de broodkar gaat.
Ik ben als gij. ook ik bemin
Een vrouw, ecu kind. u*at aards gewfh
Gejaagd, gedeukt en toch nog even
Gebrand op dit onraitp leven.
Uit ..Aardsch cn Hemelsch (1926)
JAN GRESHOFF (geb 1988).
Bioscopen
Schouwburg Bioscoop: De woeste hoogte
(mev Laurence Olivier en Merle Oberon).
Thalia Thetter: Fantasia (van Walt Disney)
Reünie Bioscoop: De vlucht naar de vrij
heid (met F ancis G:fford en Tom Neal)
Aanvang J. 7 en >15 u.u Zondag 3 5 7
en S 15 uu>
Sport op Zondag
Voethal: O:ymp!a-Stolwi)kDONK—Am-
meistolse sy. aanvang beide wedstrijden.
7 30 uur
Zondagsdienst doktoren
Bil afwezigheid van de hulsaits zijn van
ZateidasmiddaR 3 tot Zondagavond 12 uui te
consuUeiendedoktorenJ.il F Remme. Flu-
weiensingel 59 (telefoon 5003) en N Tom.
Bui gem Msrtensslngel M (telefoon 2000)
Apotbpkprsdien«t
Steeds geopend des nacht» altéén voor re
cepten: Apotheek Dee. Westhaven 14
Inspecteur Wepster naar
Apeldoorn
Met ingang van 1 April is benoemd tot
inspecteur ln de rang van ambtenaar
tweede klasse bij de gemeente-politic tp
Apeldoorn de heer J. Wepster. Inspecteur
ambtenaar derde klasse bij de gemeente
politie te dezer stede
De heer Wepster is bijna negen jaar bij
de Goudse politie werkzaam geweest. Hij
kwam op 9 Mei 1939 bij het korps als klerk
tweede klasse. Op 1 Januari 1941 werd hij
bevorderd tot adjunct Inspecteur in vaste
dienst, waarna op 1 Januari 1946 zijn be
noeming tol inspecteur-ambtenaar derde
klasse volgde Op I Juni '45 werd hij in
specteur bi) de P R A. (toen nog P O D ge
heten). later waarnemend hoofd van deze
dienst, waarna hij van 1 Juli 1946 tot, I
Juni 1947. toen zijn detachering rindigdt-
wegen.» opheffing van de dienst, ais hootd
van dc P.R.A. is opgetreden.
Aanwinsten der Leeszaal
Romans
S. Rakker. Hel straatje
Fa. S. Franke, de roman van Vn Chlnecsc
Havank.' Lijk halfstok X
Nesclo. De uitvreter-Tilaantjes-VchtcrOe
H. N'esna. Troebel water Verv
broedertrouw
A. v. d. Vel, Vergelen voorman
G. H. Vocks. Kleine Hein Dl 2 Onder
vreemd volk
J. de la Varende. Dans le goüt cM?»gnol
Studiewerken
E. Stanley Jones. Christus lands de Ame
rikaanse helrweg
E. J. Wilsen-Bruins. Aan tafel, cen kook
boek,
F. W. 8. Thlenen. Algcmecne kunstgeschie
denis Dl. 3.
P. Bromberg. Meubels en mensen
E. H. Korevaar-ItrssrlingHet landschap
i. d. Nedcrl en Vlaamse schilderkunst
A. Romein-Verschoor. Slib en wolken
J. Dutourd. Le complexe de C'esar
P. M. Boer deif Hoed. Zweeds leesboek
Ze keek ingespannen naar links, in de
richting van de Tiendewegsbrug cn stond
gevaarlijk op 't randje van h?t trottifir.
Rondom haar stonden enige tien/allen
mensen, die begerige blikken uicrpeh op
haar rechterhand, die ze. de elleboog licht
gebogen in horizontale stand hield. Plot
seling scheen een hevige opwinding zich
van haar meester te maken, welke op
winding zich spoorklaps scheen mede te
delen aan de omstanders. Er ontstond een
langzame, schokkende beweging in de
menipre. die innerlijke sponningen kreeg.
Zij hield nu de armen in verticale richting,
dus omhoog terwijl haar hand zoveel
mogelijk horizontaal bleef. Plotseling
draaide ze itch blijkbaar zonder noodzaak
een halve slag om. maakte toen twee halve
kniebuigingen, drong hcupschokkend en
Itnkerellcboogwrikkend een decimeter
naar voren, veranderde daarop wederom
tan richting, keek in angstige spanning
naar haar rechterhand die nu gevaarljjk
het hoofd van een mededingster naderde,
kreeg een stomp in haar r(j en daarna een
trap op haar tenen, die haar met nieuwe
wilskracht bezielde, terwijl haar rechter
hand
Wat was dat nou eigenlijk met die juf
frouw. zult u Vragen Wel z\j probeerde
op Paaszaterdag zichzelf en een doos met
ocbak onbeschadigd tn de Schoonhovense
bus te krijgen, t Was de moeite waard
om te zien.
JAN TERGOUW»
De Welsr/icn-u-ontripen in Rotterdam toen zg in. aanbouw u-aren.
WAT HET SYSTEEM
WELSCHEN IS
Muren worden als cen
frame gegoten
TIE gemeenteraad van Gouda heeft in
zijn laatste vergadering cqn crediet
beschikbaar gesteld van f 1 144 143 (kosten
van aankoop van benodigde gronden in
begrepen) voor de bouw van negentig
étagewoningen volgens het bouwsysteem
Welschen op een terrein tussen Koningin
Wilhelminawcg en Molenkade én R cn
W, gemachtigd de nodige, maatregelen en
besluiten ter bevordering van dc spoedige
uitvoering zodra dc toestemmingen en
materialentoewijzlngen ztjn verkregen, van
deze woningbouw
Dit besluit zullen ongetwijfeld velen met
svmpathic hebben begroet, want de wo
ningnood is ccn der ergste problemen,
waarmee de overheid tobt en waarvan
ook in onze stad talrijke Inwoners elke
dag dè lasten hebben te dragen
Afgezien van het feit. dal deze te bou
wen étagewoningen cen in Gouda nieuwe
verschijning zullen zijn. rijst allicht de
vraag Maar wat is nu eigenlijk dat
systeem Welschen?"
De heer F 11 Welschtn. architect, aan
nemer en uitvoerder le Rotterdam, heeft
al 45 )aar zijn aandeel gehad in onze
bouwnijverheid Reeds in 1919 liep hij rond
met de idééën, die nu belichaamd zi|n
in wat genoemd wordt het systeem Wel
schen" In dat taar bouwde hij in de Heer
Kerstantstraat le Rotterdam hel eerste wo
ningblok. waarin verschillende van zijn
huidige idecen reeds verwerkelijkt wer
den Nadien is niet meer op deze nieuwe
manier gebouwd, maar hij heeft zijn sys
teem verder ontwikkeld en na de oorlog
Is het tot toepassing op ruimere schaal ge
komen
In dr Talmastraat (Blijdnrp) te Roller-
dam zijn verleden jaar vier en twintig
étagewoningen gereed gekomefl^ gebouwd
volgens het systeem Welschen" Momen
teel is men in dezelfde straat bezig met
een tweede blok huigen Dit werk wordt
uitgevoerd door Dura s aannemingsbedrijf
te Rotterdam. Volgens mededeling van de
heeer Welschen staat voor de naaste toe
komst de bouw van enkele honderden wo
ningen volgens zlin systeem, vooral in het
Zuiden van ons land. vast
Grotendeels beton
Het systeem ..Welschen" ls grotendeels
betonbouw. Van baksteen wordt bijna geen
gebruik gemaakt en aan hout wordt min
der dan de helft gebruikt dan bij normale
bouw het geval is Behalve een belang
rijke besparing aan materiaal cn. arbeids
krachten zijn de voornaamste doeleinden
van dit systeem het verkrijgen van direct
kurkdroge huizen, sterke vermindering
van brandgevaar, het voorkomen van on
gedierte door de vlakke naadloze vloeren
en een goede gcluidwering. De vloeren In
keukens, badkamers, toiletten en gangen
zijn van steen en dus gemakkelijk schoon
te houden, zettingen kunnen niet voorko
men. door het geringe gewicht, de speciale
constructie en de kleine spanningen op
elke plaats van de binnenmuren kunnen
zonder beschadiging van het behang spij
kers geslagen worden er» 's zomers zijn
deze huizen koel en 's winters warm door
de opgesloten lucht in de holle bouwsteen.
4 De huizen in dc Talmastraat zijn vier
verdiepingen hoog met daaronder eet*,
sousterrain. De ln Gouda te bouwen hui
zen krijgen drie verdiepingen, op elke
étage cen gezin. In het sousterrain heeft
elke bewoner bergruimte voor fietsen, ko
len enz De vloer van de eerste verdieping
bevindt zich 1.10 m boven het trottoir.
De voorgevel wordt op normale wtjzo
van beton gestort. Verdieping voor ver
dieping wordt ccn uitnecmbare bekisting
aangebracht en die wordt vol gegoten
Deze voorgevel wordt bedekt met cen laag
graniet In de Talmastraat heeft dat een
grijsblauwe kleur, maar het beste schijnt
te voldoen een crème kleur. In deze gevel
kan cen vlakverdeling worden aange
bracht. geheel naar het inzicht van de ar
chitect Bovendien kan zij verlevendigd
worden door het gebruik van verschillende
kleuren, bijvoorbeeld een andere kleur
boven het trapportaal, dan dc rest
van dc gevel. Het blok in de Talmastraat
maakt cen rustige indruk en sluit goed aan
bij da artmofenda ba bouwing.
Holle stenen
De binnenmuren worden gebouwd met
een speciaal s ort ..steen uitvinding en
octrooi van de heer Welschen. Deze ste
nen hebben een afmeting van 72 cm bij
26 cm met een dikte van 20 cm. Zij wor
den op het werk vervaardigd van slntei-
beton. Zij zijn hol en de wand ia slechts
5 cm dik. zodat er een holte is van 10 cm
diepte. Zij worden daartoe vervaardigd
in twee helften, twee ondiepe bakken. Het
vervaurdigen van deze stenen kan geschie
den door ongeschoolde krachten. Ongeveer
«•en week nadat de sinteibeton in de mal
len is gestampt, kunnen zij al gebruikt
worden voor de bouw.
Die bouw Is simpel. Met ijzeren kram
mer. wordrn de twee helften van de ste
nen aan elkaar bevestigd Deze grote blok
ken die een betrekkelijk gering gewicht
hebben, zodat één man ze gemakkelijk
torsen kan. worden nu op elkaar gesta
peld Daarbij word! geen gebruik ge
maakt van mortel Ze komen dus
aanvankelijk los op elkaar te liggen Men
stapelt ze ook zonder verband, dus niet
zoals bij geHletselde muren een steen van
een hoger liggende laag rustende op twee
stenen van de laag er onder, maar alle
blokken recht boven elkaar, zodat dus ook
de verticale voegen een doorlopende lijn
vormen van onder naar boven.
Nu Is er bij het maken der stenen zowel
tn dc zijkanten als tn de hoven- en onder
kant. daar waar de twee helften aan
elkaar passen, een half-clrkelvormige
gleuf gelaten Liggen de stenen netjes tot
ren muurtje opgetast, dan vormen deze
gleuven verticale buisvormige kanalen
van boven naar onder met als ziigangen
horizontale kanalen ls de hele muur
gezet dan worden de verticale kanalen
van boven volgegoten met vloeibare mor
tel. die ook ln de horizontale kanalen
dringt Om le voorkomen, dat deze mortel
naar buiten zou doordringen, worden de
ste-jten van te voren gevoegd. Men zal be
lli npen dat het bouwen tan dergelijke
binnenmuren vlug tn zijn werk gaat Is
het beton In de kanalen hard geworden,
dan is er een frame van beton ontslaan.
Geen trappenlopen
Deze framebouw en het gebruik van de
t an - ntelbeton vervaardigde holle stenen
zijn de belangrijkste kenmerken van het
svsteem Welschen Verder is alles bij
deze botijv beton graniet en terrazzo wat
de klok slaat. De trappen worden op het
weik gegoten en daarna geplaatst, het
zelfde gebeurt met dr halronhckken Die
balcons tjiet bloembakken maken cen aar
dige indruk Men denke niet dat hierbij
alles ornvrymlgheid Is Al worden dezelfde
grondvormen gebruikt, toch kan de fan
tasie van df architect hier heel wat mee
berejjten
Da-volgens svsteem ..Welschen" in de
Talmastraat gebouwde huizen maken ook
van binneif een prettige, comfortabele In
druk. Kaast een grote moderne woonka
mer zijn er twee ruime slaapkamers, een
grote keuken en een hadkamer Bergruim
te is er in hot sousterrain Behalve een
koker, waarin het afval gestort kan wor
den. is er ook een "boodschappenliftje.
Hoewel dit niet inhaerent is aan het
syateem Welschen" en bij etagebouw
reeds veel wordt toegepast, valt op de
wijze, waarop voorkomen wordt, dat de
huisvrouw veel de trappen af moet lo
pen om leveranciers en bezoekers te
woord lc staan. Voor Gouda is dit In leder
geval ie® nieuws In een nisje bij de voor
deur achter een traltewerkje zit een mi
crofoon De bezoeker belt aan en boven
op een der ruime portalen neemt een lid
van het gezin, voor welk gebeld is. de te-
lefooh van de haak Naast de mlerofoon
heneden zit eeyi miniatuur luidsprekertje,
dat het hoven tn de telefoon gesprokene
voor de bezoeker verstaanbaar maakt, die
op zijn beurt terug praat In de microfoon.
Op deze wijze kan een gesprek gevoerd
worden, kan ccn bezoeker worden uitge
nodigd om boven te komen of kan een
bestelling worden opgegeven aan groente-
of melkboer, die de verlangde artikelen
dan ln het liftje zet. zodat ook deze huis
houdelijke zaken afgedaan kunnen worden
zonder het vermoeiend» trappenlopen.
Wgena da baat Valacfcaa ia da
Onze bioscopen
DE .VRUCHT NAAR DÊ VRIJHEID.
Reünie Bioscoop. Een seriefilm, zoala
dat heet. roept herinneringen op aan da
gulden dagen van EdJy Polo en Maclsta
in de Witte Bioscoop, waar de jeugd van
Toen al even hard op de stoelen zat te
rijden bij die fantastische heldendaden
van deze acrobatische vechtersbazen afa
tie van tegenwoordig in Interne spanning
medeleeft met dc wonderlijke avonturen
van de vrouwelijke Tarzan in ..De jungle
koningin Na ..Het gevaarlijk geheim"
thans van deze twccwcekse film het slct
..De vlucht naar de vrijheid." waarin
stoere mannen onder aanvoering van deze
Frances Gifford ontelbare keren in dc put
en uit de put geraken, eer ze In een vlieg
tuig het oerwoud achter zich laten, want
de ieugd wint het natuurlijk van de
achurkenverzameling. Als Sint Nicolaaa
net zoveel pepernoten strooit «Ia in deze
film kogels en pijlen fluiten, heeft men
een goede avond, maar dat neemt niet
weg. dat men bewondering kan hebben
voor de gymnastische prestaties van de
hoofdrolspeelster, die met hetzelfde ver
bluffend gemak als de mannelijke TBrzan
aan lijnen boven ie afgrond ccn samen-
gestelde zweefs«lto uitvoert cn een hum-
mertje weggeeft, waar een circusartlst
jaloers op zou zijn.
FANTASIA
Th»Ha Theater Als cen boek cen le
zer boej^t, dan maakt deze zich al lezende
cen voorstelling van het beschrevene. 7.o
gaat het ook. althans met dc muzikaal gc-
voeligen. bij hel horen van een muziek
stuk; ook daarbi) haalt men zich het in
klanken beschrevene voor de geest. Doch
de insptratie. die muziek geeft, varieert
veel sterker Daarom zal deze ttkenfllm
waarin Walt Disncv zijn inspiratie vannen-
achttal muziekwerken vorm en leven heeft*
gegeven, wellicht niet iedereen kunngn
bevredigen. Dat neemt niet weg. dat^heL-
doel van deze rolprent, muziek tczeljder
tijd te doen horen en ïlcn. vaak volkomen
wordt bereikt ln sommige gevallen vloeien
klank en beeld als het ware tot één geheel
Ineen Het sterkst is dit wel het geval bij .-
de uitbeelding van dc Notenkraker Sulle
van Tchaikovsky. Over het geheel geno
men is deze film met haar bijzonder fraaie
kleuren rn«prachtigc muziek een wonde
re -mengeling van kunst en techniek, ori
ginaliteit erf geest Ja. ook van dit laatste,
want van tijd lot tijd. o.m. bij de zesde
symphonic. Pastorie van Beethoven en
dc Dana der uren van Ponchielll. komt
Disney's geestige en nogal ondeugendë hu
mor om het hoekje kijken, maar och. ook
de grote componisten gingen klch in hup-
meesterwerken wel eens aan een grapje ta
buiten Hoe men Fantasia ook bekijkt, zo
ia ontegenzeggelijk cen bijzonder -werk cn
ze bevat meer dan één fragment, dat. op
zichzelf reeds, haar aandacht vraagt.
Dammen.
DAIHLU8T 2—REEUWIJK.
Voor de promotie-degradatie le klaa
Gouds Damdtstrict werd gespeeld Dam-
lust 2—ReeuwUk. De wedstrijd werd ln
een voor Damlust ongunstige stand afge
broken
Damlust II—Reeuwijk I: P. Tom—J. van
Duiken 1 1.1 I. Bol-D v. d. Star 0-2;
P v Dam-H. Koster 1-1; S J Schroo*
der J. v Wensveen afgebr C de Pater—
B Verwaal afgebr H. v Eflk—M. v d.
1 1 J de Bode— I. Vos afgebr.;
P J Verboom—A«v den Ouden 1—1. E.
Zandtjk -L Stlgter 2-0. P Slicker—E. v.
Dijk (1-^2 Voorlopige uitslag 6—8
Op een tc Leiden gehouden damtour-
nool behaalden de leden van Damlust
N v 'd Wouden een le. A v Beuzekom
een 2e en P. Versloot een 3e prij».
lijd volgens zijn systeem ongeveer een
derde deel korter dan bij normale bouw.
Wering van koude
Het zou kunnen, dat men bU het lezen
van dit verhaal over betonbouw ccn tikja
huiverig word! Een betonnen vloer
..trekt toih koud op", zal men zeggen. Dit
is natuurlijk* juist Steen en beton absor
beren veel meer de warmte dan hout en
veroorzaken een belangrijk warmtever
lies. BU het systeem Welachen is daar
mede rekening gehouden doordat op de
betonvlocr cen andere laag Wordt aange
bracht. d:e enigszins veerkrachtig en In
sterke mate warmte Isolerend Is. Wat dit
voor een laag l*. hangt af van het geld,
dat He bouwer er voor besteden wil. Vol
gens de heer Welschen is dit probleem op
afdoende wUze opgelost. Bovendien wer
ken dc holle muren eveneens warmte iso
lerend. daar lucht een slechte warmtege
leider is
Of deze nieuwe man.er van bouwen wel
stevig i». zal men wellicht ook vragen.
Men kan veilig aannemen, dat in Rotter
dam het bouwtoezicht een wat atevigheid
betreft onverantwoorde bouw niet zou
hebben toegestaan. Alle beton Is stevig
gewapend en volgens de heer Welgchen
hebben de met de grote holle stenen ge
bouwde muren de pretentie sterker te stil
dan normaal opgetrokken muren. Het
scheuren ran de muren kan niet meer
voorkomen, daar elke steen vrUdragend
is door het betonframe. waarin de ete-
nen gevat zijn.
Er zUn verschillende proeven met dezo
muren genomen. Zo werd. naar de heer
Welachen mededeelde, over een breedte
van een paar meier 4e onderzie laag ale-
nen weggehakt zonder dat tn de rest van
de muur eniflff werking te bespeuren
was.
Doordat het sinteibeton sterk water ab
sorbeert. zijn de fnuren kurkdroog, al
direct na de bouw.
Bil deze étagebouw liggen alle kamera
op één verdieping. Twee woningen krij
gen één trappenhui» met een eigen toe
gang tot het portaal van elke étage. Man
bahnelt du* niet bU alkaar I