CULEMBORG, stamland van ons vorstenhuis
T
weeW
Paul va
KI
o
e
.S, <-
<56
w.
Cü
bonket
I
I
ELISABETH
Koperen Huwelijksfeest
I
I
AMALIE
CATHARINA
-1
I
I
I
EERSTE BLAD - PAGINA 4.
DINSDAG 5 JULI 1948.
DE BI
ipen van r ioi
van Pallandt
Graaf
v Naasat
1428-1M4
V001
x im
iritanau
ihr-iw
x HM
LOOST.
Wene.
JL
Naar aanleiding van het koperen huwelijksfeest van H.M. Koningin
Juliana en Prins Bernhard op 7 Juli a.s. publiceren wij deze
stamboom, welke aantoont hoe ons Vorstenhuis van Nederlandse
stam is.
Laaid’ feller nog de vrijheidsstrijd
in 't oude, lage land,
toen voerd’ Oranje 't juist beleid
en in de vrede, lang verbeid,
werd hechter nog de band,
maar Holland en Oranje’s kracht,
zij maakten ons weer vrij.
van
igen
FRIEDRICH
Htg.T, Sakaen-Hildburghauaen
1743-1834
mangrot
Ml
•OPBIK
ALBIRTINI
Gravin Erbacb
im-nu
om Holland onder vreemde macht
en onder dwing’landij
te voeren in de duiefre nacht;
de band, die Holland immer bond
en, in de strijd gestaald,
steeds weer de kwade trouw weer
stond,
waar deze vage weerklank vond
tot *t streven had gefaald
Zo Is het eeuw na eeuw gegaan,
tot aan dees’ blijde stond.
Nu wappert fier d’ Oranjevaan,
nu treedt het vrije volk weer aan
en klinkt uit aller mond:
Prins
Htg v.
goe-
llisa-
i Jo
van
verblijl
elders
zijn lei
CHARLOTTE
Prinaaa van
MeckUnburg-«troU
iiet-ieil
ex I
van Pallandt-Culamborg
ca 1566-1626
X(I) 1584 Jacob
Markgraaf van Baden-Durlacb
1563—1599
nemingen gedaan:
Barometer
Temperatuur
Max temp.
temp.
•rsae»ieldhetd
zoals de I
sonderling
kranek naer
Toen eeuwen her, in oude stad,
het moordend schot weerklonk.
Prins Willem tot den Vader bad,
voor 't arme volk, dat moe en mat
in 't Spaans moeras verzonk.
hoven komt Floris, waar
n tournooi-spelen. Willem
t hem aan zijn bruilofts-
ERN8T rnnCDMCH KARL
Htg. v. Sakaen-Htldburghauaen
1766-1786
X(III> 1750 Ernestine August»
Saksen-Welmar
1744—17M
WILLEM n
Konlng
der Nederlanden
Groot-Hertog
van Luxemburg
UM:
Graaf v. Culemborg
I
I
met zo-
deze Unie
i graaf-
opnemen. Ver-
voortgekomen
-- lieer van
weerhield toe
‘T uiteinde-
.ieerde pro-
loomse Rijk
-1 zowel
Tan van
<Ut
:taat
de
ERNST FRIEDRICH H
Htg. v. Sakaen-Hlldburghauaen
1787— 1746
X TIM Caroline
Gravin v. Erbach-Fürctenau
1760—17M
--LOUISE ANNA
Prinses v Waldeck
en Pyrmont
1692 6e reg Gravin
van Culemborg
1663-1714
X 1671 Georg
Graaf v. Erbacb
1646—1676
Gravin v Waldeck
en Pyrmont
1640-1666
X 1683 Georg Ludwig
Graaf v. Erbacb
1643-1663
zon op 4 26: 01
Maan on 19 05:
TTTEERKU
W AARNE
Hedenmorgen om 6
Rotterdam de volgende
was.
Rooi
Uit
maki
wiens
eens zou i
Onder i
de morgei
zelfde jaar
waarna hij wee,
om zijn Intrek I
de Savei, naast
Egmond.
Als
rijke;
ajle f
gelee
Of'"’
Al
Culemborg Ie
laken van de i
FRI-
Hertog v. Saksen-
Htldburghausen
Van 1714—1790:
7e *Graaf van
Culemborg;
1661—17M
:rs af te
haar geer'
gevangen G
f vertoefde k
hij in hoge matt
verwerven, die 1
ictober 1555, toer.
de Gravenstand van
Rijk der Duitse Natie
tijd dateert ook Floris'
t Prins Willem van
vriend en raads
n werd Floris in
Jecember van het-
borg Ingehuldigd,
russel terugkeerde
in in het hotel op
Graaf van
bidden. I
lamiddaga
jongen gri
- weder
d stervenden heer ge-
borgers bij publics- J
bij te woonen. Dien-
nt zeven ueren stierf
zijn volk, de liefheb-
en 2 maen- i
dood sprak
„GV, Eerste Vrouwe van dit land
met Uwe Prins Gemaal
en schone vruchten van Uw band,
wV wensen thans naar oude trant,
in klare, blijde taal,
dat, wat het leven ons nog geeft,
't zU blijdschap of verdriet,
GV met Uw Netrland lang nog leeft,
in hecht verband naar 't Zilver
streeft,
in *s levens schoonste lied.-
leunen, i
rerzoeksc
In het
i zeg;
n voo
.jars en
>r acht op
geschiede
s wordt 1
PHILIPP THEODOR
16M Rijksvorst Graaf v. Waldeck en Pyrmont
Pyrmont I 1639: - -
Culembora g
I
I
I
^••■heinrÏ
ALBERTTNE EL16ABETR
Hertogin vaa
Saksen-Hildburghausen
1713—1761
X 1738 Kart Ludwtg
Hertog van
Mecklenburg—Strellts
1706—1783
KARL LUDWIG
Groot-Hertog vaa
Mecklenburg-StreUta
X(T) HM FrlsSerike Caroline
Lndgvn. v. ■MMoDaraetadl
geheten, was
tierf vóór 1303
De prins-regent vai
verzoek ontslagen i
In een persconferen
een kabinet te vorm
blijven er echter bij,
opgelost. Op dit pur
De prins-regent hee
voorzitter van de si
Ter gelegenheid van de doop van prins Charles
van Edinburgh op 15 December j.l. hebben wij de
zeer opmerkelijke Gelders-Nederlandse afstamming
uit de adellijke geslachten Culemborg en Bentinck
getoond; thans willen wij U laten zien, dat ook
Prinses Beatrix afstamt van volbloed Nederlandse
voorouders uit Culemburg.
In de loop
van Gelderland bij tijd
teitsrechten over Culeml
doch zonder succes. De i
delen de volle rechtsmac
der eeuwen poogden de Staten
ind bij tijd en wijle aouverelnt-
iborg te doen gelden,
graaf bleef over alle
icht uitoefenen.
RTUANA
Koatagta der Nederlanden
UM: Gravin van Culemborg
x un
Prins der Nederlanden
Prins van Llppe-BMeterfe
Pre. v. Waldeck en Pyrmont
1866-1934
X 1879 Willam m
Konlng der Nederlanden
Groot-Hertog van Luxemburg
1849: Groef van Culemborg
WILHELMINA
Koningin der Nederlanden
UM Gravin van Culemborg
X 1961 Hendrik
-der Nederlanden
Keckienburi
1676-1664
1
Aanhoudend k
Weerverwachtlng, mee
N.M I. In De Bilt, gel
avond tot Donderdaaavo
Voor de Noordelijke p
algemeen veel bewolking
kele lichte bultjes. Matig»
tussen Noordwest en No
dering van temperatuur.
Voor het overige deel
telende bewolking, maar
weer. Zwakke tot matig»
en Noord. Weinig verar
ratuur.
I Juli
ANNA
Markgravlnne van
Baden-Durlach
1587-1648
X16OT Wolrath
1 v. Waldeck en Pyrmont
1888—1146
werden zijn meubels ver-
»fd, zijn wapenen gebroken,
in beslag genomen, over
goederen een ..beheerder”
rijn huis te Brussel tot de
roken en op het geslechte,
rooide perceel werd een
opgericht met het op-
FLORIS I
van Pallandt
1555: Eerate Graaf van
Culemborg
1689—1698
X(ï) 1864 Elisabeth van
Manderscheld-Blankenhelm
X(II) 1371 Philippa van
Manderscheld-Blankenhelm
In 1730 kochten de
i Staten v/h Kwartier
te Nijmegen het
Graafschap voor
800 000 gld en schon
ken het a* 1748 aan
WUlem IV ter gele
genheid van zijn In-
huldiging als Stad
houder ylt „hert
grondige dankbaer-
heid" voor het teke
nen van do voor
lopige vrede.
f
SOPM
HENRIETTE
Prinses v. Waldeck
en Pyrmont
1663—1703
X 1888 Ernst
Hertog v Saksen-
Hlldburghausen
1155-1718
SRAMWAPliN van de oudste Heren van
Culemborg uit het geslacht Beusiehem:
goud drie rode schuinbalken en in
blauw vrij kwartier de C’^eefse kar-
.^.l van goud". Laatstgenoemd sym
bool komt voor in het wapen van de
graven van Teisterband uit het oude
Hertogelijk Huis Clere, van wie de
Heren van Beusiehem pretenderen af te
stammen.
Se Graaf van Culemborg
1614-1646
X 1639 Maria Magdalena
Gravin v. Nassau-Siegen
1633-1647
'WUNMCII
WOLRATH
Graaf v. Waldeck
en Pyrmont
1443/1654: 4e Graaf
v. Culemborg
1643-1HH
X 16N
Juliana Elisabeth
Gravin v Waldeck
1637-1767
Treinontsporing. Gister
uur is op het emplacem
dens een rangeerbewegl:
treinstel met een truck
belde hoofdsporen naar
werden versperd; er d'
onlijke ongevallen vooi
Het wapen van de familie Culemborg—
Van der Lecke.
Tn 1144 stichtte <le toenmalig^ eigenaar van het Culemborgse
A land Roelof van Beusiehem*de aan de Lek gelegen stad.
Dertig jaar later kwam hij te overlijden en werd opgevolgd
door zijn zoon Huybert. die In 1205 stierf. Door diens huwelijk met
Johanna van Zuylen, dochter van Heer Zweder, kwam het
„zuilen"-wapen in de familie, dat tot op heden het blasoen van
de stad Culemborg is gebleven. Vervolgens regeerden over dit
gebied Jan van Beusiehem (gestorven in 1240) en Huybert II,
die in 1272 of *76 overleed, respect, zoon en kleinzoon van de
eerste Huybert. De vijfde Heer, mede Huybert
van utrecht en sti
ir zijn vrouw dementia als
een acte voorkomt. Hun zoon
zetleden in 1322 was gehuwd
rfdochter van Ge-
trdoor diens bezit-
luslchem kwa-
’“j door Huybert
rijke erfdochter
o.a de Heerlijk-
in het
heette
5 enige
Haar
Sijn dlenvolgende by de Gedepu
teerden van voorsz. Provinciën vol-
comellck by den haeren respective
hier toe geauthoriseert, gearresteert
ende gesloeten die polncten hiej nae
volgende, sonder in allen gevalle hem
by desen te willen onttrecken van oft
uyt den heyllghe Roomsche Rijcque”.
Sedert 1578 wordt Floris niet meer be
schreven in de Ridderschap van Holland,
v FLORIS n
van Pallandt
18M: 2« Graaf v Culemborg
1877- 18M
X 1681 Catharina
Gravin van Bargb
1878— 1646
I
I
I
I
I
I
I
I
HR1.ENB
PrfnsM v. Naaaau
1881—16M
X 1813 Georg VDctor
Vorst v. wakJeck^en Pyrmoat
Het Graafschap Culemborg la eerot In
1TB5 deel gaan uitmaken van de provincie
Gelderland. Daarvoor waa het onafhankelijk
gebied. De Graaf, die slechts door een teen
band aan het Hertogdom Gelre verbonden
was, oefende alle rechten der landsvorate-
lijke hoogheid uit
JPILMVOORSTELLING
woonlijk enige sen
zich te beperken tot het
Haag, in de deftige rei
publiek Vrijdagavond b(
de film „Het geval-Go
sensationele tonelen be
buiten het witte doek
stonken.
De titel van de film 1>
eigenlijk Het Ijzeren G
befaamde stuk Europese
ijzer, maar het schijnt v
verdrimmeld teer punt
in de Haagse bioscopei
met ammoniak, met cart
dere liefelijke vloeistol
gewerkt, en de bij d
straties gebruikelijke
stinkbommen hebben 1
„finishing touch" gebral
Daarmee zitten we dui
De kruitdamp om Van
is nog niet opgetrokken
ken om Het Ijzeren Gor
op. H 1 zou Kijker niet
degenen, die heftig teg,
van de Van Dongen-tei
ben geprotesteerd, men;
thans verwante zielen
tegen het bezichtigen
waarmee zij het oneens
zij dan kracht bijzetten
zo al niet steekhouden.
stankhoudend zijn.
KUker heeft met’geno»
overheid voor deze pogi
n.et is gezwicht. Het is
belang, dat de politie
het terrein blijft, want a
door verstoring van de
te drijven zou gelukken
gen niet te overzien. Dt
groepen door de fabricag
maken, welke films of
«en ze maar even kon
den. omdat de overheid
openbare orde vreesde.
Wij leven nog altijd ii
zo men wil een tamelijl
is van belang, dat de m
uitmaken, welke films
welke schilderijen zij gt
welke boeken zij kunne
vrijheden wordt tegen»
getornd, en telkens var
is weinig eenheid in dat
partij, die de grootste 1
paar schilderijen van e
worden verwijderd, ve
zacht chemisch oorlog'
toning van een film, di
bondgenoot uit de o(
wordt geacht. Ook al k
genootschappelijke gev
weinig meer over.
En omgekeerd zullen
Vreden kijkers naar
dijn" ontevreden kijk'è
Dongense dames zijn g
mes zich niet in de gel
collecties verhulden, on
dijnen te zwijgen.
Wie Van Dongen niet
Rotterdams Boymans w
ren Gordijn niet wil zie
entreegelden voor de
theaters.
Bovendien is deze fll
barrière der keurings
seerd. dus zowel de ex
het recht om haar ont
tonen, afgezien natuurli
voorbehoud Inzake de
zoekers om haar te zien,
kunnen amuseren, zondt
redtokoren en op IeIIJ
Voor de rest gaat het
v»e?,als bi^ Van Dongei
bij Het Ijzeren Gordijn
Kom je er zo gemakk»
van dat Ijzeren Gordi,
GEORG FRIEDRICH
Graaf, sedert
v Waldeck en I
1664 5e Graaf v.
1630—1M3
X 1648 Elisabeth Charlotte
Gravin v Nassau-Slagao
Laatste levensjaren
Tegenslagen in zijn gezinsleven bleven
hem in het laatste deel van zijn leven niet
bespaard Na de dood van zijn eerste
voorbeeldige vrouw was hij hertrouwd
met haar nicht Philippa Sidonia van Man-
derscheid-Blankenhelm uit het huis Ge
rolstein. Deze bracht de goede naam van
het Geslacht van haar echtgenoot in op
spraak door haar wangedrag. Allerlei
I autoriteiten bemoeiden zich er mede zeer
ten ongerieve van de Graaf. Tenslotte
kwam er een overeenkomst tussen de
echtgenoten tot stand, waarbij Floris wel
iswaar een hereniging van de hand wees,
doch zich verplichtte aan zijn vrouw ge
regeld een bepaald bedrag te zullen Uit
keren. Haar gedrag wijzigde zlbh echter
niet en zij betoonde zich vijandiger tegen
over hem. zeide hij eens, dan tegen de
Spanjaarden. Zij maakte grote schulden
en schijnt zelfs enige zijner „ontrouwe en
rebellige papistische onderdanen” te heb
ben ondersteund bij pogingen het bewind
van Floris met behulp van de vijand om
ver te werpen!
Meermalen betuigde Pallandt, dat hij
„onder soo grote rampen boswijkende
was”, „de last werd te zwaar, de krach
ten minder” In 1501 schreef hij aan één
zijner zusters, dat hij door die „aide
aencomende daghen ende huyscruys zich
voor en naer in groote swacheydt be-
vondt, en het raedsaem oordeelde van
zijne zaken te disponeren". Tevergeefs
poogde hij door het gebruik van baden
herstel van gezondheid te krijgen. Ook
,.de Veluwe en hare luste” schonk hem
geen nieuwe kracht. Een bezoek aan zijn
zuster Elisabeth in Duitsland, het gezel
schap van zijn zoon, niets „beurde hem
op". „Ziele en ligchaamssmarten sloopten
langzamerhand zijne tente”, schreef hij.
Eindelijk werd hij bedlegerig. „In 1598”,
zo luidt een oud verhaal, „werd de goede
graaf wegens alle de moeijelijkheden, die
hem ontmoet waren en nog niet ophielden,
afgemat, ziek en van dag tot dag zwakker;
dieswegens maekte hij omtrent zijne hul-
selijcke zaeken bestel. Plegtlge gebeden
werden in de kerk gedaen. Den 25 Sep
tember werden des namiddags alle win
kels. op hoog bevel, gesloten en alle hand
werken nagelaeten. om God almagtlg
voor den kranken greet te bidden. Den
29 September werd er des namiddags ten
vier ueren. op bevel van den jongen graef, i
in de kerke, In 't openbaar, weder een
avondgebed voor den stervend»
daen, en waren alle
tie, verzogt hetzelve bij «w
zelven avond omtrent -
de goede vader van zijn vc...,
ber der vryheit, oud 61 jaeren
den. Een half uur voor zijn
hy nog deeze woorden:
Dat hij van alle zijne moeyte en arbeid
geen ander vergenoegen had gehad, dan
dat de goede en gemeene zaak trium-
pheerde, en dat hy nu verzekert was
van niet te zullen sterven in hands van
de Spaensche”.
Dit waren de laatste woorden van Flo
ris van Pallandt, Eerste Graaf van Cu
lemborg, Ridder, een van Neerlanda
gr«jotste vrijheidshelden, wiens liefde voor
het Oranje Huis slechts door die voor het
vaderland werd overtroffen. „Wat hij
had, was tot dyenst van 't lieff vaderlant”
zeide hij steeds en zijn zinspreuk was
LIBERT AS VITA CARIOR”. In zijn
jeugd had de Paus geen trouwer onder
daan, in zijn ouderdom noemde hij hem de
antichrist.
Dag en nacht in de weer voor de stof
felijke en geestelijke belangen zijner on
derdanen, bleef hij een getrouw aanhanger
van de Reformatie. Grote prijs stelde hij
op de omgang en vriendschap met de ge
leerdste en achtbaarste mannen van zijn
tijd en bij voortduring stond hij met hen
in correspondentie, waar zij ook in Europa
mochten wonen of verblijven. Maar, hoe
groot zijn verdiensten ook geweest mo
gen zfln voor de Hervorming en de Gods
dienstige vrijheidsgedadchte in de Lage
Landen, wel nimmer zal FlorU vermoed
hebben, dat hij een voorvader zou worden
van vrijwel alle Europese Vorstenhuizen.
Bijgaande tabel bewijst de afstamming
van Prinses Beatrix uit FlorU van Cu
lemborg en toont mede aan, op welke
wijze dit Graafschap tot de Domeinen van
het Huls Oranje-Naisau Is gaan behoren.
CATHARINE CHARLOTTE
Prs. v. Saksen-Hlldburgbausaa
1787-1647
X 1905 Paul Heinrich
Prins v. wortemberg
1796^1886
PAULINE FRIRDBRIKB
Prinua v WOrtembars
1816—18M
X UM wilhelm Georg
Hertog v. Nassau
1793-18M
kroniek het uitdrukt als „een
exempel van superstitie,
de slel".
Floris van Pallandt
Verwonderlijk' is het niet, dat Floris
door zijn opvoeding een hartstochtelijke
liefde koesterde voor de Roomse Kerk
en daarom de aanhangers van de nieuwe
leer haatte. Zo moest de man, die een
maal goed en bloed voor onze burgerlijke
en godsdienstige vrijheden zou opofferen
en die als een der ijverigste belijders van
het Protestantisme tjoor de bloedraad
veroordeeld in ballingschap zou rond
zwerven, opgroeien als een trouwe zoon
der kerk van Rome.
Gelukkig kreeg Floris slechts luttele
jaren op het eenzame Culemborgse slot
zijn opvoeding, ter voltooiing er van ging
hij naar Brussel, naar het Hof van Maria,
de Landvoogdes der Nederlanden. Onder
het oog van deze verlichte, schrandere en
hoogstaande vrouw en in de omgang met
de bloem van de Nederlandse Adel begon
hij de kluisters af te werpen, waarin zijn
tante en haar geestelijke drijvers hem
hadden gevangen Ook aan het Keizer
lijke Hof vertoefde hij enige tijd en daar
wist hij in hoge mate de gunst van Karei
V te verwerven, die hem bij diploma van
21 October 1555, toen Floris pas 18 jaar
i, in de Gravenstand van het Heilige
>mse Rük der Duitse Natie verhiefl
deze tijd dateert ook Floris' kennis-
:ing met Prins Willem van Oranje,
trouwste vriend en raadsman hij
worden,
groot eerbetoon
•n van de 19e De
te Culembo
•■eer naar Brv
te nemer,
it dat van de
van Culemborg en zette door zijn huwe
lijk met een dochter uit het huis Egmond
het geslacht voort. Zijn oudste zoon
volgens de goed vaderlandse gewoonte
Huybert genaamd naar diens grootvader
van vaderszijde was de tiende Heer.
Doch ook hij stierf in 1423 zonder nako
melingen, waardoor zijn broeder Jan op
volgde tot zijn dood in 1452. Een jongere
broer, Zweder, bezette de Bisschopsstoel
van Utrecht. Jan van Culemborg en
Weerd was gehuwd met Aleid van Guster-
wijk, een zuster van de Graaf van Bent-
helm. Zijn zoon Gerard werd de twaalfde
Heer. Deze deed in 1441 een rijk huwe
lijk met Elisabeth, de enige dochter van
Jan van Buren en Eleonora van Borsse-
len (zuster van de bekende Frank van
Borsselen!), breidde zijn landen uit in 1461
door aankoop van Lienden, Leede, Oude-
waard en goederen onder Ommeren en
Manen op de Veluwe, streed aan de zijde
van Hertog Arnold van Gelre en Karei
van Bourgondië en stierf tenslotte in 1480.
Met zijn zoon Jasper, de ddHiende Heer
van Culemborg (nomen est omen!) stierf
in mannelijke lijn het geslacht der Beusi-
chemmers uit. Doch vóór zijn dood in 1504
zou hij deze mansstam nog nieuwe luister
verlenen door de hoge posities in staat
en maatschappij ingenomen, zoals Lid van
de Raad van Philips de Schone. Gouver
neur en Drost van Leerdam. Koninklijk
kamerheer, enz., door de verwerving van
vele nieuwe belangrijke bezittingen, bijv.
Maartensdijk, Hoogstraten, Borsselen en
Zullen, de stichting van het Klooster Jeru
zalem in zijn residentie en door zijn in
1469 met grote luister te Brussel gesloten
huwelijk met Johanna van Bourgondië,
dochter van ^nthonis de „grote bastaard"
van Hertog Philips.
Zijn zuster Aleida deed mede belang
rijke huwelijken met de Egmonds. Het op
merkelijke van deze verbintenissen ligt in
het feit, dat zij aehtereenvolgens in 1464
en 1469 trouwde met vader en zoon: Fre-
derik en Jasper van Egmond, waardoor zij
de vrouw werd van haar stiefzoon.
Bij ontstentenis van mannelijke nako
melingen vielen de rijke Culemborgse
deren aan JaSpers oudste dochter El
beth ten deel, die ..staatsjuffer” van
hanna „de Waanzinnige", Koningin
Spanje was.
Toen deze Elisabeth besefte, dat uit haar
beide huwelijken met Johannes van
Luxemburg en Anthonis van Lalaing geen
kinderen geboren zouden worden, besloot
zij met toestemming van haar echtgenoot,
haar bezittingen in eigendom over te dra
gen aan haar naaste verwanten, voor zich
zelf slechts het vruchtgebruik behouden
de. Zo kwamen aan Erard of Everhard,
zoon van haar zuster Anna uit haar hu
welijk ‘met Jan van Pajlandt, de heer-
lijkljeden Culemborg, Weerd en Weerder-
bjroek. Deze Erard. die als minderjarige
reeds Pallandt en Wittem had verworven,
werd thans de vijftiende Heer van Culem
borg. Hij nam het Culemborg van der
Lecke wapen over en voorzag het van
een hartBchlld gedwarsbalkt van zes stuk
ken van sabel en goud, zijnde het Pal-
landt-wapen. HU trouwde in 1527 met
Vrouwe Margaretha van Lalaing, dochter
van Karel I, Heer van Montlgny en
Jacqueline van Luxemburg. Uit deze echt
werden vier dóchters en één zoon, Floris,
geboren. Met de opvoeding dier kinderen
belastte hij een jaar voor zijn dood in
1540 zUn tante Elisabeth, daar zUn eigen
vrouw wegens geesteszwakte hiertoe niet
in staat was. Ondanks deze ziekte over
leefde zij haar echtgenoot 53 Jaren en
stierf volkomen imbeciel te Maarssen in
1593 en werd bij haar man in Culemborg
begraven. De kinderen werden door Eli
sabeth HefderUk opgenomen en zij stelde
alles in het werk om hun het gemis ener
moeder te doen vergeten. Maar langza
merhand viel ook zij immer meer ten
offer aan do gevreesde familiekwaal en
groeide de jonge Floris op in een omge
ving, waarin zUn godsdienstwaanzinnige
pleegmoeder sterk werd beïnvloed door
de bloeddorstige Johan van Schoonhoven,
hierdoor werd de lieftallige, vroHjke, door
haar volk op de handen gedragen Vrij-
vrouwe van Culemborg volex bitter
ste vyandln" en zij eindigde haar leven.
Frin« van
Oranje-Nassau
1781:
Graat v. culemborg
WTIXXM X
Konlng
dar Nederlanden
Groot-Hertog
van Luxemburg
1813:
Graaf v. Culemborg
I
Aan vele Duitse 1
hij deelneemt aan
de Zwijger noodt
disch.
De gehate kardinaal Granvelle verlaat
tenslotte het land en men herademde, zij
het slechts voor korte duur. In alle hevig
heid wordt de vervolging hervat en op
St. Andriesdag 1565 kwamen 20 edelen in
de grote zaal van het hof van graaf Floris
bijeen om de belangen van godsdienst en
vaderland te bespreken. Ook ter vergade
ring in lentemaand 1566 te Breda, waard®
eedgenoten het verzoekschrift opstelden,
dat aan de landvoogdes zou worden aan
geboden, was Culemborg tegenwoordig.
Na in gehoor te zijn ontvangen, bood hij
in zijn Brusselse woning de edelen, die
het smeekschrift hadden aangeboden, een
groot gastmaal aan en tUdens deze maal
tijd zou Brederode aan de gastheer ver
teld hebben, hoe hU bU het overreiken van
het verzoekschrift de graaf van Barlay-
mont in het Frans tot. de Hertogin had
horen zeggen, dat zq niet behoefde te
vrezen voor een troep geuzen, een hoop
bedelaars en gering volk, niet waardig,
dat er acht op geslagen werd!
De geschiedenis ontwikkelt zich verder:
Floris wordt beschuldigd bij de beelden
storm in zijn residentie tegenwoordig te
zijn geweest, hem althans goedgekeurd en
niet verhinderd te hebben....
In ballingschap
HU moet de wUk nemen naar Duitsland,
het toevluchtsoord van zovele Nederland
se verdrukten. Weldra wordt hij gevolgd
door Oranje bU wie hij zich voegde om
„liever met hem een vrijwillige balling
schap en gevaren te delen, dan zich roe
keloos aan een onzèkere toekomst, onder
de roede der dwlngelandU, toe te ver
trouwen”.
Alva in het land! De eerste deurwaar
der Francois de Knibbere krijgt order
Floris van Culemborg „aen sUn persoon
aen te tasten, vangen ende apprehende-
ren, waer hU hem ontmoette, en hem te
brengen met goede gewisse huede, in de
gevanekenisse te Brussel, om voor Alva
terecht te steen ende gestraft te worden,
daer hij vergetende zijns plichts den prln-
WTLLEM IV
Prln» van
Oranje-NasMU
1748:
Graaf v. culemborg
doch, evenals voorheen In die van Gelder
land, als Baanderheer van Leede, Lienden
en Oudeweerd. In hetzelfde jaar op de
Landdag van 22 Januari e.v. werd hU
door het kwartier Nijmegen voorgedragen
voor het stadhouderschap van Gelderland.
HU weigerde echter deze eervolle benoe
ming en drong sterk aan op de verkiezing
van Jan de Oude, Graaf van Nassau, het
geen dan ook geschiedde. Evenzo onder
steunde hij de candldaatstelling van de
Graaf van Hohenlohe voor de post van
algemeen opperbevelhebber.
OnderwUl verbleef hij te Culemborg,
waar veel maatregelen voor het we»r op
gang brengen van het bestuur en tot leni
ging van de nood der bevolkifig dienden
genomen te worden. Met de grootste luis
ter hield hij er hof. Talrijk waren de be
zoeken van zijn uitgebreide Duitse fami
liekring van bestuurders, krijgsoversten uit
de Nederlanden en van gezanten van be
vriende mogendheden, die uiteraard veel
leven en vertier in het overigens stille
Gelderse stadje brachten, waarbij de ne
ringdoende bevolking ten zeerste gebaat
werd Zijn vriendschap met Leicester en
de bescherming, die hij aan politieke
vluchtelingen uit Utrecht bood, brachten
hem dikwijls in ernstige moeilijkheden
met die stad en dat gewest. Bij pogingen
de geschillen bij te leggen meende een
zijner adviseurs, een zekere mr Jan de
Keyzer, zich openlijk over hem te moeten
beklagen. Dit optreden deed een volks
beweging ontstaan, waarbij de jurist met
de dood bedreigd werd. Hieraan kan men
zien, hoe grote liefde al zUn onderdanen
hem toedroegen.
Erfschenker van de Bisschop
in welk jaar zUn vrouw Clemei
weduwe in een acte voorkomt. Hl
Jan II overleden in 1322
met Margaretha, de erfdocht»
rard van Maurick, waardoor
tlngen aan het geslacht Beur'
men. HU werd opgévolgd
IV, die eveneens een rijke
trouwde, waardoor hij o.a dc
heden Weerd en Weerderbroek
Munsterland verwierf Deze vrouw
Jutta, overleed in 1352 en was de
dochter van Peter van der Leek. Haar
man, die haar vijf jaren eer in de dood
was voorgegaan, had zijn gebied door
aankoop van Schalkwijk, Everdingen,
Goilberdingen, Honswijk en Zijderveid
aanzienlijk uitgebreid. Zo belangrijk wa
ren de Leckse erfgoederen, dat Huybert
het voorvaderlijk wapen der Heren van
Culemborg, zijnde drie zuilen van keel
(rood) op een veld van goud, kwarte-
♦eerde met het blazoen van het geslacht
Van de Lecke, dat op zilver een zwarte,
rood getongde en genagelde, klimmende
leeuw voerde.
ZUn oudste zoon, Jan genaamd, volgde
hem als achtste Heer op en verwierf be
kendheid. doordat hij in Gelderland een
der leiders van de partij der Heeckerens
was. In 1377 kinderloos overleden zUnde,
kwam zün broer Gerard aan de regering.
Achttien jaren bestuurde hij stad en lande
In het vaderland terug
Eerst na het vertrek van Alva keert hij
weer in Nederland terug. Terstond bood
hij aan de Staten van Holland zijn dien
sten aan om „met raet ende daet het va
derland en die gemeyne saecken op syn
eygen costen bytestaen”. Gaarne werd zijn
aanbod aanvaard en zU vereerden hem
met de waardigheid van „premier noble",
terwUl hem, evenals aan de Prins van
Oranje vrijdom van belastingen werd ver
leend. Binnen Dordrecht kwamen de Sta
ten van Holland en West-Frlesland voor
de tweede maal bUeen en Graaf Floris
van Culemborg was mede ter dagvaard
beschreven. Inf de Merwestad werd hij
op grootse wijze ontvangen en verbleef er
geheel op kosten van het stadsbestuur. In
1574 vergezelt hij Prins Willem naar Zee
land om de unie van dat gewest te be
werken met Holland, welke overeenkomst
in het volgende jaar te Dordt mede door
Van Pallandt werd ondertekend. Veel
heeft hij ook bijgedragen om Gelderland
te bewegen toe tè treden tot de Gentse
pacificatie en ook zijn bemoeienissen om
de vereniging van Holland en Zeeland
enerzüds met hetzelfde Gelderland tot
stand te brengen, welk accoord de grond
slag voor de Unie van Utrecht heeft ge
legd. werden met succes bekroond.
Eigenaardig is het, dat hU, die m
veel ijver had medegewerkt om
tot stang te brengen, zUn eigen
schap niet daarin deed opnemei
moedelijk is deze houding voortg
uit vrees welke ook de H<
Bronkhorst en Batenburg
te treden dat dit verbond er
lijk toe zou lelden, dat de geünle
vfnciën zich van het Heilige Rt
zouden afscheiden, iets waartegen
Prins Willem als diens broeder Js
Nassau zeer sterk gekant waren en
men zelfs in de inleiding van het tractai
ultdrukkelUk had buitengesloten met l
woorden:
ce van Oranlen. principalen oerzaken ende
aenrichtere aller oproeren, volgende velen
van adel tot muyterie en rebellion had
aengezet; sich in eenre grouwelijcke ende
afschouwelicke conjuratie tegen den ko-
ning ende streckende tot omkeringh deser
landen had begeven en ingelaten, en zich
opentiiek gedragen zou hebben als een
van de principale, etc. etc."
Daar de graaf niet gevangen kon wor
den wegens zijn verblijf buitenslands,
werd hij door dezelfde deurwaarder op 24
Januari na het steken van de trompet te
Brussel openlijk „gedachvaert en innege-
daecht" om op een bepaalde datum te
verschijnen „op pene van eeuwige banne
ende confiscatie van goederen". Floris
verscheen niet, doch zond éen. protest in
en verzocht zich door gevolmachtigden
ter terechtzitting te mogen doen vertegen
woordigen en om hem niet onverhoord te
veroordelen. Deze bede werd ondersteund
door de bisschoppen van Keulen, Munster
en Luik, Jan van Nassau, Rennenberg,
Barlaymont en anderen. Alles was echter
vergeefs Op 28 Mei werd het vonnis ge
veld.
Kort daarop i
kocht c.q. gerooi
zijn archieven
zUn onroerende
aangesteld en zij
grond toe afgebr»
met zout bestre
marmeren zuil c
schrift:
„Als Philips de II. CattolUckste Co
tt inek van Spangien etc. regneerde in
in deSe syne erfnederlanden ende in
syne plaetse regneerde Ferdinando Al
varez de Toledo. Hertoch van Alva
etc. is gheordineert, dat het huys eer-
tyts van Florents van Pallandt, grave
van Culemborgh, te gronde afghebro-
ken zy, ter vervloeck ter memorlen
van de hernomen conspiratien, die
daer in Ghesciet is teghen de co-
nincklyke majesteyt ende tegen de-
selve landen. Anno BDLXVIII. Ac
tum den XXVIII. May”.
In Duitsland zwerft de vogelvrij ver
klaarde rond van hof tot hof om bij de
heersers aldaar belangstelling te wekken
voor de Nederlandse zaak. Niet alleen
Oranje is het, die zijn bezittingen ver
koopt tot steun in de strijd tegen Spanje.
Ook Floris verpandt zijn hem in Duits
land overgebleven goederen en verkoopt
zijn tafelzilver en juwelen om aan geld te
komen tot hulp der duizenden vluchtelin
gen en ter betaling van soldaten om daad-
werkelijk de strijd te kunnen voeren tegen
de vreemde machthebbers. Hem komt de
eer toe de eerste te zijn geweest, die de
vUandelijkheden heeft geopend tegen Alva
door de inneming van het kasteel Wittem
in Zuid Limburg gelegen, niet ver van
Valkenburg. Voortdurend staat hij in
diplomatiek verkeer met de hoven van
Engeland en Frankrijk. Vooral vaii het
eerstgenoemde land verwacht hij hulp,
terwijl de Prins meer Frans georiën
teerd is.
gaarne geziene gast op de luisber-
feesten komt hij in aanraking met
i groten in den lande, verkeert met
’erden en kunstenaars van naam en
lefent zich in het krijgswezen dier dagen.
M spoedig zien wij hem te velde bij de
legers van Philibert Emanuel van Savoye
in de inmiddels uitgebroken krijg tegen
de Fransen en weet hij zich te onderschei
den bij het beleg van St. Quentin. Nog im
mer de Roomse leer toegedaan, vaardigt
hij in zijn Culemborgse land strenge
plakkaten uit tegen de Lutheranen en
Wederdopers. Hij doet zelfs in 1562 Cor
nells Aerts de Man levend verbranden en
in het volgend jaar, hoewel reeds deel
uitmakende van de groep ontevreden Ede
len, gelast hij Godefridus van Mlerlo, pro
vinciaal der Orde der Predikheren te
Utrecht, het woord Gods te Culemborg
te verkondigen en „oic eenighe verdwael-
de persoonen goede geestllcke vermanighe
te doen!"
Kort daarop echter volgens sommigen
onder invloed van zijn eerste gemalin
Elisabeth van ManderscheidBlanker-
heim ter Sleiden, die Luthers was, vol
gens anderen „wegens het wangedrag der
geestelijken van Culemborg" schijnt *hij
tot het Protestantisme te zijn overgegaan
en liet het „zuivere Evangelie" in zijn
Staten prediken, terwijl hij voortvluch
tige belijders en leraren onder zijn be
scherming nam, en dat in een tijd, dat
zijn boezemvriend Prins Willem nog aan
Rome verbonden was.
Al dra ook ontmoeten wij hem met
Oranje, Egmond, Hoorne, Berg, Lalaing,
Brederode en anderen op de Rijksdag te
Frankfort om ’s lands belangen te beplei
ten bij de overige Duitse vorsten tegen
de heerszucht van kardinaal Granvelle, de
inquisitie en de onderdrukking der gods
dienstvrijheid. In het volgende tijdvak
’’’ijft hij veelal op z^n bezittingen of
om een leger te verzamelen voor
jenheer, de Bisschop van Munster.
esteHjl
Ook
hij ei
•te de
hem bij dipl
•n Floris pas
tand
^uitse
•rt ook
Willem i
iend en rt