CULEMBORG, stamland van ons vorstenhuis T weeW Paul va KI o e .S, <- <56 w. Cü bonket I I ELISABETH Koperen Huwelijksfeest I I AMALIE CATHARINA -1 I I I EERSTE BLAD - PAGINA 4. DINSDAG 5 JULI 1948. DE BI ipen van r ioi van Pallandt Graaf v Naasat 1428-1M4 V001 x im iritanau ihr-iw x HM LOOST. Wene. JL Naar aanleiding van het koperen huwelijksfeest van H.M. Koningin Juliana en Prins Bernhard op 7 Juli a.s. publiceren wij deze stamboom, welke aantoont hoe ons Vorstenhuis van Nederlandse stam is. Laaid’ feller nog de vrijheidsstrijd in 't oude, lage land, toen voerd’ Oranje 't juist beleid en in de vrede, lang verbeid, werd hechter nog de band, maar Holland en Oranje’s kracht, zij maakten ons weer vrij. van igen FRIEDRICH Htg.T, Sakaen-Hildburghauaen 1743-1834 mangrot Ml •OPBIK ALBIRTINI Gravin Erbacb im-nu om Holland onder vreemde macht en onder dwing’landij te voeren in de duiefre nacht; de band, die Holland immer bond en, in de strijd gestaald, steeds weer de kwade trouw weer stond, waar deze vage weerklank vond tot *t streven had gefaald Zo Is het eeuw na eeuw gegaan, tot aan dees’ blijde stond. Nu wappert fier d’ Oranjevaan, nu treedt het vrije volk weer aan en klinkt uit aller mond: Prins Htg v. goe- llisa- i Jo van verblijl elders zijn lei CHARLOTTE Prinaaa van MeckUnburg-«troU iiet-ieil ex I van Pallandt-Culamborg ca 1566-1626 X(I) 1584 Jacob Markgraaf van Baden-Durlacb 1563—1599 nemingen gedaan: Barometer Temperatuur Max temp. temp. •rsae»ieldhetd zoals de I sonderling kranek naer Toen eeuwen her, in oude stad, het moordend schot weerklonk. Prins Willem tot den Vader bad, voor 't arme volk, dat moe en mat in 't Spaans moeras verzonk. hoven komt Floris, waar n tournooi-spelen. Willem t hem aan zijn bruilofts- ERN8T rnnCDMCH KARL Htg. v. Sakaen-Htldburghauaen 1766-1786 X(III> 1750 Ernestine August» Saksen-Welmar 1744—17M WILLEM n Konlng der Nederlanden Groot-Hertog van Luxemburg UM: Graaf v. Culemborg I I met zo- deze Unie i graaf- opnemen. Ver- voortgekomen -- lieer van weerhield toe ‘T uiteinde- .ieerde pro- loomse Rijk -1 zowel Tan van <Ut :taat de ERNST FRIEDRICH H Htg. v. Sakaen-Hlldburghauaen 1787— 1746 X TIM Caroline Gravin v. Erbach-Fürctenau 1760—17M --LOUISE ANNA Prinses v Waldeck en Pyrmont 1692 6e reg Gravin van Culemborg 1663-1714 X 1671 Georg Graaf v. Erbacb 1646—1676 Gravin v Waldeck en Pyrmont 1640-1666 X 1683 Georg Ludwig Graaf v. Erbacb 1643-1663 zon op 4 26: 01 Maan on 19 05: TTTEERKU W AARNE Hedenmorgen om 6 Rotterdam de volgende was. Rooi Uit maki wiens eens zou i Onder i de morgei zelfde jaar waarna hij wee, om zijn Intrek I de Savei, naast Egmond. Als rijke; ajle f gelee Of'"’ Al Culemborg Ie laken van de i FRI- Hertog v. Saksen- Htldburghausen Van 1714—1790: 7e *Graaf van Culemborg; 1661—17M :rs af te haar geer' gevangen G f vertoefde k hij in hoge matt verwerven, die 1 ictober 1555, toer. de Gravenstand van Rijk der Duitse Natie tijd dateert ook Floris' t Prins Willem van vriend en raads n werd Floris in Jecember van het- borg Ingehuldigd, russel terugkeerde in in het hotel op Graaf van bidden. I lamiddaga jongen gri - weder d stervenden heer ge- borgers bij publics- J bij te woonen. Dien- nt zeven ueren stierf zijn volk, de liefheb- en 2 maen- i dood sprak „GV, Eerste Vrouwe van dit land met Uwe Prins Gemaal en schone vruchten van Uw band, wV wensen thans naar oude trant, in klare, blijde taal, dat, wat het leven ons nog geeft, 't zU blijdschap of verdriet, GV met Uw Netrland lang nog leeft, in hecht verband naar 't Zilver streeft, in *s levens schoonste lied.- leunen, i rerzoeksc In het i zeg; n voo .jars en >r acht op geschiede s wordt 1 PHILIPP THEODOR 16M Rijksvorst Graaf v. Waldeck en Pyrmont Pyrmont I 1639: - - Culembora g I I I ^••■heinrÏ ALBERTTNE EL16ABETR Hertogin vaa Saksen-Hildburghausen 1713—1761 X 1738 Kart Ludwtg Hertog van Mecklenburg—Strellts 1706—1783 KARL LUDWIG Groot-Hertog vaa Mecklenburg-StreUta X(T) HM FrlsSerike Caroline Lndgvn. v. ■MMoDaraetadl geheten, was tierf vóór 1303 De prins-regent vai verzoek ontslagen i In een persconferen een kabinet te vorm blijven er echter bij, opgelost. Op dit pur De prins-regent hee voorzitter van de si Ter gelegenheid van de doop van prins Charles van Edinburgh op 15 December j.l. hebben wij de zeer opmerkelijke Gelders-Nederlandse afstamming uit de adellijke geslachten Culemborg en Bentinck getoond; thans willen wij U laten zien, dat ook Prinses Beatrix afstamt van volbloed Nederlandse voorouders uit Culemburg. In de loop van Gelderland bij tijd teitsrechten over Culeml doch zonder succes. De i delen de volle rechtsmac der eeuwen poogden de Staten ind bij tijd en wijle aouverelnt- iborg te doen gelden, graaf bleef over alle icht uitoefenen. RTUANA Koatagta der Nederlanden UM: Gravin van Culemborg x un Prins der Nederlanden Prins van Llppe-BMeterfe Pre. v. Waldeck en Pyrmont 1866-1934 X 1879 Willam m Konlng der Nederlanden Groot-Hertog van Luxemburg 1849: Groef van Culemborg WILHELMINA Koningin der Nederlanden UM Gravin van Culemborg X 1961 Hendrik -der Nederlanden Keckienburi 1676-1664 1 Aanhoudend k Weerverwachtlng, mee N.M I. In De Bilt, gel avond tot Donderdaaavo Voor de Noordelijke p algemeen veel bewolking kele lichte bultjes. Matig» tussen Noordwest en No dering van temperatuur. Voor het overige deel telende bewolking, maar weer. Zwakke tot matig» en Noord. Weinig verar ratuur. I Juli ANNA Markgravlnne van Baden-Durlach 1587-1648 X16OT Wolrath 1 v. Waldeck en Pyrmont 1888—1146 werden zijn meubels ver- »fd, zijn wapenen gebroken, in beslag genomen, over goederen een ..beheerder” rijn huis te Brussel tot de roken en op het geslechte, rooide perceel werd een opgericht met het op- FLORIS I van Pallandt 1555: Eerate Graaf van Culemborg 1689—1698 X(ï) 1864 Elisabeth van Manderscheld-Blankenhelm X(II) 1371 Philippa van Manderscheld-Blankenhelm In 1730 kochten de i Staten v/h Kwartier te Nijmegen het Graafschap voor 800 000 gld en schon ken het a* 1748 aan WUlem IV ter gele genheid van zijn In- huldiging als Stad houder ylt „hert grondige dankbaer- heid" voor het teke nen van do voor lopige vrede. f SOPM HENRIETTE Prinses v. Waldeck en Pyrmont 1663—1703 X 1888 Ernst Hertog v Saksen- Hlldburghausen 1155-1718 SRAMWAPliN van de oudste Heren van Culemborg uit het geslacht Beusiehem: goud drie rode schuinbalken en in blauw vrij kwartier de C’^eefse kar- .^.l van goud". Laatstgenoemd sym bool komt voor in het wapen van de graven van Teisterband uit het oude Hertogelijk Huis Clere, van wie de Heren van Beusiehem pretenderen af te stammen. Se Graaf van Culemborg 1614-1646 X 1639 Maria Magdalena Gravin v. Nassau-Siegen 1633-1647 'WUNMCII WOLRATH Graaf v. Waldeck en Pyrmont 1443/1654: 4e Graaf v. Culemborg 1643-1HH X 16N Juliana Elisabeth Gravin v Waldeck 1637-1767 Treinontsporing. Gister uur is op het emplacem dens een rangeerbewegl: treinstel met een truck belde hoofdsporen naar werden versperd; er d' onlijke ongevallen vooi Het wapen van de familie Culemborg— Van der Lecke. Tn 1144 stichtte <le toenmalig^ eigenaar van het Culemborgse A land Roelof van Beusiehem*de aan de Lek gelegen stad. Dertig jaar later kwam hij te overlijden en werd opgevolgd door zijn zoon Huybert. die In 1205 stierf. Door diens huwelijk met Johanna van Zuylen, dochter van Heer Zweder, kwam het „zuilen"-wapen in de familie, dat tot op heden het blasoen van de stad Culemborg is gebleven. Vervolgens regeerden over dit gebied Jan van Beusiehem (gestorven in 1240) en Huybert II, die in 1272 of *76 overleed, respect, zoon en kleinzoon van de eerste Huybert. De vijfde Heer, mede Huybert van utrecht en sti ir zijn vrouw dementia als een acte voorkomt. Hun zoon zetleden in 1322 was gehuwd rfdochter van Ge- trdoor diens bezit- luslchem kwa- ’“j door Huybert rijke erfdochter o.a de Heerlijk- in het heette 5 enige Haar Sijn dlenvolgende by de Gedepu teerden van voorsz. Provinciën vol- comellck by den haeren respective hier toe geauthoriseert, gearresteert ende gesloeten die polncten hiej nae volgende, sonder in allen gevalle hem by desen te willen onttrecken van oft uyt den heyllghe Roomsche Rijcque”. Sedert 1578 wordt Floris niet meer be schreven in de Ridderschap van Holland, v FLORIS n van Pallandt 18M: 2« Graaf v Culemborg 1877- 18M X 1681 Catharina Gravin van Bargb 1878— 1646 I I I I I I I I HR1.ENB PrfnsM v. Naaaau 1881—16M X 1813 Georg VDctor Vorst v. wakJeck^en Pyrmoat Het Graafschap Culemborg la eerot In 1TB5 deel gaan uitmaken van de provincie Gelderland. Daarvoor waa het onafhankelijk gebied. De Graaf, die slechts door een teen band aan het Hertogdom Gelre verbonden was, oefende alle rechten der landsvorate- lijke hoogheid uit JPILMVOORSTELLING woonlijk enige sen zich te beperken tot het Haag, in de deftige rei publiek Vrijdagavond b( de film „Het geval-Go sensationele tonelen be buiten het witte doek stonken. De titel van de film 1> eigenlijk Het Ijzeren G befaamde stuk Europese ijzer, maar het schijnt v verdrimmeld teer punt in de Haagse bioscopei met ammoniak, met cart dere liefelijke vloeistol gewerkt, en de bij d straties gebruikelijke stinkbommen hebben 1 „finishing touch" gebral Daarmee zitten we dui De kruitdamp om Van is nog niet opgetrokken ken om Het Ijzeren Gor op. H 1 zou Kijker niet degenen, die heftig teg, van de Van Dongen-tei ben geprotesteerd, men; thans verwante zielen tegen het bezichtigen waarmee zij het oneens zij dan kracht bijzetten zo al niet steekhouden. stankhoudend zijn. KUker heeft met’geno» overheid voor deze pogi n.et is gezwicht. Het is belang, dat de politie het terrein blijft, want a door verstoring van de te drijven zou gelukken gen niet te overzien. Dt groepen door de fabricag maken, welke films of «en ze maar even kon den. omdat de overheid openbare orde vreesde. Wij leven nog altijd ii zo men wil een tamelijl is van belang, dat de m uitmaken, welke films welke schilderijen zij gt welke boeken zij kunne vrijheden wordt tegen» getornd, en telkens var is weinig eenheid in dat partij, die de grootste 1 paar schilderijen van e worden verwijderd, ve zacht chemisch oorlog' toning van een film, di bondgenoot uit de o( wordt geacht. Ook al k genootschappelijke gev weinig meer over. En omgekeerd zullen Vreden kijkers naar dijn" ontevreden kijk'è Dongense dames zijn g mes zich niet in de gel collecties verhulden, on dijnen te zwijgen. Wie Van Dongen niet Rotterdams Boymans w ren Gordijn niet wil zie entreegelden voor de theaters. Bovendien is deze fll barrière der keurings seerd. dus zowel de ex het recht om haar ont tonen, afgezien natuurli voorbehoud Inzake de zoekers om haar te zien, kunnen amuseren, zondt redtokoren en op IeIIJ Voor de rest gaat het v»e?,als bi^ Van Dongei bij Het Ijzeren Gordijn Kom je er zo gemakk» van dat Ijzeren Gordi, GEORG FRIEDRICH Graaf, sedert v Waldeck en I 1664 5e Graaf v. 1630—1M3 X 1648 Elisabeth Charlotte Gravin v Nassau-Slagao Laatste levensjaren Tegenslagen in zijn gezinsleven bleven hem in het laatste deel van zijn leven niet bespaard Na de dood van zijn eerste voorbeeldige vrouw was hij hertrouwd met haar nicht Philippa Sidonia van Man- derscheid-Blankenhelm uit het huis Ge rolstein. Deze bracht de goede naam van het Geslacht van haar echtgenoot in op spraak door haar wangedrag. Allerlei I autoriteiten bemoeiden zich er mede zeer ten ongerieve van de Graaf. Tenslotte kwam er een overeenkomst tussen de echtgenoten tot stand, waarbij Floris wel iswaar een hereniging van de hand wees, doch zich verplichtte aan zijn vrouw ge regeld een bepaald bedrag te zullen Uit keren. Haar gedrag wijzigde zlbh echter niet en zij betoonde zich vijandiger tegen over hem. zeide hij eens, dan tegen de Spanjaarden. Zij maakte grote schulden en schijnt zelfs enige zijner „ontrouwe en rebellige papistische onderdanen” te heb ben ondersteund bij pogingen het bewind van Floris met behulp van de vijand om ver te werpen! Meermalen betuigde Pallandt, dat hij „onder soo grote rampen boswijkende was”, „de last werd te zwaar, de krach ten minder” In 1501 schreef hij aan één zijner zusters, dat hij door die „aide aencomende daghen ende huyscruys zich voor en naer in groote swacheydt be- vondt, en het raedsaem oordeelde van zijne zaken te disponeren". Tevergeefs poogde hij door het gebruik van baden herstel van gezondheid te krijgen. Ook ,.de Veluwe en hare luste” schonk hem geen nieuwe kracht. Een bezoek aan zijn zuster Elisabeth in Duitsland, het gezel schap van zijn zoon, niets „beurde hem op". „Ziele en ligchaamssmarten sloopten langzamerhand zijne tente”, schreef hij. Eindelijk werd hij bedlegerig. „In 1598”, zo luidt een oud verhaal, „werd de goede graaf wegens alle de moeijelijkheden, die hem ontmoet waren en nog niet ophielden, afgemat, ziek en van dag tot dag zwakker; dieswegens maekte hij omtrent zijne hul- selijcke zaeken bestel. Plegtlge gebeden werden in de kerk gedaen. Den 25 Sep tember werden des namiddags alle win kels. op hoog bevel, gesloten en alle hand werken nagelaeten. om God almagtlg voor den kranken greet te bidden. Den 29 September werd er des namiddags ten vier ueren. op bevel van den jongen graef, i in de kerke, In 't openbaar, weder een avondgebed voor den stervend» daen, en waren alle tie, verzogt hetzelve bij «w zelven avond omtrent - de goede vader van zijn vc..., ber der vryheit, oud 61 jaeren den. Een half uur voor zijn hy nog deeze woorden: Dat hij van alle zijne moeyte en arbeid geen ander vergenoegen had gehad, dan dat de goede en gemeene zaak trium- pheerde, en dat hy nu verzekert was van niet te zullen sterven in hands van de Spaensche”. Dit waren de laatste woorden van Flo ris van Pallandt, Eerste Graaf van Cu lemborg, Ridder, een van Neerlanda gr«jotste vrijheidshelden, wiens liefde voor het Oranje Huis slechts door die voor het vaderland werd overtroffen. „Wat hij had, was tot dyenst van 't lieff vaderlant” zeide hij steeds en zijn zinspreuk was LIBERT AS VITA CARIOR”. In zijn jeugd had de Paus geen trouwer onder daan, in zijn ouderdom noemde hij hem de antichrist. Dag en nacht in de weer voor de stof felijke en geestelijke belangen zijner on derdanen, bleef hij een getrouw aanhanger van de Reformatie. Grote prijs stelde hij op de omgang en vriendschap met de ge leerdste en achtbaarste mannen van zijn tijd en bij voortduring stond hij met hen in correspondentie, waar zij ook in Europa mochten wonen of verblijven. Maar, hoe groot zijn verdiensten ook geweest mo gen zfln voor de Hervorming en de Gods dienstige vrijheidsgedadchte in de Lage Landen, wel nimmer zal FlorU vermoed hebben, dat hij een voorvader zou worden van vrijwel alle Europese Vorstenhuizen. Bijgaande tabel bewijst de afstamming van Prinses Beatrix uit FlorU van Cu lemborg en toont mede aan, op welke wijze dit Graafschap tot de Domeinen van het Huls Oranje-Naisau Is gaan behoren. CATHARINE CHARLOTTE Prs. v. Saksen-Hlldburgbausaa 1787-1647 X 1905 Paul Heinrich Prins v. wortemberg 1796^1886 PAULINE FRIRDBRIKB Prinua v WOrtembars 1816—18M X UM wilhelm Georg Hertog v. Nassau 1793-18M kroniek het uitdrukt als „een exempel van superstitie, de slel". Floris van Pallandt Verwonderlijk' is het niet, dat Floris door zijn opvoeding een hartstochtelijke liefde koesterde voor de Roomse Kerk en daarom de aanhangers van de nieuwe leer haatte. Zo moest de man, die een maal goed en bloed voor onze burgerlijke en godsdienstige vrijheden zou opofferen en die als een der ijverigste belijders van het Protestantisme tjoor de bloedraad veroordeeld in ballingschap zou rond zwerven, opgroeien als een trouwe zoon der kerk van Rome. Gelukkig kreeg Floris slechts luttele jaren op het eenzame Culemborgse slot zijn opvoeding, ter voltooiing er van ging hij naar Brussel, naar het Hof van Maria, de Landvoogdes der Nederlanden. Onder het oog van deze verlichte, schrandere en hoogstaande vrouw en in de omgang met de bloem van de Nederlandse Adel begon hij de kluisters af te werpen, waarin zijn tante en haar geestelijke drijvers hem hadden gevangen Ook aan het Keizer lijke Hof vertoefde hij enige tijd en daar wist hij in hoge mate de gunst van Karei V te verwerven, die hem bij diploma van 21 October 1555, toen Floris pas 18 jaar i, in de Gravenstand van het Heilige >mse Rük der Duitse Natie verhiefl deze tijd dateert ook Floris' kennis- :ing met Prins Willem van Oranje, trouwste vriend en raadsman hij worden, groot eerbetoon •n van de 19e De te Culembo •■eer naar Brv te nemer, it dat van de van Culemborg en zette door zijn huwe lijk met een dochter uit het huis Egmond het geslacht voort. Zijn oudste zoon volgens de goed vaderlandse gewoonte Huybert genaamd naar diens grootvader van vaderszijde was de tiende Heer. Doch ook hij stierf in 1423 zonder nako melingen, waardoor zijn broeder Jan op volgde tot zijn dood in 1452. Een jongere broer, Zweder, bezette de Bisschopsstoel van Utrecht. Jan van Culemborg en Weerd was gehuwd met Aleid van Guster- wijk, een zuster van de Graaf van Bent- helm. Zijn zoon Gerard werd de twaalfde Heer. Deze deed in 1441 een rijk huwe lijk met Elisabeth, de enige dochter van Jan van Buren en Eleonora van Borsse- len (zuster van de bekende Frank van Borsselen!), breidde zijn landen uit in 1461 door aankoop van Lienden, Leede, Oude- waard en goederen onder Ommeren en Manen op de Veluwe, streed aan de zijde van Hertog Arnold van Gelre en Karei van Bourgondië en stierf tenslotte in 1480. Met zijn zoon Jasper, de ddHiende Heer van Culemborg (nomen est omen!) stierf in mannelijke lijn het geslacht der Beusi- chemmers uit. Doch vóór zijn dood in 1504 zou hij deze mansstam nog nieuwe luister verlenen door de hoge posities in staat en maatschappij ingenomen, zoals Lid van de Raad van Philips de Schone. Gouver neur en Drost van Leerdam. Koninklijk kamerheer, enz., door de verwerving van vele nieuwe belangrijke bezittingen, bijv. Maartensdijk, Hoogstraten, Borsselen en Zullen, de stichting van het Klooster Jeru zalem in zijn residentie en door zijn in 1469 met grote luister te Brussel gesloten huwelijk met Johanna van Bourgondië, dochter van ^nthonis de „grote bastaard" van Hertog Philips. Zijn zuster Aleida deed mede belang rijke huwelijken met de Egmonds. Het op merkelijke van deze verbintenissen ligt in het feit, dat zij aehtereenvolgens in 1464 en 1469 trouwde met vader en zoon: Fre- derik en Jasper van Egmond, waardoor zij de vrouw werd van haar stiefzoon. Bij ontstentenis van mannelijke nako melingen vielen de rijke Culemborgse deren aan JaSpers oudste dochter El beth ten deel, die ..staatsjuffer” van hanna „de Waanzinnige", Koningin Spanje was. Toen deze Elisabeth besefte, dat uit haar beide huwelijken met Johannes van Luxemburg en Anthonis van Lalaing geen kinderen geboren zouden worden, besloot zij met toestemming van haar echtgenoot, haar bezittingen in eigendom over te dra gen aan haar naaste verwanten, voor zich zelf slechts het vruchtgebruik behouden de. Zo kwamen aan Erard of Everhard, zoon van haar zuster Anna uit haar hu welijk ‘met Jan van Pajlandt, de heer- lijkljeden Culemborg, Weerd en Weerder- bjroek. Deze Erard. die als minderjarige reeds Pallandt en Wittem had verworven, werd thans de vijftiende Heer van Culem borg. Hij nam het Culemborg van der Lecke wapen over en voorzag het van een hartBchlld gedwarsbalkt van zes stuk ken van sabel en goud, zijnde het Pal- landt-wapen. HU trouwde in 1527 met Vrouwe Margaretha van Lalaing, dochter van Karel I, Heer van Montlgny en Jacqueline van Luxemburg. Uit deze echt werden vier dóchters en één zoon, Floris, geboren. Met de opvoeding dier kinderen belastte hij een jaar voor zijn dood in 1540 zUn tante Elisabeth, daar zUn eigen vrouw wegens geesteszwakte hiertoe niet in staat was. Ondanks deze ziekte over leefde zij haar echtgenoot 53 Jaren en stierf volkomen imbeciel te Maarssen in 1593 en werd bij haar man in Culemborg begraven. De kinderen werden door Eli sabeth HefderUk opgenomen en zij stelde alles in het werk om hun het gemis ener moeder te doen vergeten. Maar langza merhand viel ook zij immer meer ten offer aan do gevreesde familiekwaal en groeide de jonge Floris op in een omge ving, waarin zUn godsdienstwaanzinnige pleegmoeder sterk werd beïnvloed door de bloeddorstige Johan van Schoonhoven, hierdoor werd de lieftallige, vroHjke, door haar volk op de handen gedragen Vrij- vrouwe van Culemborg volex bitter ste vyandln" en zij eindigde haar leven. Frin« van Oranje-Nassau 1781: Graat v. culemborg WTIXXM X Konlng dar Nederlanden Groot-Hertog van Luxemburg 1813: Graaf v. Culemborg I Aan vele Duitse 1 hij deelneemt aan de Zwijger noodt disch. De gehate kardinaal Granvelle verlaat tenslotte het land en men herademde, zij het slechts voor korte duur. In alle hevig heid wordt de vervolging hervat en op St. Andriesdag 1565 kwamen 20 edelen in de grote zaal van het hof van graaf Floris bijeen om de belangen van godsdienst en vaderland te bespreken. Ook ter vergade ring in lentemaand 1566 te Breda, waard® eedgenoten het verzoekschrift opstelden, dat aan de landvoogdes zou worden aan geboden, was Culemborg tegenwoordig. Na in gehoor te zijn ontvangen, bood hij in zijn Brusselse woning de edelen, die het smeekschrift hadden aangeboden, een groot gastmaal aan en tUdens deze maal tijd zou Brederode aan de gastheer ver teld hebben, hoe hU bU het overreiken van het verzoekschrift de graaf van Barlay- mont in het Frans tot. de Hertogin had horen zeggen, dat zq niet behoefde te vrezen voor een troep geuzen, een hoop bedelaars en gering volk, niet waardig, dat er acht op geslagen werd! De geschiedenis ontwikkelt zich verder: Floris wordt beschuldigd bij de beelden storm in zijn residentie tegenwoordig te zijn geweest, hem althans goedgekeurd en niet verhinderd te hebben.... In ballingschap HU moet de wUk nemen naar Duitsland, het toevluchtsoord van zovele Nederland se verdrukten. Weldra wordt hij gevolgd door Oranje bU wie hij zich voegde om „liever met hem een vrijwillige balling schap en gevaren te delen, dan zich roe keloos aan een onzèkere toekomst, onder de roede der dwlngelandU, toe te ver trouwen”. Alva in het land! De eerste deurwaar der Francois de Knibbere krijgt order Floris van Culemborg „aen sUn persoon aen te tasten, vangen ende apprehende- ren, waer hU hem ontmoette, en hem te brengen met goede gewisse huede, in de gevanekenisse te Brussel, om voor Alva terecht te steen ende gestraft te worden, daer hij vergetende zijns plichts den prln- WTLLEM IV Prln» van Oranje-NasMU 1748: Graaf v. culemborg doch, evenals voorheen In die van Gelder land, als Baanderheer van Leede, Lienden en Oudeweerd. In hetzelfde jaar op de Landdag van 22 Januari e.v. werd hU door het kwartier Nijmegen voorgedragen voor het stadhouderschap van Gelderland. HU weigerde echter deze eervolle benoe ming en drong sterk aan op de verkiezing van Jan de Oude, Graaf van Nassau, het geen dan ook geschiedde. Evenzo onder steunde hij de candldaatstelling van de Graaf van Hohenlohe voor de post van algemeen opperbevelhebber. OnderwUl verbleef hij te Culemborg, waar veel maatregelen voor het we»r op gang brengen van het bestuur en tot leni ging van de nood der bevolkifig dienden genomen te worden. Met de grootste luis ter hield hij er hof. Talrijk waren de be zoeken van zijn uitgebreide Duitse fami liekring van bestuurders, krijgsoversten uit de Nederlanden en van gezanten van be vriende mogendheden, die uiteraard veel leven en vertier in het overigens stille Gelderse stadje brachten, waarbij de ne ringdoende bevolking ten zeerste gebaat werd Zijn vriendschap met Leicester en de bescherming, die hij aan politieke vluchtelingen uit Utrecht bood, brachten hem dikwijls in ernstige moeilijkheden met die stad en dat gewest. Bij pogingen de geschillen bij te leggen meende een zijner adviseurs, een zekere mr Jan de Keyzer, zich openlijk over hem te moeten beklagen. Dit optreden deed een volks beweging ontstaan, waarbij de jurist met de dood bedreigd werd. Hieraan kan men zien, hoe grote liefde al zUn onderdanen hem toedroegen. Erfschenker van de Bisschop in welk jaar zUn vrouw Clemei weduwe in een acte voorkomt. Hl Jan II overleden in 1322 met Margaretha, de erfdocht» rard van Maurick, waardoor tlngen aan het geslacht Beur' men. HU werd opgévolgd IV, die eveneens een rijke trouwde, waardoor hij o.a dc heden Weerd en Weerderbroek Munsterland verwierf Deze vrouw Jutta, overleed in 1352 en was de dochter van Peter van der Leek. Haar man, die haar vijf jaren eer in de dood was voorgegaan, had zijn gebied door aankoop van Schalkwijk, Everdingen, Goilberdingen, Honswijk en Zijderveid aanzienlijk uitgebreid. Zo belangrijk wa ren de Leckse erfgoederen, dat Huybert het voorvaderlijk wapen der Heren van Culemborg, zijnde drie zuilen van keel (rood) op een veld van goud, kwarte- ♦eerde met het blazoen van het geslacht Van de Lecke, dat op zilver een zwarte, rood getongde en genagelde, klimmende leeuw voerde. ZUn oudste zoon, Jan genaamd, volgde hem als achtste Heer op en verwierf be kendheid. doordat hij in Gelderland een der leiders van de partij der Heeckerens was. In 1377 kinderloos overleden zUnde, kwam zün broer Gerard aan de regering. Achttien jaren bestuurde hij stad en lande In het vaderland terug Eerst na het vertrek van Alva keert hij weer in Nederland terug. Terstond bood hij aan de Staten van Holland zijn dien sten aan om „met raet ende daet het va derland en die gemeyne saecken op syn eygen costen bytestaen”. Gaarne werd zijn aanbod aanvaard en zU vereerden hem met de waardigheid van „premier noble", terwUl hem, evenals aan de Prins van Oranje vrijdom van belastingen werd ver leend. Binnen Dordrecht kwamen de Sta ten van Holland en West-Frlesland voor de tweede maal bUeen en Graaf Floris van Culemborg was mede ter dagvaard beschreven. Inf de Merwestad werd hij op grootse wijze ontvangen en verbleef er geheel op kosten van het stadsbestuur. In 1574 vergezelt hij Prins Willem naar Zee land om de unie van dat gewest te be werken met Holland, welke overeenkomst in het volgende jaar te Dordt mede door Van Pallandt werd ondertekend. Veel heeft hij ook bijgedragen om Gelderland te bewegen toe tè treden tot de Gentse pacificatie en ook zijn bemoeienissen om de vereniging van Holland en Zeeland enerzüds met hetzelfde Gelderland tot stand te brengen, welk accoord de grond slag voor de Unie van Utrecht heeft ge legd. werden met succes bekroond. Eigenaardig is het, dat hU, die m veel ijver had medegewerkt om tot stang te brengen, zUn eigen schap niet daarin deed opnemei moedelijk is deze houding voortg uit vrees welke ook de H< Bronkhorst en Batenburg te treden dat dit verbond er lijk toe zou lelden, dat de geünle vfnciën zich van het Heilige Rt zouden afscheiden, iets waartegen Prins Willem als diens broeder Js Nassau zeer sterk gekant waren en men zelfs in de inleiding van het tractai ultdrukkelUk had buitengesloten met l woorden: ce van Oranlen. principalen oerzaken ende aenrichtere aller oproeren, volgende velen van adel tot muyterie en rebellion had aengezet; sich in eenre grouwelijcke ende afschouwelicke conjuratie tegen den ko- ning ende streckende tot omkeringh deser landen had begeven en ingelaten, en zich opentiiek gedragen zou hebben als een van de principale, etc. etc." Daar de graaf niet gevangen kon wor den wegens zijn verblijf buitenslands, werd hij door dezelfde deurwaarder op 24 Januari na het steken van de trompet te Brussel openlijk „gedachvaert en innege- daecht" om op een bepaalde datum te verschijnen „op pene van eeuwige banne ende confiscatie van goederen". Floris verscheen niet, doch zond éen. protest in en verzocht zich door gevolmachtigden ter terechtzitting te mogen doen vertegen woordigen en om hem niet onverhoord te veroordelen. Deze bede werd ondersteund door de bisschoppen van Keulen, Munster en Luik, Jan van Nassau, Rennenberg, Barlaymont en anderen. Alles was echter vergeefs Op 28 Mei werd het vonnis ge veld. Kort daarop i kocht c.q. gerooi zijn archieven zUn onroerende aangesteld en zij grond toe afgebr» met zout bestre marmeren zuil c schrift: „Als Philips de II. CattolUckste Co tt inek van Spangien etc. regneerde in in deSe syne erfnederlanden ende in syne plaetse regneerde Ferdinando Al varez de Toledo. Hertoch van Alva etc. is gheordineert, dat het huys eer- tyts van Florents van Pallandt, grave van Culemborgh, te gronde afghebro- ken zy, ter vervloeck ter memorlen van de hernomen conspiratien, die daer in Ghesciet is teghen de co- nincklyke majesteyt ende tegen de- selve landen. Anno BDLXVIII. Ac tum den XXVIII. May”. In Duitsland zwerft de vogelvrij ver klaarde rond van hof tot hof om bij de heersers aldaar belangstelling te wekken voor de Nederlandse zaak. Niet alleen Oranje is het, die zijn bezittingen ver koopt tot steun in de strijd tegen Spanje. Ook Floris verpandt zijn hem in Duits land overgebleven goederen en verkoopt zijn tafelzilver en juwelen om aan geld te komen tot hulp der duizenden vluchtelin gen en ter betaling van soldaten om daad- werkelijk de strijd te kunnen voeren tegen de vreemde machthebbers. Hem komt de eer toe de eerste te zijn geweest, die de vUandelijkheden heeft geopend tegen Alva door de inneming van het kasteel Wittem in Zuid Limburg gelegen, niet ver van Valkenburg. Voortdurend staat hij in diplomatiek verkeer met de hoven van Engeland en Frankrijk. Vooral vaii het eerstgenoemde land verwacht hij hulp, terwijl de Prins meer Frans georiën teerd is. gaarne geziene gast op de luisber- feesten komt hij in aanraking met i groten in den lande, verkeert met ’erden en kunstenaars van naam en lefent zich in het krijgswezen dier dagen. M spoedig zien wij hem te velde bij de legers van Philibert Emanuel van Savoye in de inmiddels uitgebroken krijg tegen de Fransen en weet hij zich te onderschei den bij het beleg van St. Quentin. Nog im mer de Roomse leer toegedaan, vaardigt hij in zijn Culemborgse land strenge plakkaten uit tegen de Lutheranen en Wederdopers. Hij doet zelfs in 1562 Cor nells Aerts de Man levend verbranden en in het volgend jaar, hoewel reeds deel uitmakende van de groep ontevreden Ede len, gelast hij Godefridus van Mlerlo, pro vinciaal der Orde der Predikheren te Utrecht, het woord Gods te Culemborg te verkondigen en „oic eenighe verdwael- de persoonen goede geestllcke vermanighe te doen!" Kort daarop echter volgens sommigen onder invloed van zijn eerste gemalin Elisabeth van ManderscheidBlanker- heim ter Sleiden, die Luthers was, vol gens anderen „wegens het wangedrag der geestelijken van Culemborg" schijnt *hij tot het Protestantisme te zijn overgegaan en liet het „zuivere Evangelie" in zijn Staten prediken, terwijl hij voortvluch tige belijders en leraren onder zijn be scherming nam, en dat in een tijd, dat zijn boezemvriend Prins Willem nog aan Rome verbonden was. Al dra ook ontmoeten wij hem met Oranje, Egmond, Hoorne, Berg, Lalaing, Brederode en anderen op de Rijksdag te Frankfort om ’s lands belangen te beplei ten bij de overige Duitse vorsten tegen de heerszucht van kardinaal Granvelle, de inquisitie en de onderdrukking der gods dienstvrijheid. In het volgende tijdvak ’’’ijft hij veelal op z^n bezittingen of om een leger te verzamelen voor jenheer, de Bisschop van Munster. esteHjl Ook hij ei •te de hem bij dipl •n Floris pas tand ^uitse •rt ook Willem i iend en rt

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1949 | | pagina 3