CULEMBORG, stamland van ons vorstenhuis WOI I •OPNUE ALBKRTINK I I Paul va o KI r~ i I i Koperen Huwelijksfeest !S?: I AMALSB CATBABDfA I I I I I I i ANNA Markgravlnne '"van Baden-Durlach INf-lSM X1S07 Wolrath t Woe EERSTE BLAD - PAGINA 4. Bureau DE Bi wee trek x iih' gaksen-l Gravin Maekteb^tratlta x ito» LOOST. Vrij- AUWrrtMiLuBAUTII Naar aanleiding van het koperen huwelijksfeest van H.M. Koningin Juliana en Prins Bernhard op 7 Juli a.a. publiceren wij dete stamboom, welke aantoont hoe ons Vorstenhuis van Nederlandse stam is. maar Holland en Oranje1» kracht, rV maakten on» weer vrij. Laaid’ feller nog de vrijheidsstrijd in 't oude, lage land, toen voerd’ Oranje 't juist belaid en in de vrede, lang verbeid, werd hechter nog de band, Toen eeuwen her, in oude stad, het moordend schot weerklonk, Prins Willem tot den Vader bad, voor 't arme volk, dat moe en mat in ‘t Spaans moeras verzonk. Zo is het eeuw na eeuw gegaan, tot aan dees' blijde stond. Nu wappert fier d* Oranjeóaan, nu treedt het vrije volk weer aan en klinkt uit aller mond: horen zeggen, dat zij vrezen voor c~ -- PEP ASPERA AD ASTPA dat er De r rtoRM n van Pallandt Culroborg ithartea j Bergh 1511- IWI I I I I I en op 1 perceel icht was om de Egmot Als rijke Kootng der Nederlanden Groot-Hertog van Luxemburg IM»: Graaf v. ^Hemberg WILLKM I Konlng der Nederlanden Groot-Hertog van Luxemburg IMS: Graaf v. gutanborg I VLOK» I van Pallandt IIM: Eerste Graaf van Culemborg 15M Elisabeth vete Manderscheid-Blankenhelm X(TT) 1571 Philippe van Manderscheld-Blankenhetm ICT 4-”-'—-® UCB I r_isen- irghausen me; van zoals de 1 sonderling kranek naer CAT1 Pr*. v. X Prins V. WtMMMM „Gü. Eerste Vrouwe van dit land met Uwe Prins Oemaal en schone vruchten van Uw band, wV wensen thans naar oude trant, in klare, blijde taal, dat, toat het leven ons nog geeft, t jüJ bodschap of verdriet. Gij ft Uw Neerland lang nog leeft, l^reht verband naar t Zilver tn levens e@ioonfte Bad.' Prinses en IBM: ie Graaf v isn-iE X INI Cat Gravin van Jan f Leer op en verwie hij in Gelderlar partij der Heecl ‘lóós overleden i erard aan de regering, aurde bij stad en lande Gravin v Waldeck en Pyrmont tMO-lIN X l«n Georg Ludwig Graaf v. WhaU Gravin Erbech ms»-na EBNST VBIEDBICR Ï1 Htg. v. Saksen-Httdburghauaea mr-iN» X 17» Caroline Gravin v. Erbech-rUrstenau ITOO-ITH EXNOT mntDBICH RA RL Htg. v. ■akaen-Ntldburghauaen im-uw X(nn ma RrnNttoe^Awueta H,<n T’iw^-rSr PRIRDRICN Htg. v, Saksen-Hlldburghauaen twa-UN test In itigden ti vertegen- rerhoord te lersteund Munster lennenberg, was echter vonnis ge- Het Graafschip Culemborg la eerst te lilJ deel gaan uitmaken van de provincie Gelderland. Daarvoor was het onafhsakaHjk gebied. De Graaf, die slechts door een leen- band aan het Hertogdom Gelre verbonden was, oefende alle rechten der landsvorst»* lijke hoogheid ulL X IP» Kart Löd Hertog vod Meckltmburg—B treil ts KAM^LTOWIG xm mi rriedertk» Carottn» Lndgvn. v. Heaoon’Oarawtota UW.UW bezette ht. Jan van i gehuwd m< luster van l_ zoon Gerard v i deed in 1441 lisabeth, de izeiCen Elt r>-de bek. „reldde zijn 1 >p van Llend* Jiren onG. De prins-regent vai verzoek ontslagen In een persconferen een kabinet te vorm blijven er echter bij. opgelost Op dit pui De prins-regent hef voorzitter van de s» ex I ELISABETH van Pallandt-Culemborg ca IMS-1S2S X(ï) UM Jacob 4 Markgraaf van Baden-Durlach 155J-1M0 In de loop der eeuwen poogden de Stater^ vxn Gelderland bij tijd en wijle aoavarelnt- teifsrechten over Culemborg te doen galden, doch zonder succes. De graaf bleef over alle delen de volle rechtsmacht uitoefenen. Zon op 4.7J; o Maan on i» 00: TïTEERKl W AARNE Bedenmorgen om t Rotterdam de volgende nemingen gedaan: K,’*'" ;i Temperatuur 1 Max temp. Mln temp. Weersgesteldheid Graaf van Culemborg int—iw X IS» Maria Magdalena Gravin v. Nassau gisgec m»-tsa „ICI^ WOUtATN Graaf v. Waldeck en Pyrmont IMS/1SM: «e Graaf v. Culemborg ■ï-r Juliana Elisabeth Gravin v WaMeck 1SJ7-1W» —«■LOUISE ANNA Prinses v. Waldeck en Pyrmont IS»: Se reg. Gravin van Culemborg iss»-in« X 1ST1 Georg Graaf v. Erbach 1M»-IVN PAULINE FBintttU Prinses v. Wtetemberg in»-wss X U» WUbMm Geprg NELENH ^PrtaoM v. Naoaaa IMf IMS X MSB Goorg Vttlor Vans v. Waldeck en PyiMlsl Tfci gelegenheid van de doop van prins Charles van Edinburgh op‘15 December j.l. hebben wij de zeer opmerkelijke Gelders-Nederlandse afstamming uit de adellijke geslachten Culemborg en Bentinck getoond; thans willen wij U laten zi^n, dat ook Prinses Beatrix afstamt van volbloed Nederlandse voorouders uit Culembt.rg. GEORG FRIEDEICB Graaf, Sw^w. v. Waldeck c~ - IBM: Be Graaf im-iesï IBM Elisabeth Charlotte ravin v NasMu*Blageo ICS-tBH PHILIPP THEODOR sedert IBM Rijksvorst Graaf v. Waldeck en Pyrmont en Pyrmont I ie»; - - - f v. Culembore I STAMWAPEN van de oudste Hsren van Culemborg uit het geslacht Beusichem: Jn goud drie rode schuinbalken en in een blauw vrjj kwartier de C’eefte kar bonkel van goud". Laatstgenoemd sym bool komt poor in het wapen van de graven van «Teisterband uit het oude HerlogeWk Hul* Clete, van wie de Heren van Beusichem pretenderen af te stammen. stad. jevolgd lijk met het blasoen van is regeerden over dit 1240) en Huybert II, en kleinzoon van de mede Huybert geheten, was in Utrecht en stierf vóór 1303 Het wapen van de familie Culemborg— Van det^ecke. Duitse hoven komt Florls, waar toumooi-spclen. Willem hem aan zijn bruiloft*- In 17» kochten do Staten v/h Kwartier “Imegen het -tep voor WO ooo gld en schon ken het ea 17» aan Willem iv ter gele genheid huldiging ale Stad houder- uit »bert- grondlge dankbaar heid” voor bot teke nen van- da voor lopige vrede. Graaf v. Waldeck en Pyrmont 18U-1UB SOPHIE HENRIETTE v. Waldeck Pyrmont 1BB»-1TOS X 1580 Ernst Hertog v. Saksen- HUdburghausen loss-ins ERNL_ FRIEDRICH Hertog v. Saki Hlidbur^r:.. Van 1714—-I7M: 7e «Graaf vöó Culemtr IBM—11 Bij ontstentenis van mannell mellngen vielen de rijke Culemt deren aan Jakpera oudste doel beth ten deel, die „staatsjuffei - hanna „de Waanzinnige”, Koningin van Spanje was. Toen deze Elisabeth besefte, dat uit haar beide huwelijken met Johannes van Luxemburg en Anthonls van Lalalng geen kinderen geboren zouden worden, besloot zij met toestemming van haar echtgenoot, haar bezittingen In eigendom over te dra gen aan haar naaste verwanten, voor zich zelf slechts het vruchtgebruik behouden de. Zo kwamen aan Erard of Everhayd, zoon van haar zuster Anna uit haar hu welijk met Jan van Pallandt, de heer lijkheden Culemborg, Weerd en Weerder- Broek. Deze Erard, die als minderjarige reed* Pallandt en Wlttem had verworven, werd than* de vijftiende Heer van Culena- borg. Hij nam het Culemborg van der Lccke wapen .over en voorzag het van een hartachUd gadwarsbalkt van zes stuk ken Van sabel en *oud, zijnde het Pal- landt-wapen. Hij trouwde in 1527 met Vrouwe Margaretha van Lalalng, dochter van Karel I, Hear van Montigny en Jacqueline van Luxemburg. Uit deze echt werden vier dóchter* en één zoon, Florls, geboren. Met de opvoeding dier kinderen belastte hij een jaar voor zijn dood In 1540 rijn tante Elisabeth, daar zijn eigen vrouw wegen* geesteszwakte hiertoe niet in staat wa*. Ondanks deze ziekte over leefde zij haar echtgenoot 53 jaren en stierf volkomen imbeciel te Maarssen in 1593 en werd bij haar man In Culemborg begraven. De kinderen werden door Elln sa be th liefderijk opgenomen en zij stelde •Hes in het werk om hun het gemis ener moeder te doen vergeten. Maar langza merhand viel ook zij Immer meer ten offer aan de gevreesde familiekwaal en groeide de jonge Flori* op in een omge ving, waarin zijn godsdienstwaanzinnige pleegmoeder «terk werd beïnvloed door de bloeddorstige Johan van Schoonhoven, Hierdoor werd de lieftallige, vrolijke, door haar volk op de handen gedragen Vrij vrouw» van Culemborg volex bitter ste vybndln” en zij eindigde haar leven, Treinontsporing. Gistel uur is op het emplacem dens een rnngeerbewegi treinstel met een truc! belde hoofdsporen naar le werden versperd; er d aoonlljke ongevallen voo In het vaderland terug Eerst ha het vertrek Van Alva keert hll weer in NedêrlUnd terug. Terstond bood hij aan de Staten van Holland zijn dien sten aan om „met rtiet ende daet het va derland en die gemeyne saecken op syn eygen costen bytestaen”, Gaarne werd zijn aanbod aanvaard eir zij vereerden hem met de waardigheid van „premier noble”, terwijl hem, evenals aan de Prins van Oranje vrijdom van belastingen werd ver leend. Binnen Dordrecht kwamen de Sta ten van Holland en West-Frlesland voor de tweede maal bijeen en Graaf Flqris van Culemborg was mede ter dagvaard beschreven. Inf de Merwestad werd hij op grootse wijze ontvaqgen en verbleef er geheel op kosten van het stadsbestuur. In 1574 vergezelt hij Prins Willem naar Zee land om de unie van d*t gewest te be werken met Holland, welke overeenkomst In het volgende jaar te Dordt mede door Van Pallandt werd ondertekend. Vesl heeft hij ook bijgedragen om Gelderland te.bewegen toe tfi treden tot de Gantsa pacificatie en ook zijn bemoeienissen om de vereniging van Holland en Zeeland enerzijds met hetzelfde Gelderland tot stand te brengen, welk accoord de grond slag voor de Unie vap Utrecht heeft ge legd. «werden rriet sucqqs bekroond. Eirfmasrdig 1* het, dat hij, die met veel bveb had Imedegewerkt om deze Unje tot stang te breng;<*n, zijn telgen graaf schap niet daarin deed opnemen. Ver moedelijk is deze houding, voortgekomen ‘uit vree* welke ook’ de Heer va» Bronkhorst en Batenburg' weerhield toe te treden dat dit verbond er uiteinde lijk toe zou lelden, dat de gelinieerde pro vinciën zich van het Heilige Roomse Rijk zouden afscheiden, iet* waartegen zowel Prins Willem als diens broeder Jan van Nassau zeer sterk gekant waren en <l*t i zelfs In de inleiding van het tractaat „..Jrukkelijk had buitengesloten met de woorden: „....Sijn dlenvolgende by de Gedepu teerden van voorsz. Provinciën vol- cómeilck by den bieren respective hier toe geauthorlseert, gearretteert ende gesloeten die potocten hier n*e volgende, sonder in allen gevalle hem by desen te willen onttrecken van oft Up den heylighe Roomache Rljcque”. Sedert 1578'wordt Florls niet meer be schreven in de Ridderschap van Herlaad, Aanhoudend k Weerverwachting, mei N M.r In Dé Bilt, gel 'ond tot DonderdaRavo Voor de Noordelijke I algemeen veel bewolking kele lichte bultjes. Matig tussen Noordwest en N< derlng van temperatuur. Voor het overige deel setende bewolking, maai weer. Zwakke tot matig en Noord. Weinig verai ratuur. 7 Juli FILMVOORSTELLING woonlljk enige sen zich te beperken tot het Haag, in de deftige rei publiek Vrijdagavond bi de film „Het geval-Go sensationele tonelen b( buiten het witte doek stonken. De titel yan de film 1 eigenlijk Het Ijzeren C befaamde stuk Europese ijter. maar het schijnt v verdrlmmeld teer punt in de Haagse bloscopei met ammoniak, met carl dere liefélljke vloelstol gewerkt, en de bij d straties gebruikelijke stinkbommen hebben 1 „finishing touch” gebrai Daarmee ritten we du De kruitdamp om Van is nog niet opgetrokken ken om Het IJzeren Gor op. H zou Kijker niet degenen, die heftig teg van de Van Dongen-te ben geprotesteerd, men thans verwante zielen, tegen het bezichtigen waarmee zij het oneen* zij dan kracht bijzetten zo al niet steekbouten atankhoudend zijn. Kijker heeft met genot overheid voor deze pog niet Is gezwicht. Het 1« belang, dat de politic het terrein blijft, want e door verstoring van de te drijven zou gelukken gen niet te overzien. Di groepen door de fabricag maken, welke films of ken o:e maar even kon den. omdat de overheid openbare orde vreesde. Wij loven nog altijd li zo men wil een tamelljl is van belang, dat de m uitmaken, welke films welke schilderijen zij gt welke boeken zij kunne vrijheden wordt tegen' getornd, en telkens vai is weinig ertiheid in d»i partij, die de grootste 1 paar schilderijen van wordei verwljdertl. v« zacht chemisch oorlog tqjrlng van een film, dl bondgenoot uit de o wordt geacht. Ook al 1 genootschappelijke gen weinig meer over. En omgekeerd zullen vreden kijkers naar dijn” ontevreden kijk» Dongenee dames zijn g mes zich niet in de ge’ collecties verhulden, or dijnen te zwijgen. Wie Van Dongen niet Rotterdams Boymans v Ten Gordijn niet wil zl< entreegelden voor de theaters. Bovendien is deze fl! barrière der keuringf sterd. dus zowel de ei het recht om haar onl tonen, afgezlen natuurll voorbehoud inzake de zoekers om haar te zien, kunnen amuseren. zond< spreekkoren en op lellj kleding. Voor de rest gaat het^ evenals bij Van Donge bij Het IJzeren Gordijn kom Je er zo gemakki van dat IJzeren Gordl ..landt, Eerste Graaf van Cu- Rldder, een van Neerland* rrijheidshelden, wiens liefde voor e Huis slechts door die voor het I werd overtroffen. „Wat hij t dyenst van *t lieff vaderlant” -teed» en zijn zinspreuk wa* „LIBERTAS VITA CARIOR’C In sfln jeugd «ad de Paus geen trouwer onder daan, In zijn ouderdom noemde hij hem de antl-christ. Dag en nacht in de wéér voor de stof felijke én geestelijke belahgen rijner on derdanen, bleef hij een getrouw aanhanger van de Reformatie. Grote prijs stelde hij op de omgang en vriendschap met de ge leerdste en achtbaarste mannen van zijn tijd en bij voortduring .stond hij met hen in correspondentie, waar zij ook in Europa mochten wonen of verblijven. Mart*, hoe groot zijn verdiensten ook geweest mo gen zfjn voor de Hervorming en de Gods dienstige vrijheidsgedadchte In de Lage Landpn, wel nimmer zal Flori* vermoed hebben, dat hij een voorvader zou worden van vrijwel alle Europese Vorstenhuizen. Bijgaande tabel bewijst de afstamming van Prinses Beatrix uit Florls van Cu lemborg en toont mede aan, op welke •wijze dit Graafschap tot de Domeiqen van het Huls Oranje-Nasaau is gaan behoren. Tn 1144 stichtte de toenmalige eigenaar van het Culemborgse land Roelof van Beusichem de aan “de Lek gelegen Dertig jaar later kwam hij te overlijden en werd opgi door zijn zoon’Huybert, die in 1205 stierf. Door diena huwellj Johanna van Zuylen, dochter van Heer Zweder, kw^m „zuilen”-wapen in de familie, dat tot óp heden het de stad Culemborg Is gebleven. Vervolgens gebied Jan van Beusichem (gestorveri in 1 die In 1272 of *76 overleed^ respect, zoon eerstq Huybert. De vijfde Heer, Erlschenker van de Bisschop ‘var in wellt.-jaar zijn vrouw Clementia als weduwe In een acte voorkomt. Hun zoon Jan II overleden In 1322 was gehuwd mét Margaretha, de erfdochter van Ge- Tard. van Maurick, waardoor diens bezit tingen aan het geslacht Bepslchem kwa men. Hij werd opgevolgd door Huybert IV, die eveneens een rijke erfdochter trouwde, waardoot* hij o.a de Heerlijk heden Weerd en Weerderbroek in het Munsterland verwierf Deze-vrouw heette Jutta, overleed in 1352 en was de enige dochter van _P?ter van der Leek. Haar t die haar vijï jaren eer in de dood voorgegaan, had zijn gebied door coop van Schalkwijk, Everdingen, Honswjjk en Zijderveld tgebreid. Zo belangrijk wa- erfgoederen, dat Huybert wapen der Heren van zijnde drie .zuilen van keel veld van goud, kwarte- lazoen van het geslacht op zilver een zwarte» genagelde, klimmende Aan vele»: hij deelneemt aan de Zwijger noodt disch. De gehate kardinaal Granvelle verlaat tenslotte het land en men herademde, zij het slechts voor korte duur. In alle hevig heid wordt de vervolging hervat en op St. ^Andriesdag 1565 kwamen 20 edelen tn de grote zaal van het hof van graaf Florls bijeen om de belangen van godsdienst en vaderland te bespreken. Ook ter vergade ring in lentemaand 1566 te Breda, waarde eedgenoten het verzoekschrift opstelden, dat aan de landvoogdes zou worden aan geboden, was Culemborg tegenwoordig. Na in gehoor te zijn ontvangen, bood hij in zijn Brusselse woning de edelen, die het smeekschrift hadden aangeboden, een groot gastmaal aan en tijdens deze maal tijd zou Brederode aan de gastheer ver- tftld hebben, hoe hij bij het overreiken van het verzoekschrift de graaf van Barlay- mont in het Frans tot de Hertogin had a, dat zij niet behoefde t« een troep geuzen, een hoop bedelaars en gering volk, niet waardig, r acht op geslagen werd! geschiedenis ontwikkelt rich verder: Flori* Tfrordt beschuldigd bij de beelden storm in zijn residentie tegenwoordig te zijn geweest, hem althans goedgekeurd en met verhinderd te hebben.... In ballingschap Hij moet de wijk nemen naar Duitsland, het toevluchtsoord van zovele Nederland se verdrukten. Weldra wordt hij gevolgd door Oranje bij wie hij zich voegde om „liever met hem een vrijwillige balling schap en gevaren te delen, dan rich roe keloos aan eèn onzèkere toekomst, onder de roede der dwingelandij, toe te ver trouwen”. i Alva in het landf De eerste deurwaar der Francois da Knibbere krijgt order Flori* van Culemborg „aen sijn persoon aen te tasten, vangen ende apprehende- ren, waer hij hem ontmoette, en hem te brengen met goede gewisse huede, in de gevanckenlsse te Brussel, om voor Alva toAcht te steen ende gestraft te worden, daer hij vergetende zijns plicht* den prin- Laatste levensjaren Tegenalagen In zijn gezinsleven bleven hem in het laatste deel van zijn leven nl«t bespaard. Na de dood van zijn eerste Voorbeeldige vrouw was hij hertrouwd met haar nicht Philippa Sidonla van Man- derscheid-Blankenhelm uit het huis Ge rolstein. Deze bracht de goede naam van het Geslacht van haar echtgenoot In op spraak door haar wangedrag. Allerlei autoriteiten bemoeiden zich er mede zeer ten ongerieve van de Graat Tenslotte kwam er een overeenkomst tussen de echtgenoten tot stand, waarbij Florls wel iswaar een hereniging van de hand wees, doch zich verplichtte aan zijn vrouw ge regeld een bepaald bedrag te zullen Uit keren. Haar gedrag wijzigde zich echter niet en zij betoonde zich vijandiger tegen over hem, zeide hij» een*, dan tegen de Spanjaarden. Zij maakte grote schulden en schijnt zelfs enige zijner „ontrouw» en rebellige paplstische onderdanen", te heb ben ondersteund bij pogingen het bewind van Flori* met behulp van de vijand om ver te -werpen I Meermalen betuigde Pallandt, dat hij „onder aoo grote rampen boswijkende was”, „de last werd t» zwaar, de krach ten minder” In 1591 schreef hij aan Aja zijner zuster*, dat hij door dl» „aide aencomende daghen ende huyscruys zich voor en naer in groote awacheydt be- vondt, jsn het raedsaem oordeelde van zijne zaken te disponeren". Tevergeefs poogde hij door het gebruik van baden herstel van gezondheid te krijgen. Ook” „de Veluwe en hare luste" schonk hem geen nieuwe kracht. Een bezoek aan zijn zuster Elisabeth In Duitsland, het gezel schap van zijn zoon, niet* „beurde hem op". „Ziele en lichaamssmarten sloopten langzamerhand zijne tente", schreef hij. Eindelijk werd hij bedlegferlg. „In 1598", zo luidt een oud verhaal, „Werd de goede graaf wegens alle de moeijelijkheden, die hem ontmoet waren en nog niet ophielden, afgemat, ziek en van dag tot dag zwakker; dieswegens maekte hij omtrent zijne hul- selljcke zaeken bestel. Plegtlge gebeden werden in <ie kerk gedaen. Den 25 Sep tember werden des namiddags alle win kels, op hoog bevel, gesloten *en alle hand werken nagelaeten. om God almagtig voor den kranken graef te bidden. Den 29 September werd er des namiddags ten vier ueren. op bevel van den jongen graaf, In de kerke, In *t openbaar, weder een avondgebed voor den stervenden heer ge-\-, daen, en waren alle borger* bij publica tie, verzogt hetzel~ tz ~zzz~. -'.zz. zelven avond omtrent zeven ueren stierf de goede vader van zijn volk, de liefheb ber der vryhelt, oud 61 jaeren en 2 meen den. Een half uur voor zijn dood sprak hy nog deeze woorden: Dat hij van alle zijne moeyte en arbeid geen ander vergenoegen^had gehad, dan dat de goed» en gemeene zaak trium- pheerde, en dat hy nu verzekert was van niet te zullen sterven In hands van de Spaensch»”. Dit waren de laatst» woorden van Flo ris van Pallandt, Eerste Graaf van Cu lemborg, r"' grootste vr! het Oranje vaderland had, was tot zeide hij «t< de band, die Holland immer bond én, in de strijd gestaald, stads weer de kwade trouw weer- stondy waar deze vage weerklank vond tot 't streven had gefaald 2 h om Holland onder vreemde macKt en onder dwing^andlj te voeren i» do dutefre nacht; f kroniek het uitdrukt als „een exempel van superstitie, de siel”. AFloris van Pallandt i het niet, dat Flori* ig een hartstochtelijke roar de Roomse Kerk vangers van de nieuwe i moest de man, die een- >loed voor onze burgerlijke "heden zou opofferen ...igste belijders van door de bloedraad ingschap zou rondw als een trouwe zoon man4 was aankoop van Goilberdingen, aanzienlijk uitL. ren de Leckse ei het voorvaderlijk Culemborg, (rood) op een ve leerde met het bli .Van de Lecke, dat rood getongde en leeuw voerde. Zijn ■budste zoon, Jan genaamd, Volgde J hem als aaitste Heer op en verwierf be kendheid. doordat hij in Gelderland een der leiders van de partij der Heeckerens was. In 1377'kindcrlods overleden zijnde, kwam zijn, broer Gerard aan de regering. Achttien jaren beatuui van Culemborg en zette door zijn huwe lijk met een dochter uit het huls Egmond het geslacht voort. Zijn oudste zoon volgens de goed vaderlandse gewoonte Huybert genaamd naar diens grootvader van vaderszijde was de tiende Heer. Doch ook hij stierf In 1423 zonder nako melingen, waardoor zijn broeder Jan op volgde tqt zijn dood in 1452. Een Jongere broer, Zweder, bezette de Bisschopsstoel van Utrecht. Jan van Culemborg en Weerd was gehuwd met Aleid van Guster- wijk, een zuster van de Graaf van Bent- helm. Zijn zoon Gerard werd de twaalfde Heer. Deze deed in 1441 een rijk huwe lijk met Elisabeth, de enige dochter van Jan van Buretten Eleonora van Borsse- len (zuster vjB de bekende Frank van Borsseleni), breidde zijn landen uit In 1461 door aankoop van Llenden, Leede, Oude- waard en goederen onder Ommeren en Manen op de Veluwe, streed aan de zijde van Hertog Arnold van Gelre en Karei van Bourgondlë en stierf tenslotte In 1480. Met zijn zoon Jasper, de dteHiende Heer van Culemborg (nomen est omenl) stierf in mahnelijke lijn het geslacht der Beusl- chemmers uit. Doch vóór zijn dood in 1504 zou hij deze manutam nog nieuwe luister verlenen door de hoge posities in staat en maatschappij ingenomen, zoals Lid van de Raad van Philips de Schone, Gouver neur en Drort van Leerdam, Koninklijk kamerheey, enz., door de verwerving van vele nieuwe belangrijke bezittingen, bijv. Maartensdijk, Hoogstraten, Borsselen en Zullen, de stichting van het Klooster Jeru zalem in zijn residentie en door zijn in 1469 met grote luister te Brussel gesloten huwelijk met Johanna van Bourgondlë, dochter van ^nthonis de „grote bastaard" van Hertog Philips. Zijn zuster Aleida deed mede belang rijke huwelijken met de Egmonds. Het op merkelijke van deze verblnteniMen ligt in het feit, dat zü achtereenvolgen* in 1484 en 1469 trouwde met vader en zoon: Fre- derik en Jasper van Egmond, waardoor zij de vrouw werd van haar stiefzoon. Bij ontstentenis van mannelijke nako melingen vielen de rijke Culemborgse go«- J chter Ellsa- ■r" van Jo- Verwonderlijk is door zijn opvoedinf liefde koesterde vo en daarom ae aanht leer haatte.*’Zo maal goed en bl en godsdienstige vrljhedi en die als een der ijverii het Protestantisme veroordeeld in ballii zwerven, opgroeien der kerk van Rony>. Gelukkig kreeg Flori* slechts luttele Jaren op het eenzame Culemborgse slot zijn opvoeding, ter voltooiing er van ging hij. naar Brussel, naar het Hof van Maria, dfe Landvoogdes der Nederlanden. Onder het oog van deze verlichte, schrandere en hoogstaande vrouw efi in de omgang met de bloem van de Nederlandse Adel begon hij de kluisters'af te werpen, waarin zijn tante en h^r geestelijke drijvers hem hadden gevangen Ook aan het Keizer lijke Hof vertoefde hij enige tijd en daar wist hij in hoge mate de gunst van Karei V te verwerven, die hem bij diploma van 21 October 1555; toen Florls pas 18 jaar was, in de Gravenstand van het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie verhlefl Uit deze tijd dateert ook Floris' kenniOfe altjng piet Prins Willem van Oranje, lens trouwste vriend en raadsm^p hij :ns zou worden. Onder groot eerbetoon werd Florls In de morgen van de 19e December van het zelfde® jaar te Culemborg ingehuldigd, larna hij weer naar Brussel terugkeerde i zijn intrek te nemen in het hotel op Savel, naast dat van de Graaf van >nd. gaarhe g^zfene gast op de lulrtqr- feestéh kómt hij in aanraking met a£le groten in den lande, verkeert met geleerden en kunstenaars van naam en’ oefent zich in het krijgswezen dier dagen.' Al spoedig zien wij hem te Velde bij de legers van Philibert Emanuel van Savoye in de inmiddels ongebroken krijg tegen de Fransen en weet hij zich te onderschei den bij het beleg van St. Quentin. Nog Im mer de Roomse leer toegedaan, vaardigt hij in zijn Culemborgse land strenge plakkaten uit tegen de Lutheranen en Wederdopers. Hij doet zelf* in 1562 Cor nell* Aerts de Man levend verbranden en in het volgend jaar, hoewel reeds deel uitmakende van de groep ontevreden Ede- len, gelast hij Godefrldu* van Mierlo, pro vinciaal der Orde der Predikheren te Utrecht, het woord Gods te Culemborg te verkondigen en „oic eenighe verdwael- de persoonen goede geestlicke vermanigh» te doent" Kort daarop echter volgens sommigen onder invloed van zijn eerste gemalin Elisabeth van Manderscheld—Blanker- heim ter Slelden, die Luthers was, vol gen» anderen „wegen* het wangedrag der geestelijken van Culemborg” schijnt hij tot het Protestantisme te zijn overgegaan en Het het „zuivere Evangelie" in zijn Staten prediken, terwijl hij voortvluch tige belijders en leraren onder zijn be scherming nam, en dat in eep tijd, dat zijn boezemvriend Prins Willem nog agn Rome verbonden wa*. Al dra ook ontmoeten wij hem met Oranje, Egmond, Hoorne, Berg, Lalalng, Brederode en anderen op de Rijksdag'te Frankfort om land* belangen te beplei ten bij de overige Dultae vorsten tegen de heerszucht van kardinaal Granvelle, de inquisitie en de onderdrukking der gods dienstvrijheid. In het volgende tijdvak verblijft hij veelal op zijn bezittingen of elder* om een leger te verzamelen voor zijn leenheer, de Blsschop van Munster. ce van Oranten, principalen oerzaken ende aenrichtere aller oproeren, volgende velen van adel tot muyterie en rebellion had aengezet; sich In eenre grouwelijeke ende afschouweljcke conjuratie tegen den ko- ning ende streckende tot omkeringh deser landen had begeven en ingelaten, en zich opentlick gedragen zou hebben als een van de principale, etc. etc." Daar de graaf niet gevangen kon wor den wegen* zijn verblijf buitenslands, twerd hij door dezelfde deurwaarder op 24 Januari na het steken van de trompet te Brussel openlijk ..gedachvaert en innege- daecht" om op een bepaalde datum te Verschijnen „op pene van eeuwige banne ende confiscatie van goederen”. Fioris verscheen niet, doch zond een protest en verzocht zich ,door gevolmacht' ter terechtzitting te mogen doen woordigen en om hem niet onvu. verpordelen. Deze bede werd ond< door de bisschoppen van Keulen, 1 en Luik, Jan van Na»sau, Ren' Barlaymont en anderen. Alle* vergeefs Op 28 Mei werd het veld. Kort daarop werden zijn meubels ver kocht c.q. geroofd, zjjn wapenen gebroken, zijn archieven in beslag genomen, over zijn onroerende goederen een „beheerder” aangestelcT en zijn huis te Brussel tot de grond toe afgebroken en op het geslechte, met zout bestrooide perceel werd een marmeren zuil opgericht met 'het op schrift: „Al* Philips de II. Cattolljckste Co- ninek van Spangien etc. regneerde in. in deSe syne erfnederlanden endetfin syne plaetse regneerde Ferdinando Al varez de Toledo, Hertoch van Alva etc. is gheordineert, dat het huys eer- tyts van Florents van Pallandt, grave van Culemborgh, te- gronde afghebro- ken zy, ter vervloeck ter memorlen van de hernomen conspiratien, dl» daer Ghesciet is teghen de co- nincklyke majesteyt ende tegen de- «elve landen. Anno BDLXVIII. Ac- tujn den XXVIII. May”. In Duitsland zwerft de vogelvrij ver klaarde rondU van ho£ tot hof om bij de heersrts aldaar belangstelling te trekken voor de Nederlandse zaak. Niet’ alleen Oranje i* het, die zijn bezittingen ver koopt tot steup in de strijd tegen Spanje. Ook Floris verpandt zijn hem in Duits land overgebleven goederen en verkoopt zijn tafelzilver en juwelen om aan geld te komen tot hulp der duizenden vluchtelin gen en ter betaling van soldaten om daad- werkelijk de strijd te kunnen voeren tegen de vreemde machthebbers. Hem komt de eer toe de eerste te zijn geweest, die de vijandelijkheden heeft geopend tegen Alva door dp inneming van het kasteel Wlttem in Zuid Limburg gelegen, niet ver van Valkenburg. Voortdurend staat hij in diplomatiek verkeer met de hoven van Engeland en Frankrijk. Vooral van het eerstgenoemde land verwacht hij hulp, terwijl de Prins meer Frans georiën teerd is. doch, evenals voorheen In dl» van Gelder land, als Baanderheer van Leede, Llenden en Oudeweerd. In hetzelfde jaar op de Landdag van 22 Januari e.v. werd hij door het kwartier Nijmegen voorgedragen voor het stadhouderschap van Gelderland. Hij weigerde echter deze eervolle benoe ming en drong sterk aan op de verkiezing van Jan de Oude, Graaf van Nassau, het geen dan ook geschiedde. Evenzo ondft*- steunde hij de candidaatstelllng van de Graaf van Hohenlohe voor de post van algemeen opperbevelhebber. Onderwijl verbleef hij te «Culemborg, waar veel maatregelen yoor het we»r op gang brengen van het bestuur en tot leni ging van de nood der bevolklhg dienden genomen te worden. Met de grootste luis ter hield hij er hpf. Talrijk waren de be zoeken van zijn, ültgebreide Duitse fami liekring van bestuurders, krijgsoversten uit de Nederlanden en van gezanten «an be vriende mogendheden, die uiteraard veel leven en vertier in het overigens stUle Gelderse stadje brachten, waarbij de Ne ringdoende bevolking ten zeerste gebaat werd Zijn vriendschap met Leicester en de bescherming,? die hij aan politieke vluchtelingen uit Utrecht bood, brachten hem dikwijls In érnstige moeilijkheden met die stad en dat gewest. Bij pogingen de geschillen bij te leggen meende een zijner adviseurs, een zekere mr Jan de Keyzer, zich openlijk over hem te moeten beklagen. Dit optreden deed een volks beweging ontstaan, waarbij de jurist met de dood bedreigd werd. Hieraan kan men zien, hoe grote liefde al zijn onderdanen hem toedroegen. wnxra TT Prins van Oranj^e-Nassau Graaf v? Culemborg Prins van Oranj»-Nassau 17M: Graaf r. Culemborg alle borger* bij publlca- elve bij te woonen. Dien- i staten v/h -- - te NIJmei Graafschap N0 SM gld 4 t a« IV van zijn to- ‘1 al* uit DINSDAG 5 JULI 1848. f

Kranten Streekarchief Midden-Holland

Goudsche Courant | 1949 | | pagina 6