CULEMBORG, stamland van ons vorstenhuis
WOI
I
•OPNUE
ALBKRTINK
I
I
Paul va
o
KI
r~
i
I
i
Koperen Huwelijksfeest
!S?:
I
AMALSB
CATBABDfA
I
I
I
I
I
I
i
ANNA
Markgravlnne '"van
Baden-Durlach
INf-lSM
X1S07 Wolrath
t
Woe
EERSTE BLAD - PAGINA 4.
Bureau
DE Bi
wee
trek
x iih'
gaksen-l
Gravin
Maekteb^tratlta
x ito»
LOOST.
Vrij-
AUWrrtMiLuBAUTII
Naar aanleiding van het koperen huwelijksfeest van H.M. Koningin
Juliana en Prins Bernhard op 7 Juli a.a. publiceren wij dete
stamboom, welke aantoont hoe ons Vorstenhuis van Nederlandse
stam is.
maar Holland en Oranje1» kracht,
rV maakten on» weer vrij.
Laaid’ feller nog de vrijheidsstrijd
in 't oude, lage land,
toen voerd’ Oranje 't juist belaid
en in de vrede, lang verbeid,
werd hechter nog de band,
Toen eeuwen her, in oude stad,
het moordend schot weerklonk,
Prins Willem tot den Vader bad,
voor 't arme volk, dat moe en mat
in ‘t Spaans moeras verzonk.
Zo is het eeuw na eeuw gegaan,
tot aan dees' blijde stond.
Nu wappert fier d* Oranjeóaan,
nu treedt het vrije volk weer aan
en klinkt uit aller mond:
horen zeggen, dat zij
vrezen voor c~ --
PEP ASPERA
AD ASTPA
dat er
De r
rtoRM n
van Pallandt
Culroborg
ithartea
j Bergh
1511- IWI
I
I
I
I
I
en op 1
perceel
icht
was
om
de
Egmot
Als
rijke
Kootng
der Nederlanden
Groot-Hertog
van Luxemburg
IM»:
Graaf v. ^Hemberg
WILLKM I
Konlng
der Nederlanden
Groot-Hertog
van Luxemburg
IMS:
Graaf v. gutanborg
I
VLOK» I
van Pallandt
IIM: Eerste Graaf van
Culemborg
15M Elisabeth vete
Manderscheid-Blankenhelm
X(TT) 1571 Philippe van
Manderscheld-Blankenhetm
ICT 4-”-'—-®
UCB I
r_isen-
irghausen
me;
van
zoals de 1
sonderling
kranek naer
CAT1
Pr*. v.
X
Prins V. WtMMMM
„Gü. Eerste Vrouwe van dit land
met Uwe Prins Oemaal
en schone vruchten van Uw band,
wV wensen thans naar oude trant,
in klare, blijde taal,
dat, toat het leven ons nog geeft,
t jüJ bodschap of verdriet.
Gij ft Uw Neerland lang nog leeft,
l^reht verband naar t Zilver
tn levens e@ioonfte Bad.'
Prinses
en
IBM: ie Graaf v
isn-iE
X INI Cat
Gravin van
Jan f
Leer op en verwie
hij in Gelderlar
partij der Heecl
‘lóós overleden i
erard aan de regering,
aurde bij stad en lande
Gravin v Waldeck
en Pyrmont
tMO-lIN
X l«n Georg Ludwig
Graaf v. WhaU
Gravin Erbech
ms»-na
EBNST VBIEDBICR Ï1
Htg. v. Saksen-Httdburghauaea
mr-iN»
X 17» Caroline
Gravin v. Erbech-rUrstenau
ITOO-ITH
EXNOT mntDBICH RA RL
Htg. v. ■akaen-Ntldburghauaen
im-uw
X(nn ma RrnNttoe^Awueta
H,<n T’iw^-rSr
PRIRDRICN
Htg. v, Saksen-Hlldburghauaen
twa-UN
test In
itigden
ti vertegen-
rerhoord te
lersteund
Munster
lennenberg,
was echter
vonnis ge-
Het Graafschip Culemborg la eerst te
lilJ deel gaan uitmaken van de provincie
Gelderland. Daarvoor was het onafhsakaHjk
gebied. De Graaf, die slechts door een leen-
band aan het Hertogdom Gelre verbonden
was, oefende alle rechten der landsvorst»*
lijke hoogheid ulL
X IP» Kart Löd
Hertog vod
Meckltmburg—B treil ts
KAM^LTOWIG
xm mi rriedertk» Carottn»
Lndgvn. v. Heaoon’Oarawtota
UW.UW
bezette
ht. Jan van
i gehuwd m<
luster van l_
zoon Gerard v
i deed in 1441
lisabeth, de
izeiCen Elt
r>-de bek.
„reldde zijn 1
>p van Llend*
Jiren onG.
De prins-regent vai
verzoek ontslagen
In een persconferen
een kabinet te vorm
blijven er echter bij.
opgelost Op dit pui
De prins-regent hef
voorzitter van de s»
ex I
ELISABETH
van Pallandt-Culemborg
ca IMS-1S2S
X(ï) UM Jacob
4 Markgraaf van Baden-Durlach
155J-1M0
In de loop der eeuwen poogden de Stater^
vxn Gelderland bij tijd en wijle aoavarelnt-
teifsrechten over Culemborg te doen galden,
doch zonder succes. De graaf bleef over alle
delen de volle rechtsmacht uitoefenen.
Zon op 4.7J; o
Maan on i» 00:
TïTEERKl
W AARNE
Bedenmorgen om t
Rotterdam de volgende
nemingen gedaan:
K,’*'" ;i
Temperatuur 1
Max temp.
Mln temp.
Weersgesteldheid
Graaf van Culemborg
int—iw
X IS» Maria Magdalena
Gravin v. Nassau gisgec
m»-tsa
„ICI^
WOUtATN
Graaf v. Waldeck
en Pyrmont
IMS/1SM: «e Graaf
v. Culemborg
■ï-r
Juliana Elisabeth
Gravin v WaMeck
1SJ7-1W»
—«■LOUISE ANNA
Prinses v. Waldeck
en Pyrmont
IS»: Se reg. Gravin
van Culemborg
iss»-in«
X 1ST1 Georg
Graaf v. Erbach
1M»-IVN
PAULINE FBintttU
Prinses v. Wtetemberg
in»-wss
X U» WUbMm Geprg
NELENH
^PrtaoM v. Naoaaa
IMf IMS
X MSB Goorg Vttlor
Vans v. Waldeck en PyiMlsl
Tfci gelegenheid van de doop van prins Charles
van Edinburgh op‘15 December j.l. hebben wij de
zeer opmerkelijke Gelders-Nederlandse afstamming
uit de adellijke geslachten Culemborg en Bentinck
getoond; thans willen wij U laten zi^n, dat ook
Prinses Beatrix afstamt van volbloed Nederlandse
voorouders uit Culembt.rg.
GEORG FRIEDEICB
Graaf, Sw^w.
v. Waldeck c~ -
IBM: Be Graaf
im-iesï
IBM Elisabeth Charlotte
ravin v NasMu*Blageo
ICS-tBH
PHILIPP THEODOR
sedert IBM Rijksvorst Graaf v. Waldeck en Pyrmont
en Pyrmont I ie»; - - -
f v. Culembore
I
STAMWAPEN van de oudste Hsren van
Culemborg uit het geslacht Beusichem:
Jn goud drie rode schuinbalken en in
een blauw vrjj kwartier de C’eefte kar
bonkel van goud". Laatstgenoemd sym
bool komt poor in het wapen van de
graven van «Teisterband uit het oude
HerlogeWk Hul* Clete, van wie de
Heren van Beusichem pretenderen af te
stammen.
stad.
jevolgd
lijk met
het
blasoen van
is regeerden over dit
1240) en Huybert II,
en kleinzoon van de
mede Huybert geheten, was
in Utrecht en stierf vóór 1303
Het wapen van de familie Culemborg—
Van det^ecke.
Duitse hoven komt Florls, waar
toumooi-spclen. Willem
hem aan zijn bruiloft*-
In 17» kochten do
Staten v/h Kwartier
“Imegen het
-tep voor
WO ooo gld en schon
ken het ea 17» aan
Willem iv ter gele
genheid
huldiging ale Stad
houder- uit »bert-
grondlge dankbaar
heid” voor bot teke
nen van- da voor
lopige vrede.
Graaf v. Waldeck en Pyrmont
18U-1UB
SOPHIE
HENRIETTE
v. Waldeck
Pyrmont
1BB»-1TOS
X 1580 Ernst
Hertog v. Saksen-
HUdburghausen
loss-ins
ERNL_
FRIEDRICH
Hertog v. Saki
Hlidbur^r:..
Van 1714—-I7M:
7e «Graaf vöó
Culemtr
IBM—11
Bij ontstentenis van mannell
mellngen vielen de rijke Culemt
deren aan Jakpera oudste doel
beth ten deel, die „staatsjuffei -
hanna „de Waanzinnige”, Koningin van
Spanje was.
Toen deze Elisabeth besefte, dat uit haar
beide huwelijken met Johannes van
Luxemburg en Anthonls van Lalalng geen
kinderen geboren zouden worden, besloot
zij met toestemming van haar echtgenoot,
haar bezittingen In eigendom over te dra
gen aan haar naaste verwanten, voor zich
zelf slechts het vruchtgebruik behouden
de. Zo kwamen aan Erard of Everhayd,
zoon van haar zuster Anna uit haar hu
welijk met Jan van Pallandt, de heer
lijkheden Culemborg, Weerd en Weerder-
Broek. Deze Erard, die als minderjarige
reed* Pallandt en Wlttem had verworven,
werd than* de vijftiende Heer van Culena-
borg. Hij nam het Culemborg van der
Lccke wapen .over en voorzag het van
een hartachUd gadwarsbalkt van zes stuk
ken Van sabel en *oud, zijnde het Pal-
landt-wapen. Hij trouwde in 1527 met
Vrouwe Margaretha van Lalalng, dochter
van Karel I, Hear van Montigny en
Jacqueline van Luxemburg. Uit deze echt
werden vier dóchter* en één zoon, Florls,
geboren. Met de opvoeding dier kinderen
belastte hij een jaar voor zijn dood In
1540 rijn tante Elisabeth, daar zijn eigen
vrouw wegen* geesteszwakte hiertoe niet
in staat wa*. Ondanks deze ziekte over
leefde zij haar echtgenoot 53 jaren en
stierf volkomen imbeciel te Maarssen in
1593 en werd bij haar man In Culemborg
begraven. De kinderen werden door Elln
sa be th liefderijk opgenomen en zij stelde
•Hes in het werk om hun het gemis ener
moeder te doen vergeten. Maar langza
merhand viel ook zij Immer meer ten
offer aan de gevreesde familiekwaal en
groeide de jonge Flori* op in een omge
ving, waarin zijn godsdienstwaanzinnige
pleegmoeder «terk werd beïnvloed door
de bloeddorstige Johan van Schoonhoven,
Hierdoor werd de lieftallige, vrolijke, door
haar volk op de handen gedragen Vrij
vrouw» van Culemborg volex bitter
ste vybndln” en zij eindigde haar leven,
Treinontsporing. Gistel
uur is op het emplacem
dens een rnngeerbewegi
treinstel met een truc!
belde hoofdsporen naar
le werden versperd; er d
aoonlljke ongevallen voo
In het vaderland terug
Eerst ha het vertrek Van Alva keert hll
weer in NedêrlUnd terug. Terstond bood
hij aan de Staten van Holland zijn dien
sten aan om „met rtiet ende daet het va
derland en die gemeyne saecken op syn
eygen costen bytestaen”, Gaarne werd zijn
aanbod aanvaard eir zij vereerden hem
met de waardigheid van „premier noble”,
terwijl hem, evenals aan de Prins van
Oranje vrijdom van belastingen werd ver
leend. Binnen Dordrecht kwamen de Sta
ten van Holland en West-Frlesland voor
de tweede maal bijeen en Graaf Flqris
van Culemborg was mede ter dagvaard
beschreven. Inf de Merwestad werd hij
op grootse wijze ontvaqgen en verbleef er
geheel op kosten van het stadsbestuur. In
1574 vergezelt hij Prins Willem naar Zee
land om de unie van d*t gewest te be
werken met Holland, welke overeenkomst
In het volgende jaar te Dordt mede door
Van Pallandt werd ondertekend. Vesl
heeft hij ook bijgedragen om Gelderland
te.bewegen toe tfi treden tot de Gantsa
pacificatie en ook zijn bemoeienissen om
de vereniging van Holland en Zeeland
enerzijds met hetzelfde Gelderland tot
stand te brengen, welk accoord de grond
slag voor de Unie vap Utrecht heeft ge
legd. «werden rriet sucqqs bekroond.
Eirfmasrdig 1* het, dat hij, die met
veel bveb had Imedegewerkt om deze Unje
tot stang te breng;<*n, zijn telgen graaf
schap niet daarin deed opnemen. Ver
moedelijk is deze houding, voortgekomen
‘uit vree* welke ook’ de Heer va»
Bronkhorst en Batenburg' weerhield toe
te treden dat dit verbond er uiteinde
lijk toe zou lelden, dat de gelinieerde pro
vinciën zich van het Heilige Roomse Rijk
zouden afscheiden, iet* waartegen zowel
Prins Willem als diens broeder Jan van
Nassau zeer sterk gekant waren en <l*t
i zelfs In de inleiding van het tractaat
„..Jrukkelijk had buitengesloten met de
woorden:
„....Sijn dlenvolgende by de Gedepu
teerden van voorsz. Provinciën vol-
cómeilck by den bieren respective
hier toe geauthorlseert, gearretteert
ende gesloeten die potocten hier n*e
volgende, sonder in allen gevalle hem
by desen te willen onttrecken van oft
Up den heylighe Roomache Rljcque”.
Sedert 1578'wordt Florls niet meer be
schreven in de Ridderschap van Herlaad,
Aanhoudend k
Weerverwachting, mei
N M.r In Dé Bilt, gel
'ond tot DonderdaRavo
Voor de Noordelijke I
algemeen veel bewolking
kele lichte bultjes. Matig
tussen Noordwest en N<
derlng van temperatuur.
Voor het overige deel
setende bewolking, maai
weer. Zwakke tot matig
en Noord. Weinig verai
ratuur.
7 Juli
FILMVOORSTELLING
woonlljk enige sen
zich te beperken tot het
Haag, in de deftige rei
publiek Vrijdagavond bi
de film „Het geval-Go
sensationele tonelen b(
buiten het witte doek
stonken.
De titel yan de film 1
eigenlijk Het Ijzeren C
befaamde stuk Europese
ijter. maar het schijnt v
verdrlmmeld teer punt
in de Haagse bloscopei
met ammoniak, met carl
dere liefélljke vloelstol
gewerkt, en de bij d
straties gebruikelijke
stinkbommen hebben 1
„finishing touch” gebrai
Daarmee ritten we du
De kruitdamp om Van
is nog niet opgetrokken
ken om Het IJzeren Gor
op. H zou Kijker niet
degenen, die heftig teg
van de Van Dongen-te
ben geprotesteerd, men
thans verwante zielen,
tegen het bezichtigen
waarmee zij het oneen*
zij dan kracht bijzetten
zo al niet steekbouten
atankhoudend zijn.
Kijker heeft met genot
overheid voor deze pog
niet Is gezwicht. Het 1«
belang, dat de politic
het terrein blijft, want e
door verstoring van de
te drijven zou gelukken
gen niet te overzien. Di
groepen door de fabricag
maken, welke films of
ken o:e maar even kon
den. omdat de overheid
openbare orde vreesde.
Wij loven nog altijd li
zo men wil een tamelljl
is van belang, dat de m
uitmaken, welke films
welke schilderijen zij gt
welke boeken zij kunne
vrijheden wordt tegen'
getornd, en telkens vai
is weinig ertiheid in d»i
partij, die de grootste 1
paar schilderijen van
wordei verwljdertl. v«
zacht chemisch oorlog
tqjrlng van een film, dl
bondgenoot uit de o
wordt geacht. Ook al 1
genootschappelijke gen
weinig meer over.
En omgekeerd zullen
vreden kijkers naar
dijn” ontevreden kijk»
Dongenee dames zijn g
mes zich niet in de ge’
collecties verhulden, or
dijnen te zwijgen.
Wie Van Dongen niet
Rotterdams Boymans v
Ten Gordijn niet wil zl<
entreegelden voor de
theaters.
Bovendien is deze fl!
barrière der keuringf
sterd. dus zowel de ei
het recht om haar onl
tonen, afgezlen natuurll
voorbehoud inzake de
zoekers om haar te zien,
kunnen amuseren. zond<
spreekkoren en op lellj
kleding.
Voor de rest gaat het^
evenals bij Van Donge
bij Het IJzeren Gordijn
kom Je er zo gemakki
van dat IJzeren Gordl
..landt, Eerste Graaf van Cu-
Rldder, een van Neerland*
rrijheidshelden, wiens liefde voor
e Huis slechts door die voor het
I werd overtroffen. „Wat hij
t dyenst van *t lieff vaderlant”
-teed» en zijn zinspreuk wa*
„LIBERTAS VITA CARIOR’C In sfln
jeugd «ad de Paus geen trouwer onder
daan, In zijn ouderdom noemde hij hem de
antl-christ.
Dag en nacht in de wéér voor de stof
felijke én geestelijke belahgen rijner on
derdanen, bleef hij een getrouw aanhanger
van de Reformatie. Grote prijs stelde hij
op de omgang en vriendschap met de ge
leerdste en achtbaarste mannen van zijn
tijd en bij voortduring .stond hij met hen
in correspondentie, waar zij ook in Europa
mochten wonen of verblijven. Mart*, hoe
groot zijn verdiensten ook geweest mo
gen zfjn voor de Hervorming en de Gods
dienstige vrijheidsgedadchte In de Lage
Landpn, wel nimmer zal Flori* vermoed
hebben, dat hij een voorvader zou worden
van vrijwel alle Europese Vorstenhuizen.
Bijgaande tabel bewijst de afstamming
van Prinses Beatrix uit Florls van Cu
lemborg en toont mede aan, op welke
•wijze dit Graafschap tot de Domeiqen van
het Huls Oranje-Nasaau is gaan behoren.
Tn 1144 stichtte de toenmalige eigenaar van het Culemborgse
land Roelof van Beusichem de aan “de Lek gelegen
Dertig jaar later kwam hij te overlijden en werd opgi
door zijn zoon’Huybert, die in 1205 stierf. Door diena huwellj
Johanna van Zuylen, dochter van Heer Zweder, kw^m
„zuilen”-wapen in de familie, dat tot óp heden het
de stad Culemborg Is gebleven. Vervolgens
gebied Jan van Beusichem (gestorveri in 1
die In 1272 of *76 overleed^ respect, zoon
eerstq Huybert. De vijfde Heer,
Erlschenker van de Bisschop ‘var
in wellt.-jaar zijn vrouw Clementia als
weduwe In een acte voorkomt. Hun zoon
Jan II overleden In 1322 was gehuwd
mét Margaretha, de erfdochter van Ge-
Tard. van Maurick, waardoor diens bezit
tingen aan het geslacht Bepslchem kwa
men. Hij werd opgevolgd door Huybert
IV, die eveneens een rijke erfdochter
trouwde, waardoot* hij o.a de Heerlijk
heden Weerd en Weerderbroek in het
Munsterland verwierf Deze-vrouw heette
Jutta, overleed in 1352 en was de enige
dochter van _P?ter van der Leek. Haar
t die haar vijï jaren eer in de dood
voorgegaan, had zijn gebied door
coop van Schalkwijk, Everdingen,
Honswjjk en Zijderveld
tgebreid. Zo belangrijk wa-
erfgoederen, dat Huybert
wapen der Heren van
zijnde drie .zuilen van keel
veld van goud, kwarte-
lazoen van het geslacht
op zilver een zwarte»
genagelde, klimmende
Aan vele»:
hij deelneemt aan
de Zwijger noodt
disch.
De gehate kardinaal Granvelle verlaat
tenslotte het land en men herademde, zij
het slechts voor korte duur. In alle hevig
heid wordt de vervolging hervat en op
St. ^Andriesdag 1565 kwamen 20 edelen tn
de grote zaal van het hof van graaf Florls
bijeen om de belangen van godsdienst en
vaderland te bespreken. Ook ter vergade
ring in lentemaand 1566 te Breda, waarde
eedgenoten het verzoekschrift opstelden,
dat aan de landvoogdes zou worden aan
geboden, was Culemborg tegenwoordig.
Na in gehoor te zijn ontvangen, bood hij
in zijn Brusselse woning de edelen, die
het smeekschrift hadden aangeboden, een
groot gastmaal aan en tijdens deze maal
tijd zou Brederode aan de gastheer ver-
tftld hebben, hoe hij bij het overreiken van
het verzoekschrift de graaf van Barlay-
mont in het Frans tot de Hertogin had
a, dat zij niet behoefde t«
een troep geuzen, een hoop
bedelaars en gering volk, niet waardig,
r acht op geslagen werd!
geschiedenis ontwikkelt rich verder:
Flori* Tfrordt beschuldigd bij de beelden
storm in zijn residentie tegenwoordig te
zijn geweest, hem althans goedgekeurd en
met verhinderd te hebben....
In ballingschap
Hij moet de wijk nemen naar Duitsland,
het toevluchtsoord van zovele Nederland
se verdrukten. Weldra wordt hij gevolgd
door Oranje bij wie hij zich voegde om
„liever met hem een vrijwillige balling
schap en gevaren te delen, dan rich roe
keloos aan eèn onzèkere toekomst, onder
de roede der dwingelandij, toe te ver
trouwen”. i
Alva in het landf De eerste deurwaar
der Francois da Knibbere krijgt order
Flori* van Culemborg „aen sijn persoon
aen te tasten, vangen ende apprehende-
ren, waer hij hem ontmoette, en hem te
brengen met goede gewisse huede, in de
gevanckenlsse te Brussel, om voor Alva
toAcht te steen ende gestraft te worden,
daer hij vergetende zijns plicht* den prin-
Laatste levensjaren
Tegenalagen In zijn gezinsleven bleven
hem in het laatste deel van zijn leven nl«t
bespaard. Na de dood van zijn eerste
Voorbeeldige vrouw was hij hertrouwd
met haar nicht Philippa Sidonla van Man-
derscheid-Blankenhelm uit het huis Ge
rolstein. Deze bracht de goede naam van
het Geslacht van haar echtgenoot In op
spraak door haar wangedrag. Allerlei
autoriteiten bemoeiden zich er mede zeer
ten ongerieve van de Graat Tenslotte
kwam er een overeenkomst tussen de
echtgenoten tot stand, waarbij Florls wel
iswaar een hereniging van de hand wees,
doch zich verplichtte aan zijn vrouw ge
regeld een bepaald bedrag te zullen Uit
keren. Haar gedrag wijzigde zich echter
niet en zij betoonde zich vijandiger tegen
over hem, zeide hij» een*, dan tegen de
Spanjaarden. Zij maakte grote schulden
en schijnt zelfs enige zijner „ontrouw» en
rebellige paplstische onderdanen", te heb
ben ondersteund bij pogingen het bewind
van Flori* met behulp van de vijand om
ver te -werpen I
Meermalen betuigde Pallandt, dat hij
„onder aoo grote rampen boswijkende
was”, „de last werd t» zwaar, de krach
ten minder” In 1591 schreef hij aan Aja
zijner zuster*, dat hij door dl» „aide
aencomende daghen ende huyscruys zich
voor en naer in groote awacheydt be-
vondt, jsn het raedsaem oordeelde van
zijne zaken te disponeren". Tevergeefs
poogde hij door het gebruik van baden
herstel van gezondheid te krijgen. Ook”
„de Veluwe en hare luste" schonk hem
geen nieuwe kracht. Een bezoek aan zijn
zuster Elisabeth In Duitsland, het gezel
schap van zijn zoon, niet* „beurde hem
op". „Ziele en lichaamssmarten sloopten
langzamerhand zijne tente", schreef hij.
Eindelijk werd hij bedlegferlg. „In 1598",
zo luidt een oud verhaal, „Werd de goede
graaf wegens alle de moeijelijkheden, die
hem ontmoet waren en nog niet ophielden,
afgemat, ziek en van dag tot dag zwakker;
dieswegens maekte hij omtrent zijne hul-
selljcke zaeken bestel. Plegtlge gebeden
werden in <ie kerk gedaen. Den 25 Sep
tember werden des namiddags alle win
kels, op hoog bevel, gesloten *en alle hand
werken nagelaeten. om God almagtig
voor den kranken graef te bidden. Den
29 September werd er des namiddags ten
vier ueren. op bevel van den jongen graaf,
In de kerke, In *t openbaar, weder een
avondgebed voor den stervenden heer ge-\-,
daen, en waren alle borger* bij publica
tie, verzogt hetzel~ tz ~zzz~. -'.zz.
zelven avond omtrent zeven ueren stierf
de goede vader van zijn volk, de liefheb
ber der vryhelt, oud 61 jaeren en 2 meen
den. Een half uur voor zijn dood sprak
hy nog deeze woorden:
Dat hij van alle zijne moeyte en arbeid
geen ander vergenoegen^had gehad, dan
dat de goed» en gemeene zaak trium-
pheerde, en dat hy nu verzekert was
van niet te zullen sterven In hands van
de Spaensch»”.
Dit waren de laatst» woorden van Flo
ris van Pallandt, Eerste Graaf van Cu
lemborg, r"'
grootste vr!
het Oranje
vaderland
had, was tot
zeide hij «t<
de band, die Holland immer bond
én, in de strijd gestaald,
stads weer de kwade trouw weer-
stondy
waar deze vage weerklank vond
tot 't streven had gefaald 2 h
om Holland onder vreemde macKt
en onder dwing^andlj
te voeren i» do dutefre nacht; f
kroniek het uitdrukt als „een
exempel van superstitie,
de siel”.
AFloris van Pallandt
i het niet, dat Flori*
ig een hartstochtelijke
roar de Roomse Kerk
vangers van de nieuwe
i moest de man, die een-
>loed voor onze burgerlijke
"heden zou opofferen
...igste belijders van
door de bloedraad
ingschap zou rondw
als een trouwe zoon
man4
was
aankoop van
Goilberdingen,
aanzienlijk uitL.
ren de Leckse ei
het voorvaderlijk
Culemborg,
(rood) op een ve
leerde met het bli
.Van de Lecke, dat
rood getongde en
leeuw voerde.
Zijn ■budste zoon, Jan genaamd, Volgde
J hem als aaitste Heer op en verwierf be
kendheid. doordat hij in Gelderland een
der leiders van de partij der Heeckerens
was. In 1377'kindcrlods overleden zijnde,
kwam zijn, broer Gerard aan de regering.
Achttien jaren beatuui
van Culemborg en zette door zijn huwe
lijk met een dochter uit het huls Egmond
het geslacht voort. Zijn oudste zoon
volgens de goed vaderlandse gewoonte
Huybert genaamd naar diens grootvader
van vaderszijde was de tiende Heer.
Doch ook hij stierf In 1423 zonder nako
melingen, waardoor zijn broeder Jan op
volgde tqt zijn dood in 1452. Een Jongere
broer, Zweder, bezette de Bisschopsstoel
van Utrecht. Jan van Culemborg en
Weerd was gehuwd met Aleid van Guster-
wijk, een zuster van de Graaf van Bent-
helm. Zijn zoon Gerard werd de twaalfde
Heer. Deze deed in 1441 een rijk huwe
lijk met Elisabeth, de enige dochter van
Jan van Buretten Eleonora van Borsse-
len (zuster vjB de bekende Frank van
Borsseleni), breidde zijn landen uit In 1461
door aankoop van Llenden, Leede, Oude-
waard en goederen onder Ommeren en
Manen op de Veluwe, streed aan de zijde
van Hertog Arnold van Gelre en Karei
van Bourgondlë en stierf tenslotte In 1480.
Met zijn zoon Jasper, de dteHiende Heer
van Culemborg (nomen est omenl) stierf
in mahnelijke lijn het geslacht der Beusl-
chemmers uit. Doch vóór zijn dood in 1504
zou hij deze manutam nog nieuwe luister
verlenen door de hoge posities in staat
en maatschappij ingenomen, zoals Lid van
de Raad van Philips de Schone, Gouver
neur en Drort van Leerdam, Koninklijk
kamerheey, enz., door de verwerving van
vele nieuwe belangrijke bezittingen, bijv.
Maartensdijk, Hoogstraten, Borsselen en
Zullen, de stichting van het Klooster Jeru
zalem in zijn residentie en door zijn in
1469 met grote luister te Brussel gesloten
huwelijk met Johanna van Bourgondlë,
dochter van ^nthonis de „grote bastaard"
van Hertog Philips.
Zijn zuster Aleida deed mede belang
rijke huwelijken met de Egmonds. Het op
merkelijke van deze verblnteniMen ligt in
het feit, dat zü achtereenvolgen* in 1484
en 1469 trouwde met vader en zoon: Fre-
derik en Jasper van Egmond, waardoor zij
de vrouw werd van haar stiefzoon.
Bij ontstentenis van mannelijke nako
melingen vielen de rijke Culemborgse go«-
J chter Ellsa-
■r" van Jo-
Verwonderlijk is
door zijn opvoedinf
liefde koesterde vo
en daarom ae aanht
leer haatte.*’Zo
maal goed en bl
en godsdienstige vrljhedi
en die als een der ijverii
het Protestantisme
veroordeeld in ballii
zwerven, opgroeien
der kerk van Rony>.
Gelukkig kreeg Flori* slechts luttele
Jaren op het eenzame Culemborgse slot
zijn opvoeding, ter voltooiing er van ging
hij. naar Brussel, naar het Hof van Maria,
dfe Landvoogdes der Nederlanden. Onder
het oog van deze verlichte, schrandere en
hoogstaande vrouw efi in de omgang met
de bloem van de Nederlandse Adel begon
hij de kluisters'af te werpen, waarin zijn
tante en h^r geestelijke drijvers hem
hadden gevangen Ook aan het Keizer
lijke Hof vertoefde hij enige tijd en daar
wist hij in hoge mate de gunst van Karei
V te verwerven, die hem bij diploma van
21 October 1555; toen Florls pas 18 jaar
was, in de Gravenstand van het Heilige
Roomse Rijk der Duitse Natie verhlefl
Uit deze tijd dateert ook Floris' kenniOfe
altjng piet Prins Willem van Oranje,
lens trouwste vriend en raadsm^p hij
:ns zou worden.
Onder groot eerbetoon werd Florls In
de morgen van de 19e December van het
zelfde® jaar te Culemborg ingehuldigd,
larna hij weer naar Brussel terugkeerde
i zijn intrek te nemen in het hotel op
Savel, naast dat van de Graaf van
>nd.
gaarhe g^zfene gast op de lulrtqr-
feestéh kómt hij in aanraking met
a£le groten in den lande, verkeert met
geleerden en kunstenaars van naam en’
oefent zich in het krijgswezen dier dagen.'
Al spoedig zien wij hem te Velde bij de
legers van Philibert Emanuel van Savoye
in de inmiddels ongebroken krijg tegen
de Fransen en weet hij zich te onderschei
den bij het beleg van St. Quentin. Nog Im
mer de Roomse leer toegedaan, vaardigt
hij in zijn Culemborgse land strenge
plakkaten uit tegen de Lutheranen en
Wederdopers. Hij doet zelf* in 1562 Cor
nell* Aerts de Man levend verbranden en
in het volgend jaar, hoewel reeds deel
uitmakende van de groep ontevreden Ede-
len, gelast hij Godefrldu* van Mierlo, pro
vinciaal der Orde der Predikheren te
Utrecht, het woord Gods te Culemborg
te verkondigen en „oic eenighe verdwael-
de persoonen goede geestlicke vermanigh»
te doent"
Kort daarop echter volgens sommigen
onder invloed van zijn eerste gemalin
Elisabeth van Manderscheld—Blanker-
heim ter Slelden, die Luthers was, vol
gen» anderen „wegen* het wangedrag der
geestelijken van Culemborg” schijnt hij
tot het Protestantisme te zijn overgegaan
en Het het „zuivere Evangelie" in zijn
Staten prediken, terwijl hij voortvluch
tige belijders en leraren onder zijn be
scherming nam, en dat in eep tijd, dat
zijn boezemvriend Prins Willem nog agn
Rome verbonden wa*.
Al dra ook ontmoeten wij hem met
Oranje, Egmond, Hoorne, Berg, Lalalng,
Brederode en anderen op de Rijksdag'te
Frankfort om land* belangen te beplei
ten bij de overige Dultae vorsten tegen
de heerszucht van kardinaal Granvelle, de
inquisitie en de onderdrukking der gods
dienstvrijheid. In het volgende tijdvak
verblijft hij veelal op zijn bezittingen of
elder* om een leger te verzamelen voor
zijn leenheer, de Blsschop van Munster.
ce van Oranten, principalen oerzaken ende
aenrichtere aller oproeren, volgende velen
van adel tot muyterie en rebellion had
aengezet; sich In eenre grouwelijeke ende
afschouweljcke conjuratie tegen den ko-
ning ende streckende tot omkeringh deser
landen had begeven en ingelaten, en zich
opentlick gedragen zou hebben als een
van de principale, etc. etc."
Daar de graaf niet gevangen kon wor
den wegen* zijn verblijf buitenslands,
twerd hij door dezelfde deurwaarder op 24
Januari na het steken van de trompet te
Brussel openlijk ..gedachvaert en innege-
daecht" om op een bepaalde datum te
Verschijnen „op pene van eeuwige banne
ende confiscatie van goederen”. Fioris
verscheen niet, doch zond een protest
en verzocht zich ,door gevolmacht'
ter terechtzitting te mogen doen
woordigen en om hem niet onvu.
verpordelen. Deze bede werd ond<
door de bisschoppen van Keulen, 1
en Luik, Jan van Na»sau, Ren'
Barlaymont en anderen. Alle*
vergeefs Op 28 Mei werd het
veld.
Kort daarop werden zijn meubels ver
kocht c.q. geroofd, zjjn wapenen gebroken,
zijn archieven in beslag genomen, over
zijn onroerende goederen een „beheerder”
aangestelcT en zijn huis te Brussel tot de
grond toe afgebroken en op het geslechte,
met zout bestrooide perceel werd een
marmeren zuil opgericht met 'het op
schrift:
„Al* Philips de II. Cattolljckste Co-
ninek van Spangien etc. regneerde in.
in deSe syne erfnederlanden endetfin
syne plaetse regneerde Ferdinando Al
varez de Toledo, Hertoch van Alva
etc. is gheordineert, dat het huys eer-
tyts van Florents van Pallandt, grave
van Culemborgh, te- gronde afghebro-
ken zy, ter vervloeck ter memorlen
van de hernomen conspiratien, dl»
daer Ghesciet is teghen de co-
nincklyke majesteyt ende tegen de-
«elve landen. Anno BDLXVIII. Ac-
tujn den XXVIII. May”.
In Duitsland zwerft de vogelvrij ver
klaarde rondU van ho£ tot hof om bij de
heersrts aldaar belangstelling te trekken
voor de Nederlandse zaak. Niet’ alleen
Oranje i* het, die zijn bezittingen ver
koopt tot steup in de strijd tegen Spanje.
Ook Floris verpandt zijn hem in Duits
land overgebleven goederen en verkoopt
zijn tafelzilver en juwelen om aan geld te
komen tot hulp der duizenden vluchtelin
gen en ter betaling van soldaten om daad-
werkelijk de strijd te kunnen voeren tegen
de vreemde machthebbers. Hem komt de
eer toe de eerste te zijn geweest, die de
vijandelijkheden heeft geopend tegen Alva
door dp inneming van het kasteel Wlttem
in Zuid Limburg gelegen, niet ver van
Valkenburg. Voortdurend staat hij in
diplomatiek verkeer met de hoven van
Engeland en Frankrijk. Vooral van het
eerstgenoemde land verwacht hij hulp,
terwijl de Prins meer Frans georiën
teerd is.
doch, evenals voorheen In dl» van Gelder
land, als Baanderheer van Leede, Llenden
en Oudeweerd. In hetzelfde jaar op de
Landdag van 22 Januari e.v. werd hij
door het kwartier Nijmegen voorgedragen
voor het stadhouderschap van Gelderland.
Hij weigerde echter deze eervolle benoe
ming en drong sterk aan op de verkiezing
van Jan de Oude, Graaf van Nassau, het
geen dan ook geschiedde. Evenzo ondft*-
steunde hij de candidaatstelllng van de
Graaf van Hohenlohe voor de post van
algemeen opperbevelhebber.
Onderwijl verbleef hij te «Culemborg,
waar veel maatregelen yoor het we»r op
gang brengen van het bestuur en tot leni
ging van de nood der bevolklhg dienden
genomen te worden. Met de grootste luis
ter hield hij er hpf. Talrijk waren de be
zoeken van zijn, ültgebreide Duitse fami
liekring van bestuurders, krijgsoversten uit
de Nederlanden en van gezanten «an be
vriende mogendheden, die uiteraard veel
leven en vertier in het overigens stUle
Gelderse stadje brachten, waarbij de Ne
ringdoende bevolking ten zeerste gebaat
werd Zijn vriendschap met Leicester en
de bescherming,? die hij aan politieke
vluchtelingen uit Utrecht bood, brachten
hem dikwijls In érnstige moeilijkheden
met die stad en dat gewest. Bij pogingen
de geschillen bij te leggen meende een
zijner adviseurs, een zekere mr Jan de
Keyzer, zich openlijk over hem te moeten
beklagen. Dit optreden deed een volks
beweging ontstaan, waarbij de jurist met
de dood bedreigd werd. Hieraan kan men
zien, hoe grote liefde al zijn onderdanen
hem toedroegen.
wnxra TT
Prins van
Oranj^e-Nassau
Graaf v? Culemborg
Prins van
Oranj»-Nassau
17M:
Graaf r. Culemborg
alle borger* bij publlca-
elve bij te woonen. Dien- i staten v/h
-- - te NIJmei
Graafschap
N0 SM gld 4
t a«
IV
van zijn to-
‘1 al*
uit
DINSDAG 5 JULI 1848. f