Q)e goldrush
Klondike
de
VUGHT
op
HEYWORTH - oppertoezicht
200.000 werkers
beelden én gestalten
door
I
naar de
mr
Als boekhouder
begonnen
Duitsers geholpen bij
inval in Nederland
Tegen verplicht verzekeren
slachtdieren
Afkortingskolder
Het „lange afstand”
blaasrecord
F. J. Krop
Dinsr
88ste
van
Bureau
P
wel
enke
W]
liss
uur
gelo
Eerlijke kans
■eis.
be
en
het
Positie Indië-vliegtuigen
1943, in hi
afscheid.
r
Van Unscob tot Finebel
Slechts enkelen keerden rijk
terug, tientallen vonden de
dood en tienduizenden werden
alleen rijker aan levenservaring
Spookachtige optocht in
donkere nacht
01
gf
zo
ca
Het
een
heb
idse
Wim
e in
srd g
voor h
staren.
in Nede
gurpr
iwjaar.
i aan d<
wooi
ete
reerd.
Duitse
leidende
bij zijn
Je ziet
[onnen en
V
PEP ASPERN
ad astda
i d:
do
tore)
>.rn.
it so
rol
de 1
van
hele
ijk ii
han
vroi
lei'
van
bestaai
ats van
?stelijk c
loor eni.
waarop
van r*
weet.
hart als
gegaan.
zich
reld.
reen,
de
Goudd
schilderij
- Yukon, naar een
van de Canadese schilder
Philip Goodwin.
Vertederd luisteren de Sint en zijn don
kere knecht aan de schoorsteenpijp, waar
de juichende kinderstemmen uit opklin
ken, die een eeuwenoud Sinterklaasversje
zingen. De vorm van de daken veran
derde, de schoorstenen werden smaller,
maar de harten, der kinderen kloppen
nog steeds even snel als bij de jeugd van
twee-driehonderd jaar geleden. En de
Sint is nog steeds, nét als vroeger, het
slecht begrepen symbool van gulheid en
naastenliefde.
tg. welke
compete!
i voor Vee en
>kken slagers
al dan niet vei
ter slachting won
buiten het gebied d«
als zodi
gelat
and
ie mi
«nsvlees oph
:r eet nog
•rde. echte
ibsidie! Mi
de landbt
ideau van
t gau*
exffa
van de wir
jorjaar om
een
samen. Hun
*ver House
Ikaar: ze z‘
"naar geacht
__j open
Thames,
de zee. C
van de z.
tal. een
Het bi
er op
ten te
op i"
Hey
sont
ten de i
medewei
ben.
er goud gevonden als
enkelen werden in
de meesten echter
desillusioneerd en
i Gijs en ik. toen
rader gelukt was
„Teplchfres-
- -inleiding van
“ginnen met:
iet tapijt des
rerleden. In ’t dlaconessen-
i overleden de heer Joh.
1 industrieel in de Rijn-
loot. die 63 jaar oud is ge-
•cteur van de motorenfa-
m a. d. Rijn.
John. Boot ov«
huls te Leiden is
Boot, een bekend
streek. De heer Bo_._ -
worden, was directeur van
briek De Industrl* te Alphei
Een Amerikaanse negt
het gepresteerd 100 i
instrument te „bel
ook 100 uur achter
hebben geloven
trompettist Heinz
echter nog
record wel
Zondag
nen en i
Maar zijn
blazen lij
opdracht
barre wintermaanden
iselen gemaakt voor het
de reis. Er moesten
i worden gebouwd. De
jalmden van de bijlsla-
,..vle Zuidelijke oever van
geleek één grote
^anadese politie hand-
J iamen van de goud-
v.« genoteerd en elk vaar-
t een nummer voorzien, zo-
•ventueel zoekraken de na-
n inlichten.
_‘gon het ijs te kruien en
tocht beginnen. Een reus-
ran kano's en vlotten be
water van het meer.
:ht over woeste berg-
nauwe canyons, was be
delen kwamen hierbij om
;n hun gehele bezit,
n 70 personen, onder
kinderen door een
WAS de natuur in Vught mooi!
Als de lange schaduwen over de
in gleden en de felle middag-
ien. dan streek de schemering
handen over je ogen en voel-
langer verlaten De scheids-
je dromen en de dagelijkse
iagt. Uit de bladeren stroomt
Hij doordringt me.
...orgen in Wolfheze. Ik
Uit nieuwe, ongekende
leven en de geest wordt
kan niemand mij ontne-
telouterd en met me-
gd. Hierover schreef
wegens
afbarak
Thuisreis: De P.H.-T.r
zagvoerder Stuurman, L
Rome aangekomen en woi
Schiphol verwacht. De
(Aalsmeer), gezagvoerder Le
gistermiddag op Schiphol aan.
vla staan de P.H.-T.D.C. (Curai
P.H.-T.D.H. (Hollimd).
minder, enk<
kens.
Doch genoeg, de regeri
geweest. Slachtmaand is
Het vlees la In de kuip. 1
tussenpersonen, loonei age
vervoerders enz. die een g
bijslag hebben geïncasseer
Belgische boeren lachen
Benelux-grijns.
Nu wachten wij 1
lende agrarische
Kerstmis of Nieuw
«r geen aardigheid
mie.
Na een uitvoerig requisitoir, waarmede
reeds vamorgen om acht uur werd aange
vangen. eiste de procureür-generaal van
de Utrechtse Kamer van het Amsterdamse
Bijzonder Gerechtshof de doodstraf tegen
de 66-jarige Julius Herdtmann. een tot
Nederlander genaturaliseerde Duitser uit
Dusseldorf en tegen de 62-jarige H.
Koehler, afkomstig uit Utrecht, die zich
in 1938 in Dusseldorf vestigde.
H. heeft terechtgestaan terzake dat hij
als oprichter en leider van de Bond van
Nationaal-Soclalistische Nederlanders in
Duitslarid. in samenwerking met de Duit
se spionnagedienst. in Januari 1940 uit
deze bond een afdeling Sport und Spiel
zou hebben gevormd, waarvan de circa
150 leden in speciale kampen in Westfalen
een militaire opleiding ontvingen met het
doel de Duitsers te helpen bij eep inval in
Nederland.
De dood loerde
17’ORT OP ELKAAR volgen dan de
watervallen: De White Horse en die
van Miles Canyon. Hier wringt de rivier
zich door een smalle spleet. Van een
VAAK VOOR,
t oor te luiste-
-, die we moei-
jitalisten kun-
dan ook voor
i Sir Geoffrey
socialistische
zijn oordeel
het vaak
Kosmische strak
onderzoo
Bil de magnetische pc
«en thane onderzoeklngei
ntische stralen. Men wei
«Mmiache stralen elgenlij
“«emt aan, dat de oploes
“iwm de deur zal opener
nonnen van energie.
TTET KOMT NIET
dat socialisten het
ren leggen bij een man. c
lijk anders dan tot de kapi
nen rekenen en het pleit
de goede kwaliteiten van
Heyworth, dat zelfs de
regering van Engeland
niet slechts respecteert, maar
vraagt.
hoogte- van 60 voet stort het water zich
met donderend geraas naar beneden. Er
hangt een dichte mist, waarachter zwarte
poelen gapen. Het is nu zaak boot of
vlot recht op deze waterkam aan te stu
ren. Bij de geringste afwijking wordt het
vaartuig onherroepelijk tegen het basalt
te pletter geslagen.... Was men veilig
onder aan de kloof gekomen, dan moest
men er weer voor zorgen niet in één van
de draaikolken terecht te komen, die het
vaartuig omlaag dreigden te zuigen. Voor
ervaren kaho-vaarders was deze waag
halzerij reeds eens hele prestatie, laat
staan voor devele Chechaquo's. de
nieuwelingen, die kersvers van hup kan
toorkruk of van achter een toonbank
kwamen. Was men deze gevaren succes
vol gepasseerd, dan ving een dagenlange
tocht over de snelstromende Yukon aan,
totdat men eindelijk het doel van de reis,
het^ goeddelversstadje Dawson City ,be-
Dezer dagen is het vijf jaar
geleden, dat het concentratie
kamp Vught door de Duitsers
werd verlaten. De in de bezet
tingstijd tijdens een overval door
de S.D. te Rotterdam gearres
teerde verzetsman mr F. J.
Krop heeft in dit feit aan
leiding gevonden een artikel
voor ons blad te schrijven, waar
in hij iets van de geest van het
kamp en zjjri bewoners op de
lezers wil overdragen.
r.D.D. (Delft), ge
ls gisteravond te
>rdt vandaag op
P.H.-T.D.M.
Good, kwam
- Te Bata-
luragao) en
Er is in slagerskringen verzet gerezen
tegen de bepaling in de door het Bedrijfs-
schap voor Vee en Vlees op 12 October j.l.
vastgestelde verordening, waarbij het
slachten van runderen, varkens en scha
pen slechts is toegestaan, indien de slacht
dieren verzekerd zijn, hetgeen thans
krachtens de verordening nog slechts mo-
geli.jk is. bij de stichting Bureau Slachtveo.
verzekering te Utrecht, welke m 1941 uit
een combinatie van enkele grotere en
kleinere verzekeringsmaatschappijen is
ontstaan.
Dit verzet geldt zowel de voorrang,
welke aan de stichting Bureau Slachtvee-
verzekering wordt gegeven, als de verze-
keringsdwang. het verplicht stellen van
deze verzekering. welke geacht wordt te
liggen buiten de competentie van het be-
drijfsschap voor Vee en Vlees.
De betrokken slagers achten de vraag
van het al dan niet verzekerd zijn van
vee. dat ter slachting wordt gevoerd, lig
gende buiten het gebied der voedselvoor
ziening als zodanig. Zij zijn van mening,
dat zij vrij gelaten dienen te worden, om
hun slachtvee al dan niet Je verzekeren
en dat met door het Bedrijlsschap een ge
dwongen verzekering bij een bepaalde
maatschappij kan worden opgelegd.
Zowel te Alkmaar als te Hoorn, waar
onderlinge veefondsen bestaan, die zich
niet bij de Stichting Bureau Slaehtveever-
zekering hebben aangesloten, is thans een
proefproces uitgelokt.
Het grote kansspel
INE TOCHT WAS VOLBRACHT, fijaar
hoeveel moeilijkheden en ontberin
gen stonden hier nog op de gelukzoekers
te wachten. Weldra ontstond een nijpend
tekort aan eetwaren in het stadje Men
moest zich behelpen met wat bonen en
een klein stukje rendiervlees. De prijzen
stegen onrustbarend: een pond rendier
vlees kostte 3 a 4 dollar, een kaars een
dollar of meer. Voor vele beurzen werd
dit veel te gek. Zij, die konden jagen,
trokken het land in en wanneer zij ge
luk hadden, werd de buit peperduur aan
de man gebracht. Deze jagers kregen zo
doende weldra een aardige som gelds in
hun bezit. Helaas verdween meestal dit
zuurverdiende geld in de zakken van de
eigenaars der speelbanken, waarvan er
tientallen te Dawson City gevestigd wa
ren. De opbrengst van het goud, dat som
mige fortuinzoekers na maandenlang
ploeteren in het slijk van hun claim bij
een vreselijke koude hadden weten
meester te worden, werd maar al te vaak
in enkele avonden verspeeld.
Vandaag rijk, morgen straatarm en
omgekeerd, zo was er het leven. Dief
stallen en moorden waren aan de orde
van de dag. Gewetenloze individuën,
naar wie de politie van menig land al
jaren zocht, wisten door de mazen van
de toch zeer strenge controle te glippen
en sloegen hier hun slag. Gelukkig wist
de politie heel wat moorden op te helde
ren en deed de misdadigers hun gerechte
straf toekomen. De droog-zakelijke poli-
tie-rapporten van Dawson zeggen soms
meer dan de meest fantastische roman.
"DUIG WAS HET LEVEN in het goud-
A zoekerskamp. Af en toe ging als een
lopend vuurtje een gefluister door het
kamp, dat er hier of daar, aan deze of
gene creek weer goud was gevonden.
Goud, zo maar voor het oprapen. Het ge
volg was, dat in de diepe duisternis van
de Poolnacht talloze gestalten, spook
achtig in pels en parka's gehuld, de hut
ten verlieten en zich naar het beloofde
land spoedden. Nu en dan klonk een
kernachtige vloek in de zwarte donkerte
van iemand, die struikelde, of van de
weg afraakte en in een poel belandde.
Flambouwen en kaarsen werden dan ont
stoken en het karige licht, dat zij ver
spreidden, verhoogde het spookachtige
van het geheel. Dan strompelden die
honderden gelukzoekers weer voort. De
ijsvreters, de cracks, voorop De ande
ren volgden hun spoor. Ook nu weer
velen, die niet verder konden, doodop
waren zij en zij moesten even rusten langs
de weg. Dit oponthoud was echter hun
noodlot, degenen, die na hen kwamen,
vonden hen als stenen mijlpalen, stijfge-
vraren. dood.
Werd einde!'
moesten zij h«
dat arJ-
weest. Zo niet,
paald. van de
geregistreerd. Nu
afwachten of de
had getroost, niet ver)
Vaak kregen de et*o
slechtste, laatkomers
ten in handen. Het
kansspel.
Tal van jaren heeft de Klondike 2
verheugd in de belangstelling der wen
Doch ook deze belangstelling verdwe
werd historie. En de geschiedenis van
Klondike is er een van strijd en over
winning. maar ook van vele nederlagen
en desillusies. Mannen met doorzettings
vermogen en durf hebben deze geschie
denis gemaakt.
Nog heden wordt langs de Yukon en
haar zijrivieren goud gevonden. In kleine
en grotere hoeveelheden. Nog verdienen
vele Oldtimers hun kostje met goudpan
en zeef. De roemrijke dagen van weleer
behoren echter tot het verleden.
a.h.w. onder
«er om na enige
ers hun last neer te gooien
erug te keren om hun andere
te halen. Eenzelfde tra
ject werd zodoende meermalen afgelegd.
Fluitend ontsnapte de adem aan hun
blauwgezwollen lippen om onmiddellijk
in ragfijne ijzel-draadjes over te gaan. De
gezichten van deze mensen waren kramp
achtig verwrongen, de ogen brandden
koortsachtig hol in hun kassen.
Goud, goud, voort, voort!
Merkwaardig hoe de goudkoorts de
nuchtersten en besten onder hen veran
derde. Het leed hunner medemensen liet
hen koud. Zij moesten verder. Helpen be
tekende tijdverlies. Zij moesten voort bij
een temperatuur van 40 graden onder
nul.
"°ger-trom)
uur acht
zblazen". Dat hij het
ereen bespeeld zou
wij niet. De Berlijnse
Kubitzky vindt 100 uur
niet lang genoeg. Hij zal dat
eens even trachten te breken!
1 is Heinz vol goede moed begon-
nog steeds blaast hij dapper voort,
n ijdelheid mag niet onder het
lijden. Hij heeft zijn kapper
gegeven hem op bepaalde tijden
te komen scht
De Etna komt wi
De bewoners van het
de belling van de Etna h<
dig in hun kerkje veren!)
’oor wat zij de wonderbt
»en van hun woonstede
jongste erupties vin de
bedreigd. In het laatste
erupties der afgelopen
dat het dorp Bronte
men verzwolgen zou word
hadden hun huizen reeds
op Jager gelegen punten
Volgen* deskundigen ki
«•n* «1* geëindigd bes
wol zijn voorheen vrucht
de lava overstroomd.
lehjk het doel bereikt, dan
helaas meermalen ervaren,
mderen hen reeds voor waren ge-
t. Zo niet, dan werd de claim afge-
van de naam voorzien, en later
moest men nog maar
moeite, die men zich
vergeefs was geweest
’erstaangekomenen de
de rijkste gedeel-
was en bleef een
Alles wat natuurlijk was werd verkracht
door leuzen^laarzen en revolvers.
..Achtung, der Rapportführer!”
»Du haSt geraucht- du dreckigerJuden-
Zegt hij ja. dan volgt de straf (en welke!)
omdat hij heeft gerookt. Zegt hij nee, dan
volgt de straf, omdat hij de Rapportführer
tegenspreekt. Of het gevraagde is gebeurd
doet er niet toe.
Japanse handel vrij. De Japanse rijksdag
heeft een wetsontwerp goedgekeurd, volgens
hetwelk de staatscontröle op de buitenlandse
handel geheel wordt afgeschaft. Met ingang
van heden zal 85 procent van de Japanse uit
voer in particuliere handen overgaan en zal
de officiële contröle op de invoer bijna vol
ledig worden afgeschaft.
De goldrush
UITHOEKEN der
duizenden toege-
snelle en gemakke-
-w.i worden. Alle
■••oepen waren ver-
sr deze goudzoekers,
trok over de bergen
Uitrei*-. De P.H.-T.E.S. (Soerabaja), ge
zagvoerder Roosenburg, is gisteravond
van Schiphol en vanmorgen om 6.50 uit
Kaïro vertrokken. De P.H.-T.D.K. (Am
sterdam), gezagvoerder Moll, kwam
gistermorgen te Bangkok aan.
Sir Geoffrey Heyworth is voorzitter van
de Lever Brokers en Unilever N.V.. het
grootste industriële concern in Europa.
Na het bovenstaande zou men misschien
menen, dat Heyworth naar het uiterlijk
een gewichtig man is. met een stem, die
klinkt als een klok. Niets is echter minder
waar. Sir Geoffrey is eigenlijk een be
deesd manneke, dat spreekt met een zacht
stemmetje; hij laat telkens een nerveus
kuchje horen en telkens drukt hij zijn
nog lang niet opgerookte sigaret zenuw
achtig uit. Maar hij heeft een intelligent
gezicht en velen zullen dan ook eerder
denken, dat hij een vriendelijk wiskunde
leraar of zoiets is. dan dat ze de leider
van een wereld-onderneming achter hem
zullen zoeken.
Zelfs in zijn kleding doet hij denken
aan de gemiddelde Engelsman met uni
versitaire opleiding: zijn das en zacht
boord zitten altijd een tikje slordig, pre
cies zoals dat bij de academisch gevorm-
den in Engeland gebruikelijk is. Zijn taak
deelt hij met zijn Nederlandse collega
Paul Rijkens. zegt het Amerikaanse blad
..Forum", en die taak bestaat uit het
oppertoezicht op 500 bedrijven en doch
terondernemingen, gevestigd in 43 ver
schillende landen.
Zoals men weet. 1
zeep en margarine,
waarde van ongeveei xo.wv.»»» v
30.000.000 gulden in 1946 en 1
allerlei bij-producten als veevoec
pasta, enz. Natuurlijk is het onmog«
dat een of twee mensen zulk een
bedrijf volkomen kunnen over?
daad zijn er twee besturen,
leden, die de Britse en Nederl:
nemingen vertegenwoordiger
sluiten ^worden echter èenoi
dagelijks bestuur, gevormd
Heyworth en Rijkens. de tweede Lord
Leverhulme en Sir Herbert Davis. Hey
worth en Rijkens werken eendrachtig
samen. Hun werkvertrekken in het Uni
lever House in Blackfriar grenzen aan
elkaar; ze z(jn door schuifdeuren van
elkaar gescheiden, maar gewoonlijk staan
die open Heyworth heeft uitzicht op de
Rijkens zit met het gezicht naar
Geregeld ontvangen ze rapporten
z.g. contactdirecteuren, vijf in ge-
voor elk werelddeel.
>ureau van de contactdirecteuren
ziet er min of meer uit als een dagblad-
Belde beklaagden hebben, aldus de pro-
cureur-generaal. hoogverraad, landver
raad. misdrijven tegen de vrede gepleegd
en hebben op vele manieren hulp «an de
vijand verleend.
redactie. Telkens trekken de directeuren
uit en keren terug om hun rappor-
schrijven en gaan dan opnieuw er
1 uit, zoals verslaggevers van een krant,
jyworth noemt zichzelf ..een soort per-
neelchef", die zorgt, dat de goede krach-
sleutelposities innemen en de
:rkers krijgen, die ze nodig heb-
TN HET REVIER leerde ik Gijs van
■^-Munster, Nederlands correspondent
van Tass. die later in Dachau overleed,
kennen. Van hem. de historisch-materia-
list, en van mijn Joodse kampvrlenden
leerde ik weer de'Bijbel als door en door
menselijk en goddelijk verstaan. De kracht
van de Joodse profeten, de troost van
de grote zielkundige Jezus, bleek ook na
het kamp een steun.
Die morgen legde Gijs mij uit, waarom
des Zwijgers woord: ..Ik heb met den Po
tentaat dor Potentaten een vast verbond
gemaakt” ook voor hem zo waardevol
was. Gijs beheerde de kleine bibliotheek
van het Revier. Welk een genot een
goed boek! In het kamp loopt een andere
scheidslijn tussen goede en slechte boeken
dan daarbuiten. De H&ftling heeft slechts
aan enkele boeken iets, de rest is luxe.
Tot deze enkele behoort de Bijbel. Terwijl
je rustig voor jezelf zit te lezen, los van de
priester-bemiddelaar. is de drieëenheid
Vader—Zoon—Heilige Geest, waarop ja
sinds je jeugd als op een formule hebt ge
staard. niet onbegrijpelijker dan de begrip
pen ziel—lichaam—geest.
Welk een plezier hadden
ik vertelde, dat het mijn vader ge
tijdens de bezetting over de ..Te)
ser" te spreken door naar aan’
Daniël 5 33 zijn preek te bej
En Nebukadnezar at gras, he
velds.
Soms, terwijl wij spraken, gingen
Everard van Royen en Nico Richter musi
ceren. Nico werd een van mijn trouwste
vrienden. Heel het lijden van zijn ras had
deze jonge componist aan ziel en lichaam
ondergaan. Na het huiveringwekkende
kindertransport vertrok de ene Joodse
groep na de andere, totdat zich ook de
klauw naar hem uitstrekte. Op 15 Novem
ber 1943. In het holst van de nacht, namen
wij afscheid. Berusting in zijn lot. op
standigheid tegen zijn beulen en hoop op
uitkomst waren wonderlijk met elkaar
vermengd. Hij schonk me ..Les roses de
France" een bundeltje gedichten van
Alfred de Vigny, dat een ereplaats in mijn
boekenkast inneemt.
Toch goedgekeurd
Bij herkeuring is de film „Moeders op
vacantie", in opdracht van de zusters
Augustinessen vervaardigd, zonder cou
pures voor alle leeftijden toegelaten. De
herkeuringscommissie zegt in haar rap
port, dat zij geen aanleiding vindt de
tekst „hou op met dat gefemel. enz."
als kwetsend of ongepast voor enige
volksgroep of godsdienstige opvatting aan
te nemen.
Voor de grote sprong
werd gewaagd
•DIJ LAKE BENNETT werd halt ge-
-*-* houden Hier moesten de duizenden,
die de reis tot zoVer volbracht hadden,
wachten tot meer en rivieren ijsvrij zou
den zijn. Duizenden hadden reeds nog
net op tijd de overtocht volbracht en
waren de Yukon al afgezakt. Tallozen
werden op deze rivier verrast door de
snel invallende vorst en zaten nu muur
vast in het ijs.
Gedurende de
werden toebereids
voortzetten van
boten en vlotten
pijnbossen weergs
gen en de gehele
het Bennett-mee
scheepswerf. Cair_..
haafde de orde, de namen van de
zoekers werden genoteerd en elk
tuig werd van een nummer voorzien,
dat men bij eventueel zoekraken de
bestaanden kon
Eindelijk be'g
kon de overtoc
achtige vloot vi
dekte het grauwe
De gevaarvolle tocl
stromen, door
gonnen. Zeer vele.»
het leven of verloren
In April 1898 werden
■wie vele vrouwen en
lawine bedolven.
Op enige afstand van het Bennett-meer
vernauwt de rivier zich plotseling.
Donkere heuvelhoge bazaltwanden vorm
den de oevers, deze rotswanden naderen
elkaar en lijken twee reuzen, klaarstaan
de zich op de zwakke stervelingen te
werpen, die zich daar beneden hen op
de woeste stroom wagen.
ZN VER DE INRICHTING van Vught
is reeds op andere plaatsen ge
schreven. Voor een goed begrip is het
overigens onbelangrijk of je om vier of
om vijf uur uit het bed werd geschopt,
of het crematorium voor of achter de
keuken stond, of de galg twee of tienmaal
per jaar werd gebruikt.
Velen zien in het concentratiekamp de
gedwongen verblijfplaats van een aantal
verzetshelden, die. geestelijk ongebroken,
de slagen opvangen, door enige S.S.-sa-
disten in koelen bloede toegebracht. Toch
is dit niet juist. Vught met zijn duizenden
mensen van elke taal. ras. geslacht, leef
tijd en •nationaliteit was een miniatuur-
maatschappij. waarin vele standen waren
en waarin alle kenmerken van een nor
male maatschappij werden aangetroffen.
De genummerde „Haftling" (gevangene)
had In deze maatschappij een belangrijke
economische functie, zoals de slavenstand
in het oude Rome. Deze ..slavenstand"
dacht men een eigen, buiten mens en dier
staand1 geestelijk leven toe. Zo was o;
het plan om Vught, evenals de Dull
kampen, een bordeel te schenken, vi
maakt logisch in dit verband.
In deze poel van vuil, omsloten door
prikkeldraad en wachttorens, waar het
>rd „mens" taboe was. werde.. de laag-
instincten aangewakkerd en gehono-
de goede meestal gestraft. Tientallen
beroepsmisdadigers bekleedden de
ie kampfuncties en beulden de in
hoge bomen
gloed doofd<
haar zachte
de je je niet
lijn tussen
tred vervaagt.
een zwakke tere geur.
Ik zie weer die mor®'
was daar met haar. Uit nieuwe
bronnen stroomt leven en de gt
blij. Deze blijheid kan niemand
men; smart heeft ze gelouterd en m<
lancholie is ze gemengd. Hierover Sv«i
ik haar vele malen, totdat ik w“'
„Schwarzschreiben" naar de 6tral„<
verhuisde.
O. hard lachen kan ik niet meer,
„middeleeuwse" jaar 1942 scheidt
'zonnige jeugd van het heden. Te velen heb
ik afscheid zien nemen van het Hollandse
landsehap: Henk Vos. Henk Romein. V/im
Jorritsma. Jansen. Te veel ogen, die in je
blijven branden, nadat hun vuur werd ge
doofd. heb ik boordevol pijn voor het
laatst naar dit landsehap zien staren, te
veel schadj^ven van roerloze lichamen
liggeq op het zand.
's Nachts, als de maan met haar zilver
wit schijnsel de bomen en barakken ver
licht en elk menselijk geluid rondom is
verstomd, fluister ik haar naam. Een kou
de windstroom neemt mijn wild-hete ver
langens in de doorwaaide luchten mee.
ver van het kamp over posten en prikkel
draad tot in haar armen. Dan doorbreekt
een woest-hopeloze droom de grenzen v?n
tijd en ruimte. Eindelijk los van het karfip.
eindelijk ben je weer een individu. Een
zegen, die de dag nimmer geeft. In die
ogenblikken leer ik droom en gebed ken
nen als bronnen van kracht. God en mens
worden elkaar doordringende werkelijk
heden. Ontwaakt tracht ik dit alles te
loochenen. Je wilt niet weten van een
gebed, omdat je niet meer weet tot wie
je bad. en toch dwingt de nacht je telkens
weer tot dingen, die je overdag vloekt.
>mdat ie het hoe en waarom in het mor
genlicht vergat.
Om vijf uur schreeuwt een capo je
wakker. In het open venster^loedt zacht
de nacht weg. Het heimwee stijgt in al
zijn kracht op. Dan smijt je de deken af,
bezield door Alcibiades’ woorden
vlucht uit Athene: ..Ik wil leven'
je medemens aan. De dag is beg(
met de dag: het conflict.
De benoeming van hogere functionaris
sen geschiedt volgens een bepaald systeem
Degenen, die voorbestemd zijn voor de
hoogste functies, recrutecrt hij recht
streeks van de unjversiteit, waarna ze een
speciale training krijgen. Blijken ze in
de practijk njet te voldoen, dan moeten
ze hun ontslag nemen, zonder de kans te
krijgen een Jets minder hoge plaats te
bezetten. De op één na hoogste baantjes
z(jn bestemd voor de employé’s, die zich
van onderaf hebben opgewerkt en zelfs
kunnen dezen, als ze er geschikt voor zijn,
de hoogste posten bereiken, ook al heb-
beh ze geen universitaire studie achter
de rug. Heyworth zelf heeft nooit op de
collegebanken gezeten.
Verder is Heyworth van mening, dat de
directie niet uitsluitend de leiding moet
hebben. Ook in de lagere regionen van het
bedrijf kunnen goede denkbeelden rijzen
en dan hebben deze recht op verwezen
lijking. Vóór alles tracht hij onder de
200 000 werknemers van de onderneming
een loyale geest te kweken en hij is er
zeer trots op. dat arbeidsgeschillen in
het bedrijf practisch niet voorkomen.
Hij houdt er van allen, die op een of
andere wijze bij de uitvoering van een
besluit betrokken zijn, uit te leggen, niet
alleen, hoe het moet gebeuren, maar ook.
waarom besloten is iets zus of zo aan te
pakken.
Zelf heeft hij een merkwaardige loop
baan gehad. Tot zijn 18de jaar ging hij
school in Schotland. Daarna studeerde hij
gedurende twee jaar boekhouding en kort
na het uitbreken van de eerste wereldoor
log vertrok hij als assistent-accountant
naar een van de Lever-ondernemingen in
Canada. Van 1915 tot 1918 maakte hij deel
uit van het Canadese leger in Frankrijk,
waarna hij naar Canada terugkeerde. Na
dat zijn bijzondere capaciteiten waren op
gemerkt. riep men hem naar Engeland
terug, waar hij zijn naam maakte door
reorganisatie van de verkoopmethoden.
De laatste jaren heeft hij reizen ge
maakt naar Afrika, Azië en West-Europa.
Hij beschouwt zichzelf als in het geheel
niets bijzonders, al gelooft hij, dat hij
enkele dingen weet, welke de vroegere
bazén onbekend waren.
„De voorraad tijdbesparende letter
combinaties, die langademige namen moe
ten vervangen, is blijkbaar onuitputtelijk",
aldus schrijft de te Johannesburg ver
schijnende Rand Daily Mail.
SHAEF, AMGOT en UNRRA, aldus het
blad, zijn de weg van SEAC en ENSA
gegaan, maar nu bestaan de CRALOG
en de CROWGAS, waarmede de gemid
delde burger piet zo erg vertrouwd is.
Dat die namen hem worden voorgezet,
is slechts een gevolg van de gewoonte,
dat men eerst zeer langdradige namen als
Organisation of European Sconomic Co
operation" en „Co-operative for American
Remittances to Europe" bedenkt en ze dan
afkort tot OEEC en CARE, in plaats van
onmiddellijk korte namen te kiezen.
Hier is weinig aan te doen, klaagt het
blad. De Verenigde Naties zelf hebben
haar zegen aan dit systeem gegeven en
ons verrijkt met UNESCO, UNSCOB,
FAO. ICAO, ITU, IRO en WHO (de
wereld-gezondheidsorganisatie).
De laatste versie van deze ingewik
kelde practijk brengt ons woorden, éamen-
gesteld uit enkele letters van de namen
van landen, die zich in enig verband
aaneensluiten, zo vervolgt de Rand Daily
Mail. Benélux zal waarschijnlijk groeien
tot Fritalux of een nieuw leven beginnen
als Finebel en Fibpnel, en Nordenswe.
Danosve en zelfs Dosfrilux komen ook al
In zicht. Zodra deze symbolen van een
heid het levenslicht zullen hebben aan
schouwd, zal de Inventieve geest onge
twijfeld zoeken naar nieuwe" terreinen
voor afkortingen. Wellicht zullen de wes
telijke grote drie ontbloeien als Usbrance
en de landen van de raad van Europa ge
zamenlijk Scnadwestaly gaan heten. En
om dichter bij huis te blijven, aldus het
blad, niets schijnt te kunnen voor
komen, dat de Unie van Zuid-Afrika en
Zuidwest-Afrika de Swunion gaan
worden.
mando” of bQ „Philips-Baugelande" tot
een min of meer gruwelijke dood hen ver
loste De zweep en de afgerichte honden
verscheurden niet alleen het vlees, maar
ook de ziel. Velen bleken tegen de zware
strijd niet bestand. Rassen- en nationali-
teitenhaat vierden ook onder de politieke
gevangenen hoogtij. In het bijzonder was
de houding van vele intellectuelen teleur
stellend. zoals het intellect als „klasse"
(Menno ter Braak wees hier reeds op) ook
voor de oorlog had gefaald in zijn strijd
tegen de dictator. Alles was weggeslagen
Homo homini lupus de mens is een wolf
voor de mens.
Elk begrip vervalst: Arbeit. Sauberheit
Ehre. Ehrlichkeit. Kameradschaft. Strafe’
produceert de Unilever
voor een gezamenlijke
°er 12.000 000 dollar, d.i.
1946 en bovendien
’der. tand-
ogelijk.
enorm
rzien; inder-
elk van 24
landse onder
in. Allerlei be
nnen door een
door de heren
tweede Lord
t Davis. Hey-
eendrachtig
TTIT ÏJE VERSTE
aarde kwamen
stroomd, die op een snel
lijke wijze rijk wilden
rangen, standen en beroc
tegenwoordigd onder de
Een bonte massa ti
naar dit ^dorado.
Inderdaad werd
nooit tevoren en
korte tijd mjllionnair, c
werden volkomen ged<
velen vonden de dood.
Reeds bezweken tal van avonturiers
tijdens de zeer zware tocht van de kust
over de Chilcoot- en White passen. Met
name, vrouwen en kinderen, die in grote
gctalen meetrokken, werden het slacht
offer van de striemende Noorderwind. die
het bloed in de aderen deed stollen.
Stapels bagage langs de weg
TTONDERDEN sleepten een veel te om-
vangrijke bagage mee er waren
er die duizenden ponden aan levensmid
delen meezeulden. Anderen ontbrak het
aan de nodige kleding en voedsel. Daar
het aantal hunner, die over de bergen
trokken, steeds aangroeide, werden de
Indiaanse dragers schaars, zodat de lo
nen voortdurend opliepen en veleh ge
noopt waren zelf hun last te dragen De
tocht van Dyea en Skagway naar de
‘Klondike werd een ware lijdensweg
Hoe verder men kwam, des te meer
overtollige bagage lag lapgs de weg op
gehoopt. Levensmiddelen en luxe voor
werpen soms van grote waarde
werden ter zijde geworpen en lagen
voor het oprapen, doch niemand stak er
een hand naar uit: daarginds toch lag
het goud bü hopen op deze ongelukkigen
te wachten! Velen moesten terugkeren
zonder het goudland zelfs te hebben ge
zien, vele anderen zegen totaal uitgeput,
met bevroren longen of ledematen, langs
de weg neer om er de laatste adem uit
te blazen, want niemanc. van degenen,
die langs hen trokken, bemoeiden zich
met deze rampzaligen.
Zij, die volhielden, kropen
hun last van ca 60 kg verder
honderden meters hun last
en dan terug te keren om
bagage te halen. Eens
VR KOMT nu toch
«maakje aan de hui__
Begin November werd
huisslachters vopr hun var
op een centrale slachtplai
dacht, een bijslag van 53 1
den krijgen Dat was óp
heel rare geschiedenis, m
was de maatregel h<pr we
Overigens had niemand ei
Geen boer had er zelfs aar
De huisslachters hebbel
het buitenkansje niet voor
De overnemers kwamen zi
toirs verdringen om de vi
dachten voor de „huis"slac
allerlei winstmogelijkheden
nemende overnemers terde
gebult. En zelfs de Be!
waren niet vies van het ca
goede Sint Minister. Je ktu
varken niet zien of het vi
of van Belgische nationally
voor is anders Benelux? E
op sbmmige abattoirs zo
dat de gewone klanten 01
nauwelijks aan bod kond
maar lachen! Eft maar dik
nog dikker maken!
Tot plotseling op de ochb
klaas het feest van Sint D
was. Weg feest van
Er blijft nu zo weinig
dat de aardigheid er l
regering heeft eindelijl
kregen, wat gewone
vak juist vier weken
geweten: de regeling
vaardbare consequenties
gekeerd dan ten hele ge
regering Dan liever de su
koper. Althans, dat wordt
ook daar schijnen haken er
te zitten.
Wat is nu echter een
tie? Dat voor de kleine
op het varkei
grote huisslachter
de niet versjachert
kens wel met sub.<
recht zeggen, dat
king een extra cac
heeft gehad. Het
eerst een groot
lang aanhouden i
het afgelopen vo<
pensioenfonds een milli
geven, nu weer een ext
huisslachting. De enige rei
die men op het land kan
men met, het hogere eubsid
pas komt, nu Sint Nicolaas
goed voorbij Is.
Deze hele geschieden^ 1
gelden van Kijkers stellinj
op de hoge posten de beste
heeft (dus navenant moet l
één verkeerde zet van ee
naar het land millioenei
Zelfs tientallen millioenen.
Tevens wekt deze histor
ten. dat de regering de ju
vleesmarkt, kwijl is. N
officiële cijfers en schattin
vergeet, dat men niet op
een controleur kan zetten,
of de verstrekte opgaven
hele situatie in de vleesh
moeden. dat er langzamer!
kloof tussen de papieren er
veestapel was ontstaan. E
het vak hebben reeds een
vrijlating van de vee- en v'
gedrongen. Er werd steeds
peld. dat de orïnatuurlijke 1
leidde tot gemakkelijk
winsten van allerlei hand
de kunstmatige prijsversch
gewone en de zwarte marl
De subsidle-regellng, op h<
was ingesteld, omdat men
prijsverhoging van het
wachtte Deze is vrijwel ui’
mige prijzen waren zelfs g
men verwachten, dat de pr
en varkensvlees zullen t
runderen liepen verleden
geen stukken na was njen
tot de prijzen, die Den
éertt had verwacht. Het z
vraag zijn, of de varker
doen, wat Den Haag hee
vende varkens zijn ei genge
doen juist anders, dar? me
zelfs als ze geslacht zijn,
de draad In. In de distribt
gangen van het varken
geweest, zo wonderlijk, d
aan verdiend is en dat
„bonvrij" aten van varken
tot de burgerlijke stand de
kens behoorden. Korter
wellicht meer varkens d
Bovendien krimpt bij hc
het verbruik onmiddellijk
4 Nederlander vanwege de d
I 80 gram vlees per week
1 tekent dat voor het hele la
minder, enkele duizenden
0P WEG NAAR HET APPèL. Link*,
zwo. drei. vier. Daar marcheren we.
Professor Telders strompelt naast me. I
Welk een kracht ging er van hem uit! In 3
1940 werd hij reeds weggehaald, terwijl hij
zich in de grote muziekkamer van zijn huis
aan het Rapenburg te Leiden aan piano- I
spel overgaf. In het Oranjehotel deelde ik
met hem een cel. Geen muur werd meer 1
gezien, geen druk meer gevoeld. In het
grootste geheim schreef hij een handboek
ove^r het volkenrecht, dat helaas onvol- i
De mooiste ogenblikken waren als hij -
's Zondags uit Dante voorlas, de moderne i
politieke geschiedenis of Hegels filosofie
doceerde. Nooit zag ik een schoner samen-
gaan van intellectueel en aesthetlsch hu-
manisme. Wat Telders mij schonk? Veel.
Veel meer, dan hij ooit heeft gezegd. Zijn
in vriendschap de ongezegde dingen niet
immers de belangrijkste? Elke tweeslach-
tigheid ontbrak hem. Onbuigzaam, geen S
duimbreed wijkend, miste hij elke behoefte
aan brav'our. Zo leerde ik. dat ook bravour 1
betekent: een beïnvloed-zijn door de S.S.,
een afwijken van het evenwicht. Zo tem
de hij in mij het revolutionnaire, dat con-
flict zoekt met al het gevestigde, elke be.
staande orde. Nooit zal ik het ogenblik
vergeten, dat hij in de vroege morgenuren
van een stralende Junidag met opgeheven
hoofd de cel verliet om naar een Duits
kamp te worden gebracht.
Drie jaar later ontmoette ik Telders
weer in Vught. Hij werkte op de reken
kamer van het Philipscommando. Onafge
broken en onvermoeid voltooide hij hier
de tweede druk van zijn Nederlands Oc
trooirecht. Welk een verfijnde sfeer wist
hij te scheppen in zijn gesprekken, om het
even of hij over het Landoorlogreglement
sprak met prof. Cleveringa of over littera
tuur met Ed. Hoornik en Nico Rost.
Wie Telders gadesloeg op momenten,
wij deportaties of mishandeling
medegevangenen moesten aanzien,
dat een man met een even warm
geniaal verstand van ons is heen-
Lang zocht ik naar een verklaring,
waarom enkele kampgenoten Telders zo
hooghartig vonden. Ik meen, dat die hierin
gezocht moet worden, dat de meesten zich
bij Telders dom voelden. Als je niet vroeg
en niet ruiterlijk wist te bekennen, dat je
dit of dat niet wist, voelde je je bij Tel
ders’ grote kennis diep ongelukkig. Ik hèb
steeds veel, hinderlijk veel gevraagd en in
nooit verflauwend geduld onderwees’hij
zijn*'privé-studeni. Alleen in Bijbelkennis 1
kon ik hem soms slaan, wat hem tot een
intense Bijbelstudie bracht. Hij stelde dan
vragen, die- menig theoloog op de kop zou I
doen krabben.
Hoe onopzettelijk hij de mensen in ver-
warring bracht, bleek me op een zonnige
middag in Scheveningen. Telders had wat
langer moeten luchten. Opgewekt kwam
hij weer binnen, zijn bank in de hand, en
hij zei tot de wachtmeester „Die schónen
Tage in Aranjuez sind nun zu Ende",
waarop hij een flinke „Schnauze" kreeg.
Het was voor hem een openbaring, toen ik
de mogelijkheid opperde, dat een Nazi-
Wachtmeister Don Carlos wel niet zou
kennen en zich dus voor de gek gehouden
waande.
TYE MENS heeft steeds de grote waarde
van het goud erkend en is er daar
om steeds op uit geweest te trachten
zich van dit edele metaal meester te
maken. Het heeft de mens meermalen
heel wat moeite gekost het in zijn bezit
te krijgen. De mens heeft er strijd voor
moeten voeren in een onherbergzaam
land met een hard klimaat.
Toen de wereld na de schokkende ge
beurtenissen van 1849 weer enigszins tot
rust \vas gekomen, toen er fantastische
goudvondsten werden gedaan bij de
Yukon-rivier in Alaska, werden velen
aangetast door de z.g. goudkoorts. In 1R97
ontdekte de delver G. Carmack een rijke
goudader op de oever van de Bonansa
Creek een zij-arm van de Klondike
rivier in Canada. De grootste gold-rush,
welke de wereld ooit gekend heeft, was
er het gevolg van
mpettist heeft
:htereen zijn
Dat hij het
speeld
De Berl
cy vindt
ieg. Hij
Jiten te
J moed
lij dapper
niet ond(
,;t zün k-,.,
1 bepaalde tijt
teren.
requisitoir, was
om acht uur werd
e procureür-generaal
~*er van het Ams*J
rhtshof de d
ilius Herdtr
>eer
de
I\E VRAAG om iets over Vught te
schrijven, brengt mij in verwarring.
Mijn beeldend vermogen is ontoereikend
om mijn gevoelens weer te geven. Ik
worstel met elke zin. De gedachtengang
vertoont sprongen, de woorden weigeren
te gehoorzamen. Enkele vriendinnen en
vrienden weten van de geestelijke winst,
die Vught me bracht: Vught leerde, dat
ieder mens in wezen altijd alleen is en
dat de doodsklok steeds voor jezelf luidt,
ook al roept zij schijnbaar een ander.
Vught. dat ook de kracht gaf di£ alles te
verwerken tot iets positiefs, tot een
wedergeboorte